Explosieve
groei digitale
fotocamera
ECONOMIE
De lange remweg van de Nederlandse lonen
Kleine fondsen meer in trek
Dure elektronica trekt branche uit moeras
WTO-akkoord over
goedkope medicijnen
Pharming investeert fors
ondanks lagere omzet
Verkopen 75 procent hoger
'Philips moet veranderen'
Tolsysteem getest
jaar te groot
2>ld overweegt
Ifte aandelen'
kM - Ahold overweegt
.aandelen uit te geven.
br fraude geplaagde su-
i „.„„.Jktconcern heeft geld no-
jschulden af te lossen.
I ook gefinancierd kun-
irden door de verkoop
'-:Slrijfsonderdelen. De
Y'iaj bron van de fraude, US
irvice, wil Ahold waar-
fik niet verkopen. Dat
Vie Wall Street Journal
-100 p" Donderdag maakt de
i topman A. Moberg op
v k ra aandeelhoudersver-
527.00 >g zijn plannen voor de
15,95 an Ahold bekend.
11.28
8.50
ever stapt in
«S iroodmarkt
501,50
169 9i DAM Voedingsmidde-
2,73 jcem Unilever stapt in de
9,75 narkt. Het concern gaat
*4230 (nerk via Albert Heijn
19,47 verkopen. Dat meldt het
36,oo leblad Distrifood. Het
23,98 ^an Unilever beperkt
34^53 |t een wit en een bruin
16492 |Uet wordt in de super
sets !n van marktleider Albert
7,77 telf afgebakken en voor
in p een verpakking met de
37,45 Blue Band erop. Volgens
45,40 pod gaat de bakkerij Bak-
jg'oo id het brood produceren.
06^16 er zette in juli al de stap
50 25 k°e'verssegment met zui"
j3'75 tnaaltijden.
aJS ts tekort ook
13,05 r
11,69
17,75
16,50 I - Duitsland overtreedt
418 r opnieuw de Europese
3;76 lingsregels. Het begro-
7,'oo (kort over 2003 komt naar
jng op 3,8 procent. De
2,60 inden mogen maximaal
9,57 kort van 3,0 procent heb-
3'93 folgend jaar voldoet
4^93 and aan de regels, aldus
3-25 inisterie van financiën.
,'50 ^keert de Duitse econo
mies Dg in een lichte recessie,
'belangrijke economische
ito Itoren wijzen alweer in
i,75 irtse richting'. De rege
lt et voor volgend jaar in op
iioo tonomische groei van 2
I ultaat NDC
04 Ir 7,9 miljoen
I® Jarden - Het bedrijfsresul-
I25 pa afschrijvingen) van de
85 1 |fgroep Noordelijke Dag-
20"lombinatie (NDC) is over
76 (rste halfjaar van 2003 met
os )cent gezakt naar 7,9 mil-
50 juro. De omzet kwam uit
40 jna 80 miljoen euro. Dat is
Wing met 6 procent. Tot
leefgroep horen onder
'riese Pers (Leeuwarder
it) en Hazewinkel Pers
•lad van het Noorden),
drijf heeft de dalende ad-
itiemarkt enigszins weten
■angen door kostenbe-
gen. De bedrijfslasten la-
Jijna 6 procent lager dan in
<aand jaar.
Hiwe eigenaar
l-gebouw
vork - Het vijftig verdie-
Jn tellende General-Mo-
:bouw in New York is voor
iljard dollar (1,3 miljard
overgegaan in andere
4 en. De nieuwe eigenaar is
erendgoedbedrijf Macklo-
operties die het kocht van
s lanciële dienstverlener
eco. De verkoper heeft li-
teitsproblemen. Het is de
ste som die in de Verenig-
1 aten is betaald voor een
enkrabber. Het gebouw ligt
5 en in Manhattan.
nee Telecom
it op Orange
6: s - France Telecom wil
f ige (mobiele telefonie) ge-
inlijven. Het Franse tele-
2i :oncern maakte vanmor-
8i lekend een bod van 6 mil-
a 7 miljard euro uit te
6( gen op de 13,8 procent van
mdelen Orange die het nog
in handen heeft. France
86(com heeft 11 eigen aande-
iver voor 25 aandelen
25 ige. Het concern liet weten
lat bod ongeveer 21 pro-
hoger is dan de gemiddel-
oers van Orange van de af-
pen drie maanden. Het
"ern liet tevens weten dat
n de eerste helft van dit
leen nettowinst heeft be-
il|d van 2,52 miljard euro, te-
16112,18 miljard euro vorig
Istel betaling
pi-warenhuizen
||i*s - De Parijse warenhuis-
17én Tati heeft uitstel van be-
1^fg aangevraagd. De directie
14# de 1200 personeelsleden
23,weekeind op de hoogte ge-
jg'p van de problemen waar-
25,f de keten te maken heeft,
^{hoger en middenkader
18fa over augustus de helft van
4o!|salaris uitbetaald, de overi-
53 personeelsleden ontvangen
lojrocent. Volgens de directie
Ie omzet dramatisch gedaald
peeft het bedrijf het afgelo-
pjaar een verlies van 19 mil-
p euro geleden. Tati, dat
pral in de hoofdstad Parijs
"vestigingen heeft, is een be-
IjP in Franlaijk.
leiden/anp - Het biotechnolo
giebedrijf Pharming heeft in de
eerste helft van dit jaar 0,3 mil
joen euro omgezet, beduidend
minder dan de 1,5 miljoen euro
in de vergelijkbare periode vo
rig jaar. Toen kon Pharming
nog profiteren van de inkom
sten van een eenmalige licen
tieovereenkomst.
Ondanks de geringe inkomsten
heeft het bedrijf fors geïnves
teerd. Er is ruim 4 miljoen euro
gestoken in een middel tegen
de erfelijke ziekte angio-oe-
deem. De ontwikkeling van de
ze zogeheten Cl-remmer ge
beurt in samenwerking met
chemieconcern DSM.
Door deze investeringen liepen
de kosten in het eerste halfjaar
op tot 6,3 miljoen euro. Dit re
sulteerde uiteindelijk in een
nettoverlies van ruim 6 miljoen
euro. In de eerste helft van 2002
kon de onderneming, die faam
verwierf met de genetisch ge
manipuleerde stier Herman,
nog een nettoresultaat van
697.000 euro noteren.
Het biotechnologiebedrijf
dreigde vorig jaar ten onder te
gaan en verkeerde geruime tijd
in surseance. Onder andere
door het plaatsen van nieuwe
aandelen wist Pharming zich te
handhaven.
Voor de rest van 2003 en het
volgend jaar verwacht Phar
ming meer inkomsten, mede
door een in de Verenigde Staten
te verstrekken licentie. De on
derneming voorziet echter nog
geeh winstcijfers. Die moeten
in 2005 worden geboekt, als de
Cl-remmer op de markt komt.
door Maurice Wilbrink
den haag - De lonen stijgen dit
jaar in ons land met een verba
zingwekkende 4,3 procent. Van
loonmatiging lijkt met dit ge
middelde percentage niets te
recht te komen. Onderzoeker
Peter Paul Kamerbeek van ad
viesbureau Deloitte Touche,
dat met salarisverwerker ADP
een nationaal beloningsonder-
zoek verrichtte, is verrast.
„Dit is een vol procent boven
onze verwachting. Een lagere
raming was ook logischer, ge
zien de slechte economie en de
exploderende werkloosheid."
Maar kennelijk hebben bij het
vaststellen van de salarissen,
vorig najaar, in veel bedrijven
nog andere argumenten mee
gespeeld.
Het klimaat leek in de herfst
van 2002 wel rijp voor loonma
tiging. Werkgevers, kabinet en
bonden waren het er in feite
over eens dat er op de rem
moest worden getrapt bij de
loonvorming. De concurrentie
positie van de Nederlandse in
dustrie verslechterde ziender
ogen door de salarisontwikke
ling, en hoge loonstijgingen in
de marktsector zorgden elders
ook voor hogere kosten: bij
pensioenen, ambtenarensala
rissen en uitkeringen.
Kamerbeek: „Blijkbaar is het
moeilijk om als bedrijf af te wij
ken van de loonlijnen die je
voor je personeel hebt uitgezet.
Probeer maar eens een eind te
maken aan periodieken, dat
gaat niet zomaar." Uit het on
derzoek blijkt bovendien dat
hier en daar nog steeds sprake
is van krapte op de arbeids
markt.
Die krapte stuwt de lonen op.
De onderzoekers stellen vast
dat binnen een zelfde sector
grote verschillen kunnen be
staan in salarisaanpassing. „Be
drijven in de zakelijke dienst
verlening bieden soms tot 8, 9
procent hogere lonen om
schaars talent te binden. Maar
we komen ook verhogingen van
1 tot 2'procent tegen." Volgens
Kamerbeek toont een deel van
de bedrijven nog altijd een ge
zonde winstgroei, en zijn flinke
loonsverhogingen daar geen
probleem.
Opvallend is dat de industrie,
waar ondernemers al jaren kla
gen over de hoge loonkosten en
de afnemende concurrentie
kracht, ook dit jaar gemiddeld 3
tot 4 procent meer betaalt dan
vorig jaar. Kamerbeek voorspelt
dat de dramatische verslechte
ring van de werkgelegenheid en
het besef dat stevige ingrepen
nodig zijn om Nederland weer
concurrerend te maken, voor
2004 wel effect zullen hebben.
„Komend najaar zal dat wel tot
lagere salarisafspraken moeten
leiden in de bedrijven."
Nederland toont zich daarmee
overigens heel traag in het aan
passen van de loonkosten aan
de economische realiteit. De
conjunctuur stagneert al sinds
eind 2000, maar de salarissen
zijn sindsdien gewoon flink
doorgestegen. Die hele lange
remweg voor de lonen blijkt erg
schadelijk: de concurrentiepo
sitie van veel bedrijven is zo
aangetast, dat er een enorme
uitstoot van arbeid op gang is
gekomen.
Het Centraal Planbureau ging
er vorig jaar van uit dat de ar
beidskosten in de marktsector
in 2003 84,5 procent zouden
bedragen van de totale bedrijfs
kosten. Dat komt waarschijnlijk
nog wat hoger uit, gezien de re
sultaten van het beloningson-
derzoek. Dat percentage stijgt al
sinds een jaar of zeven - in 1998
bedroeg het nog 81 procent.
Voor bedrijven wordt het daar
door steeds moeilijker winst te
maken.
Dat bleek recent uit een onder
zoek naar de resultaten van het
industriële midden- en kleinbe
drijf. Daar duiken veel bedrij
ven de verliezen in, omdat ze
hun kosten niet kunnen aan
passen aan de inkomsten, die
onder druk staan door dalende
afzetprijzen. In de metaal- en
elektrotechnische industrie is
de situatie het meest drama
tisch. Daar maakten de loon
kosten vorig jaar 93,7 procent
uit van de totale kosten. Veel
ondernemers kunnen daar
niets anders meer doen dan
medewerkers ontslaan.
amstelveen-dongen/anp - Digi
tale fototoestellen winnen pijl
snel aan populariteit. In de eer
ste zeven maanden van dit jaar
gingen ruim 420.000 digitale fo
tocamera's over de toonbank,
een stijging van 75 procent ten
opzichte van dezelfde periode in
Dat blijkt uit cijfers van markt
onderzoeksbureau GfK Benelux
Marketing Services. Het bureau
gebruikt de gegevens van onder
meer de fotovakhandel, elektro
nicazaken en warenhuizen. Van
januari tot en met juli verkoch
ten de ondervraagde winkeliers
voor 176,5 miljoen euro aan di
gitale fototoestellen. Dat is ruim
35 procent meer dan in de eer
ste zeven maanden van 2002.
Door de grote vraag kunnen
consumenten inmiddels kiezen
uit een uitgebreid aanbod van
digitale fotocamera's. Dat aan
bod blijft uitdijen, waardoor de
prijs flink is gedaald. In de on
derzochte periode van 2003 be
taalden consumenten gemid
deld 392 euro voor een digitaal
toestel, een daling van 22,7 pro
cent. Ondanks de recessie zet
de opmars van digitale fototoe
stellen door, zo verwacht on
derzoeker Jan Zwang van GfK
Benelux Marketing Services. De
verwachting is dat er aan het
einde van dit jaar 750.000 foto
camera's zijn verkocht, wat een
omzet van 300 miljoen euro op
levert.
Steeds meer Nederlanders ver
kiezen een digitaal fototoestel
boven een gewone camera. Het
voordeel van een digitaal exem
plaar is dat de fotograaf zijn op
name direct kan terugzien op
het scherm en, indien gewenst,
de foto opnieuw kan schieten.
Vervolgens kan de gebruiker de
foto's in de computer laden,
verfraaien en voorzien van tek
sten.
Berlijn/ANP - Het elektronica-
concem Philips heeft een ver
jongingskuur nodig om de kei
harde en rappe concurrentie
voor te blijven. „Philips moet
zichzelf veranderen", bena
drukte bestuursvoorzitter Ge
rard Kleisterlee tijdens een bij
eenkomst op IFA, de Berlijnse
beurs voor consumentenelek
tronica.
Een paar dagen geleden werd
bekend dat Philips de komende
jaren vijftig van de 151 fabrie
ken wil sluiten of afstoten. De
onderneming wil alleen pro
ducten blijven maken waarmee
zij zich van de concurrentie kan
onderscheiden. Volgens Klei
sterlee richten die producten
zich op drie thema's: gezond
heidszorg, levensstijl en tech
nologie. Die thema's verbinden
alle divisies en bedrijfsonderde
len met elkaar.
Van oudsher hecht Philips zeer
aan onderzoek en ontwikkeling
om tot nieuwe apparatuur te
komen. Op de 2,5 miljard euro
die het concern daaraan jaar
lijks uitgeeft, wil Kleisterlee niet
beknibbelen. Integendeel, zulke
investeringen moeten tegen
strevers op afstand houden. Op
het strijdtoneel doemen steeds
meer concurrenten op, die ook
sneller kopieën op de markt
brengen van producten waar
aan een andere fabrikant veel
tijd en geld heeft gespendeerd.
Daarom wil producent Philips
zich meer ontwikkelen naar
„een verkoop- en marketingbe
drijf met veel aandacht voor
onderzoek en ontwikkeling",
zei Kleisterlee.
ohorn - Op de autosnelweg A4 nabij Ohorn in het oosten van Duits
land is afgelopen weekeinde begonnen met het testen van het tol-
systeem voor vrachtwagens. Als alles volgens plan verloopt moet het
systeem in november in gebruik worden genomen.
Foto: AP/Matthias Rietschei
door Rixt Albertsma
den haag - Tijdens de beurs-
hausse stortten beleggers zich
massaal op aandelen met name
in beleggingsfondsen. Ze kwa
men met bosjes uit de grond en
volgen meestal een index of een
sector waarin meerdere fond
sen zijn vertegenwoordigd.
Dit sectorbeleggen kreeg eind
jaren negentig nog eens een ex
tra opwaartse duw door de in
troductie van de euro. Vanaf
dat moment werd het voor be
leggers steeds aantrekkelijker
om fondsen over de grenzen
met elkaar te vergelijken, zegt
Johan van der Veen van Han
delshuis Petercam. De presta
ties van grote ondernemingen
op de beurs konden makkelij
ker met elkaar vergeleken wor
den.
„Het gevolg was dat de kleinere
fondsen langzaam wegzakten
ten opzichte van de grote fond
sen", zegt Van der Veen. De
handelsvolumes waren minder
groot dan bij de grote fondsen
en hun liquiditeit bleef achter.
Volgens Van der Veen heeft dit
hun groei absoluut belemmert.
„Er is dan uiteraard minder
geld voor acquisities." Dit heeft
volgens hem ongetwijfeld tot
gevolg gehad dat sommige
fondsen van de beurs verdwe
nen.
Volgens Van der Veen zijn de
smallcaps echter bezig met een
inhaalslag. „De huidige manier
van beleggen is tegenwoordig
anders dan twee jaar. Je ziet
een verschuiving van het sec
torbeleggen naar de meer indi
viduele aandacht voor een be
drijf." En daar profiteren met
name de kleinere fondsen van.
Deze trend lijkt te worden on
derschreven door de aankondi
ging van een van de grootste
vermogensbeheerders van Ne
derland, Robeco, om de helft
van alle 135 beleggingsfondsen
te schrappen.
Volgens Van der Veen van Pe
tercam - dat zich voornamelijk
richt op de kleine- en middel
grote fondsen - zijn veel beleg
gers door de ellende op de
beurzen teleurgesteld geraakt
door index-beleggen. Er kan
een rotte appel tussen zitten,
waar je op zo'n moment toch in
belegt.
De voordelen van het bottem-
up-beleggen is dat er meer naar
de individuele prestaties van
een onderneming wordt geke
ken. Van der Veen: „Je gaat op
zoek naar ondernemingen waar
interessante ontwikkelingen
gaande zijn, zoals nieuwe ma
nagers, herstructurering, nieu
we ideeën of marktontwikkelin
gen. Bij kleine ondernemingen
zit veel fantasie. Dat maakt ze
interessant. Vaak zit er een dis
crepantie tussen de reële en de
beurswaardering.
Van der Veen haalt Versatel aan
als voorbeeld. Dat fonds werd
vanwege de herstructurering
lange tijd door beleggers gene
geerd. „Toch waren er interes
sante ontwikkelingen gaande.
In korte tijd is het aandeel ver
viervoudigd."
geneve/anp-afp-rtr - De We
reldhandelsorganisatie (WTO)
heeft zaterdag alsnog een ak
koord gesloten over het be
schikbaar stellen van goedkope
medicijnen voor arme landen.
Daarbij gaat het om medicijnen
die helpen tegen levensbedrei
gende ziektes als aids, malaria
en tuberculose „Dit is een his
torische overeenkomst voor de
WTO", aldus directeur Supa-
chai Panitchpakdi.
De 146 lidstaten kwamen don
derdag al tot een akkoord, maar
dat werd vrijdag in alle vroegte
door de Algemene Raad van de
WTO uitgesteld na verzet van
enkele landen, waaronder de
Filippijnen en Argentinië.
Afrikaanse landen deden vrij
dag een dringende oproep om
in te stemmen. Zij zeiden dat
miljoenen Afrikanen met de
dood werden bedreigd doordat
diplomaten met elkaar in de
clinch lagen over de interpreta
tie van enkele woorden in het
akkoord.
De oplossing van de medicij
nenkwestie kan van groot be
lang zijn voor de wereldhan
delsbesprekingen in het Mexi
caanse Cancün van 10 tot 14
september. De WTO-lidstaten
hopen daar een doorbraak te
bewerkstelligen voor vrijere we
reldhandel. De emotionele ru
zie over medicijnen leek de af
gelopen dagen dit streven te
doorkruisen.
Organisaties als Artsen zonder
Grenzen en Oxfam spraken za
terdag van een afgezwakt en
onwerkbaar akkoord. Patentre
gels zorgen nog steeds voor ho
gere medicijnenprijzen dan no
dig is, aldus Artsen zonder
Grenzen.
door Brenda Filippo
berlijn - Platte televisies, dvd-spelers die
ook kunnen opnemen, muziekinstalla
ties die klinken als die in een bioscoop
zaal en heel veel draadloze apparatuur
zoals zaktelefoons en kleine computers.
Amusement en gemak voor de gebruiker
is de leidraad die fabrikanten consu
menten bieden op de IFA, de internatio
nale elektronicabeurs in Berlijn.
Hoewel de meeste Europese landen met
een recessie kampen, zijn het juist ge
avanceerde, vaak nu nog dure produc
ten die de fabrikanten uit het moeras
van de kwakkelende economie trekken.
Dat stelt marktonderzoekbureau GfK
Marketing Services in Duitsland. Stand
houders onderschrijven die stelling, zo
blijkt uit een rondgang door de hallen
van het Berlijnse beursgebouw.
„Innovatieve producten zoals platte te
levisies, opneembare dvd-spelers en
mp3-muziekapparatuur stimuleren de
vraag naar consumentenelektronica in
West-Europa", stelt GfK. „Voor heel
2003 levert dat een positieve marktont
wikkeling op." Elektronicaconcerns als
Philips, Samsung, Grundig en Fujitsu
beamen het groeipotentieel van de in
novatieve producten. „Platte LCD-tele-
visies die steeds groter worden, muziek-
apparatuur die je het gevoel geeft alsof
je in een bioscoopzaal zit en alles is
draadloos met de computer te verbin
den", zo beschrijft Grundig-medewerk
ster Eva Zurrer met een brede armzwaai
het aanbod in de hal, waar zowel inko
pers als consumenten rondstruinen.
Aan de meeste nieuwe apparatuur hangt
wel een fors prijskaartje, erkennen pro
ducenten. „Heel veel mensen zeggen
deze apparaten graag in huis te willen
hebben, maar ze nu nog te duur te vin
den", zegt Andreas Heickel van Fujitsu.
Een troost voor likkebaardende consu
menten: de prijzen dalen rap. „Twee
jaar geleden kostte een opneembare
dvd-speler nog zo'n 2000 euro, nu is er
al een te koop voor 499 euro", geeft
Frank Pauli, marketingdirecteur bij de
Philips-divisie consumentenelektronica
als voorbeeld. Hoe sneller die prijzen
dalen, hoe liever het televisiemedewer
ker Christian Laus uit München is. „Ik
zou dolgraag zo'n platte LCD-televisie
met opneembare dvd-speler thuis heb
ben, maar het is nu nog te duur." De
Berlijnse ambtenaar Ralf Andró heeft
thuis 'een gewone televisie', maar wil
die op termijn vervangen door een plat
LCD-exemplaar. „De beeldkwaliteit is
beter en daar wil ik best een hogere prijs
voor betalen."
De vroege vogels in consumentenland
zijn momenteel al verantwoordelijk voor
spectaculaire groeicijfers in de elektroni-
cabranche. In Nederland waren platte
LCD- en plasmatelevisies in de eerste
helft van dit jaar goed voor 15,3 procent
van de totale omzet in televisieverkopen.
Op de IFA voeren platte televisies dan
ook de boventoon. Ze zijn in vele maten
verkrijgbaar, op standaards of voor aan
de muur. Strakke vormgeving in zilver
en andere metaalkleuren bepaalt het
beeld.
Wat vervolgens op die televisie is te zien,
is een ander belangrijk thema. Veel con
sumenten tonen zich enthousiast over
de opneembare dvd-spelers voor film,
video en spel. In combinatie met een
audioset van vijf boxen waant menige
bezoeker zich in een bioscoopzaal. Om
te benadrukken dat dit toch echt voor
huiskamers is ontworpen, staan de hal
len vol met nagebootste huiskamertjes
compleet met luie stoelen en salontafels.
Innovatieve producten, zoals platte LCD-televisies, geven de elektronicabranche nieuwe mogelijkheden. Foto: DPA/Bernd Settnik
