Aken in verval
Klaar voor een derde leven
Te veel uitgegeven, te weinig gespaard
Recordhouder toe aan nieuwe hartoperatie
ZATERDAG
16 AUGUSTUS
2003
gen organisatie. Van de 2.800 banen gaan er
360 verdwijnen. Dat moet veertien miljoen
euro opleveren. Dat de burgers dan langer
moeten wachten op een paspoort, een
bouwvergunning of informatie, dat is dan
maar zo, vindt de wethouder. Het voorstel
om een paar ton voor het theater te schrap
pen, stuitte op protest. Honderden muzi
kanten trokken naar het stadhuis om voor
de gemeenteraadsleden Figaro's huwelijk te
blazen. Maar het besluit bleef. Het is niet de
bedoeling om minder voorstellingen op de
planken te krijgen, maar er moet volgens
Witt gewoon scherper over de prijs onder
handeld worden.
Het Akens congrescentrum krijgt een half
miljoen minder. De volkshogeschool gaat
cursussen schrappen, sommige peuterspeel
zalen moeten sluiten. En het nieuwe voet
gangersgebied zal er ook niet komen. Men
sen die buiten Aken wonen maar hun kinde
ren wel in die stad naar de peuterspeelzaal
sturen, zullen een eigen bijdrage moeten be
talen. Alle verenigingen en instellingen wor
den gekort op hun subsidie. Dat treft ook
kerkelijke jongerentehuizen, zogenoemde
Hauser der Offene Tiir. Driehonderdduizend
euro scheelt hen Witt's voornemen en dat
betekent sluiting van huizen, ontslag voor
medewerkers en jongeren die weer over
straat zwerven. Dan kan de stad rekenen op
nog meer rottigheid, zo waarschuwt pastoor
Leuchter. Einde van een fatsoenlijk jeugdbe
leid. „Wij voeren het wel uit maar de stad
moet de mogelijkheden bieden. En dan be
doel ik financieel. Wij zijn er voor de zwak
ken uit de samenleving."
Met de statige Dom als prachtig monument oogt Aken rijk, maar wie goed kijkt ziet de armoede. Foto: Archief/GPD
Wethouder Witt moet het gemeentelijke wo
ningbureau verkopen. Onder bepaalde voor
waarden gaat hij akkoord. Zo mogen de hu
ren niet al te veel stijgen, er wonen tenslotte
mensen met weinig geld. „Het kan niet zo
zijn dat als het woningbureau zelfstandig is,
er mensen moeten verhuizen omdat ze de
huur niet meer kunnen betalen." Witt hoopt
20 miljoen te kunnen vangen met de trans
actie.
De onroerend zaakbelasting verhogen wil
Aken niet. „De meeste mensen hebben al
niet veel geld en we willen juist dat ze con
sumeren, geld blijven uitgeven. Dat trekt
weer bedrijven die voor werkgelegenheid
moeten zorgen. Hoog nodig in een stad waar
dertien procent van de mensen zonder baan
zit."
Volgens Witt is er maar één echte oplossing:
de gemeenten in Duitsland moeten op een
andere manier gefinancierd worden. Bonds
kanselier Schroder werkt ook aan een plan.
In het lichaam van Willem Bavinck tikken twee har
ten. Zijn eigen, zieke hart in de linkerborstkas en een
donorhart in de rechterborstkas.
Precies twintig jaar nadat hij een tweede hart kreeg ge
ïmplanteerd, zit hij er ogenschijnlijk ontspannen bij. In
de achtertuin van zijn modern ingerichte twee-onder-
één-kapwoning in de Tilburgse wijk De Blaak leggen
zonnestralen paarsachtige vlekjes op zijn wangen bloot.
Het zijn de uiterlijke sporen van twintig jaar dagelijks
medicijngebruik (ciclosporine) tegen afstoting van zijn
donorhart. „Medicamenten moet je trouw blijven, dat
doe ik ook. Maar ook positief blijven, aan de gang blij
ven, geen kasplantje zijn, anders gaat het mis", weet de
jongste West-Europeaan met een donorhart.
Exact twee decennia geleden was het wereldnieuws. Wil
lem Bavinck, toen 27 jaar, kreeg op de operatietafel in
het oude Harefield Hospital in de buurt van Londen een
tweede hart: dat van een zestienjarige Britse jongen, die
enkele uren daarvoor bij een motorongeluk om het le
ven was gekomen.
De befaamde hartchirurg prof. dr. Magdi Yacoub maakte
een veertig centimeter lange inkeping in Bavincks borst
kas en zes uur later klopte een tweede, vitale hart in het
rechterdeel van zijn lichaam. Yacoub koppelde het nieu
we hart aan Bavincks eigen, zieke hart, dat in augustus
1980 voor het eerst ernstige signalen had afgegeven. Sig
nalen van een infarct. Cardiologen kwamen er snel ach
ter dat de toen 24-jarige Bavick met een ongeneeslijke
ziekte aan de hartspier kampte.
Het had heel wat voeten in de aarde voordat het groene
licht voor de ingreep kon worden gegeven. Bavinck
vocht voor wat hij waard was tegen het Ziekenfonds
Midden-Brabant (ZMB), omdat ziektekostenverzeke
raars in die tijd weigerden een dergelijke transplantatie
buiten de Nederlandse grens te betalen. „Is zestigdui
zend gulden voor mijn leven dan te veel gevraagd?
vroeg Bavinck zich hardop af. „Het was alsof ze zeiden:
we hebben het geld, maar betalen doen we niet. Ga
maar dood!"
Unicum
Maar Bavinck ging niet dood! Dankzij de Tilburgse Soci
ale Dienst, die het benodigde geld voor de operatie op
bracht, de Brits-Egyptische hartchirurg Yacoub die de
ingreep uitvoerde en de onbekende 16-jarige veronge
lukte jongen die een donorcodicil bij zich droeg. Yacoub
fabriceerde, simpel gezegd, in Bavincks borstkas een
soort T-verbinding waar uiteindelijk twee harten aan
bungelden.
Bavinck: „Een relatief unicum. Ik zat in een experimen
tele groep van twintig personen. Daarop probeerden de
specialisten verschillende aansluitingen uit. Die metho
de van mij bleek een uitzondering. Die wordt ook niet
meer toegepast."
Wonder boven wonder verliep Bavinkcs herstel voor
spoedig. Reeds vijf dagen na de transplantatie, op 22 juli
1983, wandelde de patiënt in de tuin van het Londense
Willem Bavinck: „Hoe lang het zo nog kan, ik weet het echt niet. Maar er zal iets moeten gebeuren." Foto: GPD/Jan Verhoeff
hospitaal. Voetje voor voetje en onder begeleiding van
een legertje verpleegkundigen, maar toch...
„De mooiste dag van mijn leven", zegt de Tilburger
twintig jaar na dato. „Ik kon al verder lopen dan vóór
mijn operatie. Toen kon ik echt niks meer. Ik woog nog
maar 42 kilo en voelde me als een lijk. En in die tuin, on
der een stralende zon, liep ik zowaar al een stukje op ei
gen kracht." Dat die dag zijn hele leven op zijn kop zou
zetten, kon Willem Bavinck toen nog niet bevroeden.
De voormalig verkeersdeskundige, mede-oprichter van
de patiëntenvereniging Harten Twee (voor mensen met
een donorhart) heeft nu iets te vieren: de 'twintigste ver
jaardag' van zijn tweede leven. „Ik ben de langst levende
getransplanteerde Nederlander", zegt hij trots. „In Enge
land zijn nog drie vrienden in leven. In West-Europa
hoor ik dus bij de top-vier. Da's uniek!"
Voor Bavinck betekende de tijd na de ingreep letterlijk
een kwestie van overleven. Eerst telde hij elk uur, toen
de dagen, daarna de maanden en later zelfs de jaren.
„Elke dag was mooi meegenomen. Ik heb wel eens tegen
een afstoting aangezeten. Kantje boord gelegen. Het is
een leven met toppen, maar ook met veel dalen. Je leeft
emotioneel op het randje."
Toen hij eenmaal voelde dat hij helemaal lekker in zijn
vel zat, kon hij weer aan de slag op de Verkeersacademie
in Tilburg. Zijn geheim? „Een flinke dosis zelfdiscipline.
Maar overleven is vooral een kwestie van knokken, door
zetten, een positieve instelling en natuurlijk geluk." Hij
zag ook de andere kant van het leven. De dood dus. De
laatste jaren woonde hij zo'n honderd begrafenissen bij.
Van 'vrienden', zoals hij zijn getransplanteerde collega's
pleegt te noemen. „Vrienden die het dus niet hebben ge
red. De enige zekerheid die je in het leven hebt is dat je
dood gaat. Mijn zekerheid is een onzeker leven. Ik sta
met één been in het leven, met het andere in de dood."
Terugval
Vragen heeft dat onzekere leven voor Bavinck nog
steeds. Nog altijd stapt hij regelmatig voor controle bin
nen bij hartspecialist dr. Holwerda in het St. Elisabeth-
ziekenhuis in Tilburg. Met ECG's, bloedtesten en echo's
houdt de cardioloog een vinger aan de pols.
Bavinck merkt dat zijn fysieke gesteldheid niet meer van
de kwaliteit is van pakweg tien jaar geleden. De tijd dat
hij weer werkweken van tachtig uur kon maken is defini
tief voorbij. Werken doet hij op dit moment helemaal
niet meer.
„Mijn oude hart functioneert steeds slechter. Ik wandel
en fiets nog regelmatig, maar tennissen is er al lang niet
s Duitse stad Aken is bankroet. In de begroting
tapt een gat van 100 miljoen euro. De stad kan
niets meer uitgeven. Wethouder Joachim Witt
(financiën) heeft grote problemen.
door Henny Jeuken en Monique Evers
beters weet hij niet bedenken. „Zeg maar
hoe ik het probleem dan moet oplossen."
Witt waakt al dertien jaar over de financiën
van Aken. Experts hebben hem gewaar
schuwd: het tekort gaat de komende vijf jaar
jaarlijks met 50 miljoen euro omhoog. Wat
veroorzaakt de ellende? „De Gewerbesteuer
die in 2000 werd ingevoerd", zegt Witt. Dat
is de winstbelasting die bedrijven moeten
betalen. Economisch gaat het Aken niet
goed. Maar weinig bedrijven maken winst en
doen ze dat toch, dan sluizen ze die winst
door naar een ander land dat gunstiger ta
rieven kent. Legaal, dus kan Witt slechts toe
kijken hoe de miljoenen verdwijnen.
Begin juli kondigde de regering aan dat
mensen in een vrij beroep ook Gewerbesteu
er gaan betalen. Een stap in de goede rich
ting, vindt Witt.
Toch blijft de vraag hoe het zover heeft kun
nen komen in Aken. Witt: „Je kunt het ook
omdraaien. Gelukkig hebben we een jaar of
tien geleden veel aan het milieu gedaan, aan
stadsontwikkeling gewerkt, scholen ge
bouwd. Dat was toen heel normaal en het
kon. Gelukkig maar, daar hebben we nu een
beetje voordeel van."
„Probleem met Aken is, dat het boven haar
stand geleefd heeft", zegt Thilo Franzen van
de Bezirksregierung. „Die Gewerbesteuer,
daar kan Aken weinig aan doen. Maar verder
heeft het stadsbestuur in goede tijden te veel
uitgegeven en te weinig gespaard." Dus eist
de regering nu dat de stad prioriteiten stelt.
Aken moet zelf aangeven wat ze belangrijk
vindt. Waar ze in wil investeren. Maar wij
moeten de plannen wel goedkeuren."
meer bij. Ik ben ook sneller moe. Hoe lang het nog kan-
ik weet het niet. Een dag, twee weken, een jaar? Ik weet
het echt niet. Maar er zal iets moeten gebeuren."
Bavinck denkt aan een nieuwe ingreep door de Britse
artsen die over zijn uitpuilende medisch dossier be
schikken. Maar ook een behandeling in Nederland of
België sluit hij niet uit, omdat in Engeland een privé-pa-
tiënt onderaan de wachtlijst komt. Bavinck zou dan
nummer 2001 op de lijst zijn.
„In feite zijn er drie mogelijkheden: mijn oude hart ver
vangen door een nieuw donorhart: of het oude hart eruit
en alle functies overgeven aan het donorhart, dat dan
natuurlijk wel gereviseerd moet worden; of beide harten
eruit en één nieuw donorhart erin."
Maar de man met de twee harten staat voor een dilem
ma. Wachten of ingrijpen? Dat is de grote vraag. Ba
vinck: „Ik vergelijk het altijd met een auto die slechte
banden hoeft. Begeeft de ene band het en je rijdt tegen
een boom dan kan het afgelopen zijn. Voor mij is het
dus zaak niet te wachten totdat ik een lekke band krijg."
Tegen een nieuwe ingreep ziet hij niet op. „Ik weet dat ik
zal sterven als ik niets laat doen. Loopt de operatie fout
af, nou ja... dan loop het mis. Slaagt de operatie? Perfect.
Dan begin ik gewoon weer opnieuw!"
Willem Bavinck is klaar voor zijn derde leven.
Wie zomaar een dagje in Aken is, heeft het
niet onmiddellijk in de gaten. De statige
Dom wordt drukbezocht, evenals het win
kelcentrum. Het thermaalbad Carolus Ther-
me is goed voor zo'n 1.000 bezoekers per
dag. Maar Aken is failliet. Wethouder Joa
chim Witt (financiën) mist dit jaar 100 mil
joen euro. En voor iedere cent die hij wil uit
geven, moet hij de goedkeuring hebben van
de Bezirkungsregierung, de toezichthouder
van de regering in Keulen.
Aken moet het wat inkomsten betreft, voor
50 procent hebben van die Gewerbesteuer.
Zestien procent komt van de inkomstenbe
lasting. Maar de stad telt steeds meer werk
lozen, dus ook deze inkomsten dalen. Mis
schien een schrale troost voor wethouder
Witt: Aken is niet de enige stad in financiële
problemen. Vijf van de tien grote steden in
de deelstaat Nordrhijn-Westfalen kampen
met hetzelfde probleem. Met Keulen als uit
schieter: een tekort van 400 miljoen. Aken
had zijn hoop gevestigd op het grensover
schrijdend bedrijventerrein Avantis. „Maar
door de economische tegenwind staan be
drijven ook niet in de rij voor een stuk grond
op dit terrein", verzucht Witt.
Hoe dan wel die miljoenen wegwerken en
tegelijkertijd de stad leefbaar houden? Want
de 250.000 inwoners zitten niet te wachten
op verpaupering en bedelaars in de stad.
Om te beginnen zet Witt het mes in zijn ei
Veel wegen zitten vol gaten. Want voor on
derhoud heeft Aken geen geld. „Nog even en
je kunt alleen nog maar door Aken rijden
met een terreinwagen", grapt Witt. „Ik lach
er wel om maar het is natuurlijk diep triest.
Er is nergens geld voor."
Scholen worden niet langer onderhouden.
Een kapotte riolering wordt nog wel ge
maakt, maar een verfje voor de klaslokalen
zit er niet meer in. Witt weet ook wel dat hij
met deze aanpak op den duur een veel ho
gere rekening gepresenteerd krijgt. Maar iets
De afgelopen jaren bezocht hij zeker honderd
begrafenissen. „Van vrienden, die het niet hebben
gered." Twintig jaar nadat hij in Londen een tweede
lart kreeg leeft Willem Bavinck nog steeds. Maar hoe
lang nog? „Ik merk dat mijn oorspronkelijke hart
iteeds slechter wordt", zegt de 47-jarige Tilburger, de
langst levende 'getransplanteerde' Nederlander, ook
de jongste West-Europeaan met een donorhart.
door Cas Overzier
