100 JAAR LUCHTVAART
Van botersmokkelaars tot bolletjesslikke
HOOG vliegers
Martin Schroder:
correcte doordrammer
'Klein is het loon en groot het gevaar'
Spirit of St. Louis
Doornroosje laat wondere wereld van dichtbij
zaterdag 2 AUGUSTUS
Martin Schroder. Foto: Capital Photos
Go ahead and do. Dat is het
motto van Martin Schroder,
die de nu alom bekende
luchtvaartmaatschappij
Martinair heeft opgericht
omdat hij zich als vlieger 'in
de lucht ging vervelen'. Nu
behoren dit soort gespierde
uitspraken gewoonlijk wel
meer tot het vocabulaire
waarmee topmanagers zich
een aureool om het hoofd
smeden. Maar Schroder
deed zijn motto gestand.
Hij was niet bepaald een
man die zijn personeel door
de kieren in de luxaflex
stond te beloeren, maar als
hij ongunstige berichten
hoorde over de service aan
boord van zijn toestellen,
werd de betrokkene direct
door hem aangesproken en
controleerde hij naderhand
of alles wel naar wens ver
liep.
Hij heeft eens een aantal
toestellen aan de grond ge
houden omdat hij in het
netje waar de kotszak in
moest eens wat rommel
had aangetroffen. Onmid
dellijk liet hij alle toestellen
controleren op hun spie
and span-gehalte. Pas daar
na mochten ze weer het
luchtruim in.
Als hij vanuit zijn directie
kamer weer eens een toestel
met zijn naam erop zag
staan, ging er een golf van
trots door hem heen. Hij
had meer waardering voor
mensen die met foute op
lossingen kwamen dan voor
lieden die niets bedachten
en de boel maar op hun be
loop lieten.
Stewardessen waren op
hun hoede voor hem. Als
hij er eentje zonder hoedje
op zag lopen, zei hij er wat
van. Toen hij eens zag dat
zijn personeel bij het uitla
den van een vliegtuig met
koffers stond te smijten,
liep hij erop af en bulderde
hij: 'Dat heb je te laten!'
'Als hij eenmaal z'n oog
kleppen voor heeft', zo zei
een vriend van hem in het
Haarlems Dagblad, 'kun je
hem beter niet tegenko
men. Dan walst hij over al
les en iedereen heen en laat
zich niet meer op andere
gedachten brengen. En het
gekke is datje vaak moet
concluderen dat hij met al
dat gedram gewoon gelijk
heeft. Hij ziet de zaken
goed.'
Schroder, die enkele jaren
geleden zijn functie heeft
neergelegd, bracht vele ge
noeglijke uren in vliegtui
gen door met zijn vriend
Prins Bernhard. In zijn di
rectiekamer hing een foto
van de prins pal achter zijn
bureau. Je hoort het Bern
hard zeggen: 'Die Schroj-
der, dat is net zo'n alte Gau-
ner als ik. Mijn Frau en ik
houden veel van hem.'
De bolletjes van betrapte smokkelaars. Foto: ANP/Olof Kraak
door Cees van Hoore
haarlem - 'Hij was een smokkelaar die diep in de
nacht, steeds weer z'n smokkelwaar de grens over
bracht. Klein was 't smokkelloon en groot het ge
vaar. Zo is 't leven van een smokkelaar'. Zo bezong
Johnny Hoes, het boegbeeld van het Nederlandse
levenslied, in de jaren vijftig het lot van de boter
en sigarettensmokkelaars, die zich over geheime
paadjes nabij onze landsgrenzen met een zak op
de rug uit de voeten maakten voor de douane. Vijf
tigjaar later is er weinig meer over van die schel-
menromantiek en zijn het vooral de bolletjesslik
kers die het nieuws bepalen. Een terugblik.
De vijftigers onder ons kennen de verhalen nog.
Een oude Chevrolet vol boter en sigaretten raast
over de grens met België, achternagezeten door
douaniers met getrokken pistolen. De smokke
laars werpen ijzeren kraaienpoten op de weg en
de douane moet de achtervolging met vier lekke
banden opgeven. Lang zijn deze verhalen in om
loop gebleven. Er zijn romans over geschreven
en in de café's in de grensplaatsen kent iedereen
wel een anekdote over Zwarte Joop of Linke
Tinus.
Over smokkelen per vliegtuig had niemand het
nog in die tijd. Op het land had je de boter- en si
garettensmokkelaars, zeelieden namen opium
mee naar de haven van Rotterdam in een door
gezaagde, van schroefdraad voorziene, cent, en
dat was het wel zo'n beetje. Hoe 'onschuldig' het
toen nog allemaal was, blijkt uit een interessant
dossier in het gemeente-archief van Hoofddorp.
Burgemeester Slob van Haarlemmermeer ont
vangt op 6 juli 1934 een schrijven van de Neder-
landsche Centrale ter Bestrijding van den Smok
kelhandel in Verdoovende Middelen, die geves
tigd is in Rotterdam. In de brief wordt gewezen
op 'de mogelijkheid van het smokkelen van ver
doovende middelen per vliegtuig'. Of burge
meester Slob eens wil informeren of daarover iets
bekend is.
'Het komt mij voor', zo schrijft Slob na enig on
derzoek terug, 'dat op Schiphol aan den door U
bedoelden smokkelhandel in verdoovende mid
delen niet wordt meegewerkt.' Hij doelt daarmee
op piloten en personeel. Van passagiers die
smokkelen is al helemaal niets bekend.
Dat is anno 2003 wel anders. Zo vanaf de jaren
zestig begint het smokkelen via de luchthaven op
grote schaal. De ene na de andere grote cocaïne-
en heroïnevangst wordt in de dagbladen gemeld.
Maar niet alleen verdovende middelen staan op
het programma. De hal van de douane staat vol
met opgezette krokodillen, kaaimannen, boed-
•jaa
toe
>e t
dhabeeldjes en andere kunstvoorwerpe1cle
Vooral de smokkelaars van roesmiddeledi-/
zeer inventief. Zo wordt er in de jaren zeUui
cocaïne aangetroffen in een onderkoelt^
gevaarlijke gifslang. In 1972 beheerst eei
ruchtmakende hasj-smokkel het nieuw#eP
naasappelkisten, waarvan de wanden dibra
den zijn gezaagd en naderhand op ingeien
wijze tegen elkaar gelijmd, treffen de do
450 kilo Pakistaanse hasj aan. De smokk.
gecoördineerd door een loze importfirri11"
onyx-beeldjes en fruit; pakken hasj wori?Y6
getroffen in de kelderbox van een Pakisp"
Bijlmermeer. ?a'
De methoden worden steeds vernuftige11?!
raffineerder. In 1985 treft men in een ro
een 26-jarige invalide uit Waalwijk een
hoeveelheid heroïne aan. Walnoten woi1"?
opengemaakt, met cocaïne gevuld, en djj11
worden ze weer vrolijk dichtgekit. Kokore'
zijn ook geliefd als schuilplaats; om het 61
van het vruchtsap na te bootsen stopt r/
condooms in, gevuld met water. En natfj1'
er de klassieker: de koffer met de dubbel111
dem. In het begin gaat dat nog vrij prim 6r
van die koffers vallen op de lopende ba/
omdat ze uit balans zijn. En dan is de drr
alarmeerd.
Veel ophef veroorzaakte het proces tege» a!
zagvoerder van een bekende luchtvaart/?
schappij. Hij en enkele collega's maakte^ J
eens passagiersreisjes en omdat ze bij h>f.
nepersoneel op de luchthaven bekend v 1_
kwamen ze met een eenvoudig handop/
door de sluis.
De laatste twee decennia zijn het vooral6.
tjesslikkers die in de aandacht staan. De. 6
wordt in de vinger van een operatieham1 J'
gestopt en ingeslikt. Naderhand wordt c
keurig uit de ontlasting gevist. Maar ook6,
heeft de douane inmiddels grip gekrege; 1
bolletjesslikkers nemen voor ze aan hur6n
ginnen vaak een grote hoeveelheid trani
in, hetgeen een wat gelige gelaatskleur v>e2
zaakt. Daaraan en aan het feit dat de sliP61
vaak opvallend rustig gedragen, worden3
de douane herkend.
Wie de geschiedenis van het smokkelen131^
ziet dat er werkelijk van alles wordt gepri?
De 'stuff wordt verstopt in een kunstbe 0
koffers van nietsvermoedende reizigers,
als nonnen verklede Colombiaanse danfr 1
ben de cocaïne onder hun habijt Nederi
nengebracht. Burgemeester Slob zou ziij1
draaien in zijn graf als hij het allemaal v?6
16 juli 1934 ontving hij van de gemeentr
van Haarlemmermeer een brief waarin ^a
over smokkelen op de luchthaven 'nietsf?6
was. Ach, wat was Nederland nog netje^3'
Charles Lindbergh vlak voor vertrek uit New York voor zijn legendarische vlucht naar Parijs. Foto: Aviodrome
Sinds de eerste gemotoriseerde vlucht in
1903 zijn er duizenden verschillende vlieg
tuigen ontworpen. Een overzicht van acht
markante toestellen uit een geschiedenis
van honderd jaar luchtvaart. Vandaag: Spirit
of St Louis.
De Amerikaan Charles A. Lindbergh was de
eerste piloot die solo en non-stop de Atlan
tische Oceaan overstak. In zijn eenmotorige
Ryan NYP 'Spirit of St. Louis' landde hij op 21
mei 1927, na het afleggen van 5.810 kilome
ter, veilig op het vliegveld Le Bourget in Pa
rijs. Lindbergh was 33 uur en 30 minuten
eerder vertrokken van een vliegveld in New
York. Met de vlucht won Lindbergh niet al
leen een prijs van 25.000 dollar, maar was
hij ook direct wereldberoemd.
De 'Spirit of St. Louis', het eenmotorige toe
stel waarmee Lindbergh de vlucht uitvoer
de, was bijzonder. Omdat de brand
stoftanks uit veiligheidsoverwegingen voor
de cockpit waren ingebouwd, had de piloot
geen direct zicht naar voren. Lindbergh kon
alleen naar buiten kijken door de zijraam
pjes. Om recht voor zich te kijken gebruikte
hij een periscoop.
De Amerikaan had bewust gekozen voor
een eenmotorig toestel. Hij was van me
ning dat een driemotorig vliegtuig ook drie
maal zoveel risico liep op een motorstoring.
Bovendien was een vliegtuig met slechts
één motor een stuk lichter. Iedere gram tel
de. Dat betekende minder brandstofver
bruik en een grotere actieradius. Lindbergh
droeg bijvoorbeeld geen parachute. Ook
was het toestel niet uitgerust met een ra
dio.
Lindbergh noemde zijn toestel Spirit of St.
Louis. Een dankbetoon aan zijn fans in St.
Louis in de staat Missouri die het vliegtuig
hadden gefinancierd.
Coen Springelkamp
ao
Een vroege vlucht met een DC-3 Dakota van de DDA
door Claire Wever
schiphol - Langzaam ontwaakt
Doornroosje uit haar slaap.
Haar motoren worden aangezet
en de propellers beginnen lang
zaam te draaien. Het gras naast
de baan waait wild heen en
weer. De piloot geeft wat gas en
het geluid van de motoren doet
denken aan overvliegende ge
vechtsvliegtuigen uit een film
over de Tweede Wereldoorlog.
Even een wiebelig aanloopje en
dan doemt de skyline van
Schiphol bij zonsopgang op.
Doornroosje is wakker.
Doornroosje is een DC-3 Dako
ta PH-DDZ en sinds 1987 ei
gendom van de Dutch Dakota
Association (DDA). De Dutch
Dakota Association werd in
1982 opgericht door Anne Cor
Groeneveld en Gerrit van Gel
der, vliegers bij Transavia. De
stichting heeft als doelstelling
het aanschaffen en in stand
houden van historische 'lucht
vaartuigen'. En deze toeganke
lijk maken voor de deelnemers
en sponsoren van de DDA en
het Europese publiek. Twee
jaar na de oprichting komt de
eerste Dakota van de DDA aan
op Schiphol. De vloot is in 2003
uitgegroeid tot zes vliegtuigen.
Naast de DDA worden de vlieg
tuigen ook geleasd en tentoon
gesteld in het luchtvaart thema
park Aviodrome op het vlieg
veld Lelystad.
Doornroosje is oorspronkelijk
gekocht om een andere Dakota
op den duur te vervangen. Ze
zou tot 2010 worden opgesla
gen. Helaas bepaalde het lot
anders. Op woensdag 25 sep
tember 1996 verongelukte haar
zusje. Doornroosje die in slaap
zou worden gesust, opgeslagen
in een hangar, moet door die
zware klap eerder aan de slag.
Haar naam mag ze houden.
Vandaag maakt Doornroosje
een toch naar Fairford in Enge
land. Maximaal twintig passa
giers kunnen mee in het vlieg
tuig, vandaag zijn het er zes
tien. Het zijn voornamelijk le
den van de stichting die een
vlucht met de Dakota maken,
De wereld onder de vleugels van Doornroosje. Foto: Claire Wever
mannen van boven de veertig.
Martine Vooren werkt sinds een
half jaar als stewardess bij de
stichting. Ze is in het normale
leven purser bij Transavia. Zo
als vele vrijwilligers is ze via via
bij de DDA gekomen. „Mijn va
der heeft me hier wel eens mee
naar toegenomen. Daar komt
de interesse vandaan. Het werk
is geweldig met leuke mensen.
De meesten die hier werken ko
men trouwens uit de lucht
vaartsector. Ze zijn gepensio
neerd, doen het naast hun 'ge
wone' werk in de industrie of
hebben een fascinatie voor de
ze vliegtuigen en willen iets
voor de stichting doen."
Andere leden aan boord leggen
uit wat het toestel zo bijzonder
maakt. Behalve de historische
waarde is er het gevoel en het
uitzicht. Het toestel 'drijft' on
geveer 750 meter boven de
grond. Het golvende landschap
komt voorbij, waarin je de koei
en letterlijk kan tellen. Een fan
tastisch ervaring die de DDA
ook graag wil behouden.
De allereerste DC-3, ontworpen
door de Douglas Aircraft Cor
poration, vloog voor de eerste
maal in 1935. Het vliegtuig is
bijzonder vanwege de metalen
in plaats van linnen huid. In de
Tweede Wereldoorlog blijkt het
vliegtuig zeer geschikt voor mi
litaire doeleinden. Het wordt
onder andere ingezet voor het
vervoer van troepen en het
droppen van voedsel en materi
alen. De DC-3 wordt uiteinde
lijk het meest gebouwde vlieg
tuig ooit.
Na het tragische ongeval met
de DC-3 Dakota PH-D
1996, waarbij alle pass
bemanningsleden om
kwamen, had de DDA
om haar hoofd boven
houden. Afgelopen jui
ze een doorstart. Inmü
kunnen naast deelnen
de vereniging en spon
andere geïnteresseerd
vlucht maken met dit I
sche toestel. In august
de DDA in samenwerk
het luchtvaart themap
drome rondvluchten v
luchthaven Lelystad.
Na een paar uur vliege
Doornroosje weer veil
bij de hangar op Schip
Het is tijd voor de pas;
om de crew te bedank
eenmaal kijken we om
zacht, Doornroosje.
