Bacteriën hebben voorsprong
Beeld van de paus
'Je loopt altijd achter de feiten aan'
Schoonmaak van de kinderafdeling van het MMC in Veldhoven, na besmetting met de MRSA-bacterie. Foto: Archief/CPD
De gevreesde
ziekenhuisbacterie MRSA is
bijna niet meer te bestrijden.
Wereldwijd waren er tot nu
toe nog enkele antibiotica die
werkten, maar er komen
steeds meer geluiden dat ook
deze geen effect meer
hebben. Nederlandse
microbiologen noemen de
ontwikkeling schrikbarend.
door Dick Hofland
MRSA (methyiciüine resistente
stafylococcns aureus) is een
linke bacterie, die zich voor
al in ziekenhuizen en verpleeghuizen ra
zendsnel kan verspreiden. Voor je het
weet heb je een uitbraak of zelfs een wa
re epidemie. Zoals enige tijd geleden in
het Jeroen-Boschziekenhuis in Den
Bosch. Maandenlang lagen daar na el
kaar verschillende afdelingen plat. Eén
besmette patiënt bezorgde in korte tijd
48 anderen de bacterie, onder wie ook
personeelsleden.
Het ziekenhuis zelf is nu weer vrij van
MRSA, maar veertien besmette patiën
ten revalideren nog thuis van hun oor
spronkelijke kwaal, de meesten met hulp
van de thuiszorg. Tijdens de epidemie
moesten hele afdelingen dicht en werd
er een noodafdeling getimmerd om de
besmette patiënten te isoleren. Besmet
personeel zat tijdens hun behandeling
een aantal dagen thuis. Een deel van de
chirurgische afdeling is een half jaar ge
sloten geweest, de intensive care moest
drie keer voor opname worden gesloten.
Operaties werden afgezegd en een klein
aantal patiënten dat al was opgenomen
om te worden geopereerd, werd zelfs
naar huis gestuurd. „Zodra je MRSA in je
ziekenhuis hebt, zit je echt met een heel
groot probleem", zegt hygiëniste Mari
anne Pelk. „Voor patiënten die in een
isolatiekamer moeten, is het heel zwaar,
het is bijna eenzame opsluiting. Hier
hebben ze nog hun eigen wc en douche,
maar ik hoor verhalen over verpleeghui
zen die bij een uitbraak te weinig een
persoonskamers hebben, waardoor veel
besmette patiënten maandenlang op de
po-stoel moeten en niet onder de dou
che kunnen. De epidemie heeft ons zie
kenhuis anderhalf miljoen euro gekost.
Daar kun je je niet tegen verzekeren."
MRSA is een bacterie, een stafylokok. Er
zijn twee soorten. Ten eerste de stafylo-
coccus epidermidisus, die heeft iedereen
op de huid en is zo goed als onschuldig.
Er worden zelden infecties door veroor
zaakt, behalve wanneer je een zeer ge
stoorde afweer hebt. De tweede soort is
de stafylococcns aureus. Die heeft 20 k 30
procent van de Nederlanders op de huid
of in de neusvleugels. Op die plaatsen is
de bacterie ongevaarlijk, je kunt m zo
wegblazen of met een smeerseltje ver
drijven. Hij kan echter het lichaam bin
nendringen en dan wordt-ie wel gevaar
lijk.
Waarom de stafylococcus aureus bij de
een wel het lichaam binnenkomt en bij
de ander niet, is onbekend. Wellicht is
het voor een deel erfelijk bepaald.
Meestal werken methyicilline-achtige
antibiotica heel goed tegen de stafylo
coccus aureus. Die kun je in een pilletje
geven en ze zijn niet zo belastend voor
de patiënt. Voor dit medicijn kan de bac
terie inmiddels ongevoelig geworden
zijn ofwel resistent. Het is dus een me-
thyicilline resistente stafylococcus au
reus: MRSA.
Er zijn nog enkele andere antibiotica,
waarvan vancomycine bijna altijd nog
het beste werkt. Dat is echter wel een
paardenmiddel. Uit de VS en Japan ko
men zeer verontrustende berichten dat
in een aantal gevallen ook dit antibioti
cum al niet of nauwelijks meer helpt
„Dit is een zeer verontrustende ontwik
keling", zegt prof. dr. P. van den Broek.
Hij is hoogleraar infectieziekten aan de
universiteit van Leiden en gespeciali
seerd in preventie en bestrijding van zie
kenhuisbacteriën. „Patiënten die een in
fectie hebben als gevolg van een MRSA
hebben in die landen een groot pro
bleem. Het aantal wondinfecties zal toe
nemen. Een nieuwe heup zal zo goed als
niet meer aanhechten. En in nog ernsti
ger gevallen krijgen mensen met een
luchtweginfectie een longontsteking
waar ze aan zullen overlijden. Het gevaar
hangt af van de plek waar de MRSA zich
nestelt."
In Frankrijk is MRSA inmiddels in staat
gebleken ernstige infecties te veroorza
ken bij gezonde pubers, iets wat tot voor
kort voor onmogelijk werd gehouden.
MRSA kwam vooral voor bij ouderen en
patiënten met een verzakte afweer. En in
de VS is een nieuwe vorm van MRSA op
gedoken die ongevoelig is voor de mees
te antibiotica en gif aanmaakt dat onder
andere de huid aantast en pijnlijke puis
ten veroorzaakt. Deze bacterie ver
spreidt zich daar als een olievlek. In Ne
derland zijn tot nu toe twee patiënten
'ontdekt'; het RIVM onderzoekt of er
meer besmettingen zijn.
Het komt allemaal, zeggen deskundigen,
omdat artsen in de VS heel snel antibio
tica voorschrijven. Zelfs bij een eenvou
dige verkoudheid of griep. Net als in Ja
pan, Zuid-Amerika, België, Engeland en
grote delen van Zuid-Frankrijk. „Dan
ben je toch echt verkeerd bezig", zegt
prof. Van den Broek, „want de kans dat
bacteriën ongevoelig worden voor anti
biotica wordt daarmee heel erg groot.
Nederland gaat er gelukkig verstandiger
mee om, maar wereldwijd is het gebruik
van antibiotica echt schrikbarend.
Hoewel MRSA in vergelijking met het
buitenland minder vaak voorkomt in
Nederland, is er volgens cijfers van het
RIVM de laatste jaren wel sprake van een
toename. Huisartsen en specialisten
hebben nog wel eens de neiging onver
schillig te doen over MRSA. Zij noemen
het 'de zoveelste passagier op een zin
kend schip'. Met andere woorden: wie
problemen krijgt door besmetting met
MRSA had al veel andere problemen,
dus die MRSA doet er dan eigenlijk niet
meer toe. Hoogleraar Van den Broek en
arts-microbioioog Leenders vinden dat
een onverantwoorde houding. „De bac
terie is beslist niet «ngevaarlijk. Hij ver
oorzaakt wondinfecties, als je diabetes
hebt werkt de insuline niet of nauwelijks
meer, je kunt er longontsteking van krij
gen, je kunt er zelfs aan overlijden", zegt
Van den Broek. „Het probleem dat daar
nog eens bij komt", zegt Leenders, „is
dat als een patiënt een ontsteking op
loopt, we nog niet weten door welke
bacterie die is veroorzaakt. Maar je moet
wel meteen gaan bestrijden. Pas na tests,
die al snel drie dagen duren, weet je wel
ke bacterie het is. Is het MRSA, dan moet
je de medicatie aanpassen, maar dan
heeft die bacterie al behoorlijk wat ellen
de veroorzaakt. Je loopt dus altijd achter
de feiten aan".
Van den Broek: „Je kunt zeggen: maak je
niet zo druk, want MRSA komt in Neder
land niet zo veel voor. Dat is een zeer
onverstandig houding, want MRSA is al
lesbehalve ongevaarlijk en de kans dat
de bacterie hier ongevoelig wordt voor
de paar antibiotica die nog wel werken,
moet je niet uitsluiten.
„Veel chirurgen bagatelliseren het, ver
moedelijk omdat het lastig voor ze is. Als
er MRSA in hun ziekenhuis is ontdekt,
kunnen ze hun werk niet doen. Maar zo
dra de bacterie is ontdekt, moet je men
sen isoleren, hoe vervelend dat ook is.
En als het nodig is, moet een ziekenhuis
ook niet aarzelen een afdeling te sluiten.
Dat grijpt even diep in, maar uiteindelijk
is het winst. Als je het op z'n beloop laat,
krijg je dezelfde situatie als in al die an
dere landen".
In oktober is het 25 jaar geleden
dat de Pool Karol Wojtyla paus
(Johannes Paulus II) werd. Het
internationale persbureau
Reuters stelde een kleurrijk
boek samen over de leider van
één miljard katholieken.
door Theo Krabbe
Op iedere plek waar paus Johannes
Paulus II ooit de grond kuste op al
zijn reizen, was ook steeds een foto
graaf en verslaggever aanwezig van
Reuters, 's werelds grootste interna
tionale persagentschap. Het zijn de
ze mannen en vrouwen die het
kleurrijke Engelstalige boek Pope
John Paul n, reaching outaccros bor
ders (vrije vertaling: een grensverleg
gende paus), samenstelden. Een bij
zonder boek, met fraaie foto's, goede
teksten en verhelderende overzicht
jes met allerlei statistische gegevens
en feitelijkheden.
De inmiddels 82-jarige Karol Wojty
la, die op 16 oktober 1978 tot paus
werd gekozen, is een kerkleider met
De paus ontmoette veel regeringsleiders, onder wie - in 1993 - Bill Clinton. Foto: Archief/Reuters
twee gezichten. Enerzijds is deze
paus vooruitstrevend door zijn ver
dediging van de mensenrechten, zijn
boodschap van vrede en verzoening
en zijn directe contact met de 'gewo
ne katholiek'. Anderzijds blijft de lei
der van één miljard katholieken ech
ter onverstoorbaar vasthouden aan
conservatieve standpunten, zoals
geen vrouwelijke priesters binnen de
Rooms-Katholieke Kerk en het ver
bod op voorbehoedmiddelen. Rea
ching out accros borders, geldt dus
niet in alle opzichten.
Toch is Johannes Paulus II voor ve
len een bron van inspiratie. Iemand
die zijn stempel op de Europese ge
schiedenis dnikte door bij te dragen
aan de val van het communisme in
zijn vaderland Polen en in de Sovjet-
Unie. Volgens Lech Walesa (voorma
lig president van Polen) die evenals
Michaïl Gorbatsjov (de laatste presi
dent van de Sovjet-Unie) een voor
woord schreef, kende het einde van
het communisme weliswaar vele va
ders, maar kun je niet heen om de
'kampioen der kampioenen'.
Vooral tijdens zijn eerste pelgrims
reis naar Polen, in 1979, maakte
paus Johannes Paulus II met slechts
enkele woorden diepe indruk op zijn
landgenoten. Lech Walesa, oprichter
van de vakbond Solidarinösc: „In de
moeilijkste tijden hadden we altijd
de woorden van de Heilige Vader in
onze gedachten. Na die pelgrimsreis
voelden we ons gesterkt. We ervoe
ren dat de zaak van vrijheid onze
zaak was en daarmee ook van mil
joenen andere mensen die verlang
den naar verandering."
Uiteindelijk bracht het verzet van de
Poolse bevolking het communisti
sche regime van generaal Jaruzelski
ten val, waarna ook de andere com
munistische dictaturen in het Oost
blok als dominostenen omvielen.
Reuters-joumalist Sean Maguire uit
Warschau beschrijft de eerste terug
keer van de paus in 1979 in zijn va
derland als een ware triomftocht.
„Zonder die reis had de oppositiebe
weging zich niet durven te ontwor
stelen uit de schaduw waarin zij ver
keerde. De pausreis gaf de Polen
hun trots terug, hun zelfbewustzijn
en hun gemeenschapsgevoel, dat
dertig jaar communisme had wegge
vaagd."
Geen wereldleider of politiek leider
die niet op bezoek was bij de paus.
Of hij bezocht ze zelf tijdens zijn in
middels al honderd buitenlandse
reizen. Het boek geeft een indruk
wekkend overzicht: paus Johannes
Paulus II sprak met meer dan 1.300
politieke leiders, bezocht 130 lan
den, verklaarde 469 mensen heilig
en reisde in kilometers gezien dertig
keer de wereld rond.
De fotografen van Reuters legden de
paus vast op de gevoelige plaat met
Fidel Castro, de Indiase premier Ra
jiv Ghandi, de Amerikaanse presi
denten Ronald Reagan, George Bush
sr., Bill Clinton, George W. Bush jr.,
prinses Diana en prins Charles, en
met Nelson Mandela.
Het boek bevat prachtige foto's van
de paus in allerlei periodes van zijn
leven en in allerlei situaties. Met
beelden van zijn jeugd, zijn leven in
Polen en met foto's uit het begin van
zijn pontificaat, waarop Karol Wojty
la nog kracht, charme, vitaliteit en
élan uitstraalt.
Het boek bevat ook recente histori
sche foto's van de paus: Johannes
Paulus II bij de Klaagmuur in Jeruza
lem, zijn bezoek aan het Yad Vas-
hem-monument in Israël, en de
paus die in de voetsporen van Mo-
zes vanaf de berg Nebo uitkijkt over
het Beloofde Land. Al deze persfo
to's van Reuters haalden wereldwijd
de voorpagina's van de kranten.
Pope John Paul II. Reaching out
across borders; Reuters; Pearson
Education Inc., Harlow (Essex);
€31,65
De paus tijdens de paasviering van dit jaar, getekend door gezondheidsprobk
Foto: Archief/Reuters
