I I I Misdaadbestrijders onder druk 1 Het is wachten op de eerste dode' 1 Criminelen bedreigen en intimideren ZATERDAG 5 JULI 2003 Achtergrond Doek valt na 65 jaar voor Marinevliegkamp Valkenburg De opmars van de digitale fotografie De verdachte die op de rechtszitting de vinger langs zijn strot haalt, achtervolgingen tot de voordeur, in brand gestoken auto's. Bedreiging en intimidatie van misdaadbestrijders door criminelen is een probleem. De top van politie en justitie erkent het. Maar uit vrees voor nog meer ellende wordt gezwegen over precieze aard en omvang. Want als uitlekt dat het werkt, volgt meteen de vraag: wie is de baas in Nederland? door Ferdi Schrooten De rechercheur zware criminaliteit heeft altijd zijn dienstwapen bij zich. „Ook als ik boodschappen ga doen. Op weg naar familie en vrienden neem ik steeds andere routes en kijk con stant in mijn spiegel." De politieman houdt bij wanneer onfrisse figuren de bak verlaten. „Paranoia? Noem het alert. Ik heb genoeg fi guren voor jaren weggestopt die hebben ge dreigd dat ze ooit de rekening komen veref fenen. Voor 10.000 euro is er altijd wel een gek te vinden die een kogel door je kop wil jagen." Net als de weinige andere misdaadbestrij ders die over het onderwerp durven te pra ten, wil de rechercheur alleen anoniem ver tellen over ongewenst bezoek aan huis en dreigtelefoontjes, niet zelden 's nachts. Me nig opsporingsambtenaar weet wat het is om 'thuis te worden gebracht' door een cri mineel. Onder politiemensen circuleren ver halen van collega's die op volle snelheid door de halve provincie zijn achtervolgd. Ook zijn er voorvallen van misdadigers die rechercheurs openlijk bedreigen in de ver hoorkamer, of thuis langsrijden om de poli tieman te tonen dat ze écht weten waar hij en zijn vrouw en kinderen wonen. Medio jaren negentig was bedreiging en in timidatie van politiemensen, officieren van justitie en rechters een hot item. Opeens wa ren er verhalen over de 'Contra's' in Amster dam, die tegen betaling allerlei (vertrouwe lijke) gegevens over opsporingsfunctionaris sen achterhaalden en doorverkochten aan criminelen. Officieren van justitie werden met de dood bedreigd, een aanslag op Am sterdamse aanklagers met een kneedbom werd ternauwernood voorkomen, er was een dreigement dat het Amsterdamse hoofdbureau van politie zou worden opge blazen, opsporingsambtenaren werden ge molesteerd. Sommige slachtoffers kwamen maandenlang in speciale beschermingspro gramma's terecht. De 'werkgroep beveiliging strafrechtketen' concludeerde in 1996 in een onderzoek voor de Raad van Hoofdcommissarissen dat 'bij grote regelmaat melding wordt gemaakt van incidenten'. Het ging om bedreiging van po litieambtenaren met fysiek geweld en ernsti ge dreigementen tegen gezinsleden van de politie. Een strop aan de buitenlamp van het woonhuis, een in brand gestoken caravan, het dreigement dat een dochter van een po litieman te grazen zou worden genomen bij de arrestatie van een bendelid. Hoge functionarissen bij politie en justitie bevestigen dat intimidatie van v:etsdienaren nog steeds voorkomt. Van het volgen van re chercheurs van observatieteams tot niet mis te verstane bedreigingen op straat en per te lefoon thuis. Soms is er sprake van fysiek ge weld of erger. Eind jaren negentig werden de auto's van zes agenten van de politie Heer len en Brunssum in brand gestoken. Naar verluidt een actie van drugscriminelen. Die zouden ook verantwoordelijk zijn voor de aanslag voor het huis van de Brunssumse wethouder en oud-narcoticarechercheur Jan Steiner, tegenstander van coffeeshops. On der de auto van Steiners vrouw ontplofte een jaar geleden een handgranaat. Bedreiging en intimidatie strekt zich zelfs uit tot in de rechtszaal. Rechters of officieren van justitie zien de verdachte of iemand op de tribune een handgebaar maken dat lijkt op het doorsnijden van de keel of het afvu ren van een wapen. Bij de rechtszaak in Rot terdam tegen een grote drugshandelaar, te vens verdacht van twee moorden, gebeurde het nog slinkser. Vlak voor de getuigenis van een politieman zag de parketwachter de hoofdverdachte een signaal geven aan ie mand op de tribune. Die ging prompt naar buiten. Luttele minuten later, toen de poli tieman voor het hekje stond voor zijn belas tende verklaring, ging zijn semafoon. Vrouwlief was in paniek: een grote vent met kale kop in een Amerikaanse slee had tot drie keer toe door het keukenraam de echt genote van de politieman indringend aan staan kijken, net op het moment dat ze de kinderen naar school moest brengen. Speciaal voor de zwaardere gevallen van be dreiging heeft de minister van justitie in 1999 een regeling opgesteld. Die schrijft voor dat de Dienst Bijzondere Recherche Zaken (DBRZ) van het Korps Landelijke Poli tie Diensten (KLPD) een dreigingsanalyse opstelt. Daarin staan de beveiligingsmaatre gelen, variërend van toezicht door politiepa trouilles, installatie van bewakingsappara tuur tot persoonsbeveiliging en in het ergste geval het laten onderduiken van de bedreig de functionaris en diens gezin. De bedreiging van een Maastrichtse straf rechter in februari van dit jaar geeft inzicht in de machinerie die op gang komt na een serieuze melding. De rechter kreeg 's avonds thuis een telefoontje. „Iemand meldde dat er in een bepaalde groepering een halve kilo coke was geboden om mij dood te schieten. Dat komt dus neer op het inschakelen van een huurmoordenaar", aldus de rechter, die nog steeds niet al te nadrukkelijk naar bui ten wil treden. De rechter belde na het tele foontje meteen de hoofdofficier van justitie. Al snel reden politiepatrouilles door de straat. Daags erna kwam een team van het KLPD langs om nadere beveiligingsmaatre gelen af te spreken. De rechter kreeg onder meer een escorte van en naar het werk op het paleis van justitie. Geheim Precieze cijfers over bedreiging en intimida tie van wetshandhavers ontbreken. De DBRZ verstrekt jaarlijks een overzicht aan de top van het OM van alle gemelde dreigings zaken en de genomen beveiligingsmaatrege len. Die rapportage is strikt geheim. „Een aantal keren per jaar komt het voor dat de regiopolitie het niet zelf aan kan, als het de kracht van een korps te boven gaat", is alles wat het landelijk parket kwijt wil. Over de 'kleinere zaken' zijn de regiokorpsen al net zo zwijgzaam. „Het is niet in ons belang cij fers te verstrekken", aldus het Utrechtse korps. Gegevens over aard en omvang zou den alleen maar paniek kunnen veroorza ken, meldt de zegsman van hoofdcommis saris Ruud Bik, binnen de Raad van Hoofd commissarissen belast met de portefeuille 'geweld'. „Het gebeurt. Alles wat u noemt, ja. We hou den het niet bij, maar als we er van horen, nemen we meteen actie richting de dader", zegt commissaris Mariëtte Christophe van politiekorps Amsterdam-Amstelland. In de praktijk zoekt de politie de (vermoedelijke) bedreiger of opdrachtgever op z'n minst op. Maar het komt ook voor dat de politie zwicht, in ieder geval vaker dan de korpsen willen toegeven. Zaken worden nu en dan bewust door de leiding 'stukgemaakt' om betrokken opsporingsfunctionarissen te be schermen. „Bij een infiltratiezaak op een woonwagenkamp in Dordrecht wilde een advocaat een hele sectie OT'ers (leden van een observatieteam, red.) op de zitting laten verschijnen. Zoiets weigeren we. Dan ver klaart de rechter onze zaak'maar niet-ont- vankelijk," zegt Henk Jansen, projectleider van het landelijk bureau recherche en voor heen chef recherche bij het korps Rotter dam-Rijnmond. Als we moeten kiezen tus sen het belang van de opsporing en de vei* ligheid van onze mensen, dan laten we een zaak liever afketsen." Intimidatie „Intimideren en bedreigen werkt verrekte goed. Nog steeds", zegt criminoloog prof. dr. Frank Bovenkerk. Hij verwijst naar de hennepkweek op woonwagenkampen. Veel kampen zijn verworden tot no go-area's waar de politie alleen met een gigantische overmacht naar binnen durft te gaan. Zoals 1 1 fel Foto: GPD/Phil Ni^uis de 700 man politie onlangs bij de doorzoe king van woonwagenkamp Vinkenslag bij Maastricht. Bovenkerk kent voorbeelden van ontruimin gen van hennepplantages, waarbij de politie te verstaan krijgt voorlopig niet terug te ko men. Na afloop van een razzia gaan de be woners dan dicht tegen politiemensen aan staan om die boodschap nog te benadruk ken. Bovenkerk kent gevallen waarin de po litie ervoor kiest de toch al gespannen ver standhouding met het kamp niet helemaal om zeep te helpen. „Zo'n modus vivendi tussen politie en criminelen komt veel vaker voor dan alleen bij woonwagenbewoners in de hennepteelt", stelt Bovenkerk, die onder meer langdurig onderzoek heeft verricht naar Oost-Europese misdaad en andere zware criminelen in Nederland. Hij verwijst naar succesvolle bedreigingen door 'Joego's' in de jaren negentig, die ertoe leidden dat de politie een stapje terug deed. Een recher cheur: „Het is wachten op de eerste dode." Dittrich herinnert zich een zaak van vorig jaar, waarbij de dreiging richting een politie man zo ernstig was, dat deze tijdelijk moest onderduiken. „Officieren van justitie wor den van zaken gehaald na een bedreiging, verhoorkoppels worden gewisseld. Soms is dat ook meer dan logisch. Na zo'n gebeurte nis zijn mensen meer bezig met htm eigen veiligheid dan met de zaak." Soms is intimi datie niet eens nodig. Zoals in Sittard, waar nog niet zo lang geleden een aantal grote criminelen bijeen was. Terwijl fout gepar keerde auto's van burgers een bekeuring kregen, bleven de bolides van de criminelen daarvan verschoond. „Collega's wisten don ders goed van wie die auto's waren, maar ze wilden geen gezeik", zegt een politieman uit de regio. Spanningen De gevolgen voor de agenten zijn soms ver strekkend. „Mensen kunnen compleet van de kaart raken, krijgen spanningsklachten, concentratiestoomissen, ze slapen slecht", zegt een psycholoog die geregeld wordt in geschakeld door de politie in Rotterdam. Soms wordt ziekte gefingeerd. Rechercheurs in de bestrijding van zware misdaad reppen van collega's die zich ziek dreigen te melden als ze bepaalde figuren moeten verhoren. „Slapeloze nachten hebben ze ervan", zegt de rechercheur die boodschappen doet met zijn dienstwapen op zak. „Je naam staat wel boven aan het proces-verbaal, begrijp je?" Wie zo onder druk staat, kan de stqpi van zijn baas goed gebruiken. Maar die steun wordt lang niet overal gevoeld. „Politiemen sen doen zelden aangifte van dit soort din gen. En als je het al meldt, krijg je van de lei ding het advies er maar boven te gaan staan. Als je zeik hebt, heb je zeik", zegt een re chercheur. Andere politiemensen melden dat slachtof fers van criminele bedreiging en intimidatie het maar zelf oplossen als ze worden afge serveerd met 'dat is het risico van het vak'. Ze praten er onderling over en nu en dan steken verhalen de kop op van politiemen sen die buiten de baas om de lastpak opzoe ken. De dader wordt dan bijvoorbeeld opge wacht in een brandgangetje. Uit angst voor represailles, ook van de baas, is de stap om het recht in eigen hand te nemen groot. Hoge politiefunctionarissen ontkennen dat mensen die zich bedreigd voelen met een kluitje in het riet worden gestuurd. Verhalen van politiemensen die het recht in eigen hand nemen of zich uit angst ziek melden, zijn 'niet bekend'. „Intimideren en bedreigen werkt verrekte goed. Nog steeds", zegt criminoloog prof. dr. Frank Bovenkerk. Veel woonwagenkampen zijn verworden tot 'no go-area's' waar de politie alleen met een gigan tische overmacht naar binnen durft te gaan. Zoals deze week bij de doorzoeking van woonwagenkamp Vinkenslag bij Maastricht. Foto: GPD/Peter Schols

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2003 | | pagina 1