KUNST CULTUUR
The Lunatics: Minder spektakel en meer poëzie
Laatste expositie in Koninklijk Penningkabinet
Erven Boudewijn Büch
stappen naar de rechter
Bruisende 'Porgy and Bess' met toppers s
Financiële
redding voor
Festival
Oude Muziek
Zwammerdam ontwikkelt
plan voor openluchttheater
vrijdag 4 JULI 2003
m!
len i
ieer<f
ers vi
van!
Me|a Schuurman in 'Interview'.
iteiij: ANP
?ld, d
koniterview' naar
c stival Toronto
de c?
5tuuil haag - De door Theo van
>schjh geregisseerde speelfilm
?rd <erview' is geselecteerd voor
vanFihnfestival van Toronto.
Ira (jfestival, dat als het belang-
werfte van Amerika wordt be-
erist$>uwd. vindt in september
)to wts. Van Gogh haalde het
jadese evenement eerder
[zijn film 'Blind Date'. Katja
Jiurman en Pierre Bokma
jen de hoofdrollen in 'Inter-
v', een door Theodor Hol-
1-^vJi ontworpen drama naar
L"|idee van Hans Teeuwen.
«film over een psychologisch
)11echt tussen een soapster en
■'[journalist die haar komt in-
l^aewen. draait momenteel
^*|in drie Nederlandse steden.
nieu
'•nnenvruchten
ch ejn het strand
iadsn
IA eijWJK De Zomer Carrousel
bij Ontwijk sluit op zondag 13
er [af met de manifestatie 'Pen-
j ovjvruchten aan het Strand'.
zocjhet programma wordt
ïbbefeewerkt door dertien
iancfijvers en dichters. De pre-
is jatie van het evenement is
ijke janden van het Katwijks-
iuurisburgse dichtersduo Car-
Het is een voorproefje voor
ster^grole poëziefestival 'Poëzie
ncti«Zee dat op 17 oktober in
j goivijk plaats vindt. 'Pennen-
>rdetfhten aan het Strand' wordt
jvpuden op het Strandplein,
rj ^nover de Vuurbaak, en be
en ||om 13.00 uur.
metropolis
lakt rentree
ra afERDAM - Het Rotterdamse
^■festival Metropolis maakt
^Aend weekeinde zijn ren-
1 Vorig jaar werd het goed
nieste muziekfestijn wegens
Jgebrek afgelast. Dit seizoen
oitëwel voldoende sponsors
ïn v%ncjeni zodat Metropolis de
alitiende editie beleeft. Het fes-
>aliti| trok in 2001 72.000 bezoe-
jddej en is daarmee een van de
puttyste zomerevenementen in
dagherdam. Metropolis pro-
de 'hmeert vaak onbekende na-
e- daji, die op het punt staan
vai% te breken. Afgelopen jaren
neeIfen The Smashing Pumpk-
vatfhe Prodigy en The
jen- ipring te gast. Dit jaar heeft
irganisatie voor het eerst
^programma op zaterdag-
hd met vier clubpodia in de
iienstad. Op zondag spelen
"liet Zuiderpark veertig bands
lij's> °P drie podia en in drie
gebouwde zeecontainers.
11
door Rody van der Pols
vervolg van voorpagina
amsterdam/wassenaar De
moeder van Boudewijn Büch
en zijn broers Arthur en Patrick
Buch zijn naar de rechtbank
van Amsterdam gestapt uit on
vrede over de 'onprofessionele
afhandeling' van zijn nalaten
schap. Het drietal heeft een ver
zoek ingediend tot de benoe
ming van een 'vereffenaar', een
expert die zich gaat buigen over
de concrete verdeling van de
collectie van de op 23 novem
ber 2002 overleden schrijver.
De gang naar de rechter heeft
niets te maken met een verschil
van mening over de bestem
ming van de nalatenschap, be
nadrukt de in Wassenaar woon
achtige Patrick Buch. „Daar
over zijn we het met zijn allen
eens", zegt hij. „De letterkundi
ge nalatenschap wordt onder
gebracht bij het Fonds voor de
Letteren, een dwarsdoorsnede
van de collectie wordt geschon
ken aan één of meer musea en
het overige wordt geveild."
Het gaat de drie erven in de
eerste plaats om de - in de
woorden van Patrick Buch -
'onprofessionele wijze' waarop
met erfenis werd omgespron
gen. Om die reden trok het
drietal begin juni al hun vol
macht aan Jos van der Graaf in,
de man die in eerste instantie
de nalatenschap zou afhande
len. „Het ging er al een half jaar
lang zo rommelig aan toe, dat
het helemaal verkeerd dreigde
te gaan", aldus Patrick Buch,
die een communicatie-advies-
bureau in Leiden heeft.
Vooral de zogenaamde 'vrien
denclub' die Van der Graaf van
advies voorzag, was de drie er
ven een doorn in het oog. Pa
trick Buch: „In dat clubje zit
onder andere Frits Barend. Die
heeft zich onlangs in een artikel
in de Veronica-gids ontzettend
laatdunkend over onze familie
uitgelaten, wat ons helemaal in
het verkeerde keelgat is gescho
ten. Daarnaast vonden er aller
lei zaken plaats, waarin wij niet
gekend werden, laat staan dat
we er toestemming voor had
den gegeven."
Zo zag Patrick Buch tot zijn ver
bazing in het NOS-Journaal van
maandag 2 juni hoe taxateurs
van een veilinghuis de Amster
damse woning van Boudewijn
bezig waren te taxeren. „Ook
bleek er een contract gesloten
te zijn voor een documentaire.
Die moest dan als bewijs die
nen voor de zorgvuldig wijze
waarop de erven met de collec
tie van Boudewijn waren omge
sprongen. Maar wij willen er
helemaal geen mediaspektakel
van maken." Aan dat laatste
maakt ook broer Menno zich
schuldig, aldus Patrick Buch.
„Hij grijpt iedere gelegenheid
aan om de media te benaderen
en zichzelf te profileren."
Wie de plooien nu weer mag
gaan gladstrijken, is aan de
rechter. Patrick Buch geeft toe
iemand voor de rol van 'vereffe
naar' voorgedragen te hebben,
maar wil daar verder niets over
kwijt. Bovendien kan de rechter
de voordracht naast zich neer
leggen. Patrick Buch: „Als het
maar iemand is die over de be
nodigde expertise beschikt en
de zaak op een beschaafde ma
nier kan afhandelen."
theater recensie
Jos Frusch
Voorstelling: 'Porgy Bess' door The
New York Harlem Theatre. Gezien: 2/7,
Koninklijk Theater Carré, Amsterdam
Aldaar te zien t/m 27 juli.
'Porgy and Bess' van The New
York Harlem Theatre is deze
maand liefst 27 keer te zien in
Amsterdam. Het is een dijk van
een voorstelling. Bruisend als
de Big Apple zelf.
De Amerikaanse productie van
'Porgy and Bess' heeft alles wat
deze negeropera nodig heeft:
dramatiek, tragiek, spanning,
ontroering en ook een vleugje
humor. Wat voorbeelden: als de
boosaardige Crown zijn liefje
Bess, die inmiddels met Porgy
heeft aangepapt, komt ophalen,
dan zit je te sidderen op je
stoel. Als hij maar niet de zaal
in komt! Wat een ontzagwek
kende stem en uitstraling heeft
deze Stephen Finch.
En als Marjorie 'Maria' Whar
ton een keel opzet als een kraai
en met haar dikke kont begint
te wiebelen, dan kun je een
lach niet onderdrukken. Hoe
indringend klinkt verder Sha
ron Simms als Serena in haar
Scène uit de musical 'Porgy and Bess'. Foto: GPD/Harmen de Jong
klaagzang aan de baar van haar
man. Kippenvel! En de hemel
gaat open en vogeltjes begin
nen te kwinkeleren als de beide
protagonisten elkaar voor het
eerst vinden en hun liefde be
tuigen.
Het is een sterbezetting waar
mee het New Yorkse gezelschap
naar Amsterdam is gekomen.
De hoofdrolspelers zijn echte
specialisten in dit werk, die hun
rol overal ter wereld hebben ge
zongen. Ze beschikken over van
die karakteristieke, soepele
stemmen, onontbeerlijk voor
de speciale sfeer van deze ope
ra en de geloofwaardigheid van
hun creaties. Al zijn er wat dat
laatste betreft ook wel wat kant-
door Mark Roos
utrecht - Vergeleken met de vo
rige voorstelling 'Mare Tranquil-
litatis' is de huidige voorstelling
van de Utrechtse groep The Lu
natics, 'Eclipse', een wonder van
eenvoud. Was voor 'Mare' een
heel containerpark nodig om de
decors van A naar B te verplaat
sen; het decor van 'Edipse', een
spannend avontuur rond de
zoektocht naar licht, past met
gemak in een trailer.
Op de zanderige speelvloer van
de bijzonder fotogenieke locatie
in de duinen van Terschelling
lopen vier vreemde wezens. Ze
hebben witte dreads, een wit
grijze tweede huid met blootlig
gende aders en bewegen zich
voort met een stok, op een ma
nier die nog het meest doet
denken aan polsstokversprin-
gen of fierljeppen.
De drie mannetjes zijn de licht
zoekers in de nieuwe voorstel
ling van The Lunatics. Ze bin
den de strijd aan met een le
vensgroot insectvoertuig dat
ballen uitbraakt. Ze binden de
strijd met elkaar aan in hun
zoektocht naar licht. 'Eclipse'
was een van de succesnum
mers van het afgelopen Oerol-
festival op Terschelling. Elke
avond waren er ruim 750 be
zoekers te gast bij de voorstel
ling, de niet-betalende 'zwart
kijkers' die zich stiekem in de
duinen verscholen hadden niet
meegerekend.
'Eclipse' zou je kunnen zien als
een reactie op de enorme Luna
tics-spektakels 'Mare Tranquil-
litatis' en 'www.sandman.nl'
legt regisseur en oprichter Koos
In de voorstelling 'Eclipse' zijn vier vreemde wezens op zoek naar het licht. Foto: GPD/Marleen Swart
Hogeweg uit. „Meer poëzie en
minder spektakel; dat is wat wij
wilden. Vertrekpunt was het
thema donker en licht. In een
nummer van Bruce Cockbum
kwam ik de tekst 'Let's kick into
the darkness until it bleeds day
light' tegen. Ik vond dat een
heel intrigerend gegeven:
schoppen tegen de duisternis
totdat het licht gaat bloeden.
Met een klein clubje zijn we de
bibliotheek in gegaan om ver
der te brainstormen rond dat
thema. We zijn ook letterlijk
uitgegaan van de term eclips,
dat zoiets betekent als het ver-
donkermanen, het stelen van
licht. We kwamen ook terecht
bij filosoof Kierkegaard, die
schreef dat het einde van het le
ven een sprong in het duister is.
Dat hebben we weer verwerkt
in de heftige noodlotscène te
gen het eind."
'Eclipse' zou je kunnen om
schrijven als een bewegend
stripverhaal met tal van prach
tige visuele hoogstandjes. De
drie personages slaan letterlijk
het licht uit de grond. Betove
rend is ook de slotscène waarin
honderden vuurvliegjes de
speelplek belichten.
De drie buitenaardse lichtman
netjes zijn, al was het alleen
maar om de vreemde kreten die
ze uitslaan en hun vreemde
manieren van voortbewegen,
typische Lunatics-personages.
Het zijn een soort buitenaardse
albino's, die in het duister leven
en smachten naar licht. Hoge
weg: „In feite kunnen ze hele
maal niet tegen licht, maar ze
kunnen ook niet zonder. Die
dubbelheid zit eigenlijk in al
onze personages. De zandman
netjes in 'www.sandman.nl'
moesten slaap bezorgen maar
mochten zelf niet slapen. De vi
kingen in 'Mare Tranquillitatis'
offerden hun leven voor water,
maar waren tegelijkertijd bang
voor water."
Dat 'Eclipse' een wat intiemere
voorstelling is dan het werk
hiervoor is volgens Hogeweg
verklaarbaar. „We hebben veel
meegemaakt de laatste jaren.
De dood van familieleden,
echtscheidingen, een fataal on
geluk bij een collega-groep in
Polen; we zijn ouder geworden
en wilden terug naar onze ba
sis. We wilden een ingetogen,
ontroerende voorstelling ma
ken. We zijn 'op zoek gegaan
naar het kleine, naar het spek
takel in de poëzie. Maar we zijn
nog steeds The Lunatics: we
vertellen nog steeds verhaaltjes
en we zijn nog steeds niet vies
van humor en effecten."
'Eclipse' van The Lunatics, t/m
6 juli, Vathorst, Amersfoort.
Van 17 t/m 20 juli op festival
Karavaan in Petten, van 9 t/m
13 augustus op Festival Boule
vard in Den Bosch en van 20
t/m 24 augustus op het Arma
da Festival in Nijmegen.
tekeningen te plaatsen. Teriy
Cook straalt als Porgy zoveel vi
taliteit en jeugdig elan uit, en
zijn stem is ook zo soepel en
krachtig, dat je maar moeilijk
medelijden met deze kreupelè
bedelaar kunt krijgen.
En als de cocaïnedealer Spor-
tin' Live is Larry Marshall eei-
der flamboyant dan vilein, een
eigenschap die in zijn vak toch
onontbeerlijk is. Marquita Lis
ter als Bess is een prachtig
voorbeeld van typecasting:
jong, aantrekkelijk, verleidelijk*
Haar stem is helder, krachtig en
expressief, maar mist toch ook
wat warmte op die momenten
dat ze haar hart laat sprekep.
Echt overtuigend is zij alleen afs
vamp met rode pumps, rodp
splitrok en een opzichtige rode
hoed.
Ondanks deze topbezetting
blijft ook het ensemblewerk iri
deze productie alle aandacht
opeisen. Een swingende spiri
tual, een klagende gospel, de
betrokkenheid bij het wel en
wee van de hoofdpersonen; het
is allemaal heel sfeerbepalend
en draagt in niet geringe mate
bij tot de hoge amusements
waarde. Dat geldt minder voor
het aandeel van het orkest, dat
voor mijn gevoel te veel op de
achtergrond blijft.
j
utrecht/anp - Het Festival Ou
de Muziek Utrecht krijgt van
het rijk, de gemeente Utrecht
en de provincie Utrecht een ex
tra subsidie van 180.000 euro.
Die wordt verstrekt om de hui
dige kunstenplanperiode (2001-
2004) te kunnen overleven.
Het festival dreigde het de lo
pende Kunstenplanperiode niet
te kunnen uitzingen. Het kwaqi
geld tekort door externe facto
ren, aldus woordvoerder Cas
per Vogel. „De honoraria zijn
de afgelopen tien jaar met 60
procent gestegen, terwijl de
subsidsies gelijk bleven. We
konden het festival wel verklei
nen en proberen minder geld te
besteden, maar dat vonden we
niet onze opdracht. Daarvoor is
het festival te belangrijk.
Het ministerie had wel begrip
voor de problemen, maar wilde
niet zomaar extra subsidie ge
ven. Dat zou weieens een pre
cedent kunnen scheppen.
Daarom werd advies van de
Raad voor Cultuur gevraag.
Die oordeelde positief. De Ra^d
liet wel weten veel brood te zi£i
in de nieuwe wegen die het fes
tival onder leiding van de nieü-
we programmeur Ian van den
Bossche (32) inslaat. Het kd-
mende festival, dat 29 augustüs
begint, haalt de oude muziek
volgens Vogel uit haar 'geslotëh
cultuurtje'.
„We willen haar nu laten com
municeren met de rest van de
wereld. Zo is het repertoire uit
gebreid tot en met dat van de
negentiende eeuw. Daarna is
pas alles in de muziekwereld
veranderd."
Munten wijzen uit dat Alphen belangrijker was dan vermoed
ond'
hetl
eken
ls H Theo de With
/arer
et Tn/alphen aan den rijn -
1 .Koninklijk Penningkabinet in
tn heeft zijn laatste ten-
jistelling ingericht. Een mini-
"bsitie, noemt directeur Kees
1Jhardt het. Twee vitrines met
teinse munten die zijn opge-
en bij de werkzaamheden in
stadshart van Alphen aan
e Rijn. Volgens onderzoekster
?or r Kemmers is het belang van
°£%ntoonstelling er niet min-
e om. De munten wijzen uit
.00Albaniana, de Romeinse ne-
j.1^, etting op de plek waar nu
Alphense centrum ligt, van
,r e er belang is geweest dan tot
Joe werd vermoed.
uj rf
lach
Twee van de
munten die
uit de Alphen
se bodem ko
men en nu in
het Koninklijk
Penningkabi
net in Leiden
te zien zijn.
Foto: Dick
Hogewoning
getoonde is op zich teleur-
end. De munten zijn aange-
groen uitgeslagen en het
chrift soms nauwelijks meer
ibaar. Fleur Kemmers kijkt
ter door de lelijkheid heen.
DIJ Alphen zijn achthonderd
nten gevonden", vertelt ze
nai aanstekelijk enthousiasme,
t redt is ongekend veel. In Ne-
baijand zijn alleen in Nijmegen
zieker munten gevonden, maar
t kvjwas dan ook een grote Ro
se nederzetting. Het voor
in Alphen was dat er een
groot gebied op de
Dp is gegaan en dat er te-
"Voordig met dank aan de
aaldetector ook allerlei klei-
nuntjes naar boven worden
aald."
In Albaniana waren tussen 40
en 250 na Christus Romeinse
soldaten gelegerd. Het was een
van de nederzettingen langs de
Oude Rijn, die de noordgrens
van het Romeinse Rijk vormde.
Andere bekende legerplaatsen
waren Nigrum Pullum (Zwam
merdam), Matilo (Roomburg),
Praetorium Agrippinae (Valken
burg) en Lugdunum (Britten
burg). Het zijn precies die plek
ken waar nog zeer geregeld
waardevolle vondsten uit de
bomen worden gehaald. Tus
sen de twee vitrines heeft het
Penningkabinet een grote kaart
aan de muur bevestigd die de
ligging van deze Romeinse
castella laat zien.
De opgravingen van de laatste
jaren in Alphen zijn begeleid
door de Katholieke Universiteit
Nijmegen, waaraan Kemmers is
verbonden als specialist op het
gebied van Romeinse munten.
„Voor wetenschappers is alles
van waarde", zegt zij. „Ook al
zien sommige munten er on
ooglijk uit. Elke munt vertelt
een verhaal. In vier maanden
tijd heb ik alle achthonderd
munten bekeken, gedetermi
neerd en beschreven. Op deze
mini-expositie toon ik een aan
tal munten dat een samenhan
gend verhaal illustreert."
Ze laat bijvoorbeeld munten
zien met een klop (stempel).
Onder de microscoop ontdekte
Kemmers dat op die manier de
voornamen van keizer Claudius
erop waren gezet. De munten
zijn echter gemaakt onder zijn
voorganger Caligula. Deze kei
zer was niet erg geliefd onder
het volk. Alles wat aan hem her
innerde, werd na zijn dood ver
nietigd: schilderijen, beelden en
ook munten werden omge
smolten. Maar ja, Albaniana is
ver verwijderd van Rome. En
wat doe je dan? In plaats van
omsmelten zet je met een klop
de naam van de nieuwe keizer
erop.
„In Alphen hebben we tachtig
munten met zo'n stempel ge
vonden. En het gekke is dat op
geen enkele andere plaats
munten met deze klop zijn aan
getroffen. Albaniana was blijk
baar belangrijker dan we altijd
dachten. Nijmegen en Vechten
hadden grotere Romeinse ne
derzettingen, maar blijkbaar
niet deze munten. Wellicht was
er op dat moment een belang
rijk persoon op bezoek in Al
phen. Het speelt in de jaren dat
Engeland werd veroverd door
de Romeinen. De troepen
moesten worden bevoorraad en
mijn theorie is dat dit via de
Rijn is gebeurd. Het is bekend
dat de Romeinen liever niet vol
le zee op gingen. Ik denk dat ze
gewoon de Rijn zijn afgezakt en
langs de kust naar Calais zijn
gevaren om van daaruit de
oversteek te maken. Albaniana
was wellicht een belangrijk
overslagstation. In dat geval is
het een plaats die heeft bijge
dragen aan de verovering van
Engeland. En dat haal je alle
maal uit één munt!"
De mini-expositie 'Keizers uit
de Klei' sluit mooi aan bij de
grotere tentoonstelling "Voor
Tempel en Kroeg, Romeins geld
uit de keizertijd'. Deze tentoon
stelling, die verlengd is tot 25
januari, toont munten uit voor
al de tijd van keizer Trajanus.
Deze exemplaren uit alle delen
van het Romeinse Rijk zijn veel
gaver en glimmender dan de in
Alphen opgegraven muntstuk
ken. Gezamenlijk vormen deze
twee exposities het afscheid van
Leiden voor het Koninklijk Pen
ningkabinet. Het .kleine muse
um in de oksel van het Rijks
museum van Oudheden aan
het Rapenburg gaat op in een
groter geheel: het Geld- en
Bankmuseum in Utrecht.
Waarnemend directeur Kees
Reichardt schat dat het nieuwe
museum over een jaar of drie
klaar is. „In het gebouw van de
Koninklijke Nederlandse Munt
krijgen we 3800 vierkante meter
tot onze beschikking. In Leiden
is de ruimte zeer beperkt, maar
in Utrecht gaan we met het Ne
derlands Muntmuseum en de
collectie van De Nederlandsche
Bank een volwaardig museum
vormen." Tot die tijd worden
de exposities met munten en
penningen elders in Utrecht
ondergebracht. Leiden raakt
daarmee een rijksmuseum
kwijt.
'Keizers uit de Klei, Romeins
geld in Albaniana', t/m 25 ja
nuari, Koninklijk Penningka
binet, Rapenburg 28, Leiden.
Geopend: di t/m vr 10.00-
17.00 uur, za en zo 12.00-17.00
alphen jlan den rijn - De Be
langenvereniging Zwammer
dam heeft een plan ontwikkeld
voor een openluchttheater in
het dorp. Het plan is gister
middag aangeboden aan de Al
phense burgemeester Nico
Schoof. De plannenmakers re
kenen op een belangrijke bij
drage uit de pot van tien mil
joen gulden, die de gemeente
een paar jaar geleden na de
verkoop van het plaatselijke
kabelbedrijf beschikbaar stelde
voor iniatiatieven van de be
volking.
„Uit die pot was Zwammer
dam eigenlijk een muziektent
toegewezen", vertelt Jaap Pe
ters die een voortrekkersrol
heeft vervuld bij de ontwikke
ling van het plan. „Maar nie
mand in het dorp wil die mu
ziektent. Men is bang voor
hangjongeren. Bovendien zou
de muziekvereniging er met
haar tachtig leden niet eens in
passen. Er was al snel onenig
heid over het uiterlijk van de
tent en de plek."
Aan de andere kant erkent Pe
ters dat er in zijn woonplaats
wel degelijk behoefte is aan
een podium. „Folkconcerten
worden noodgedwongen in
een kerk gegeven. De gymnas
tiekvereniging kan nergens te
recht met haar shows. Voor de
afscheidsmusicals voor de leer
lingen van de basisscholen zijn
alle zaaltjes te klein. Er is dui
delijk een podiumtekort. Maar
wat we aangeboden krijgen,
willen we niet. Daarom zijn we
met alle culturele verenigingen
gaan praten. Iemand had op
de Floriade een openluchtthe
ater gezien met beneden een
podium en hoog oplopende
tribunes."
De plaatselijke architect Jan
Boot werd gevraagd dat idee
verder uit te werken voor
Zwammerdam. Hij bedacht
een soort piramide met ziti
plaatsen. In de piramide is
plaats voor kleedruimte. Ver
der heeft hij in het openlucht
theater een hangplek voor jon
geren geïntegreerd. Als locatie
voor dit cultuurpodium heeft
de belangenvereniging eert
grote parkeerplaats naast de
brug over de Oude Rijn op hei
oog. Peters: „Voorheen ston1
den er vrachtwagens gepar
keerd, maar nu is het voord
een zootje."
Hij zegt 'heelgjfwammerdam'
achter het plan te hebben ge
kregen. „Daarom hebben we
het nu aan het gemeentebe
stuur aangeboden. Wij bieden
draagvlak en vragen geld." Uit
de pot van tien miljoen (gul
dens toen nog) was 65.000 eu
ro voor de muziektent in
Zwammerdam gereserveerd.
„Als de gemeente ook geld be
schikbaar stelt voor de hang
plek en een opknapbeurt van
de parkeerplaats, kunnen we
wellicht op 125.000 euro reke
nen. Daarnaast willen we in
het dorp zelf ook geld inzame
len. Voor 150.000 euro moet
het plan te realiseren zijn. Ik
reken erop dat het openlucht
theater er volgend jaar om de
ze tijd staat."
