Bernhard, weinig 'wijzer'
maar nog altijd de baas
GESPREK VAN DE DAG
'Beter een dun bevolkt Cambodja dan land vol knoeiers'
tw
In Godsnaam
DAGELIJKS LEVEN
ZAL IFF- £EM5~ ierr R^RS \ertfU.EKI 7
A<™«. Aiier/vttTe*£Aj t^SS^oLN
MENSELIJK
ZATERDAG 28 JUNI 2003
Vandaag komt het boek De poort uit van de
Fransman Francois Bizot. Daarin vertelt Bi-
zot over de gruwelen die hij dertig jaar ge
leden meemaakte in Cambodja. Bizot raak
te later bevriend met de Britse thriller/spio-
nageschrijver John le Carré, die een deel
van Bizots bittere levensverhaal verwerkte
in het boek The secret pilgrim (De laatste
spion) en het voorwoord schreef bij De
poort.
Vanaf 1965, toen hij 25 jaar was, deed Bizot
in Cambodja onderzoek naar de tradities
van het Khmer-volk en de boeddhistische
cultuur; hij sprak de taal vloeiend. Hij hield
zich bezig met het restaureren van kera
miek en bronzen voorwerpen bij de tem
pels van Angkor, toen in 1970 de oorlog in
Cambodja uitbrak, nadat generaal Lon Nol
met dank aan de Amerikanen een staats
greep had gepleegd.
In 1971 werd hij gevangen genomen door
guerrillastrijders van de Rode Khmer, die
hem van spionage voor de CIA beschuldig
den. Zijn ondervrager was de nog jonge
Douch, een wiskundeleraar, met wie Bizot
ondanks alles een bijzondere relatie ont
wikkelde. In één van hun gesprekken deed
Douch al de omineuze voorspelling dat de
Rode Khmer zich zou ontdoen van 'de be
smette restanten van de decadente tijd'.
Douch: 'Kameraad, beter een dun bevolkt
Cambodja dan een land vol incompetente
knoeiers'. Douch zou later het hoofd wor
den van het martelcentrum Tuol Sleng en
verantwoordelijk zijn voor de folterdood
van tienduizenden gevangenen. Hij moet
zich thans voor een VN-tribunaal verant
woorden.
Door de tussenkomst van de meest on
waarschijnlijke figuren, zo blijkt aan het
eind van Bizots boek, werd hij na drie
maanden uit het kamp vrijgelaten. In 1975,
toen de Rode Khmers de hoofdstad Phnom
Penh binnentrokken, speelde Bizot vanwe
ge zijn grote kennis van de Cambodjaanse
taal en cultuur een belangrijke rol in de
contacten tussen de Franse ambassade,
waar zich op een gegeven moment meer
dan tweeduizend vluchtelingen bevonden,
en de Rode Khmer-leiding. Hij zorgde voor
proviand en bemiddelde voor het vertrek
van de vluchtelingen op het ambassadeter
rein, die uiteindelijk in twee konvooien
vrachtwagens naar de Thaise grens zouden
worden gebracht. Bij al zijn activiteiten
kwam hij voortdurend voor de meest gru
welijke, persoonlijke beslissingen te staan.
Bizot neemt in zijn boek onverbiddelijk
stelling tegen de intellectuelen van destijds,
die de zege van de Rode Khmers goed
nieuws vonden: 'Wat me ook bezwaart,
meer nog dan de wijd opengesperde ogen
van de in de zandige rijstvelden liggende
doden, is het gejuich dat in het Westen op
ging toen de Rode Khmers in 1975 de over
winning op hun broeders behaalden, en
dat des te oorverdovender was omdat het
de langgerekte doodskreet van miljoenen
vermoorde slachtoffers overstemde'.
Veteranendag op
verjaardag prins
Nederland krijgt een offici
ële veteranendag, een jaar
lijks terugkerend evene
ment dat zal plaatsvinden
op 29 juni, de verjaardag
van prins Bernhard. Het
evenement moet een bij
drage leveren aan de maat
schappelijke erkenning van
oud-militairen die onder
oorlogsomstandigheden of
in crisisbeheersingsopera
ties hebben gediend. De
prins vervulde in het verle
den verschillende militaire
functies, waaronder bevel
hebber van de Binnenland
se Strijdkrachten. In die
hoedanigheid was hij op 5
mei 1945 aanwezig bij de
onvoorwaardelijke overga
ve van 125.000 man Duitse
troepen in Hotel de Wereld
in Wageningen. De bedoe
ling is dat in 2004 de eerste
veteranendag zal plaatsvin
den.
Om doven te laten integreren met de lokale bevolking is in Parijs CAFÉ SIG-
NES geopend. De bediening (foto) bestaat uit mensen met een gehoorstoor-
nis en communiceert daarom door middel van GEBARENTAAL. Klanten
kunnen bij het bestellen gebruikmaken van gebaren die op de menukaart
staan afgebeeld. Het personeel draagt een pieper met trilalarm bij zich, die
de keuken lx laat overgaan als een bestelling klaar staat en 2x als een ge
recht koud staat te worden. Foto: AFP
De PALEIZEN van koningin Beatrix
in Den Haag blijken samen meer
dan 25 miljoen euro waard. De
Haagse BELASTINGINSPECTEUR
heeft de economische waarde van
paleis Noordeinde op 18 miljoen
euro geschat. Huis ten Bosch zou
bij verkoop 7,5 miljoen euro moeten
opbrengen. Deze week is de uit
spraak gepubliceerd van het be
zwaar dat de dienst Domeinen tegen
de aanslag voor de onroêrendzaak-
belasting op de paleizen had inge
diend. Volgens Domeinen zijn de
paleizenTfietTe verkopen omdat ze
bestemd zijn als werk- en woon
ruimte van de koningin. Daarom zou
de economische waarde ervan 'nihil'
zijn. Volgens de gemeente kan het
paleis in theorie prima worden ver
kocht voor veertig miljoen gulden.
Het gerechtshof onderschreef deze
stelling en heeft het beroep van het
rijk verworpen. Hetzelfde verhaal
geldt voor Huis ten Bosch waarvan
de waarde volgens de Haagse belas
tinginspecteur 16.675.000 gulden
is.
De Britse vorstin Elizabeth heeft be
sloten dat de belastingbetaler niet
hoeft op te draaien voor het BEHAN
GETJE in twee kamers voor CAMIL
LA PARKER BOWLES in één van
haar paleizen. De kosten van de in
richting komen voor rekening van
Camilla's geliefde, kroonprins Char
les. Dat meldt de Britse krant The
Daily Telegraph. Het gaat om Cla
rence House, een van de paleizen
van Elizabeth II. De koningin-moe
der woonde er vanaf 1953 tot haar
dood vorig jaar. Het optrekje wordt
het officiële verblijf van prins Char
les en zijn zonen William en Harry.
Een recente, zeer grondige opknap
beurt kostte de Britse belastingbeta
lers 6,5 miljoen euro. Zo moest as
best worden verwijderd en zijn nieu
we gas-, water- en elektriciteitslei
dingen aangelegd. Camilla Parker
Bowles krijgt er twee kamers: een
slaapkamer en een badkamer. Die
zijn tot nu toe helemaal leeg en kaal
gebleven.
Hendrikje (Hennie) van Andel-
Schippers uit Hoogeveen, de
OUDSTE INWONER van Neder
land en oudste vrouw van Euro
pa, hoopt morgen haar 113E
VERJAARDAG te vieren. Ze is
nog goed bij, aldus een woord
voerster van zorgcentrum De
Westerkim, waar ze woont. De
Hoogeveense nadert het officiële
leeftijdsrecord van Nederland.
Dat staat op naam van mevrouw
C.A. van Dam-Groeneveld, die op
16 februari 2001 in Leiden op
de leeftijd van 113 jaar en bijna
drie maanden overleed. Mevrouw
van Andel neemt op de ranglijst
van langstlevenden in de wereld
de negende plaats in. De ver
moedelijk oudste vrouw op aarde
woont in Japan. Zij is 115. Bij
de mannen is het eveneens een
Japanner (114) die de wereld
ranglijst aanvoert. De oudste Eu
ropeaan is een 113-jarige Span
jaard. Foto: GPD
J.K.Rowling, schrijfster van de HARRY POTTER-boeken, sluit niet uit dat haar
geesteskind STERFT voordat hij volwassen wordt. Rowling zei dit volgens de
BBC tijdens een voorleessessie donderdag in de Londense Royal Albert Hall,
waarbij duizenden kinderen aanwezig waren. Op de vraag of zij van plan was om
ook boeken te schrijven over de volwassen Harry, antwoordde de schrijfster: ,,Je
moet nog zien of hij dan nog wel leeft. Ik zeg niet dat hij dan niet leeft, maar ik
verklap niets." Vorige week verscheen het vijfde deel van de boeken over de to
venaarsleerling.
Ik begin met een citaat vandaag. Ik hou er niet van,
het is toch een beetje pronken met andermans veren.
Maar ik weet niet hoe ik anders ter zake kan komen.
Een week geleden stond dit op onze voorpagina:
Porto Carras, Premier Balkenende wil 'God' in de
EU-grondwet. De premier verlangt een zinsnede
over 'de tradities van de joods-christelijke samenle
ving'. Balkenende, gisteren aanwezig op de EU-top
in Thessaloniki, verwacht dat hij daarvoor steun
krijgt van een aantal collega's. Volgens een diplo
maat is het aandringen op een vermelding van 'God'
ook een prima middel om concessies af te dwingen
in de onderhandelingen'.
Traditie is een excuus vooreen verzameling slechte
gewoonten. Maargoed, eerst maar even de tradities
van de joods-christelijke samenleving. Krijgen de
boeddhisten - ik ken er diversen in Nederland - geen
vermelding? De mohammedanen? Niet genoeg tradi
tie? Wat is hier eigenlijk het criterium voor je eigen
religieuze plekje in de grondwet? Zwijg ik nog over
het feit dat de joods-christelijke samenleving in Euro
pa de vorige eeuw nogal onder druk heeft gestaan.
Om het erg voorzichtig uit te drukken En dan de
steun die Balkenende verwacht van een aantal colle
ga's. Hoe kom je aan die steun? Vraag je aan Schro
der, Blair en Verhofstadt'Jongens, vinden jullie ook
dat er iets voor de christenen en de joden in die
grondwet moet? Zullen we ons daar met zijn allen
sterk voorgaan maken bij Giscard?' Moet Chirac ge
polst? Berlusconi ('De tradities van de maffiose sa
menleving). Allemaal vragen en ik moet het ant
woord schuldig blijven.
Dan die diplomaat. Bestaat hij eigenlijk wel? Heeft
hij een naam, een nationaliteit? Is hij geen verzinsel
van onze correspondent uit Porto Carras? En als hij
bestaat, spreekt hij dan de waarheid? Is het echt zo
dat er alleen al met de naam van God zaken gedaan
kunnen worden? Wat voor zaken? Wij een belasting
voordeeltje dan praten we niet meer over de joodse
beginselen en vooreen procent extra laten we het
christendom ook vallen? Zijn zulke wisseltrucs moge
lijk? Ik kan me uit de vaderlandse geschiedenis iets
Prins Bernhard verschijnt nog jaarlijks in het openbaar rond 4 mei. Foto: Ton Kastermans
kletsen. Lof of achterklap hebben
weinig vat op me", zei hij vroeger
al in een interview met Elsevier.
Ondanks zijn hoge leeftijd en bro
ze gezondheid is er geen enkele
aanwijzing dat de prins daar nu
anders over denkt.
„Ik ben alleen maar gelukkig als ik
kan werken, 's Avonds doodmoe
naar bed gaan is het enige waar
voor je jezelf op de schouder mag
kloppen", zei Bernhard dertig jaar
geleden. „Ik zou het verschrikke
lijk vinden als ik met 65 jaar zou
moeten ophouden. Ik geloof, dat
dat veel beter overgelaten kan
worden aan de betrokkene zelf."
Begin deze week wist de prins in
binnen- en buitenland weer de
krantenkolommen te halen. Hij
had, zo bleek, zelf de klassering
van de koninklijke familie op de
ranglijst van 's werelds rijksten
naar beneden gepraat.
De stomverbaasde redacteur van
het Amerikaanse weekblad Forbes
- dat de lijst jaarlijks publiceert -
kreeg voor het eerst van haar le
ven een prins aan de telefoon die
een bijstelling van de cijfers ver
langde. „We zijn niet zo rijk", her
haalde Bernhard de boodschap
die hij al tientallen keren heeft
verkondigd.
Aan het eind van de jaren vijftig
vertrouwde hij zijn biograaf Alden
Hatch al toe dat het koninklijk
huis krap bij kas was. „De financi
ële positie van de koninklijke fa
milie is niet zo rooskleurig over
vloedig als de geruchten bewe
ren."
Hatch mocht de ontboezemingen
uiteindelijk niet in zijn boek op
nemen omdat juist in die tijd de
Nederlandse regering een onder
zoek wilde gaan doen naar de fi
nanciële positie van de Oranjes.
Bij zijn gouden bruiloft in 1987
haalde Bernhard uit naar de me
dia ^ie de verhalen over de fabel
achtige rijkdom van de Oranjes
maar herhaalden. „De journalis
ten kunnen zonder het minste be
zwaar de meest onbeschofte din
gen doen. We kunnen ons niet
verdedigen. Privé schrijft nu weer
dat we zeven miljard gulden heb
ben en dat betekent dat iedere
idioot een van onze kleinkinderen
kan kidnappen", aldus de prins.
Hij kreeg bijval van zijn echtgeno
te Juliana. „Ik vind dat zo misda
dig. We zijn weerloos. Ze kunnen
alles met ons doen", meende de
prinses. Bernhard wilde verder
gaan, maar hield zich in. „Het is
jammer dat ik niet alles kan zeg
gen. Ik zou gedonder krijgen.
Daar ben ik niet bang voor, maar
ik wil het niet hebben. Ik zou an
deren in verlegenheid brengen."
De prins is overigens niet bang
om zijn mening te geven. „Ik weet
niet wat angst is. Ik ken alleen het
woord, niet de ervaring."
Minister Donner (justitie) moest
zich onlangs in allerlei bochten
wringen om Bernhard niet bikkel
hard te veroordelen omdat hij
eerder dit jaar steun had betuigd
aan twee medewerkers van Albert
Heijn. Die waren gearresteerd na
dat ze een winkeldief (te) hard
aanpakten. „Mochten ze een
geldboete krijgen, dan wil ik die
voor ze betalen", zei Bernhard.
Hij kreeg aanvankelijk veel bijval,
ook van premier Balkenende en
uit de Tweede Kamer. „Hij hoeft
van zijn hart geen moordkuil te
maken aldus CDA-Kamerlid
Rietkerk (nu gedeputeerde in
Overijssel) destijds. Minister Don-
m<
lerl
:ht
ner meent echter dat 'publieke fi-
guren geen geweld moeten uitlok-je
ken door boetes te betalen', maar auj
haastte zich te verklaren dat hij
met zijn veroordeling niet Bern- ïe
hard op het oog had. j-t
Prins Bernhard reageerde met eer^
simpel en onderkoeld 'oh, leuk'
op de mededeling van prins Wil-
lem-Alexander dat hij en Maxima rC
in januari hun eerste kind ver- -j
wachten. „Typisch mijn opa", al-
dus de kroonprins, die goed met |lc
Bernhard kan opschieten. Lj»
De relatie met kleindochter Mar- va
garita is minder goed. De prins |t^;
heeft inzage gehad in het dossier en
dat in 2000 in het geheim over
Margarita's echtgenoot De Roy y
van Zuydewijn is opgesteld. Zij ^o
dicht hem een kwade invloed toe
op de rest van de koninklijke fa- jgj
milie. cej
Achter de schermen trekt Bern-
hard nog aan alle touwtjes, zo be-na£
weerde zij. „Thuis ben ik de va^
baas", heeft de prins tientallen ja-L y
ren geleden al eens gezegd. ng
„Ik denk dat er een kern van ,en;
waarheid zit in dat beeld van een
prins Bernhard die nog een be- lvrj
hoorlijke vinger in de pap heeft. rW£
Een illustratie daarvan is het tele- gja
foontje naar Forbes over het ver- „j,
mogen van de Oranjes. Daarmee
heeft de prins ook een zeker risicc^on
genomen. Je kan een welles/nie- >jt
tes discussie krijgen over de juist-|e t
heid van zijn opgave. Maar ik
denk dat Bernhard inderdaad de
ruimte neemt om dit soort acties
te ondernemen", zegt oud-PvdA-
Kamerlid en staatsrechtdeskundi-'
ge Rehwinkel. Cl
„De interventie in de zaak van de
AH-medewerkers is een ander Pt
voorbeeld. En je ziet dat niemand;
hem kan beletten om op te tre-
den, en dat politici hun handen CI
niet durven te branden aan kritiek
op de prins", meent Rehwinkel. )|N
In 1957 beweerde de prins „nu )(je
nooit meer te streven naar per- rorr
soonlijk heldendom. Ik ben wat !rag
wijzer en wat minder egocen-
trisch geworden.Woorden die L.
ook een halve eeuw later, getuigeen
de talrijke optredens van de prins^
nog met een korreltje zout moe- y
ten worden genomen. |aat
Hans Jacobs
len
!ph<
Forr
:r o:
c/iom
Zig
3c te
anet
Ge d
Cvar
p te
De visite heeft morgen op paleis
Soestdijk bij de 92ste verjaardag
van prins Bernhard aan gespreks
stof geen gebrek. De pater familias
van de Oranjes zit ondanks zijn ho
ge leeftijd bepaald niet stil. Hij
klimt in de pen en grijpt naar de te
lefoon wanneer zaken binnen of
buiten de familie hem niet aan
staan.
Volgens kleindochter Margarita
waant hij zich zelfs 'koning van
Nederland' en trekt hij achter de
schermen nog nadrukkelijk aan
de touwtjes. Niet altijd tot genoe
gen van koningin Beatrix, die voor
de buitenwereld toch eigenlijk
hoofd van de familie is. Ingewij
den menen dat Bernhard inder
daad een flinke vinger in de pap
heeft.
Onduidelijk is welke rol de prins
speelt bij de laatste ontwikkelin
gen rond prinses Margarita. Eer
der heeft zij haar grootvader afge
schilderd als de 'kwade genius'
achter de pesterijen en zwartma-
kerij van haar man Edwin de Roy
van Zuydewijn. Margarita kreeg
twee jaar geleden van Bernhard te
horen dat Edwin aan het hof niet
welkom is. „Ik hoop dat het dui
delijk is, meisje, dat je dan wel al
leen komt", aldus de prins tegen
Margarita bij zijn 90ste verjaar
dag.
Zulke kritiek laat de prins echter
koud. „Negatieve dingen hinde
ren mij als ze gaan over mensen
van wie ik houd, maar als ze mij
zelf betreffen denk ik: laat maar
Achter de schermen zou Bernhard nog nadrukkelijk aan de touwtjes trek
ken. Niet altijd tot genoegen van koningin Beatrix.
Foto: ANP/Marcel Antonisse
dergelijks herinneren. In 1917 kregen de christelij-
ken het bijzondere onderwijs in ruil voor het alge
meen kiesrecht dat de socialen eisten. Maar toen
was er ten minste nog sprake van een onderwijs
organisatie ter Zijner ere. Nu wordt ech ter God
zelf op de onderhandelingstafel gelegd. Daar zal
hij van opkijken. There is 110 business like chur-
chbusiness. Is Balkenende eigenlijk in staat
tot deze handel? Hij was hoogleraar in de
christelijke ethiek maar dat zegt misschien
niets. Laten we hem the benefit of the
doubt geven. Dat is trouwens onze vaste
gewoonte als het over JP gaat. Mocht hij
werkelijk aan een dergelijk onzinnige ruil
meedoen dan trejfe hem het woord van
Mattheus: 'En Jezus ging in den tempel
Gods en dreef uit allen, die verkochten en
kochten in den tempel, en keerde om de
tafels der wisselaars, en de zitstoelen der
genen, die de duiven verkochten'. Om ook
maar eens met een citaat te eindigen.
