KUNST CULTUUR
Meesterwerken Stedeli jk te lang onzichtbaar
Revalideren zonder een spoor van ziekenhuiskleuren
)hn Cale
LVC
Veiling houtsnijwerk Kamoro in Volkenkunde
'Gilgamesh'
een tikkeltje
te ambitieus
Pimpinone is een kort
maar krachtig operaatje
'Nooit meer slapen' verfilmd
idische stappen
:ean Warrior'
N - Gedupeerde beleggers
;n juridische stappen te
le producent van de film
an Warrior'. Zij hadden
gestoken in het ambitieuze
iet dat moest leiden tot een
over het schip dat jaren-
het boegbeeld van Green-
e was. De film kwam ech-
joit van de grond. De be-
rs is een schikkingsvoor -
edaan, maar dat hebben
volstrekt onvoldoende
jy le hand gewezen. Het pro-
V( yordt aangevoerd door
fji de Koning uit Leiden.
zaterdag 31 mei 2003
jsical 'Lord
the Rings'
en - 'Lord of the Rings', de
je van de Britse schrijver
Tolkien, komt in Londen
planken als musical. De
irking van het epos gaat
ns producer Kevin Walla-
im 11 miljoen euro kosten,
roducer van het spektakel
t Saul Zaentz, de Holly-
veteraan achter 'The
sh Patient' en 'One Flew
the Cuckoo's Nest'. Het is
doeling dat de musical in
Dorjaar van 2005 voor het
wordt opgevoerd.
door Marjolein Hendriks
vervolg van voorpagina
leiden - Tromgeroffel in het Rijksmuse
um voor Volkenkunde. Kamoro, de man
nen en vrouwen uit Papua (Nieuw-Gui-
nea), zitten op een houten vlonder. Met
beschilderde gezichten doen ze gecon
centreerd hun werk. De mannen zijn aan
het houtsnijden. De vrouwen proberen
van riet tasjes te vlechten, maar door het
droge weer breken de stengels steeds.
Het houtsnijwerk wordt morgen in het
museum geveild, in aanwezigheid van de
makers zodat bezoekers verzekerd zijn
van de felicitaties met hun aankoop van
de Kamoro-groep.
Onder de hamer komen kleine en grote
kunstwerken met traditionele en nieuwe
motieven, beeldjes van mens- en dierfi
guren, bewerkte schilden en zelfs een
'geestenpaal' van bijna twee meter hoog.
Kenmerkend voor de menselijke figuren
is dat ze vaak in een houding zitten met
de ellebogen op de knieën. Een belang
rijk symbool voor de Kamoro is de navel.
Die verwijst naar nieuw leven. Hun inspi
ratie halen ze uit de natuur.
Bijna was de kunst van de Kamoro verlo
ren gegaan. Onder Nederlands en Indo
nesisch bewind werd het volk ontmoe
digd hun houtsnijwerken te maken. Ou
ders leerden hun kinderen het snijden
niet langer. Zes jaar geleden nam de
Amerikaan Kal Muller het initiatief tot
het Kamoro Art Festival in Papua. Zijn
vrouw Gina Muller begeleidt de groep
Kamoro in Nederland. Zij benadrukt dat
het festival niet bedoeld is om toeristen
te trekken. „Mijn man probeert deze
mensen te helpen hun identiteit terug te
vinden, zodat ze weer trots kunnen zijn
op hun cultuur. Zo stimuleert hij hen zo
als vroeger hun verf uit de natuur te ha
len. Ook leren jonge kinderen op het fes
tival over de geschiedenis van hun volk:
de liedjes, de dansen en het snijwerk."
In het Leidse Volkenkundemuseum heeft
de groep Kamoro werk van hun voorou
ders gezien. „Ze herkenden het. Dat is
belangrijk. Hierdoor krijgen ze hernieuw
de inspiratie en kunnen ze zeggen: dit is
wie wij zijn."
Het echtpaar Muller wil de Kamoro ook
helpen geld te verdienen. „Ze hebben
geen onderwijs genoten en geen baan.
Dankzij hun houtsnijwerk hebben ze nu
toch een bron van inkomsten."
Veiling Kamoro houtsnijwerk, zondag 1
juni om 11.00 uur in het Rijksmuseum
voor Volkenkunde, Steenstraat 1. Re
serveren kan via tel. 071-5168855. Op
dinsdag 3 juni en woensdag 4 juni
(15.30 uur) geeft Kal Muller lezingen (in
het Engels) over de Kamoro. De ten
toonstelling 'Papua leeft - Ontmoet de
Kamoro' loopt tot en met 17 augustus.
Franse kunst, de Haagse School en Amsterdamse Impressionisten in Nieuwe Kerk
John Cale, de man die
amen met Lou Reed bij de
i darische Velvet Under-
ïd speelde, staat woensdag
in het LVC in Leiden. Aan-
ig voor zijn tour is het ver-
len van een nieuwe cd '5
es. Het is een experimenteel
vol muziek met een 'fil-
aura'.
experiment heeft Cale al
geschuwd. Zijn baanbre-
carrière neemt in 1964
lanvang wanneer hij met
leed een muzikaal project
t, dat al snel als de 'Velvet
jrground' faam verwerft. In
verschijnt hun debuut 'The
k Underground and Nico' -
pd van de felgele banaan
e hoes -, een plaat die tot
e dag van vandaag als een
:erwerk geldt.
>9 verlaat Cale de band om
idere muzikale projecten
:ken. Ondertussen produ-
de Engelsman platen van
als The Stooges, Nick
en Patti Smith. Halverwe-
jaren zeventig verwisselt
lerika voor Londen, waar
ider andere met de Happy
lay samenwerkt.
neemt hij samen met
iude kompaan Lou Reed
for Drella' op, een eerbe-
tan hun oude leermeester
Warhol. Ondertussen tim-
hij als soloartiest aan de
jd'pjn nieuwe ep '5 Tracks'
j '1 de opmaat voor zijn der-
p, volwaardige soloalbum,
roor komende herfst ge-
j staat.
door Fran^oise Ledeboer
Amsterdam - De collectie negen-
tiende-eeuwse en vroeg twintig-
ste-eeuwse kunst van het Stede
lijk Museum in Amsterdam ver
dween in de loop van de vorige
eeuw geleidelijk in de depots. De
oorzaken? Ruimtegebrek, modes
en persoonlijke voorkeuren van
de achtereenvolgende directeu
ren. Gedane zaken nemen geen
keer en er was altijd genoeg be
langwekkends in het Stedelijk te
zien. De expositie 'Stad Land' in
de Nieuwe Kerk omvat nu zoveel
meesterwerken uit deze 'slapen
de' collectie dat het alsnog onbe
grijpelijk is dat zóveel moois zo
lang onzichtbaar bleef. Kan dat
anders als het opgeknapte Stede
lijk over een paar jaar aan een
nieuw leven begint?
Het fundament onder de collec
tie werd gelegd door de welge
stelde Amsterdammers die in
1875 de Vereeniging tot het Vor
men van eene Openbare Verza
meling van Hedendaagse Kunst
(WHK) oprichtten. Doel was
een verzameling aan te leggen
van 'levende meesters'. De
WHK kocht negentiende-eeuw-
se Franse kunst, de Haagse
School en de Amsterdamse im
pressionisten met een uitzon
derlijk oog voor kwaliteit.
De expositie in de Nieuwe Kerk
begint met het schilderij 'De
Grot' van Gustave Courbet uit
1861. Dat is niet voor niets: deze
Franse kunstenaar oefende met
zijn realistische landschappen
en scènes uit het dagelijks leven
onder meer invloed uit op de
schilders van de Haagse School.
De uit Groningen afkomstige
schilder Hendrik Willem Mes
dag vestigde zich in 1869 in Den
Haag en werd in de jaren zeven
tig het middelpunt van de groep
die zich concentreerde op het
weergeven van de natuur. Mes
dag zelf specialiseerde zich in
zeegezichten en van hem kocht
de WHK het adembenemend
mooie werk 'Stille zee bij zons
ondergang' uit 1887. De golven
slaan kalm op het strand, er va
ren een paar zeilschepen, er
vliegt een meeuw, een paar
wolkjes hangen voor de zon en
zorgen voor een schitterende
lichtval.
Voor J.H. Weissenbruch waren
'licht en lucht de grote tove
naars'. Zijn 'Gezicht op drie mo
lens' uit 1890 is een van de wer
ken waarop zijn uitzonderlijk ta
lent in het weergeven van Hol
landse luchten is te zien. Niet
voor niets ook aangekocht door
de WHK. In combinatie met
werken van onder anderen Jozef
Israels, Anton Mauve en Willem
Maris, krijgt de bezoeker zo om
te beginnen in kort bestek een
prachtig overzicht van het neus
je van de zalm uit de Haagse
School gepresenteerd.
Daarna raakt de expositie in sti
listisch moderner vaarwater. Jan
Toorop is er met zijn gestileerde
'Bomschuit aan het strand in
Katwijk' uit 1890, waarop de kie
len van de vissers die de schuit
naar zee duwen niet meer dan
kleurige vlekken zijn. De WHK
kocht bovendien Van Goghs
'Montmartre' uit 1887, een doek
waarop deze in kordate penseel
streken de tuinen, huizen en
molen weergaf. De vereniging
bezorgde het Stedelijk ook een
meesterwerk van Cézanne: een
van de ruim vijftig schilderijen
waarop de voorloper van het
kubisme in 1885 de Mont Sain-
te-Victoire weergaf.
Vlakbij hangt nog een verras
sing: Mondriaans in roestbruin
geschilderde molen uit 1907,
een werk waarop hij geen na
tuurlijke kleuren gebruikte maar
de 'zuivere' die zijn streven naar
innerlijke schoonheid moesten
uitdrukken. Dit belangrijke werk
van de kunstenaar die in de ja
ren daarna geleidelijk via het ku
bisme bij de volledige abstractie
eindigde, werd overigens niet
aangekocht door de WHK,
maar belandde in het Stedelijk
door een schenking van Mond
riaans vriendencomité.
De Amsterdamse Impressionis
ten zijn in de Nieuwe Kerk ruim
vertegenwoordigd met werken
van Breitner en Isaac Israels.
Breitner begon in 1890 aan zijn
serie gezichten op de Dam, zo
levendig 'met ruwe vegen en
smeren' geschilderd dat de
WHK het Stedelijk natuurlijk
ook zo'n schilderij bezorgde.
Van de kunstenaar zijn meer
dan twintig werken te zien,
waaronder een aantal oude be
kenden als 'Meiden in de
Sneeuw^ uit 1894-96 en die van
bouwactiviteiten in de stad. Zel
den getoond en daarom verras
sender zijn een Breitner-aquarel
van een soepuitdeling aan de
armen en een vrolijk stemmend
olieverf]e van een vaas met pa
pavers. Isaac Israëls excelleerde
in de weergave van het mondai
ne stadsleven, waarvoor onder
meer zijn 'Modiste voor een
spiegel' uit 1900 nu representa
tief is. Maar in de 'slapende' Ste
delijk-collectie bevindt zich ook
het ontroerende werkje waarop
BOUWKUNST
jke
onden tussen de Wasse-
larseweg en de Vogelwijk
len, ook wel het Pomona-
genoemd, bleven nadat
lakliniek werd ge-
jarenlang braak liggen,
[dels is er, naast de mane
de Wassenaarseweg, het
ids Revalidatie Centrum
verrezen en is de Vogel-
igs de zuidzijde uitge-
et een gouden randje
ite koopwoningen. Tus-
nieuwbouwprojecten ligt
«logische zone die het
Bosman met het nabij-
bos- en weidegebied
jstgeest verbindt,
ilintemieuwe, vrijstaande
itiecentrum bestaat, net
naastgelegen Pedolo-
Jistituut, uit twee bouwla-
is omgeven door open
fe, waardoor het complex
lcjeA riant paviljoen oogt. Het
n ul parkeerterrein aan de
jjde doet vermoeden dat
Br om een druk bezocht
un gaat waar het een ko-
jn gaan is van cliënten.
ulstjlC ligt een flink stuk van
g, zodat er een overdekte
iding tot stand kan komen
|e nabijgelegen Mytyl-
I De Thermiek aan de
ie Vogelweg. Deze school
jaren zestig wordt mo-
34, iel gerenoveerd en uitge-
bn door een corridor met
3nlhlidatiecentrum verbon-
)p deze wijze kunnen de
dicapte leerlingen vanuit
iool binnendoor naar the-
gym of naar zwemles in
'alidatiecentrum.
IC bedient Zuid-Holland
en ligt in Leiden een stuk
Ier in het verzorgingsge-
an in de voormalige vesti-
laats Katwijk het geval
ovendien bevindt het zich
r bij de ziekenhuizen in
ïgio zoals het LUMC en
■Biconessenhuis. In het
Het Rijnlands Revalidatie Centrum oogt als een riant paviljoen, zonder ziekenhuisuitstraling. Foto: Hielco Kuipers
RRC worden jaarlijks zo'n 2000
revalidanten behandeld in de
verschillende afdelingen. Het
centrum beschikt over een ver-
pleegafdeling met 40 bedden,
een polikliniek, behandelings
ruimten voor fysiotherapie, er
gotherapie, logopedie en een af
deling voor hart- en longrevali-
datie. Verder is vroegtijdige
hulpverlening voor baby"s mo
gelijk. Meest opvallende voor
zieningen zijn de grote sporthal
en het overdekte therapiebad
die zowel door de revalidanten
als door sportverenigingen uit
de omgeving gebruikt worden.
De nieuwbouw is opgezet vol
gens een langgerekte kamstruc-
tuur. Een centrale ader biedt
toegang tot verschillende korte
en langere zijarmen. Voordeel
van deze functionele opzet is
dat verschillende revalidatieaf-
delingen ondergebracht konden
worden in aparte vleugels die
elk volop over daglicht en een
aantrekkelijk uitzicht beschik
ken. Tussen de vleugels liggen
binnentuinen.
Het revalidatiecentrum is ont
worpen door Harry Sipkens en
Jan-Erik Broere van het Rotter
damse architectenbureau
Groosman Partners. „We wilden
een modem gebouw maken dat
geen ziekenhuisachtige uitstra
ling heeft, aldus Broere. Dit
heeft geleid tot een complex dat
vanaf de Wassenaarseweg op
een modem kantoorgebouw
lijkt en dat, dankzij het kleurrij
ke interieur, ook van binnen
niets heeft van een hospitaal.
hij een dienstmeisje met een wit
kapje verbeeldde. Deze tentoon
stelling verrast zo keer op keer:
gaat dat zien, het zal hoe dan
ook vele jaren duren voor deze
verzameling weer in volle pracht
en praal te bewonderen zal zijn.
'Stad Land' in de Nieuwe
Kerk (Dam, Amsterdam) duurt
tot en met 10 augustus. Dage
lijks van 10.00 tot 18.00 uur,
donderdag tot 22.00 uur.
jeugdtheater recensie
Paulien Koopmans
Voorstelling: 'Gilgamesh' door Frank
Groothof. Regie: Shireen Strooker.
Muziek: Charivari Trio met Jan
Rokyta. Gezien: 30/5, Leidse
Schouwburg, Leiden.
Zijn hamstertje deed met vol
gepropte wangzakken een
winterslaap. Henry had hem
gekregen op zijn verjaardag.
Omdat het net leek alsof het
dood was, begroef hij het in
een sigarenkistje, met een
zacht washandje op de bo
dem. Daar stikte het, toen
écht dood. Zo begint Frank
Groothof zijn nieuwste voor
stelling 'Gilgamesh'.
Dit zielige voorval is herken
baar, wrang en humoristisch
tegelijk Vóór het toneeldoek
laat Groothof als de kleine
Henry een buideltje aan het
publiek zien. Daarin koestert
hij het neustussenschotje van
zijn hamster. Dat gebaar is
een grappige vooruitwijzing
naar zijn latere carrière als
archeoloog. Henry zal in
Mesopotamië een kleitablet
ontdekken met daarop in
spijkerschrift het alleroudste
verhaal ter wereld over ko
ning Gilgamesh.
Groothof bewerkt al jaren
opera's voor kinderen en is
verder bekend van tv-pro-
gramma's als 'Sesamstraat',
'Klokhuis' en 'De Broertjes'
bij de VPRO. Maar anders
dan bij eerdere theatervoor
stellingen is 'Gilgamesh' geen
bewerking van een bestaand
stuk. Dat biedt vrijheid, maar
Groothof is misschien net
iets te ambitieus.
'Gilgamesh' kent veel held
haftige episodes waarin de le
gendarische koning monsters
en demonen verslaat. De ge
vechten en andere scènes
worden begeleid door het
Charivari Trio dat een verza
meling muziek speelt uit ver
schillende culturen: Oost-Eu-
ropese, Turkse, Joodse Klez-
mer, Balkan en Arabische
muziek
De muziek is mooi en gevoe
lig bij de dood van de vriend
van Gilgamesh, maar op an
dere momenten zijn de tek
sten door het instrumentale
geweld nauwelijks meer te
verstaan. Daarnaast leiden de
spectaculaire licht- en geluid
effecten soms de aandacht af.
Het is daarmee allemaal net
iets te veel van het goede. En
eerlijk gezegd, heeft Groothof
dit soort spektakel helemaal
niet nodig. Want als echte
verhalenverteller is hij ge
woon op zijn best.
Het gebouw heeft een zakelijke
uitstraling door de donkere ra
men in de grote glasgevel aan de
voorzijde van de centrale ader.
In combinatie met de zwart ge
metselde kopgevels van de vleu
gels is een anonieme voorgevel
neergezet. De koperbruine golf
platen aan de zijgevels verster
ken dit. Het drulcke menselijke
verkeer bij de oprit en de speel
se, lichtgele ellips bij de entree
met het dakterras voor revali
danten, bezoekers en personeel
maken evenwel duidelijk dat het
hier niet om een kantoor gaat
maar om een revalidatiecen
trum. Hier herstellen mensen
van hun aandoening of operatie
en worden ze professioneel be
geleid om weer zo. goed moge
lijk in de maatschappij te kun
nen functioneren.
Het introverte complex heeft als
het ware een harde schil, op te
vatten als de bescherming die ze
tegen de buitenwereld biedt,
maar een warm en kleurrijk in
terieur die de nazorg symboli
seert. Bij binnenkomst vallen
meteen de hoge, kobaltblauwe
wand van de centrale ader op en
de fraaie kleuren op de gladde
vloeren. Geen spoor van witte of
lichtgroene ziekenhuiskleuren.
Overal is uitzicht mogelijk naar
buiten op de binnentuinen. De
kobaltblauwe wanden zijn van
uit veel plekken in het gebouw
zichtbaar zodat een ieder zich
gemakkelijk kan oriënteren. De
langgerekte hal fungeert als de
bruisende hoofdstraat van het
centrum waar mensen elkaar
zien bij de entree, receptie, zit-
en koffiehoeken, buitenterras,
trappen en liften. De open ver
binding tussen de hal en het
restaurant op de verdieping ver
sterkt het levendige karakter van
dit fraaie complex.
Joosje van Geest
muziek recensie
Susanne Lammers
Voorpremière: Pimpinone, intermezzo
van G.P. Telemann met Antonietta Jana
(sopraan) en Thomas Herberich (bariton)
en het Opera Minora Orkest o.l.v. Benoit
Debrock. Regie: Claudia Christern.
Gehoord: 30/5, Kapel a/d Hoofdstraat,
Noordwijk. Nog te horen: vandaag,
Villa's Aria en Honk, Emmaweg,
Noordwijk.
Pimpinone, een pauze-operaat-
je van Telemann, bedoeld om
even naar adem te happen tij
dens een zware dramatische
opera, lijkt een vrolijk zomers
grapje over een rijke vrijgezel die
geknecht wordt door zijn
dienstmeisje. Totdat regisseuse
Claudia Christem uitlegt, dat het
slechte huwelijk waar we naar
gaan luisteren en kijken, erg ver
want is met het huwelijksleven
van Telemann zelf. Zijn vrouw
liet hem zitten, met negen kin
deren, voor een Zweedse kapi
tein en de librettist gebruikte tal
van intieme details uit het leven
van de Telemannetjes voor het
intermezzo in drie aktes. Dat
maakt Pimpinone ineens een
stuk tragischer. Voor onze ogen
ontvouwt zich een klassiek ge
vecht tussen man en vrouw, met
minimale middelen stijlvol
vorm gegeven.
Antonietta Jana, als het schattige
dienstmeisje Vespetta gehuld in
een onschuldig wit schort, maar
gewapend met een bezem in tij
ger-print, maakt in de eerste
twee actes een dienstbare in
druk. Maar haar poetsvrouwen
timbre verraadt haar. En Tho
mas Herberich wordt inge
maakt, ook al zet hij een kolos
sale stem op. Want al vindt de
voorpremière van Pimpinone
plaats voor een select publiek in
de kleine Kapel aan de Hoofd
straat, de twee zangers gebrui
ken hun stem alsof ze al een
groot publiek in de buitenlucht
moeten bereiken. Het uit tien
voortreffelijke musici bestaande
Opera Minora Orkest komt
soms nauwelijks boven de twee
solisten uit.
Pimpinone is een kort maar
krachtig operaatje, vol visuele en
muzikale verrassingen. Tele
mann schreef een paar prachti
ge aria's en duetten en daar
wordt het maximum uit ge
haald. Jana excelleert vooral in
het vrolijke, luchtige verleiden,
waarbij ze haar hoogte luid en
duidelijk inzet, maar voor Her
berich zijn de mooiste, tragi-ko-
mische stukken, zoals de 'mop
per-aria' waarin, hij in falset el
kaar ophitsende vrouwenstem
men imiteert. Onder die dik
aangezette koddigheid laat hij
toch de tragiek uitpiepen. Met
het meeslepend en expressief
begeleidende strijkorkestje, dat
de wisselende stemmingen
nauwgezet onderbouwt, geeft
hij Pimpinone net dat schrij
nende dat het boven zwoel zo-
meravondvermaak uittilt.
Groningen - De roman 'Nooit meer slapen' van Willem Frederik
Hermans wordt verfilmd. Filmmaker Genard Verhage wordt de re
gisseur. Hij maakte eerder 'Dichter op de Zeedijk' en 'De Dominee'.
Verhage schrijft met producent Hans de Wolf aan een script. 'Nooit
meer slapen' is het verhaal van een jonge Nederlandse geoloog die
in Noorwegen hoopt een uiterst belangrijke ontdekking te doen
over een meteoriet.
Kamoro-man, met beschilderd
gezicht. Foto: Henk Bouwman
'La Toilette' van schilder Theo Molkenboer (1871-1920) is een van de in het oogspringende werken op de tentoonstelling 'Stad Land' in de
Nieuwe Kerk. Foto: ANP/Marcel Antonisse
