KUNST CULTUUR
'Mijn pre is tegelijk
ook mijn handicap'
Varens, papavers, weegbree en tulpen
Leids Psalmenfestival wegens succes geprolongeerd
R9
feel good
één lange
fdesdaad
Katja Schuurman toe aan het echte werk
Wandelen langs 'botanische meesterwerken' in Leidse Hortus
v i
Award voor
Liza Minelli
Peter Faber
stoeit met
clichés
ac 10 MEI 2003
Reuters
iwarzenegger
Terminator 3'
NGELES - Acteur Arnold
iarzenegger is binnenkort
n in de actiefilm 'Termina-
5 a ise of the Machines'. Het
ij, derde in de reeks 'Termi-
pjaj '-films. De rolprent gaat
IUV zomer in de Verenigde
3rj li in première.
Ma
itoonstelling
i Art Deco
bCÏ
vie iaac - Het Gemeentemu-
?lai ivan Den Haag komt deze
t met een groot overzicht
'on jt Nouveau en Art Deco
1 d< -1940). Het museum toont
or 1 van ongeveer honderd
leg enaars en ontwerpers,
dip acht is er voor de interieu-
ipi rerpen van Berlage, de ke-
e. >k van Colenbrander, het
1 va trk van Copier en de
en iels van Rietveld. De expo-
as aat van van 28 juni tot en
-tti 9 oktober duren,
bei
isti
theater recensie
Maarten Baanders
telling 'I feel good' door Stichting
e Toekomst. Choreografie: Truus
ikhorst en Marien Jongewaard.
n: 9/5 LAKtheater Leiden. Aldaar
nog te zien: 10/5.
-27
26,
ij m*
,22
30,
43. n eindigt een voorstelling
14 cht en idyllisch, met zo'n
-28; duet op een romantisch
-4o| muziekje. Zelden ook laat
;17, foorstelling zo'n explosie
10-2 lergie en erotiek zien als 'I
20- good'. Het romantische
1-34 al aan het eind wordt om-
24. door zeven lichamen, die
I 4 eld op het toneel liggen.
31 good' is één langgerekte
sdaad. Het is lente. Na
alme opkomst, waarin de
stei anseressen opgeruimd 'I
n 4 aod' zingen, klinkt de 'Sa-
1 printemps' van Stravins-
32 t vrouwen gaan als geslo-
yjn loemen op de grond zit-
,lijf| angzaam openen ze zich.
.39, mannen verschijnen, be
ll .31 vitaal om de vrouwen
48- en vlijen zich bij hen. Op
33] mes van de muziek groeit
-17; erlangen. De bewegingen
n een geweldige lading en
een leid. Draaiingen, zwaaien-
eeft men en schrille kreten
voo pen een sfeer van vitali-
en verscheurende harts-
i 42 De vrouwen laten zich
32; I rt ondersteboven meedra-
12; 4 Maar er is ook tragiek,
-23; er is één vrouw te veel. Ze
-32, igt traag, omringd door de
321 sstorm van de anderen.
54, >bouw is indrukwekkend.
56.half uur lang groeit de di
en ien in alle heftigheid is er
ïimte voor teruggetrokken
enten. Vooral de vrouwen
ve soms op zichzelf terug
pen, dromerig, met
gebaren op klapstoeltjes,
speelbal van hun verlan-
dat in verkrampingen en
ppingen een uitweg
Het goede gevoel spat
1 buiten, nu eens als een
Cdan weer als verkrampt
of wanhoop,
e vier dansers met vier
ressen dansen, lijkt er
el® eind te komen aan hun
00 woest, heftig, met gilletjes
cje- lanning. Telkens liggen ze
;IsJ bij te komen, om zich
en.® a opnieuw in hun liefdes-
et)e e werpen.
rwege maakt de dans
1 elk voor een collage, door
Gerrets kunstig samenge-
gea uit fragmenten van oude
'ei(* films. Alleen de gezichten
e vrijende mensen zijn te
u De collage heeft dezelfde
'P 1 opbouw als de choreo-
ri- Beide worden juist ster-
lS lordat zij zo lang duren.
ie-L gt een tweeledig gevoel bij
>est voorstelling. De erotiek
LfgJ in al haar rauwe kracht op
P- en tegelijk voel je verwon-
ntl) over mensen zoals ze
*u0- 1 hun liefdesroes, in hun
1 en bewegingen, in hun
'uk d°P en hun extreme over-
I9' Wat misschien nog wel
-Veleest overdondert is de so-
tar°lp de danseres die zonder
lOpJblijft en in wanhopige
n?f»ieen en weer stormt langs
Jhterdoek, terwijl de ande-
1 lsfe verzadiging van hun lief-
jreiken.
leiden - Het Leids Psalmenfesti
val krijgt een vervolg. De Pieters
kerk vormt op donderdag 26,
vrijdag 27 en zaterdag 28 juni
opnieuw het decor van het festi
val, dat in 2001 voor het eerst
werd gehouden.
Musici kunnen een masterclass,
vocale workshops en een work
shop voor organisten volgen.
Ook zijn er enkele concerten.
Twee jaar geleden deden ruim
160 mensen mee aan de work
shops. Bovendien werden de
concerten druk bezocht. Daar
om besloten de organisatoren
van het festival, de Stichting Pa
raplu voor Kunstbeoefening in
de Pieterskerk, dat het een ver
volg moest krijgen.
Net als de vorige keer geven
vooraanstaande dirigenten
zanglessen aan gevorderde
amateurs. Voor zangers is er de
keus uit zes programma's die elk
een componist, stijl of periode
uit de muziekgeschiedenis be
handelen. Zo komen onder
meer 'Dubbelkorige Motetten
van de familie Bach' en 'Ro
mantische Engelse Psalmzettin
gen' aan bod. De workshops be
slaan drie dagdelen verdeeld
over twee dagen en worden af
gesloten met een openbare pre
sentatie op zaterdagmiddag.
De Leidse organist Erik van
Bruggen geeft, in de Waalse
Kerk, een workshop 'Improvise
ren op Geneefse psalmmelo
dieën uit vroege en late Barok'
aan gevorderde amateur- of pas
afgestudeerde organisten. Op
zaterdagmiddag 28 juni geeft hij
een gratis inloopconcert op het
Van Hagerbeer-orgel en vinden
de presentaties van de worksho
presultaten plaats.
Leo van Doeselaar geeft donder
dag 26 juni een masterclass in
terpretatie aan een geselecteer
de groep internationale orgel
vakstudenten en pas afgestu
deerden op het Van Hagerbeer-
orgel. Inschrijving hiervoor is
niet mogelijk. Wel is de master
class gratis toegankelijk voor pu
bliek van 14.00 tot 16.00 uur.
Het festival omvat verder drie
concerten. De Duitse organist
Jürgen Essl geeft op 26 juni een
concert op het Van Hagerbeer-
orgel. Op 27 juni brengt vocaal
ensemble Himlische Cantorey
door Louis Du Moulin
Rotterdam - Tijd voor echt to
neel en een serieuze speelfilm,
besloot Katja Schuurman (28).
Niet uit behoefte tot opkrikken
van haar frivole imago, maar om
dat ze denkt als actrice toe te zijn
aan spannender uitdagingen. In
het toneelstuk 'Onze Jeugd!', een
heftig portret van drie jongeren
op drift, staat ze naast Johnny de
Mol en Teun Kuilboer in het Ou
de Luxor Theater in Rotterdam.
En regisseur Theo van Cogh
bracht haar samen met Pierre
Bokma in de arthouse film 'Inter
view'. „Kennelijk mag en kan ik
nu dingen doen die ik zelf mooi
vind."
Na tien jaar volop 'in the pictu
re', lang niet altijd op basis van
artistieke prestaties, kent ze haar
plekje wel in Nederland show-
bizland. „Mijn pre is tegelijker
tijd ook mijn handicap", weet
Katja Schuurman. „Ik krijg wel
licht vaker dan een ander aan
biedingen, maar dat is dan bij
voorbeeld ook omdat mijn over
bekende naam helpt bij het
filmfonds. Nadeel aan die be
kendheid is verder dat mensen
nu eenmaal een bepaald beeld
van me hebben, waardoor het
nogal eens moeilijk is geweest
ze ervan te overtuigen dat ik ook
echt wat kan."
In die overtuiging is ze opnieuw
gesterkt door twee recente
avonturen, die ze inmiddels als
aanloopjes tot haar vuurdoop
als toneelactrice in 'Onze Jeugd!'
kan beschouwen: het bijzondere
vrouwenproject 'De Vagina Mo
nologen' en de kleine' speelfilm
'Interview* van Theo van Gogh.
Eerstgenoemd uitstapje stelde
haar in staat min of meer vrij
blijvend de theatersfeer te ver
kennen, omdat ze slechts inci
denteel deel uitmaakte van de
wisselende bezetting en er al
leen maar wordt voorgedragen.
„In wezen was het een veilige
manier om te zien hoe het in to-
neelverband allemaal werkt.
Ongelooflijk leuk bovendien. Ik
zat in de ploeg met Adelheid
Roosen en Frédérique Spigt, dat
was natuurlijk lachen, gieren,
brullen met elkaar."
Minstens zo geestverruimend
was haar samenwerking met
Theo van Gogh en Pierre Bokma
ten behoeve van 'Interview*, het
'politiek journalist ondervraagt
populaire actrice verhaal' dat
eind van de maand in de bio
scopen komt. „Ik ben meestal
negatief over mijn eigen verrich
tingen, maar hier ben ik ape
trots op. Van 'Oesters van Nam
Kee' zeg ik zelf: had mooier ge
kund, maar déze film vind ik
echt top. Dankzij een combina
tie van factoren, denk ik. Een
goed scenario van Theodor Hol
man, met zeer natuurlijke dialo
gen, een hele soepele regie en
dan toch ook de fijne wisselwer
king tussen Pierre Bokma en
mij. Even was ik misschien wat
geïntimideerd vanwege zijn ge
weldige reputatie, maar binnen
de kortste keren had hij me op
mijn gemak gesteld, klikte het."
Zet ze in 'Interview' een haar
vertrouwd type vrouw neer, in
'Onze Jeugd!' speelt ze een
meisje dat in allerlei opzichten
ver van haar af staat. Allereerst is
er het leeftijdsverschil van zo'n
tien jaar, waar Schuurman zelf
geen punt van maakt. „Op to
neel kun je je wat dat betreft
meer permitteren dan in film.
Zou ik ook net zo goed voor een
oudere vrouw kunnen door
gaan. Nu is het dan iemand die
jonger is, wat met mijn haar in
een staartje en een paar gym
pies aan best lukt, lijkt me." Veel
belangrijker nog is dat de losge
slagen Kim in de vernederland
ste theaterhit van Kenneth
Lonergan vrijwel niets met haar
gemeen heeft. „Dat meisje is zo
anders dan ik ben. Enorm geslo
ten als ze is, komt ze sowieso
niet aan lachen toe."
„Ze kan ook absoluut niet com
municeren. Ze is kwaad op de
wereld en weet niet hoe ze moet
reageren. Zich openstellen voor
iemand kan ze niet, want ze kan
zich maar niet voorstellen dat
iemand van haar houdt. Het ene
moment roept ze: 'Kom bij me',
meteen daarop is het weer van:
'Je houdt toch niet van me',
maakt ze alles kapot", verduide
lijkt Schuurman. „Wat voor haar
geldt is evenzeer van toepassing
op de andere twee karakters:
hun onmacht om lief te hebben
zit hen danig in de weg. Het is,
denk ik, allemaal heel herken
baar, met name voor mensen
van rond de twintig en dertig.
Ben je van die leeftijd, dan zul je
veel van jezelf terugzien van de
wijze van omgang met elkaar en
in het taalgebruik. Als je ouder
bent, dan zul je geregeld kun
nen lachen om al dat geworstel
en je waarschijnlijk zitten afvra
gen: 'Waarom gaan die mensen
niet gewoon voor elkaar?'
Ze heeft intussen ervaren dat
avondvullend acteren op toneel
iets anders is dan voor de film-
of televisiecamera's. „Dit is als
proces in feite veel verrassender.
Hoe deed ik het gisteren ook al
weer? Waarom lukt het vandaag
ineens niet? Dat soort wendin
gen maak je tijdens het groeien
in je rol geregeld mee. Soms
best even frustrerend, maar uit
eindelijk alleen maar spannend
en leerzaam."
Van Theo van Gogh heeft ze bij
'Interview' genoten om zijn ui
terst losse aanpak. Peter de
Baan waardeert ze als regisseur
van 'Onze Jeugd!' om andere re
denen. „Peter laat je ook lang
vrij in het bepalen van te volgen
koers. Van hem mag je iets van
allerlei kanten benaderen, uit
voerig verkennen zonder dat je
Als een regisseur mij eerst afbreekt, blijf ik liggen, begin ik te huilen en wil ik niet meer.
Foto: GPD/Jaap Rozema
je denkt vast te leggen. Is het he
le spectrum aan spelingangen
voorbijgekomen, dan pas be
paalt hij zijn keuze. Net als Theo
stelt hij je gerust, dat heb ik no
dig. Je hebt ook regisseurs die je
eerst helemaal willen afbreken
om je daarna weer helemaal te
kunnen opbouwen. Is niks voor
mij, als je mij afbreekt, blijf ik
liggen, begin ik te huilen en wil
ik niet meer. Schiet dus nie
mand wat mee op."
'Onze Jeugd!', t/m 31/5 in het
Oude Luxor Theater, Rotter
dam; 7 en 8/10, Leidse
Schouwburg.
door Rody van der Pols
leiden - De witte madonnalelie is
onlosmakelijk verbonden met
Maria. De vijg en granaatappel
staan, vanwege de vele pitjes die
deze vruchten bevatten, voor
vruchtbaarheid. En aan de lau
werkrans herken je een hoogge
plaatst persoon. Planten, vruch
ten, bloemen en de daaraan toe
gekende betekenissen zijn voor
kunstenaars altijd een bron van
inspiratie geweest. In de Leidse
Hortus Botanicus kan de wande
laar zich de komende zomer door
deze 'botanische meesterwerken'
laten verrassen.
De wandeling voert langs lom
merrijke paden en lanen, langs
varens en papavers, langs weeg
bree en tulpen, om maar eens
een paar van de precies hon
derd uitgekozen planten te noe
men. Want de wandeling is fei
telijk maar een klein onderdeel
tje van een veel omvangrijker,
Europees project, waarbij bota
nische tuinen en musea uit vijf
landen zijn aangesloten.
Een internationaal gezelschap
van botanici en kunsthistorici
stelde een lijst samen van hon
derd planten die op schilderijen,
ornamenten, wandtapijten, bo
tanische tekeningen en hout
sneden zijn afgebeeld. Het re
sultaat van dit speurwerk is sa
mengebracht in een multime-
diapresentatie waarin afbeeldin
gen van kunstwerken en foto's
van de planten die daarop voor
komen, zijn gecombineerd met
aanvullende biologische en
kunsthistorische informatie. Nu
staat het touchscreen nog even
in het kantoortje van collectie
beheerder Gerda van Uffelen -
waar de laatste technische pro
bleempjes worden opgelost -
maar vanaf morgen krijgt het
-
Aquarel van een bloemkool, afkomstig uit de zestiende-eeuwse Libri
Picturati. Publiciteitsfoto
een plekje in het bezoekerscen
trum van de Hortus.
Als botanicus is collectiebeheer
der Gerda van Uffelen samen
met Jan de Koning, prefect van
de Hortus, verantwoordelijk
voor de leidse inbreng in het
project, dat als een Portugees
initiatief is begonnen. Van Uffe
len: „Naar aanleiding van de
restauratie van het Jeronimus-
klooster in Lissabon, waar de
Portugese koningen begraven
liggen, rees de vraag welke bloe
men en planten daar allemaal in
steen zijn uitgebeiteld. Zo is het
balletje gaan rollen."
De Portugese kunsthistorici
kenden toevallig een Spaanse
collega die met een soortgelijk
project bezig was: het identifice
ren van de planten op Vlaamse
wandtapijten in de nationale
collectie van Spanje. Ook werd
er contact gelegd met een groep
Italiaanse informatici van de
universiteit van Genua, die een
database konden opzetten én
toegang hadden tot schilderijen
aldaar. Voor de nodige botani
sche expertise klopten de initia
tiefnemers ten slotte bij de En
gelse Kew Gardens en de Leidse
Hortus aan. En zo was het pro
ject een feit.
Afgesproken werd dat iedere
deelnemer twintig planten die
op kunstwerken uit de periode
1500-1700 staan afgebeeld, zou
aandragen. Daarbij kon de Hor
tus uit een wel heel bijzondere
collectie putten, vertelt Van Uf
felen. „Enkele tientallen jaren
geleden is in de bibliotheek van
Krakau een collectie, plan-
tenaquarellen uit de tweede
helft van de zestiende eeuw op
gedoken, de zogenaamde 'Libri
Picturati'. Dertien boeken met
daarin een kleine negentien
honderd afbeeldingen, die ver
moedelijk onder de supervisie
van Carolus Clusius, de eerste
prefect van de Hortus, tot stand
zijn gekomen."
Tot voor kort was er geen geld
om een Leidse delegatie naai
Krakau te sturen. Maar dankzij
een EU-subsidie konden Van
Uffelen en een medewerker nu
een kleine week in de Poolse bi
bliotheek doorbrengen om alle
tekeningen eens nauwkeurig te
bestuderen. „Met een iaptopje
bij de hand hebben we de
naamgeving van alle planten
kunnen rondbreien. Inmiddels
is er voor studiedoeleinden een
serie cd-roms gemaakt met
daarop foto's van alle aquarel
len. En een uitgebreide publica
tie over het onderwerp is in
voorbereiding."
Een van de verdiensten van het
project is dat het laat zien welke
planten in de periode van on
derzoek veel voorkwamen. Van
Uffelen: „Interessant is bijvoor
beeld om vast te stellen hoe snel
de gewassen die dankzij de gro-
Aquarel van een papaver, eveneens afkomstig uit de dertiendelige
Libri Picturati die momenteel in de bibliotheek van Krakau ligt.
Publiciteitsfoto
te ontdekkingsreizen in Europa
terecht zijn gekomen, zich heb
ben verspreid. Dan moet je den
ken aan tabak, pompoen en
maïs uit Zuid-Amerika en bij
voorbeeld sinaasappels uit Chi
na. Die zie je meteen al in de
tweede helft van de zestiende
eeuw in de kunst opduiken."
Ook plantjes met een vermeen
de geneeskrachtige werking zijn
geliefde onderwerpen. „Long-
kruid bijvoorbeeld", zegt Van
Uffelen. „Omdat dit plantje lijkt
op gevlekt longweefsel ging men
er vanuit dat het ook wel tegen
longziektes zou helpen. Dat is
niet het geval. Gek genoeg heeft
bijvoorbeeld de pijpbloem wel
de werking die hier van oudsher
aan wordt toegedicht. Omdat dit
bloempje op een foetusje lijkt,
dacht men dat dit het baren zou
vergemakkelijken. Onderzoek
heeft aangetoond dat dit werke
lijk het geval is."
psalmen van onder meer Schop,
Selle en Bemhard. Het Residen
tie Kamerkoor onder leiding van
Jos Vermunt geeft op 28 juni een
concert, onder de titel 'Jubilate!'
Centraal staan onder meer psal
men van Grieg, Mendelssohn,
Ives en Manneke.
Belangstellenden kunnen zich
tot en met zondag 25 mei in
schrijven voor de workshops
door een folder met inschrijffor
mulier op te vragen: tel. 071-
5142584.
amsterdam/cpd - Liza Minelli
krijgt maandag op het Musical
Awards Gala in de RAI in Am
sterdam de Cubus Award, de
onderscheiding voor een hele
carrière. Liza Minelli was de
laatste tijd onder meer te zien
als invalster voor Julie Andrews
in de musical Victor Victoria' en
Dodgers Theatrical.
Minelli was in 1975 enige tijd de
invalster voor Gwen Verdon in
'Chicago'. Ze speelde toen de rol
van Roxie. In de filmversie van
de musical 'Cabaret' speelde ze
de rol van Sally Bowles. De film
werd geregisseerd door Bob
Fosse, wiens dansstijl ook de
basis vormde voor 'Chicago'.
Minelli maakte haar Broadway-
debuut in 1965 in 'Flora, the red
menace'. Verder speelde ze
hoofdrollen in de films 'New
York, New York'. 'A matter of ti
me', 'Arthur' en 'Rent a cop'.
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Caveman - Pleidooi voor de
holenman' door Rob Becker. Spel: Peter
Faber Regie: Yvonne van den Hurk.
Gezien: 9/5, schouwburg Leiden.
Is 'Caveman' nu een pleidooi
voor de man of voor de vrouw?
In eerste instantie is het een
verweer van een man tegen het
verwijt van vrouwen dat alle
mannen 'klootzakken' zijn. Bij
het begin van de voorstelling la
ten vrouwenstemmen dit
scheldwoord op strijdlustige
toon weerklinken. Faber neemt
de uitdaging aan door het ver
wijt niet te weerspreken, maar
te verklaren uit de eeuwenoude
tegenstelling tussen man en
vrouw. 'Hij' is namelijk vanaf
de vroegste oorsprong een ja
ger, 'zij' de sprokkelaar. Van
daaruit kun je heel wat relatie
leed verklaren.
De tekst van de Amerikaan Rob
Becker is slim opgebouwd uit
een mix van rake observaties en
clichématige, quasi-tijdloze ge
neralisaties. Als je bedenkt wat
er de afgelopen veertig jaar met
name in de Westerse wereld ter
discussie heeft gestaan in de
man/vrouw-verhouding, is het
pure onzin om te suggereren
dat er in wezen vanaf de holen-
mens niets zou zijn veranderd.
Maar het gaat hier niet om we
tenschap, het gaat hier om the
ater. Getob van nu wordt ge
projecteerd op de primitieve sa
menleving van toen. De tekst
biedt een acteur het perfecte
materiaal om met clichés te
jongleren. Dus ben je zonder
meer bereid aan te nemen dat
er in principe niets veranderd
zou zijn in de wijze waarop de
man toen zijn speer en nu zijn
supermarktkarretje hanteert.
Barbara van Kooten heeft de
tekst zeer adequaat verneder
landst, in taal en in context. De
manier waarop Peter Faber het
verhaal brengt, doet sterk den
ken aan een eigentijdse caba
retconference. Hij staat daar als
Peter Faber, gooit bijvoorbeeld
zijn eigen vier huwelijken in de
strijd en richt zijn betoog con
sequent tot het publiek. De vele
herkenbare voorbeelden waar
mee hij dit 'Pleidooi voor de
holenman' lardeert, zorgen
voor de rest.
Faber kan uiterst beeldend ver
tellen en daarbij tegelijkertijd
raak typeren. De mogelijkheden
van dit gegeven benut hij opti
maal. Zo schildert hij ons met
perfecte timing het autoritje
met zijn vrouw na afloop van
een bezoek aan een bevriend
stel. 'Zij' beschikt na één avond
over gedetailleerde informatie
over de relatiecrisis van dat stel,
'hij' kan daar - behalve de aan
koop van een nieuwe boor -
weinig nieuwswaarde tegen
over stellen, wat dus gegaran
deerd tussen hen beiden tot
fricties leidt. Als lachen op her
kenning duidt, dan heeft ken
nelijk de hele zaal iets vergelijk
baars meegemaakt.
'Caveman' is geen pleidooi voor
de man of voor de vrouw. Het
vraagt slechts met veel humor
begrip voor klassieke situaties
van onbegrip in de verhouding
tussen man en vrouw.
