Is Nederland wel voorbereid?
GESPREK VAN DE DAG
Influenza neemt steeds andere gedaante aan
Groepsterreur
MAANDAG 28 APRIL 20C>3
DAGELIJKS LEVEN
MET Roe HIE.RMÖETJE C;EEA-ZAKEN VOBN-
PAAR. MOET JE BÉU BORREL MEE- ORINl<EJ^I
MENSELIJK
De Amerikaanse filmacteur CHARLTON HESTON heeft dit weekeinde afscheid
genomen van de National Rifle Association (NRA). Tijdens het jaarcongres in
Orlando (Florida) droeg Heston het leiderschap van de grootste lobbyclub voor
wapenbezit over aan voormalig politieman Kayne Robinson. Heston, die aan Al
zheimer lijdt, was de afgelopen vijf jaar de fanatieke bepleiter van het recht op
wapenbezit. De 78-jarige wist de doelstellingen van de NRA overeind te hou
den, ondanks geregelde maatschappelijke tegenwind door onder meer dodelijke
schietpartijen op middelbare scholen. Foto: AP
Een bejaarde man uit Peking heeft
een DATINGBUREAU voor de rech
ter gesleept nadat die hem had ge
koppeld aan een vrouw. Of de twee
genoeg overeenkomsten hadden
voor een bloeiende relatie is onbe
kend. Een belangrijk verschil was er
wel: de vrouw was al enkele maan
den dood. De man ontdekte van een
familielid van de vrouw dat zijn
eventuele geliefde al lange tijd dood
was toen hij belde voor een af
spraakje. De rechtbank heeft het
bureau opdracht gegeven het in
schrijfgeld van bijna 40 euro terug
te betalen, aldus de krant South
China Morning Post vandaag.
PRINS WILLEM-ALEXANDER is gis
teren 36 jaar geworden. De kroon
prins vierde zijn verjaardag in huise
lijke kring. Woensdag, Koninginne
dag, is het toch ook voor hem een
beetje feest buiten de deur. Hij is
dan met onder anderen zijn vrouw
prinses Maxima en zijn moeder ko
ningin Beatrix in Deventer en Wijhe
te bewonderen. Foto: ANP
De schrijfster van de populaire Har-
ry-Potterboeken, J.K. ROWLING, is
de Engelse koningin Elizabeth voor
bij gegaan op de ranglijst van rijke
Engelsen, zoals de Sunday Times
die jaarlijks publiceert. Haar vermo
gen is in twee jaar tijd meer dan ver
viervoudigd. De teller stond bij de
laatste meting op 280 miljoen pond
ofwel 400 miljoen euro. Dat is goed
voor plaats 122 in de top-1000 van
de gefortuneerden. De Britse konin
gin moet genoegen nemen met
nummer 133 in de rangschikking.
Haar vermogen wordt getaxeerd op
250 miljoen pond. Hoewel Rowling
met stip gestegen is op de rijkdom
parade, kan zij nog altijd niet tippen
aan de hertog van Westminster, die
voor de derde keer de ranglijst aan
voert, dit keer met 4,9 miljard pond.
Foto: AP
PRINS JOHAN FRISO (34), de op een na oudste zoon van koningin Beatrix, ver
trekt bij de bank GOLDMAN SACHS in Londen. De financiële instelling heeft
dat verklaard. Friso werkte sinds 1998 bij de investeringsbank. Hij is volgens
Goldman Sachs een zeer getalenteerde bankier. ,,Wij vinden het jammer dat hij
heeft besloten het bedrijf te verlaten en zouden willen dat hij bleef. Hij had een
goede toekomst bij Gold
man Sachs", aldus de bank.
Wat de prins gaat doen is
niet bekend. De Rijksvoor
lichtingsdienst 'kan daar
geen nadere mededelingen
over doen', aldus directeur-
generaal E. Brouwers. Johan
Friso studeerde onder meer
luchtvaarttechniek aan de
TU in Delft en Economie
aan de Erasmus Universiteit
in Rotterdam. Foto: ANP
Deskundigen zijn het erover eens: Het is niet
de vraag óf er een volgende wereldwijde
griepepidemie komt, maar wannéér. Een paar
keer per eeuw slaat een volledig nieuw, ern
stig ziekmakend en besmettelijk griepvirus
wereldwijd toe. Volgens berekeningen vallen
er in Nederland dan duizenden doden. Maar
voldoende antivirale middelen zijn er niet.
Nu er in Nederland een epidemie van het
influenza A-virus heerst en tevens het klas
sieke vogelpestvirus (aviaire influenza) is de
kans op het ontstaan van een geheel nieuw
virus opeens een stapje dichterbij gekomen.
Immers, als iemand die al griep heeft tevens
wordt besmet met vogelpest, kan uitwisse
ling van erfelijk materiaal tot stand komen.
Daardoor is het mogelijk dat er een geheel
nieuw virus ontstaat waartegen de mens
geen afweer heeft.
Die samenloop van omstandigheden is niet
denkbeeldig en boezemt deskundigen grote
angst in. Dit zwarte scenario was in 1997 in
Hongkong, toen daar tegelijkertijd vogelpest
en griep heersten, bijna realiteit. Omdat het
bij een griepepidemie altijd om een nieuw
virus gaat, duurt het waarschijnlijk enkele
maanden voordat er een vaccin beschikbaar
is. De Wereld Gezondheids Organisatie
(WHO) en de Gezondheidsraad vinden het
daarom nodig dat de Nederlandse regering
voor elke bur ger antivirale middelen in
koopt. In afwachting van een vaccin moeten
Nederlanders die middelen innemen om te
voorkomen dat het nieuwe griepvirus zich
verder vermeerdert en verspreidt.
Al in 2000 heeft de Gezondheidsraad de re
gering geadviseerd om de middelen in te
kopen. Maar de overheid heeft weinig tot
niets met de adviezen gedaan. Volgens een
zegsman van het ministerie van VWS 'hangt
het besluit erover in een demissionaire
staat.' „Dat kan nu niet worden genomen.
Er is te veel geld, vele miljoenen euro's, mee
gemoeid. De beslissing moet een nieuw ka
binet nemen."
De bij de Gezondheidsraad werkzame arts-
bioloog J. Sekhuis, zegt niet zonder cynisme:
„Kennelijk loopt het demissionaire kabinet
liever het risico dat de totale maatschappij
ontregeld raakt, dan dat ze preventief de
portemonnee trekt." Sekhuis vraagt zich af
waarom datzelfde demissionaire kabinet
wél voor 16 miljoen euro aan pokken vaccins
heeft ingeslagen toen de oorlog tegen Irak
op uitbreken stond. „Terwijl de Gezond
heidsraad had geadviseerd dat een hoeveel
heid van rond de 1,2 miljoen euro voldoen
de zou zijn bij een mogelijke uitbraak van
pokken."
Ook viroloog prof. A. Osterhaus ergert zich
aan de laksheid van de regering op dit punt.
Hij waarschuwt met regelmaat voor de ver
nietigende kracht van een griepexplosie.
Volgens recente berekeningen van het Rijks
instituut voor Volksgezondheid en Milieu
(RIVM) zouden er in het geval van een we
reldwijde griepepidemie met een nieuw ty
pe influenza A in Nederland 15.000 doden
kunnen vallen. Ruim 30.000 mensen wor
den ernstig ziek.
Om de effecten van een dergelijke 'pande-
mie' in Nederland zo klein mogelijk te hou
den, ontwikkelt het ministerie van VWS een
draaiboek. Daarin wordt aangegeven wie
welke taken, verantwoordelijkheden en be
voegdheden heeft bij (de voorbereiding op)
een pandemie. Sekhuis vindt dat we wat dat
betreft goed zijn voorbereid in Nederland.
„We hebben wereldwijd een voortrekkersrol
als het gaat om het op tijd diagnosticeren en
traceren van virussen. Juist daarom is het zo
jammer dat we dan niet die laatste stap zet
ten en voldoende antivirale middelen inko
pen." Volgens farmaceutisch bedrijf Roche
Nederland is er voor alle mensen die nü
griep hebben en voor degenen die in aanra
king komen met het vogelpestvirus, wél vol
doende van het antivirale middel Tamiflu
beschikbaar. „De combinatie van het
rondwaren van griep en het vogelpestvirus
is wel een uitzonderlijke situatie", erkent E.
Loriaux van Roche. „Maar geen enkel pro
bleem zolang het om behandeling van rela
tief kleine aantallen mensen - enkele dui
zenden - gaat. De farmaceut laat echter we
ten niet te zijn voorbereid op een pandemie.
Als we grote voorraden moeten leveren, is
er wel een probleem. We kunnen op volle
kracht gaan draaien, maar zo'n Tamiflu-
capsule maak je niet in een uurtje. Antivirale
middelen zijn op doktersrecept gewoon bij
de apotheek verkrijgbaar.
Maar arts-bioloog Sekhuis vindt het niet no
dig om burgers aan te raden ze zelf preven
tief in huis te halen. „Er is nu absoluut g
reden tot blinde paniek, maar de situati
kan zich natuurlijk wel wijzigen.
Over twee weken komt de Gezondheidsrl
bij elkaar om te spreken over de stand va<
zaken met de vogelpest. L
Nederlands bekendste viroloog, Ab Osterhaus (rechts) in actie. Hij ergert zich aan de laksheid van de regering en waarschuwt met regelm;
voor de vernietigende kracht van een griepexplosie. Foto: AP/Fred Ernst l
Griep is zo oud als de mensheid zelf. Toch dateert de eerste
beschrijving van een griepepidemie pas uit 1610. Pas in de
twintigste eeuw werden de desastreuze effecten van een
griepepidemie vertaald naar sterftecijfers in de medische
logboeken. Bij vijftien griepgevallen op tienduizend mensen
is er officieel sprake van een griepepidemie. Een griepepide
mie houdt meestal zes weken aan.
De beste manier om griep voor te zijn is vaccinatie. Sinds
1996 krijgen risicogroepen die jaarlijks. De samenstelling
van het vaccin wisselt, omdat elk griepseizoen zijn eigen vi
rusvarianten kent. Een clubje wetenschappers probeert ie
der jaar te voorspellen welke varianten in de nabije toe
komst de dienst uitmaken. Op basis van die prognose wordt
een mix samengesteld. Maar de onvoorspelbaarheid van het
virus laat altijd de mogelijkheid open dat er een nieuwe va
riant opduikt, waartegen géén vaccin was aangemaakt, met
alle gevolgen van dien.
Als een epidemie zich snel over de wereld verspreidt, heet
dat een pandemie. Vorige eeuw werd de wereld drie keer
door een griep-pandemie getroffen: De Spaanse griep hield
huis in de jaren 1918 en 1919 en joeg met een ongewone
snelheid en vernietigingskracht over de aardbol. In Neder
land stierven binnen enkele maanden 27.000 mensen aan
deze griep. Hele gezinnen overleden eraan. Wereldwijd wer
den 20 miljoen mensen het slachtoffer van de Spaanse
griep. De Aziatische griep werd minder legendarisch, maar
was in de jaren 1957 en 1958 toch goed voor 70.000 doden
in Amerika. De Hong Kong-griep kostte in 1968 en 1969 on
geveer 34.000 Amerikanen het leven.
De oorzaak van het van tijd tot tijd vernietigend uithalen
i
van griep ligt in de aard van het virus. Het influenzaviru^
niets meer dan een stukje genetisch materiaal in een hotj
van eiwitten, is namelijk het medische bewijs voor het a(
gium dat niets constant is in het leven. Influenza, en voq
de variant influenza A, heeft namelijk de gewoonte steeq
een andere gedaante aan te nemen. h
De gedaantewisseling komt vooral tot uiting in twee sooj[
eiwitten die uit het virusomhulsel steken. Die eiwitten, h,
haemagglutinine (H) en het neuraminidase (N), zijn de h
kenningspunten voor het menselijk afweersysteem. Indii,
één van beide eiwitten verandert, dan wordt het immui
systeem op een dwaalspoor ge
zijn gang gaan in het lichaam.
GPD
Op de lommerrijke route van het toiletgebouw naar
onze kampeerplek wordt mij de weg versperd door een
groep van vier meisjes. De gezichten van de naar
schatting 6- tot 8-jarigen (op die leeftijd kan ik het nog
vrij secuur schatten) staan zorgelijk. „Bent u", zegt de
grootste van de vier, „de vader van dat jongetje?" Haar
hand wuift naar een groen uitgeslagen klimrek in de
verte, waaraan mijn zoon ondersteboven hangt.
„Waarschijnlijk wel", breng ik mijn echtgenote in dis
krediet. Ze kijkt me aan met de ernst van een beheer
ster van een Blijf van m'n Lijf-huis. Hij heeft met een
stok in m'n oog geprikt."
Net als alle zesjarige jongens heeft mijn zoon een pro
bleem met vrouwen. Zolang hij er maar met eentje
verkeert, gaat alles in goede harmonie. Maar zodra ze
in een groep opereren, gaat hij raar doen. Dan rent hij
rond, met zijn armen wijd gespreid, en overstemt hij
met zijn keelklanken het geluid van laag overkomende
vliegtuigen. Aan vogels met een dergelijke agressieve
balts worden bij Animal Planet avondvullende docu
mentaires gewijd. Mijn zoon noemen de meisjes 'een
gestoorde', als hij zo doet. De natuur zit vreemd in el
kaar.
De pootjes van onze caravan zijn nog niet uitgedraaid,
of hij heeft al verkering. Leonieke, heet ze, is ook zes
jaar en heeft de wereldwijze uitstraling van een doch
ter uit de gegoede kringen. Ze verblijft met haar ouders
in een tent, zo'n honderd meter verderop, maar wel
zo'n tent die rijkelui aanschaffen als ze een paasweek
endje willen kamperen. Een uitstekende partij, oordeel
ik, zelfs zonder dat ik weet wat haar vader doet.
Het probleem zit hem dan ook niet in Leonieke, maar
in de vier andere meiden (onder leiding van de groot
ste van de vier) die ook het speeltuintje tot hun na
tuurlijke leefmilieu rekenen. Zodra ze doorhebben dat
er een meer dan gewone band tussen mijn zoon en
zijn kersverse vriendin bestaat, ontwikkelen ze iets wat
in de jurisprudentie ook wel als 'groepsterreur' wordt
omschreven. CVan God los', heet de nieuwste film over
dit fenomeen.) Ze volgen het stel hinderlijk, roepen
dingen die als smalend kunnen worden aangemerkt
en verstoren moedwillig de balans op wipkippen voor
twee en meer personen. Mijn zoon reageert met de eni
ge wapens die hij als zesjarige heeft. Hij gebruikt zijn
handen en bedient zich van schuttingtaai.
Alleen op momenten dat hij zich onbespied waant, zie
ik hoe hij onder de omstandigheden gebukt gaat. Hij
mompelt - bij het in elkaar knutselen van Legovoer
tuigen die bij de Rijksdienst voor het Wegverkeer nooit
door de keuring zouden komen - schijnbaar gedachte
loos voor zich uit. Maar omdat ik af en toe 'die rotmei
den versta, leid ik eruit af dat hij met zijn hoofd niet
alleen bij de autotechniek zit. Bij het naar buiten gaan
blijft hij, langer dan nodig is, op het trapje voor de
deur staan, om de situatie bij het speeltuintje in zich
op te nemen. Pas als het terrein 'meidenvrij' is - of
wanneer de grootste van de vier ontbreekt - waagt hij
de oversteek.
Op een middag rijd ik de hele camping in de rond-
te om hem te vinden. Pas na vier potentiële hang- f
plekken te hebben afgewerkt, tref ik hem achter de
voortent van mijn ouders, die op de andere
kant van het terrein staan. Hij heeft een
hoogrode kleur en legt aan een wat oudere
man uit dat hij zich hier schuilhoudt om
dat hij 'iets heel lelijks' tegen een meisje
heeft gezegd. Als hij mij ziet, barst hij in
snikken uit. „Ik dacht er niet bij na, toen ik
het zei", verweert hij zich in algemeenhe
den. Wat hij heeft gezegd, blijft tot op de
dag van vandaag in nevelen gehuld.
Maar het was zo ernstig dat het meisje (de
grootste van de vier) beloofde haar moeder
hiervan op de hoogte te stellen.
Ik kijk nog eens goed naar het oog van dat
zelfde meisje, dat mijn zoon bij mij heeft aan
geklaagd. Ik zie er niks aan, maar beloof haar
de kwestie te bespreken. Hoe heet je?",
vraag ik, om me later zo nauwgezet mo
gelijk aan de feiten te kunnen houden.
Vijf m inuten later zijn mijn zoon en ik
het er roerend over eens dat je uit de
buurt moet blijven van meisjes die luiste
ren naar de naam Kimberley.
Kijk ook op www.dickvandeqjlas.nl
(columns, achtergronden, reacties)
A,
