New York City,
stad in oorlog
GESPREK VAN DE DAG
Belevingsconcept maakt van uitvaart toneelstuk
Nederlandse toerist denkt
nauwelijks aan milieu
DAGELIJKS LEVEN
Nederlanders die in ei
gen land op vakantie
gaan hechten veel
waarde aan een mooi
landschap. Zij willen
genieten van de natuur
met veel rust en ruimte.
Voor het milieu zelf
voelt de recreant zich
echter weinig verant
woordelijk. Dat blijkt uit
onderzoek van koepel
organisatie Toerisme
Recreatie Nederland
(TRN) onder ruim dui
zend personen.
„Het is opvallend hoe
weinig de mensen be
reid zijn hun vakantie
gedrag aan te passen
voor behoud van die
mooie natuur waarvan
ze genieten", aldus
TRN-onderzoekster J.
Nieuwhof dinsdag tij
dens een symposium
van de koepelorganisa
tie over duurzaam toe
risme.
Nieuwhof wijst erop dat
recreanten in een bun
galowhuisje bijvoor
beeld-wel hun afval
scheiden als ze dat di
rect bij het vakantie
huisje kunnen doen.
„Maar zodra ze hon
derd meter moeten lo
pen met hun afval is dat
alweer teveel gevraagd."
Bijna de helft van de
ondervraagden vindt
het vooral erg hinderlijk
als zij zwerfafval tijdens
de vakantie tegenko
men. Geluidsoverlast is
met 11 procent de
tweede grootste bron
van ergernis.
Bijna 40 procent denkt
zelf in beperkte mate
mee te werken aan mi
lieuvervuiling tijdens de
vakantie. Meer dan de
helft van de mensen
zegt dat vooral anderen
in behoorlijke tot sterke
mate bijdragen aan de
vervuiling van de na
tuur en omgeving. Zo is
ruim 80 procent van
mening dat zwerfvuil
door anderen wordt
veroorzaakt. Bijna twee
derde van de onder
vraagden is ook niet be
reid om zijn vakantiege
drag aan te passen om
wille van het milieu.
„De meeste mensen ge
ven als verklaring daar
voor dat ze al voldoen
de rekening houden
met het milieu en vin
den dat vooral anderen
het eens moeten doen",
stelde Nieuwhof vast.
Bij het regelen van hun
vakantie noemt 56 pro
cent van de mensen als
belangrijkste milieu
vraagstuk dat er geen
zwerfafval op de plaats
van bestemming ligt.
Dat in de hotels en an
dere accommodaties
het afval gescheiden
wordt ingezameld en
dat de omgeving
schoon en netjes is. Dat
is een stuk minder dan
een aantal jaar geleden.
Uit een vergelijkbaar
onderzoek in 1996 bleek
dat toen 67 procent van
de vakantiegangers der
gelijke milieueisen stel
den aan een binnen
landse reis.
Uitvaarten worden steeds diverser. De mogelijkheden lijken
onuitgeput, want zelfgemaakte lijkwaden, begrafenisclowns
en steelbands zijn al geen uitzondering meer. Er is alweer
een nieuwe tendens in de uitvaartbranche: het belevings
concept.
Voorbeeld: Opa was in zijn leven een verwoed visser. Als hij
overlijdt, wordt naast het crematorium een vijver aangelegd.
Bij de vijver zit een pop, de overleden visser voorstellend.
Hij heeft een hengel in de hand. Op een bordje naast de pop
staat echter: visseizoen gesloten. Dit is geen macabere grap,
maar een voorbeeld van een belevingsconcept bij een uit
vaart. Zoals ook de organisatie van een basketbalwedstrijd
op het veldje naast het crematorium. Dat de overledene een
fanatiek basketbalspelers was, ligt hier voor de hand.
Volgens Live Expressions is er in navolging van Amerika ook
in Nederland steeds meer behoefte aan een uitvaart een ex
tra dimensie te geven. De standaard begrafenis met toespra
ken, koffie en muziek heeft z'n langste tijd gehad. Veel na
bestaanden hebben na zo'n voorgekauwd afscheid steeds
vaker het gevoel dat ze iets hebben nagelaten, meent Ton
Plekkenpol van Live Expressions. Plekkenpol heeft de be
schikking over achttien medewerkers, die ook actief zijn in
trainingen en cursussen in het bedrijvencircuit.
Hij kent de problematiek uit zijn eigen leven. Want nadat
zijn opa op de 'gewone' manier was begraven, begon na
enige tijd er iets bij hem te knagen. „We hadden het mooier
en gewetensvoller moeten doen. Een paar van onze acteurs
hadden zich als huzaar kunnen verkleden. Ze hadden bij
voorbeeld ook nog op een bazuin kunnen blazen. We had
den dan iets wezenlijks toegevoegd. Toen ook een vriend
van mij, een programmamaker, op de conventionele ma
nier ter aarde was besteld, had ik later weer iets van: Had ik
maar. Ja, wat had ik maar? Ik had er bijvoorbeeld voor kun
nen zorgen dat tijdens de uitvaart zijn laatste programma te
horen was geweest. Op die manier had ik hem beter kunnen
herdenken."
De mens is volgens de theorie van Plekkenpol de regisseur
van zijn eigen leven en dit doortrekkend naar de uitvaart
blijft de overledene ook bij het laatste afscheid de regie in
handen houden. Plekkenpol trekt die vergelijking door en
komt tot de conclusie dat de uitvaart een 'toneelstuk' is, de
spelers van Live Expressions de acteurs zijn en de begrafe-
nisgasten als publiek fungeren. Een goed decor en een juiste
sound zijn onontbeerlijk, terwijl goede attributen bijdragen
de sfeer tijdens de uitvaart meer diepte te geven.
Het 'toneelstukje' kan door de overledene zelf van te voren
worden geregeld. De nabestaanden kunnen daarnaast als
hommage besluiten ook het een en ander op touw te zettf
„Het gaat maar om één ding: dat het integer gebeurt. Je
moet er toch niet aan denken dat types als Emile Ratelbar
hun tsjakka-gevoel op nabestaanden loslaten.L
Voor Rob Yntema van de Gooise Uitvaartverzorging is hetjj
idee van Live Expressions niet meer dan voortborduren ofe
de reeds bestaande teneur de hobby's en de gevoelens var^
de overledenen een plaats tijdens de uitvaart te geven. Helj
leven koppelen aan het afscheid noemt Yntema dat. „Het L
komt al vaak voor dat er een koor waarin de overleden zoi^
optreedt. Maar om de gasten tijdens de uitvaart te laten ba,
ketballen gaat me een beetje te ver. Ik zou - als een dergelij
ke situatie zich bij ons zou voordoen - voorstellen het bas->
ketbalteam de kist te laten dragen. De spelers kunnen toch,
voor of na de uitvaart op hun eigen veld een herdenkings-l,
wedstrijd organiseren. Ik vind namelijk dat je de andere g
ten niet moet dwingen iets te laten doen waar ze zich mis
schien onbehaaglijk bij voelen."
Irene Nieuwenhuijse
Informatie bij Live Expressions 020-6846855
MENSELIJK
De eerste TRAUMAHELIKOPTER
VOOR DIEREN in Nederland is dins
dag in Amsterdam in gebruik geno
men. De helikopter dient om snel
eerste hulp te verlenen aan gewonde
dieren maar ook om autosnelwegen
snel vrij te kunnen maken van bees
ten in nood. De voorzitter van de
Stichting Centrale Dierenambulan
ce Amsterdam, F. Veldman, kiest
echter niet zo snel meer de datum 1
april voor ingebruiknames:Ik heb
honderd keer moeten uitleggen dat
het echt niet gaat om een grap. Aan
dit project heb ik twee jaar gewerkt
en nu is de financiering rond en zijn
de vereiste vergunningen binnen."
Een helikopterbedrijf uit Lelystad
biedt financiële ondersteuning door
de wentelwieken en het personeel
beschikbaar te stellen. De hulp
wordt geboden in het kader van het
25-jarig bestaan van de Stichting
Dierenambulance Amsterdam.
Verse jus d'orange bij het ontbijt,
een stukje luxe vis of vlees bij het
diner, glaasje wijn erbij en een mini
bar op de kamer. Hotelgasten kijken
van dit soort zaken bepaald niet op,
maar de meeste ZIEKENHUISPATI
ËNTEN kennen zulke extraatjes
niet. Het Haagse Bronovo Zieken
huis denkt dat zieken er wel behoef
te aan hebben en biedt tegen beta
ling verwennerijen aan. Het duurste
en uitgebreidste pakket is speciaal
toegesneden op zakenlieden en di
plomaten uit Den Haag die tijdens
hun ziekenhuisopname willen door
werken. Het zogenoemde ROYAL
CLASS-PAKKET omvat, behalve
lekker eten en drinken, servies, een
ochtendjas, toiletartikelen en com
municatiemiddelen als telefoon, fax
en laptop met internet. Aan deze
combinatie hangt een prijskaartje
van 275 euro per dag. Daar komen
de kosten van de zorg nog bij. De
patiënten mogen trouwens alleen
blijven doorwerken als de artsen dat
goedvinden.
Een Australische vrouw heeft er in
drie weken tijd meer dan een kwart
miljoen Australische dollar (zo'n
140.000 euro) doorheen gejaagd,
terwijl dat geld eigenlijk niet van
haarwas, maar door een FOUTJE
naar haar BANKREKENING was
overgemaakt. Het geld dat een advo
catenkantoor per ongeluk op haar
rekening had gestort, ging op aan
drugs, gokken en openstaande reke
ningen van haarzelf en vrienden. De
30-jarige Jodie Parchomenko vertel
de de politie dat ze 'een beetje op
gewonden' raakte toen ze het geld
ontdekte. De moeder van vier kinde
ren heeft inmiddels schuld bekend
voor de rechter. De straf moet nog
bepaald worden.
Geen stad in Amerika die zo'n grote aantrek
kingskracht uitoefent op terroristen als het
dichtbevolkte New York. Eén blik op het ga
pende gat in Lower Manhattan, het financiële
district van deze miljoenenstad, vertelt meer
dan duizend woorden. Tot 11 september 2001
legden toeristen daar het hoofd in de nek om
te speuren naar het dak van New York. Nu
heerst hier de immense leegte van Ground
Zero. Volgens George W. Bush liggen op deze
geschonden locatie de wortels van zijn oorlog
tegen het regime van Saddam Hussein.
Piotr Kuprel is het vleesgeworden bewijs
voor de stelling dat de een zijn dood de an
der zijn brood betekent. Met een bouwhelm
op het hoofd lurkt hij - uitkijkend over
Ground Zero - aan een sigaret. „Het is goed
in Amerika. Ik heb hier voor tien jaar werk,
man", grijnst hij, wijzend op de kale vlakte
waar ooit gebouw nummer 7 van het ver
woeste WTC-complex stond. Kuprel aan
schouwde op '11 september' met eigen
ogen hoe het eerste vliegtuig doel trof.
„Bang? Nee, bang ben ik niet. Als het ge
beurt, dan gebeurt het", zegt hij droogjes.
In de logica van de Amerikaanse regering is
de mars op Bagdad onlosmakelijk verbon
den met het grote trauma van de stad New
York. Voor ruim tweederde van het overwe
gend conservatieve Amerika is het betoog
van president Bush een geloofwaardige op
telsom van feiten en aannaities. Sterker,
Bush' aanhangers leggen zijn woorden
('hard toeslaan voordat de vijand andermaal
kan toeslaan') uit als een teken van gezond
verstand. Als er één stad is in de VS waar
diezelfde opvatting als het Ware tastbaar zou
moeten zijn tussen de stoeptegels, dan is
het wel New York City, zou men denken.
Immers, wat nu een pijnlijke, holle kies is in
Lower Manhattan, was ooit een wervelend
complex van enorme gebouwen, waar op
een zonnige ochtend in september onver
wachts bijna drieduizend mensen de dood
vonden. Die massamoord schreeuwt om
vergelding. Maar nee, New York twijfelt aan
de logica van Bush.
Frank Lombardi staat met zijn racefiets in
de hand voor de lege plek die ooit de skyline
van New York vorm gaf. „De president heeft
mij er niet van kunnen overtuigen dat er een
verband bestaat tussen 11 september en
Irak", zegt hij. Ook Newyorkers als accoun
tant Donny Chan, die expliciet hun steun
betuigen aan de buitenlandpolitiek van
Bush en de Amerikaans-Britse invasie van
Irak, vinden de link die de president legt
tussen Saddam en 11 september gekun
steld. „Ik zie het verband niet", verzekert
Chan.„Al-Qaeda heeft geen land. Hun doe
len zijn andere dan die van Saddam Hus
sein." Ondanks het schrijnende litteken in
Lower Manhattan manifesteert New York
zich samen met San Francisco als het voor
naamste brandpunt van de binnenlandse
protestbeweging tegen de oprlog in Irak.
De nabestaanden van 11 september zijn al
even verdeeld over de noodzaak van oorlog
als de bevolking van het land zelf. Een groep
nabestaanden die zich heeft verenigd onder
John Wanders
i-A Te/v
WAT UUUftT tAAir;.,.
W£ NC/o MAAFl^eeN Ft£& pvij N
De vleugel van Franz Liszt komt
naar Nederland en WIBI SOERJADI
mag hem bespelen. De vleugel, ge
bouwd in 1862, komt ter gelegen
heid van het 150-jarig bestaan van
C.Bechstein Pianofortefabriek A.G.
Berlijn speciaal eenmalig uit Duits
land over. Het is voor het eerst dat
deze concertvleugel van Franz Liszt
in Nederland is. Soerjadi bespeelt
het instrument in het Concertge
bouw in Amsterdam en in het Mu
ziekcentrum Frits Philips in Eindho
ven. De 'Franz Liszt Flügel' arriveert
op 9 april in Nederland. Het histori
sche instrument word naar Soerja-
di's landgoed De Wulperhorst in
Zeist gebracht. Een speciale techni
cus uit Berlijn prepareert het instru
ment voor de concerten. Foto: GPD
streept burgemeester Michael Bloomberi
bij elke publieke gelegenheid, maar de z<
ken gaan ontegenzeglijk minder goed da
hem lief is. De dynamiek van de stadsjun
is nog niet verdwenen. Maar de straten v
Manhattan ogen minder bruisend dan vc
heen. In 'de stad die nooit slaapt' waar al
norm geldt doorlopen en strak voor je uil
ken, blikken wandelaars nu nerveus acht
om, opzij en omhoog. Hoe kan het ook a
ders; de Newyorkers krijgen via radio, tel
sie en gedrukte media dagelijks ingepepe
dat alleen al de klank van hun stad een n
gische uitwerking heeft op de fantasie vai
iedereen die kwaad wil.
New York heet doelwit nummer 1 te zijn
van alle internationale terreurorganisatie
Worden het conventionele explosieven,
het zelfmoordterrorisme in Israël? Zullen
terroristen een dodelijk gas laten ontsnap
pen in de druk bezette metro? Kiezen ze
voor het verspreiden van een dodelijk vin
Wordt het een 'vuile' bom die radioactief
deeltjes verspreidt over een deel van de
stad? Of gaan ze iets geheel nieuws ondei
nemen, waaraan niemand nu nog denkt?
Toen op 11 september 2001 twee verkeer,
vliegtuigen de Noord- en Zuidtoren van ll
World Trade Center binnenvlogen, zag d<
wereld een nieuwe vorm van grootschalig
terreur. De contouren van het vliegplan v
de terroristen waren evenwel al jaren eer«
zichtbaar. Op 20 april 1999 schoten twee
leerlingen van de Columbine High Schoo,
Littleton (Colorado) twaalf medescholier^
en een leraar dood, waarna ze de hand a^
zichzelf sloegen. In het dagboek van één 1
hen staat dat ze een vliegtuig wilden kapd
om het vervolgens te laten neerstorten inj
het hart van New York. Enkele jaren daar
voor onthulde terrorist Ramzi Yussef - vei
oordeeld wegens betrokkenheid bij de eei
ste aanslag op de Twin Towers in 1993 -1
genover de FBI plannen voor het kapen v
verkeersvliegtuigen en deze te laten crash
op doelen in de VS.
Het bestuur van New York is wekelijks 5
miljoen dollar kwijt voor de bekostiging v
de omvangrijke beveiligingsoperatie. „En
zijn hier in Lower Manhattan sinds 11 sej
tember 350.000 banen verloren gegaan", i
verzucht Andres Czegledi, die samen met)
zijn vrouw Ruth een fotozaak runt. I
Echtgenote Ruth Czegledi geeft onderwijl)
graag blijk van haar afkeer van de critici va
Amerika. Volgens haar zijn het stuk voor l
stuk slappe zwetsers die geen benul hebb
van de verschrikkingen van 11 septembei
„Wat zouden ze zeggen, als er bij hen thu
een vliegtuig naar binnen kwam vliegen?'
De Amerikaanse militairen doen volgens 1
haar op dit moment him uiterste best om
voorkomen dat er onder de burgers van It
dodelijke slachtoffers vallen. „Maar intusi|
hebben wij hier in New York van doen mi
terroristen die geen enkel onderscheid m
ken tussen burgers en militairen."
„Het klinkt raar", besluit Andres Czegledi 1
„Maar als ik vanuit New Jersey naar New
York rijd, dan betrap ik rhij er zelf de laats
tijd steeds vaker op dat ik die twee torens
zoek. Gek, hè?"
de noemer 'Peaceful Torrtorows', ervaart de
voortdurende verwijzingen van Bush naar
de slachtoffers van 11 september als kwet
send en beledigend; zij willen niet dat de
president oorlog voert uit naam van hun ge
storven geliefden. Met de oorlog in Irak in
volle gang cirkelen er weer Black Hawk-heli-
copters en militaire str aaljagers in het lucht
ruim boven New York, 24 uur per dag, net
als in de dagen en weken na 11 september.
Op de wateren patrouilleren zwaar bewa
pende eenheden van de kustwacht en de
politie van New York. De geüniformeerde
agenten van de NYPD hadden altijd al een
half politiebureau rond hun middel hangen,
maar sinds kort bungelt er bij 5000 van hen
ook nog een tasje op het dijbeen, met daarin
een gasmasker. Op kwetsbare locaties sur
veilleert de Nationale Garde. Elke Newyor-
ker wordt verzocht verdachte activiteiten
ogenblikkelijk te melden aan de autoritei
ten, via een speciale tiplijn. In een comman
docentrum analyseren 125 rechercheurs
rond de klok alle beelden die er binnenko
men via satellieten, verkenningsvliegtuigen
en strategisch in de stad opgestelde came
ra's. Het hoofd van dit commandocentrum
bekende onlangs voor de nationale televisie
dat hij op grond van de kennis waarover hij
nu beschikt niet meer rustig slaapt. Susan
Green, ooggetuige van de aanslag op het
World Trade Center ervoer die uitspraak als
een schok: „Zo'n opmerking maakt mij
bang, ja. Het zijn toch al zulke gespannen
tijden. En we zijn hier zo kwetsbaar. Van
daag in de metro schrok ik mij dood toen de
trein plotseling stopte in de tunnelbuis en
alle lichten uitgingen. Ik dacht: 'Oh, mijn
God, nu zul je het hebben'."
New York is 'open for business', onder-
De aanslagen van 11 september 2001 (onderste foto) hebben New York veranderd. Volgens
president Bush liggen op Ground Zero (bovenste foto) de wortels van de oorlog tegen Irak,
maar veel Newyorkers zijn het daar niet mee eens. Foto's: AP/GPD
