KUNST CULTUUR
'Chirurgijn hakte en zaagde er niet zomaar op los'
Seth Gaaikema terug in theater VVD: Verkoop Luxor voor
één euro aan Van den Ende
t(;
La Primavera ontstijgt schijnbaar moeiteloos de zwaartekracht
Museum Boerhaave gunt blik in 'schatkamer van de pijn'
rcuit.nl
c'>euitn,-euws
Autocircuit.nl is verkrijgbaar bij
tankstations, kiosken, tabakszaken
en boekhandels bij u in de buurt
t-Jan Dröge.
lieffoto: Dick Hogewoning
>rt-Jan Dröge
ihet toneel
haag - Tv-presentator
t-Jan Dröge maakt in no-
iber zijn debuut als toneel-
ur bij het Nationale Toneel
len Haag. Hij vertolkt de rol
Graaf De Guiche in de klas-
er 'Cyrano de Bergerac' van
ïond Rostand. Cyrano zelf
dt gespeeld door Stefan de
le en de regie is van Franz
ijnen. Aan deze grootse, ro-
ïtische productie werken 23
urs mee. De première is op
ivember 2003 in de Konink-
Schouwburg.
epenning
ans de Wit
en - De Vereniging Oud-
len heeft de erepenning
;ekend aan de Leidse beeld-
wer Frans de Wit. Volgens
ereniging heeft De Wit een
intkoombaar talent dat hem
is dwingt door ramen en
en zijn eigen weg te gaan.
fieeft geleid tot een zeer
tesvol oeuvre waarin ook
Jen leiden sporen te vinden
zoals de klimwand en
fjf in Grofpuinheuvel in
jamwoude. De beelden-
tp bij het Museum Naturalis
jeiden, onthuld in 2002, is
rend de Vereniging Oud Lei-
[een bekroning en eerbewijs
r zowel Frans de Wit als de
trzameling Büch
lar veiling
terdam - Het grootste deel
jde nalatenschap van de in
ember overleden schrijver-
licist Boudewijn Büch
pt via enkele veilingen
Inbaar verkocht. Een dwars-
Irsnee van de verzameling
tan de (gebruiks)voorwer-
I wordt geschonken aan een
keum voor een permanente
toonstelling ter nagedachte-
Ban Büch. De erven van
jh hebben hierover overeen-
nming bereikt. De familie
enkt de literaire rechten aan
[fonds dat regelmatig een
rage zal uitkeren aan een
lent/schrijver op een gebied
ff Büch betrokken bij was.
Nieuw cabaretprogramma strijdslustig in een humoristische toonzetting
ince Parade gaat
ter Erasmusbrug
rERDAM - De Dance Parade
t deze zomer over de Eras-
ibrug. De organisatie van
populaire jongerenevene-
Jt heeft de route van de mu
le stoet aangepast wegens
rtische obstakels. Zo kan
eindfeest na de Dance Para-
tfet meer op de LLoydpier
itsvinden omdat het terrein
|dt bebouwd. Vanwege
Kzaamheden kan de op-
kt evenmin over de Nieuwe
nenweg trekken. Het eind-
it van de Dance Parade zal
Dp Katendrecht plaatsvin-
De Dance Parade begint
rdag 9 augustus om 12.00
(aan de Schiedamsedijk.
ugdwerk van
ccini gevonden
- De kleindochter van de
nse componist Puccini
jt in de bibliotheek van het
tinimuseum in Torre del
J> bij Lucca in Toscane een
jt uitgegeven jeugdwerk van
r grootvader gevonden. Het
om een kamermuziekwerk
stemmen en orkest uit
Puccini was toen negen-
Jjaar. De hymne wordt be-
ni voor het eerst uitge-
i in een kerk in Torre del
i. De Italiaanse tenor An-
l Bocelli is gevraagd zijn
lewerking te verlenen.
Seth Gaaikema: „Alles wat er gebeurd is sinds Pim Fortuyn nodigt uit
tot een politieke conference." Foto: GPD/Rob Keeris
door Jacques J. d'Ancona
Amsterdam - Seth Gaaikema
komt terug in de theaters. Op 30
mei speelt hij de eerste try out
van een nieuw cabaretprogram
ma 'De orkaan doorstaan'. De
titel is ontleend aan zijn verta
ling van de musical 'My Fair La
dy', ruim veertig jaar geleden.
De zinsnede 'The rain in Spain
falls mainly in the plain' vertaal
de hij destijds als 'Het Spaanse
graan heeft de orkaan door
staan'.
Uit het succes van 'My Fair La
dy' vloeiden opdrachten voort
om veel andere musicals te ver
talen, zoals 'Kiss me Kate', 'Oli
ver' en 'Sweet Charity'. Het was
bovendien de aanloop naar de
vertaling van de latere, grote
Van den Ende musicals, zoals
'Les Misérables' en 'The Phan
tom of the Opera'. Gaaikema
schreef ook vijf eigen musicals,
in het Nederlands en in het
Duits.
Seth Gaaikema: „Ik ben de laat
ste tijd zelf door heel veel din
gen heen gegaan. Vandaar die
orkaan. Als je drie jaar niet ge
schreven hebt komen er oerthe-
ma's boven. Ik ben erg kwaad
op de maatschappij, op de hy
pocrisie en op de oorlog. Maar
ik voel ook een enorme drang
de mensen iets positiefs mee te
geven, terug naar de kem. Zo zit
ik nu eenmaal in elkaar. Allés
wat er is gebeurd sinds Pim For
tuyn nodigt uit tot een politieke
conference. Het wordt een
strijdlustig programma in een
humoristische toonzetting."
Gaaikema (63) heeft het opwin
dende gevoel van een nieuw be
gin. Hij constateert dat hij - na
zijn hartaanval van twee jaar ge
leden - zijn krullen, zijn inspira
tie en zijn stem terug heeft. „Ik
kan weer lullen en heb als nooit
tevoren zin in het leven, alsof ik
vandaag geboren ben." Op 15
oktober is de première van het
nieuwe programma op eigen
tekst en muziek. Het wordt geen
grootschalige show en het aan
tal voorstellingen blijft beperkt
tot een stuk of dertig.
Met de musical 'Kuifje', waarin
Henk Poort de hoofdrol speelde,
heeft Seth Gaaikema in 2001
goed gescoord in België. De pro
ductie stond vijf maanden in
Antwerpen en daarna acht we
ken in Charleroi in de Franse
versie. Het script en het scenario
zijn van Gaaikema en Frank van
Laecken, de muziek van Dirk
Brossé.
Parijs is nu aan de beurt. Op 1
oktober van dit jaar gaat de pro
ductie 'Tintin, le temple du so-
leil' (Kuifje, de zonnetempel) in
première in het Hyppodrome
d'Auteuil. „Er is inmiddels ook
belangstelling voor Kuifje uit
Montreal (Canada), maar niet
uit Duitsland", aldus Gaaikema.
„Daar is de stripfiguur Kuifje
niet zo populair."
Hoewel de zuiderburen zeer en
thousiast waren over 'Kuifje, de
musical' is het niet zeker of deze
productie Nederland nog be
reikt. Er loopt momenteel een
enquête onder de theaterdirec
ties met de vraag of ze er iets in
zien.
ert: Ensemble La Primavera
loord: 28/3, Waalse Kerk,
Leiden.
muziek recensie
Lidy van der Spek
fan;
lad
k niet, Ensemble La
lavera stapt voor haar
we concert even naar
lan en Van Poppel
iladmuziek te kopen
van Andrea Falconieri. Van
deze Italiaanse hofcompo-
nist, die leefde vanl585 tot
1656, is nauwelijks iets
'volledigs' te vinden. Na
veel zoekwerk stuitte Clé-
mence Comte, artistiek lei
der van de groep, op vocale
muziek van diens hand in
de bibliotheek van de San
ta Cecilia in Rome.
Ook de instrumentale mu
ziek is maar mondjesmaat
te koop. En dan alleen voor
elk instrument apart uitge
schreven, zodat er heel wat
moet worden gepuzzeld
om een volledig overzicht
te krijgen van de partitu
ren.
La Primavera heeft het
nieuwe programma 'Passie
en Geneugten' overzichte
lijk in blokjes verdeeld om
overdadig applaus te voor
komen. De instrumentale
muziek wordt steeds afge
wisseld met zoete, stralen
de, of heetgloeiende en
kwijnende liedekens, wat
dit optreden verrassend le
vendig houdt.
De viool en blokfluit zijn
steeds prominent aanwe
zig, omdat zij de melodie
en tegenmelodie nemen,
dialogen voeren met grap
pige echo-effectjes. Het
continuüm bestaat uit vio-
la da gamba, klassiek gitaar
en een kleine chromatische
barokharp zonder pedalen
en met twee rijen snaren.
Met een pittig ritmisch La
Buon' Hora luidt het en
semble het goede uur of
wel het geluk in.
Prachtig verlopen de lange
melodielijnen voor fluit in
'La suave Melodia - su Cor-
rente'. De blokfluitist Clé-
mence Comte en violist
Igor Roukhadze zijn aan el
kaar gewaagd, getuige de
geestige lichtvoetige sa
menspraak, muzikaal en
heel alert.
Vrolijk en vluchtig is de
sfeer in La Carilla, virtuoos
en vitaal in het 'koekoeks-
'stuk met kleine echo's,
snelle riedels, opzwepende
ritmes die geaccentueerd
worden door de tamboe
rijn.
Mitchell Sandler heeft een
fraaie donkere basstem, die
wezenlijk iets te vertellen
heeft tot aan het laagste re
gister. Maar ook helder
glanzend is zijn timbre in
lichtvoetige liedjes als 'Pas-
torella ove ti ascondi' (her
derinnetje waar verberg je
je). In duetten met de mez
zosopraan Marieke Koster
is het echt smullen van die
twee. Keer op keer stapt de
bas in de sporen van de
warm klokkende stem van
Koster in "Come fugace
l'aura", dat tintelfris als een
sereen briesje alle zorgen
wegwuift.
La Primavera musiceert ex
pressief en op elkaar inge
speeld, en ontstijgt door
het totaal transparante sa
menspel schijnbaar moei
teloos de zwaartekracht.
door Rody van der Pols
vervolg van voorpagina
door Marc Floor
Rotterdam - De Rotterdamse WD-ffactie is be
reid het nieuwe Luxor Theater voor het symboli
sche bedrag van één euro te verkopen aan Joop
van den Ende. Dat stelde WD-fractievoorzitter
Van Gent gisteren voor in een gemeentelijke hoor
zitting over de mogelijke verzelfstandiging van ge
meentelijke kunstinstellingen, waaronder het
Luxor. De bouw van het nieuwe Luxor Theater
heeft de gemeente bijna veertig miljoen euro ge
kost.
„De verkoop van het Luxor voor één euro bete
kent niet per se een verlies," is de redenatie van
Van Gent. „Je bent weliswaar in één klap je inves
teringen kwijt, maar ook je exploitatielasten. Dus
waarom zou je het niet doen?" Van den Ende
kocht in 1991 voor een bedrag van één gulden het
Circustheater in Scheveningen. Wat de WD, de
partij van cultuurwethouder Hulman, betreft kan
hij nu een zelfde slag slaan in Rotterdam.
Het idee om het Luxor aan Van den Ende te ver
kopen komt nota bene van Luxor-directeur Rob
Wiegman zelf, die het opperde als schrikbeeld
voor de toekomst. „Ik heb het maar op tafel ge
gooid," verklaart hij. „Ze bellen toch wel met Van
den Ende. En als ze het willen verkopen voor een
euro moeten ze dat vooral doen. Maar ik zal me
tot het uiterste verzetten."
De directeur is bang dat een Luxor onder Joop
van den Ende alleen nog maar musicals zal pro
grammeren die lopen zolang er publiek voor is.
„Bert Visscher kan het dan wel vergeten," aldus
de directeur. „En ik zie Van den Ende al helemaal
geen opera's programmeren."
Volgens Van Gent hoeft dat geen probleem te zijn.
Zoals nu Van den Ende het Luxor huurt voor '3
Musketiers' kan Bert Visscher straks het Luxor hu
ren van Joop van den Ende, vindt hij. „En is de
huur te hoog voor een moeilijke opera, dan weet
je tenminste wat de werkelijke kosten voor zoiets
zijn. Als er alleen musicals worden gebracht vind
ik dat ook niet erg."
Coalitiegenoten CDA en Leefbaar Rotterdam voe
len minder voor de verkoop van Luxor aan Van
den Ende. „Ik zit daar niet op te wachten," zegt
Sjef Siemons van Leefbaar. „Laat Luxor het eerst
maar eens zelf proberen."
leiden - Boren, zagen, brand
ijzers, tangen en vlijmscherpe
messen. In de ogen van de leek
zou het instrumentarium van de
zeventiende-eeuwse chirurgijn
net zo goed het gereedschap van
een sadistische beul kunnen zijn.
Een vergelijking die nog niet eens
zo gek is, gezien de onvoorstelba
re pijn die een patiënt in die tijd
moet hebben geleden. Over de
zorg voor de zieken en de chirur
gische instrumenten van weleer
gaat de tentoonstelling 'Theater
van leven en dood - Gezondheid
en ziekte in de Gouden Eeuw' die
tot en met 21 september te zien is
in het Museum Boerhaave in Lei
den.
De Gouden Eeuw. Een tijd van
pracht en praal, stadspaleizen
en patriciërswoningen, weten
schappelijke doorbraken en
overzeese ontdekkingstochten.
Maar ook een tijd van hongers
noden en epidemieën, een tijd
waarin een eenvoudige bot
breuk een levenslange invalidi
teit kon betekenen en een tijd
waarin operaties steevast zon
der verdoving werden uitge
voerd. En dat dit een onvoor
stelbaar pijnlijke aangelegen
heid moet zijn geweest, doet
één blik op de chirurgische in
strumenten uit die tijd je besef
fen.
Een 'schatkamer van de pijn'
noemt conservator Kees Grooss
de immens collectie zeventien
de-eeuwse chirurgische instru
menten - een van de grootste
ter wereld - die het wetenschap
pelijk museum in huis heeft. Óp
de nieuwe tentoonstelling zijn
ze voor het eerst bijna allemaal
te zien.
„En stuk voor stuk zijn ze ge
bruikt", benadrukt Grooss. „Bij
het amputeren van ledematen,
het verwijderen van abcessen,
het boren van een gaten in
schedels, noem maar op."
Deze operaties waren in de ze
ventiende eeuw het exclusieve
domein van de chirurgijns, een
beroepsgroep die veel aandacht
krijgt op de tentoonstelling. Zo
Boekelman en Six, twee 'overlieden' van het Amsterdamse Chirurgijnsgilde, circa 1700. Publiciteitsfoto
is er onder meer een chirurgijn
spraktijk gereconstrueerd. Dat
hier tussen alle boren en zagen
ook een ouderwets scheermes
ligt, is geen toeval. Omdat ader
laten en opereren alleen meestal
niet genoeg geld in het laatje
bracht, hadden de chirurgijns
een belangrijke nevenactiviteit:
knippen en scheren.
Een chirurgijnsschool bestond
er in die dagen niet. Wie het vak
wilde leren, trad zo rond zijn
vijftiende tegen betaling van les
geld in dienst van een meester-
chirurgijn. „Een addertje onder
het gras was wel dat leerlingen
gedurende hun leertijd niet van
meester mochten veranderen",
vertelt Grooss. „Veel chirurgijns
maakten hier misbruik van door
hun leerling in de barbierswin
kel aan het werk te zetten en zelf
de interessante chirurgische
klussen aan te pakken."
Toch waren de meest erchirur-
gijns vaak heel bekwaam in hun
vak. „Er bestaat een beetje een
beeld van de chirurgijn als een
charlatan, die er maar op los
zaagde en hakte. Dat is geheel
ten onrechte", stelt Grooss. „De
meesten verstonden hun vak
bijzonder goed. Operaties die
uitgevoerd werden, waren abso
luut functioneel. Bovendien wa
ren ze vaak zeer betrokken bij
hun patiënten. Ze gaven nazorg,
deden huisbezoeken, noem
maar op."
Het beeld van de kwakzalvende
chirurgijn is vooral afkomstig uit
de prentkunst, stelt Grooss.
„Daarin worden ze wel eens af
geschilderd als sadistische lie
den die hun patiënten graag pij
nigen. Het is heel begrijpelijk
dat ze zo werden afgebeeld. Een
chirurgijn werd geassocieerd
met pijn. Iedere ingreep die ze
verrichten, deed vreselijk veel
pijn. Neem iets simpels als een
gaatje in je tand. Vullingen be
stonden er nog niet, dus wat
deed men: de tand werd getrok
ken of afgevijld tot het gat was
'verdwenen'."
Was de chirurgijn in de eerste
plaats een ambachtsman die
zaag en mes wist te hanteren, de
Borstamputatie en nabehandeling. Publiciteitsfoto
medicinae doctor was in de eer
ste plaats een theoreticus. Hij
was opgeleid aan de universiteit,
kon Latijn lezen en spreken en
was op de hoogte van de laatste
theorieën omtrent het ontstaan
en behandelen van ziektes. Dat
laatste werd bij voorkeur aan de
rand van het ziekbed, onder lei
ding van een hoogleraar, ge
leerd.
De tentoonstelling kon op geen
betere plek worden gehouden
dan de huidige. Want waar nu
de vitrines vol medische instru
menten staan, werden in de ze
ventiende eeuw de patiënten
van het Caeciliagasthuis behan
deld. Twaalf bedden waren er
gereserveerd voor collegium me
dico practicum. Hier werden de
interessante 'gevallen' apart ge
houden, waarvan het ziektever
loop, de symptomen, de dia
gnostiek en de toegediende me
dicijnen met de studenten be
sproken werden. Grooss: „Na
tuurlijk gebeurde dat allemaal in
het Latijns koeterwaals. Voor de
patiënten zal het niet echt ge
ruststellend zijn geweest."
Mocht de patiënt onverhoopt
overlijden én was hij een
'vreemd en onbevrund' persoon
- iemand zonder familie en
vrienden in Leiden - dan liep hij
de kans om op de snijtafel van
het anatomisch theater ontleed
te worden. De levensgrote re
constructie van dit 'theater van
leven en dood', dat een vast on
derdeel is van het museum,
geeft een indruk van hoe dit er
ongeveer uit moet hebben ge
zien.
Grooss: „Een paar keer per jaar
werd er ook een openbare
ontleding gehouden in het ana
tomisch theater aan het Rapen
burg. Daarvoor liep het storm.
Behalve leerzaam was het open
snijden van een lijk blijkbaar
ook bijzonder vermakelijk.
Theater van leven en dood -
Gezondheid en ziekte in de
Gouden Eeuw', tot 21 septem
ber 2003 in Museum Boer
haave, Lange St Agnietenstraat
10 in Leiden.
Popmuziek trekt
6,2 miljoen gasten
rijswijk - Popconcerten en -fes
tivals hebben vorig jaar ruim 6,2
miljoen bezoekers getrokken.
Dat blijkt uit cijfers van het Na
tionaal Pop Instituut.
De organisatie telde bezoekcij
fers op van zo'n 170 festivals, 87
gesubsidieerde podia, vier grote
zalen in het clubcircuit (Paradi-
so, Melkweg, 013 en Tivoli) en
de evenementen en concerten
van Mojo Concerts. Van veel
kleinere evenementen zijn geen
aantallen bekend.
(advertentie)
