OORLOG IN IRAK 2
Hoe nieuw is de nieuwe wereldorde van Bush?
Saddams Fedayin zijn nu
echte soldaten geworden
Irak heeft geen toekomst meerIrak is allang dood
Washington negeert
smet vriendjespolitiek
Media wellicht onderdeel
Amerikaanse krijgslist
ederlandse
)odhulp aan
ak op gang
OVbfc M
door onze correspondent
Ans Bouwmans
Washington - Het eerste con
tract voor de wederopbouw van
Irak is gegaan naar een dochter
onderneming van Halliburton,
het bedrijf waar vice-president
Dick Cheney voor werkte. En
dat terwijl tegenstanders van de
oorlog toch al denken dat Ope
ration Iraqi Freedom alleen
maar bedoeld is om olievriend
jes van de regeerders in Was
hington te verrijken.
De Amerikaanse regering nodig
de vorige maand in het geheim
een select clubje Amerikaanse
bedrijven uit om te bieden op
contracten voor de wederop
bouw van Irak. Europa werd ge
negeerd. Deze week zijn de eer
ste handtekeningen gezet en
Washington doet alsof de smet
van vriendjespolitiek niet be
staat. Contractant nummer één
is Kellogg, Brown Root (KBR),
dochteronderneming van Halli
burton Co, waar vice-president
Cheney tot drie jaar geleden een
dik belegde boterham verdien
de. Cheney is een van de Irak-
haviken in de Amerikaanse re
gering. Hij is bovendien een
overtuigd unilateralist die gele
genheidscoalities propageert en
samenwerken via de VN eigen
lijk maar hinderlijk vindt. Van
1995 tot 2000 was hij topman
van Halliburton.
Het Witte Huis wil niks weten
van kritische vragen of het wel
zo'n goed idee was om het ex-
bedrijf van de op een na belang
rijkste man in de regering een
voorkeursbehandeling te geven.
Daarvoor moet je bij de op
drachtgevers (USAID en het Ar
my Corps of Engineers) zijn,
wimpelde woordvoerder Flei
scher een lastige journalist af.
Feit is dat de aanbesteding van
de eerste projecten om schade
in Irak te herstellen niet volgens
de normale regels is gelopen.
Vanwege de 'noodsituatie' - vei-
ligheidschecks vanwege 'geclas
sificeerde' informatie, en snel
heid - is een besloten aanbeste
ding gehouden. Er is 900 mil
joen dollar uitgetrokken voor de
eerste herstelwerkzaamheden
aan infrastructuur, nutsvoorzie
ningen, scholen en ziekenhui-
Slechts vijf Amerikaanse bedrij
ven mochten inschrijven: Bech-
tel, Louis Berger, Fluor, KBR en
The Parsons Corporation, wat
tot boze reacties leidde bij hulp
organisaties, de VN en de EU.
De Britse Europees Commissa
ris voor buitenlandse betrekkin
gen Chris Patten noemde de
plannen 'uitzonderlijk onhan
dig". Daarop liet USAID (het
Amerikaanse agentschap voor
internationale ontwikkeling) we
ten dat niet-Amerikaanse bedrij
ven als onderaannemers kun
nen functioneren en aan latere
biedrondes mee kunnen doen.
Maandagavond werd bekend
dat KBR een contract heeft ge
kregen voor het blussen van
oliebranden en noodreparaties
aan de olie-infrastructuur in
Irak. Omdat het nog niet duide
lijk is hoe groot de schade zal
zijn, valt ook nog niet te zeggen
hoe hoog de rekening zal uitval
len, aldus het Army Corps of En
gineers, de Amerikaanse 'rijks
waterstaat', die over de contrac
ten voor de Iraakse olie-infra
structuur gaat.
Maar het valt niet te ontkennen
dat de opdracht Halliburton een
voorsprong geeft in de jacht op
de échte hoofdprijs: het oplap
pen van de in de afgelopen ja
ren zwaar verwaarloosde olie
infrastructuur in Irak. Het zal
volgens een recente studie 5
miljard dollar en zo'n anderhalf
jaar kosten om de Iraakse olie
velden op het niveau van voor
1991 te krijgen. Halliburton was
altijd al een topkandidaat voor
dat werk, maar heeft nu daad-
werkelijk een voet tussen de
deur.
De aanbesteding heeft geen
goede start gehad, schreef de
Los Angeles Times gisteren. Het
beeld van Amerikaanse bedrij
ven met goede banden met het
Witte Huis - ook Bush is een
'olieman' - die onderling de buit
verdelen, is schadelijk. De over
winning van de VS in de regio
hangt ook af van de vraag of de
VS hun idealen daar weten te
verwezenlijken en de vertrou
wensbreuk met Europa weten te
helen. Jezelf een verdenking van
vriendjespolitiek op de hals ha
len, helpt daar niet bij.
door Martijn Delaere
den haag - De oorlog in Irak
zien we vanuit alle hoeken en
gaten. Het Iraakse leiderschap
ziet het Amerikaanse Vijfde
Korps razendsnel optrekken
naar Bagdad. Alles is klaar voor
de strijd met de Medina Divisie
van de Republikeinse Garde.
Maar wat nu als het Pentagon
de media gebruikt voor wat ze
niet in beeld brengen? Met an
dere woorden: zijn de media
onderdeel van een krijgslist?
In de media-oorlog zijn de Ira
kezen in alle opzichten de 'ont
vangende partij'. De media
moeten de enorme kracht en
snelheid van de Amerikaanse
opmars registreren en de steun
pilaren van het Iraakse regime
duidelijk maken dat verder ver
zet geen zin heeft. Maar het ook
zo dat de Amerikanen de indruk
willen wekken dat de actie zich
déér afspeelt, terwijl de actie die
de oorlog moet beslissen zich
heel ergens anders afspeelt.
Daar waar géén camera's zijn.
Alle media-aandacht is dezer
dagen gericht op twee dingen:
de strijd om Basra en Bagdad.
We zien de troepen optrekken
langs de Eufraat en weten dan
ook alles over de effecten van
zandstormen. In het zuiden van
Irak rijden talloze journalisten
rond. Wat er gebeurt in het
noorden van Irak weten we niet,
we zien alleen wat beelden van
de grens tussen het door de
Koerden beheerste gebied en
Saddams Irak. Uit het westen
komen helemaal geen beelden.
We weten alleen dat Amerikaan
se Special Forces de Iraakse mi
litaire complexen annex vlieg
velden H2 en H3 hebben inge
nomen. We hoeven ook niets ts
weten, want het westen is één
grote woestijn. Er is niets. Maar
wat nou als de Amerikanen dat
'niets' gebruiken als verzamel
plaats voor een onverwachte
aanval op Bagdad? Als de Irake
zen denken dat de Amerikaanse
doorstoot naar Bagdad uit het
zuiden zal komen, dan zullen ze
daar hun kracht concentreren.
Maar misschien is een mogelijke
aanval op Bagdad uit het westen
wel onzin, en willen de Ameri
kanen juist dat dit soort verha
len wordt geschreven om ervoor
te zorgen dat Saddam Hussein
juist niet zijn zuidelijke flank
versterkt. Of zoals Churchill in
1943 zei: „In oorlogstijd is de
waarheid zo kostbaar, dat je ze
altijd moet bewaken met een
lijfwacht van leugens."
rrdam/anp - Vanuit Neder-
is de eerste noodhulp voor
op gang gekomen. Ook in
itio naai zien diverse hulp-
nisaties de eerste corridor
taan in het zuiden van Irak.
En zonder Grenzen in Am-
Jam stuurde gisteravond
vrachtvliegtuig met onder
r medische hulpgoederen
Koeweit.
a er toegang wordt ver-
l gaan deze hulpgoederen
in om daar de burgers te
en. Een dag eerder stuurde
anse broer van AzG, Méde-
sans Frontières (MSF), van-
imman in Jordanië twee
itwagens met 10 ton aan
•goederen naar Bagdad,
•transport naar Koeweit be-
Dmedicijnen, chirurgisch ma-
El, voedsel en materialen
drinkwatervoorzieningen
llie leggen. In Bagdad is nog
«internationaal team van
werkzaam, net als een in-
Uionaal team van het Rode
is. Het AzG-team onder
in! onder meer de staf van
Al-Kindi ziekenhuis in het
doosten van de stad.
hulporganisatie Mensen in
heeft gisteren haar eigen
nimmer 667 geopend voor
anitaire hulp in Irak. Eerder
ide het Rode Kruis al een gi-
gnmer. Mensen in Nood wil
|dd gebruiken om de vluch
ten op het platteland van
id-Irak van noodhulp te
zien. Volgens de organisatie
loor de oorlog honderddui-
len Irakezen uit de steden
het platteland gevlucht.
'voorbereidingen' op de
kXg zette zich eerder al ver-
■dene Nederlandse hulpor-
hties zich in voor nood-
Zo leverde de Nederlandse
■ling van het Rode Kruis al
keer vijfhonderd tenten
de zusterorganisatie De
t Halve Maan in Jordanië en
- .Verder gaven Nederlandse
Kruis-medewerkers eerder
aar een cursus kampmana-
ent en eerstehulptrainingen
mensen in Syrië, Turkije en
n anië.
internationale christelijke
Drganisatie World Vision
ide vorige week alvast een
Hgprtvliegtuig vol hulpgoe-
E naar Jordanië. Het ging
Bekens. waterzakken, plastic
Ren drie Daf-trucks. World
Rij distribueert in samen-
Hng met Caritas Jordanië en
Rordaanse hulporganisatie
■Crescent de goederen aan
Echtelingen.
iaag/gpd - Het was in de
op van de oorlog. Ameri-
vliegtuigen wierpen bo-
Basra vlugschriften uit.
niet veel inwoners hebben
»ud op zich kunnen laten
l het niets verschenen in
ivart geklede, soms gemas-
leden van de paramilitaire
Saddams Fedayin op
en begonnen de pamflet-
verbranden.
ms Fedayin ('zij die zich
iren') laten nog altijd een
ing door de Iraakse stra-
aan. Hun aanwezigheid is
ran de-belangrijkste oorza-
ran de bedremmelde ont-
it die Amerikanen en Brit-
Umm Qasr en Basra ten
een onverwachte rol voor
geveer 40.000 militieleden,
[anisatie werd in 1995 op
gericht door Saddam Husseins
zoon Uday en vormt een soort
'huishoudelijke dienst' voor het
regime, ook bereid tot de smeri
ge klussen. Zo zou de militie de
afgelopen dagen zeker 62 offi
cieren hebben geëxecuteerd we
gens gebrek aan discipline of
het bieden van benedenmaats
verzet tegen de optrekkende
Amerikaans-Britse coalitie
macht.
Die trouw is er al jong inge
stampt: veel Fedayin komen
voort uit 'Saddams Leeuwen
welpen', de in 1998 opgerichte
jeugdorganisatie van de Ba'ath-
partij. Daarin worden ongeveer
8000 jongens van 10 tot 15 jaar
militair en ideologisch ge
schoold. Het is niet ondenkbaar
dat deze jeugdige 'krijgslieden'
ook zullen worden ingezet in en
rond Bagdad, bijvoorbeeld als
saboteur of sluipschutter.
Uday werd als commandant van
de Fedayin al na een jaar ver
vangen, nadat gebleken was dat
hij zijn jongens in het geniep
veel sterker bewapende dan va
der Saddam lief was. Nu wordt
de militie geleid door zijn jonge
re broer Qusay. Die gebruikte
hen tot nu toe voor het handha
ven van de 'openbare orde' en
bestrijding van smokkel.
Dat de Fedayin het nu zo goed
doen tegenover tot de tanden
gewapende militairen, is gezien
hun onervarenheid een verras
sing. Maar hun succes in Basra
en Nasiriya is nog te gering om
ze maar gelijk tot de status 'eli
tetroepen' te promoveren. Voor
al het gebrek aan discipline en
aan een professionele comman
do- structuur kan de Fedayin in
de straten van Bagdad nog op
breken.
door Mark van Assen
safwan - Terwijl in grote delen van Irak hevig wordt ge
vochten, trok gistermiddag het eerste konvooi met hulp
goederen de grens met Koeweit over. De eer viel te beurt
aan het plaatsje Safwan, maar lang niet iedere inwoner
stond te juichen aan de kant van de weg.
Hij kijkt ons aan met vlammende ogen, een haveloze
jongen van een jaar of twintig, vieze haren, en een vies
gezicht. Zijn kleren zijn gescheurd, zijn schoenen kapot.
Om hem heen staan mannen en jongens die even have
loos zijn en ongewassen. Ze zijn uit hun huizen geko
men voor het eerste hulpkonvooi dat vanuit Koeweit
Irak is binnengetrokken.
Ze hebben honger en dorst, hun ogen staan wild, maar
eerst willen ze weten of we Brits zijn. Pas na het ontken
nende antwoord willen ze praten. De boze jongen praat
met woeste gebaren: „Wat is dit nou voor bevrijding? De
Britten zijn hier doorheen getrokken, er zijn burgers
omgekomen, en ze zijn niet eens gestopt. We zitten al
dagen zonder water en zonder eten. Er gaan hier kinde
ren dood!"
Safwan, het eerste Iraakse stadje over de grens met Koe
weit, lijkt het voorportaal van een andere wereld. De
lucht is vol van fijn woestijnzand, door de lege straten
waait vuilnis, overal snuffelen zwerfhonden, gebouwen
zijn in puin geschoten. Het stinkt, het is vies en verval
len. En het is er stil, hoe verder je het dorpje inloopt hoe
stiller het wordt.
Jamal, een vroegoude man van net 40 met geel oogwit
en rotte tanden, vertelt na enig aandringen over de an
archie die Safwan sinds de 'bevrijding' in zijn greep
houdt. „Het Iraakse leger was hier al na één dag ver
dwenen. Gevlucht. Daarna kwamen de Britten, maar die
zetten hun motoren niet eens af. Politie is er ook niet
meer, dus iedereen doet wat hij wil en pakt wat hij pak
ken kan. Gisteren is hier, op de plek waar we nu staan,
nog een man doodgestoken."
Niemand van de mannen wil iets kwijt over Saddam
Hussein. Een van hen wijst besmuikt naar een lege plek
op een aanhangbord. Daar hangt sinds kort geen foto
meer, lijkt hij te willen zeggen. Maar hij zegt het niet.
„No comment." Ze zijn bang, nog steeds. En boos. Dan
komt er een grote Amerikaanse vrachtwagen voorbij.
Een van de soldaten steekt zijn hoofd uit het raampje en
roept zo hard als hij kan 'Fuck you all!'. De Irakezen kij
ken ons vragend aan, maar we durven het niet te verta
len. De zwijgende mannen en vrouwen weten wat er nu
aan de rand van hun stadje gebeurt, maar hun trots
weerhoudt hen van de kilometerslange wandeling naar
water en eten. Want op een zandvlakte naast een kapot
geschoten loods van de douane rollen honderden man
nen, vrouwen en kinderen over elkaar heen om een van
de net aangekomen voedselpakketten te bemachtigen.
Veel Irakezen kunnen hun instincten niet weerstaan,
maar anderen weigeren om ook maar iets aan te ne
men. „Ik doe het niet", zegt Ibrahim (40). „Ik heb hon
ger, mijn vrouw heeft honger, maar ik wil niet in het stof
kruipen voor een beetje eten."
Ook Ismail, een verlegen jongen van 25 jaar, wil zich
niet vernederen door zich in het gejoel en geschreeuw
aan de laadbakken van de trucks te storten. Hij wil geen
aalmoes aannemen van de rijke buren uit Koeweit. Hij
staat er moedeloos bij, zijn schouders hangen en zijn
ogen kijken naar beneden. Is hij dan niet blij dat Sad
dam Hussein mogelijk dreigt te verdwijnen? Hij denkt
lang na. „Saddam, de Britten, de Amerikanen; het
maakt niet uit. Irak heeft geen toekomst meer. Irak is al
lang dood."
Een Iraaks jongetje probeert in Safwan een voedselpakket te bemachtigen. Foto: EPA/Odd Andersen
Een lid van Saddams Fedayin in de straten van Tikrit. Foto: EPA/Ahmad al-Rubaye
ïleiding van het begin van het Ame-
e militaire optreden tegen Irak werd
feedia gesproken van een nieuwe, ge-
nderde wereldorde. Dat zou het
fcrijn omdat deze Amerikaanse inter-
fcde eerste demonstratie is van de
p preventie-doctrine, waarmee de
nen zich het recht hebben gegeven
itief op te treden tegen alle onbe-
ire regimes die in staat zijn massa-
'ngswapens te vervaardigen,
ficant deze doctrine ook moge
lét getuigt van weinig begrip voor de
p geschiedenis haar concretisering te
k het begin van een nieuw tijdperk,
g die in dit verband immers onmid-
.'steld moet worden is hoe het mo-
is dat de Amerikanen - ondanks we
lde protesten - kunnen besluiten het
Ie in Bagdad te veranderen, op grond
n zelfbedachte doctrine. Deze geeft
recht overal te interveniëren waar
:aanse veiligheid in het geding is,
liet geding zou kunnen komen,
ie vraag enigszins zinnig te kunnen
[oorden moeten we terug naar het
de Koude Oorlog. Als we ons be
ll tot de machtspolitiek was er aan het
fan de jaren tachtig en het begin van
Nn negentig wel degelijk sprake van
een veranderende wereldorde en het begin
van een nieuw historisch tijdperk. In die ja
ren implodeerde de Sovjetunie om eind
1991 geheel van het wereldtoneel te verdwij
nen. De opvolger van de Sovjetunie, de Rus
sische Federatie verschrompelde in de vol
gende jaren tot een mogendheid van de
tweede rang. Daarmee kwam een einde aan
de Koude Oorlog en het bipolaire even-
wichtssysteem dat karakteristiek was voor
dat conflict.
Zo werden de Verenigde Staten de enige
overgebleven supermacht. Gegeven hun
omvangrijke en hypermoderne militaire ap
paraat, hadden zij nu een praktisch onbe
perkte bewegingsvrijheid. De enige kwestie
waar iedereen het direct over eens was in
Washington was dat de VS in ieder geval de
enige supermogendheid moesten blijven.
In de afgelopen twaalf jaar is in de VS onop
houdelijk gedebatteerd over de vraag hoe
die enorme macht moet worden gebruikt.
De huidige interventie in Irak is een van de
uitkomsten van dat debat, dat met het einde
van de Koude Oorlog is begonnen. Anders
dan vaak gedacht, is de preoccupatie met
Irak ouder dan het trauma van 11 septem
ber 2001 en in feite een erfenis van de vorige -
Amerikaanse regering.
Terwijl in de VS net het debat begonnen was
over een mogelijke verminde
ring van de defensie-uitgaven en
de aanwending van het daaruit
resulterende 'vredesdividend',
bezette Irak begin augustus 1990
Koeweit. Binnen enkele dagen
besloot de Amerikaanse presi
dent dat dit onacceptabel was.
Alleen de VS waren in staat Koe
weit te bevrijden en de hele on
derneming was een grotendeels
Amerikaanse operatie, maar
Bush senior maakte van die ope
ratie een multilaterale operatie
die de steun had van de Verenig
de Naties.
Half september 1990 sprak de
Amerikaanse president zelfs van
een Nieuwe Wereldorde, waarin
de VS leiding zouden geven aan een multila
terale interventie politiek in het kader van
de Verenigde Naties. De bevrijding van Koe
weit, operatie Desert Storm, werd een groot
succes. Van de nieuwe multilaterale wereld
orde werd echter niets meer vernomen.
Bush senior verloor de verkiezingen van
1992 omdat hij naar het oordeel van de kie
zers te weinig aandacht hid besteed aan de
milde economische recessie van de vroege
jaren negentig. De kiezers maakten duidelijk
dat zij, nu de Koude Oorlog was
afgelopen, prioriteit wilden geven
aan oplossing van binnenlandse
problemen.
De Amerikaanse militaire macht
was vrijwel onbeperkt, maar de
kiezers wilden die macht slechts
spaarzaam, en als het even kon,
helemaal niet gebruiken. Dat was
de buitenlands politieke paradox
van de jaren negentig: de VS kon
den de wereld naar hun hand zet
ten, maar de Amerikanen hadden
helemaal geen belangstelling voor
de wereld.
Dat gold ook voor de nieuwe pre
sident, Clinton, die zijn medewer
kers verzekerde dat hij niet meer
dan twintig minuten per dag aan
de buitenlandse politiek wilde besteder
Naarmate de jaren negentig vorderden
bleek dat onmogelijk. De Amerikanen waren
dan misschien niet in de wereld geïnteres
seerd, maar de wereld weigerde de Amerika
nen met rust te laten. De macht van de VS
was zo groot dat geen enkele kwestie zonder
hun bemoeienis kon worden opgelost.
Alleen de Amerikanen konden een eind ma
ken aan de Joegoslavische burgeroorlog, na
dat de Europeanen en de Verenigde Naties
VAN
hopeloos hadden gefaald. President Clinton
besteedde gaandeweg meer aandacht aan
de buitenlandse politiek en hij werd ook, na
zijn aanvankelijke, nogal vrijblijvende idea
lisme, pragmatischer en realistischer.
In de langdurige afwikkeling van de Joego
slavische crisis ontwikkelde zich ook de eer
ste flinke fricties tussen de Amerikanen en
hun Europese bondgenoten. De Amerika
nen vonden de Europeanen machteloze
stuntelaars, die hun eigen problemen niet
konden oplossen en dan de Amerikanen op
irritante wijze voor de voeten gingen lopen,
als de Amerikanen tenslotte besloten had
den tot doortastend optreden. Lang voordat
Bush junior in het Witte Huis terecht kwam
bestond er in Washington al een diep dé
dain voor de Europese bondgenoten.
Wellicht was deze verwijdering tussen de
Atlantische partners historisch ten dele ook
onvermijdelijk. Nu de dreiging van de Sov
jetunie was weggevallen, was er voor de VS
minder reden zich steeds op te stellen als de
bezorgde hoeder van het bondgenootschap.
De VS konden zich nu egoïstischer, unilate-
raler en nationalistische gedragen dan ten
tijde van de Koude Oorlog.
Ook 'regime change' in Irak is in zekere zin
een erfenis van de jaren negentig. Toen het
inspectieregime, dat in 1991 was overeenge
komen, in 1998 definitief spaak liep, was de
regering-Clinton van mening dat 'regime
change' de beste oplossing was om de stabi
liteit te herstellen. De beleidsruimte daar
voor ontbrak echter in de late aren negen
tig. Ook tal van neo-conservaoRre Republi
keinse intellectuelen waren in de late jaren
negentig al van mening dat Saddam Hus
sein definitief moest worden opgeruimd.
De regering van Bush junior heeft de ge
beurtenissen van 11 september 2001, die in
de buitenlandse politiek een enorme be
leidsruimte creëerden, aangegrepen om al
jaren bestaande plannen te concretiseren.
De irritaties en unilaterale impulsen, die in
de jaren negentig nog officieel onder de be-
leidsoppervlakte bleven, zijn nu tot woede
van een deel van de Europese bondgenoten
een openlijk bestanddeel van het beleid ge
worden.
Terwijl de oude Bush nog dacht in termen
van een door de VS geleide multilaterale we
reldorde, koerst zijn zoon naar een unilate
rale, door de VS gedefinieerde wereldorde.
De fundamenten voor die Amerikaanse we
reldorde zijn echter al in aanbouw sinds het
eind van de Koude Oorlog. Welke vorm het
onvermijdelijke verzet tegen een unilaterale
Amerikaanse wereldorde in de komende ja
ren zal krijgen is nog niet duidelijk.
