OORLOG IN IRAK 2
'Basra heeft echt zo snel mogelijk hulp nodig'
/raagtekens over loyaliteit Amerikaanse moslimsoldaten
Broedermoord op slagveld wrang voor thuisfront
Al-Sahhaf lust Amerikanen rauw
Chemische wapens door
Irak moeilijk in te zetten
Krijgsgevangenen Desert
Storm leefden in een hel
Rusland woedend over
aantijging wapenverkoop
te
woensdag 26 maart 2003
r James McConigal
t>(
?4 aac - Broedermoord op het slagveld, troepen
t de vijand maar eigen collega's of bondge-
Hafmaken. Het is een van de meest wrange
ien om de dood te vinden en zeker het thuis-
rraagt zich wanhopig af wat er overblijft van
a' ibele doel waarvoor man of zoon ten strijde
Golfoorlog van 1991 waren Amerikanen en
n zich bewust van de noodzaak om een ef-
ak identificatiesysteem te verkrijgen voor con-
Va tussen voertuigen op de grond en tussen
ïigen en vliegtuigen. De snelheid van de mo-
oorlogvoering maakt de kans steeds groter
je de hitte van de strijd het aantal dodelijke
rstanden ('friendly fire') toeneemt.
ïti
Op dit moment maken de coalitietroepen in Irak
gebruik van hulpmiddelen die al in de Tweede
Wereldoorlog - met wisselend succes - werden ge
bruikt om te voorkomen dat tanks en artillerie op
elkaar schieten, of dat vliegtuigen eigen mensen
bombarderen. Dat zijn meestal fel oranje panelen
of doeken, die op de grond kunnen worden uitge
spreid of vastgemaakt op daken van voertuigen.
Ook worden witgrijze panelen gebruikt met daar
op een grote omgekeerde zwarte V.
Beide hulpmiddelen zijn maar beperkt effectief:
het zicht op het slagveld wordt vaak belemmerd
door stof en rook; en voertuigen en vliegtuigen
hebben steeds hogere snelheden. Een Britse pi
loot zei in de aanloop naar de huidige oorlog:
„Vaak zie je die dingen pas als je al bovenop het
doel zit, met de vinger aan de trekker. Soms is het
dan te laat."
Volgens Amerikaanse defensie-analisten kan het
nog wel tot 2015 duren eer er een afdoend auto
matisch radio-/computersysteem is, dat voertui
gen en vliegtuigen snel identificeert. Daar kleven
dan sowieso nog twee nadelen aan: bij coalitiele-
gers moeten verschillende systemen naadloos op
elkaar aansluiten. Bovendien zal het zeker in 2015
zo zijn, dat de 'elektronische atmosfeer' boven het
slagveld steeds drukker wordt. Radio's (elk voer
tuig één, bijna elke soldaat ook), satellieten, televi
sie-verbindingen, gsm's (in verstedelijkt gebied),
gewone rtv-signalen, alles krioelt door elkaar heen
en kan elkaar verstoren.
Deze oorlog is nog maar net begonnen. Vorig
weekeinde haalde een Amerikaanse Patriot-raket
een Britse jager neer (twee doden). Die zaterdag
zagen twee van hetzelfde Britse vliegdekschip af
komstige helikopters elkaar niet. Bij de botsing
kwam zeven mannen om - 'friendly fire' of een
ongeluk door gebrek aan elektronische identifica
tie?
In de eerste Golfoorlog kwamen volgens een Ame
rikaanse defensie-analist meer dan vijftig Britten
en Amerikanen om door vuur van collega's of
bondgenoten, ongeveer een kwart van het totaal.
Tijdens de oorlog in Afghanistan kwamen enkele
tientallen geallieerde troepen om het leven door
'friendly fire', zowel bij gevechten als bij oefenin
gen.
Vooral Britse en Canadese specialisten hebben uit
die laatste serie ervaringen de conclusie getrok
ken, dat, nu een goed elektronisch systeem nog
lang niet beschikbaar is, de oplossing vooral moet
worden gezocht in beter gebruik van bestaande
verbindingsmogelijkheden. Voorts moeten proce
dures om het vuur te openen scherper worden
bewaakt.
Dit zal kunnen leiden tot een zo laag mogelijk ni
veau van 'eigen vuur'. Maar alle deskundigen zijn
het erover eens dat in de hitte van een steeds snel
lere strijd op de grond en in de lucht dergelijke fa
tale ongelukken onvermijdelijk zullen blijven.
terk van Assen
stad - Volgens Kofi An-
retaris-generaal van de
gde Naties, dreigt er een
litaire ramp in Irak als er
iel actie wordt ondemo-
det name in Basra is de
e nijpend. De waterzuive-
ïstallatie daar is vernield
bevolking smacht naar
een verdrietigstemmend
dat Antonia Paradela
vertellen. Voor de zo-
keer, maar het schijnt
;t te deren. „De meest
e groep zijn de kinde-
:r de vijf jaar en zwan-
iwen", zegt de woord
van het Wereld Voedsel
.'M mma (WFP) van de Ver-
Naties. „Als die niet vol-
e drinken, krijgen ze last
1 in darmen. Daardoor ra-
,m, aan de diarree, kunnen
a voedsel meer opnemen
en ze ondervoed. Het is
lak, écht, dat we zo snel
ijk naar Basra kunnen om
nsen daar te helpen.
ote probleem voor Irak is
moment dus niet een
iltekort of een massale
it van vluchtelingen. De
ig van Saddam Hussein
le bevolking in ruime ma-
zien van voedselrantsoe-
Dat is iets wat ik inder-
liet kan ontkennen", zegt
:1a. „Maar de pakketten
families hebben ontvan-
n niet toereikend. Boven-
eten we dat veel Irakezen
lilen voor zaken die ze
Hnder nodig hebben, zoals
^jnen. En dat betekent dat
nog geen probleem is,
ti een dag of tien wel kan
En als er dan nog
wordt gevochten en er
ulpgoederen kunnen
1 aangevoerd, dan wil ik
eens aan denken wat die
Terwijl in Basra een humanitaire ramp dreigt, kan in de havenstad Umm Oasr wel worden geholpen. Een Britse soldaat geeft een Iraaks jongetje een voedselpakket.
Foto: Reuters/Jon Mills
mensen te wachten staat."
Juist om deze reden was de in
name van de het zuidelijke ha
venstadje Umm Qasr van groot
belang. De Amerikanen en de
Britten gaan het gebruiken als
aanvoerhaven voor militair ma
terieel en hulpgoederen. Maar
lange tijd zag het er naar uit dat
het leger Basra links zou laten
liggen. Het voornaamste doel
was immers Bagdad. Toen bleek
dat er zich een groot aantal
Iraakse soldaten in de stad be
vond, heeft het coalitieleger de
tactiek gewijzigd. Dit tot enige
opluchting van de hulporgani
saties, omdat de humanitaire
problemen van Basra steeds nij
pender worden. „Dus hoe
vreemd het ook klinkt, we waren
toch een beetje opgelucht", zegt
Paradela. „De vraag is alleen
hoe lang de gevechten daar
gaan duren."
Ook het Rode Kruis is druk in de
weer om een catastrofe in Basra
af te wenden. Van materiële
hulp is door de voortdurende
gevechten nog steeds geen spra
ke: de pakhuizen van de hulpor
ganisatie hier staan nog steeds
vol, de grens met Irak is nog
steeds dicht. Wel vertrok gister
ochtend een tweede ploeg des
kundigen naar de Zuid-Iraakse
stad om de problemen met de
waterzuiveringsinstallatie in
kaart te brengen.
Waar veel mensen zich over ver-
bagdad/gpd - Kleurloos is de
Iraakse minister van informatie
Mohammed Said al-Sahhaf ze
ker niet. Op zijn dagelijkse pers
conferenties in Bagdad haalt hij
in de felste en bloemrijkste be
woordingen uit naar Bush en
diens 'bende van oorlogscrimi
nelen'. 'Ze liegen dag en nacht.
Ze zijn niet humaan'.
Als het aan minister al-Sahhaf
ligt, mogen de Amerikanen van
daag nog de aanval inzetten op
Bagdad. Hij lust ze rauw. „Ze
zijn meer dan welkom", zei hij
afgelopen weekeinde op zijn da
gelijkse ontmoeting met de in
ternationale pers. „We zullen ze
afslachten."
Zijn persconferenties - in Ara
bisch en Engels - vormen een
dagelijks verbaal bombarde
ment op de 'moordenaars' en
'boeven' die zijn land aanvallen.
Zijn ogen schieten vuur achter
zijn metalen brilletje als hij het
heeft over 'de internationale
bende van misdadigers' die on
der aanvoering van het 'Ameri
kaanse Rijk van het Kwaad' de
aanval heeft ingezet op het
vreedzame Irak. Hij lijkt in zijn
element als hij in de internatio
nale schijnwerpers zijn veront
waardiging mag uiten over wat
zijn land wordt aangedaan.
De in 1940 geboren al-Sahhaf is
een van de innigste getrouwen
van Saddam Hussein. Hij door
liep een lang carrière binnen de
Ba'ath-partij voordat hij het tot
minister schopte. Hij studeerde
Engels en was van plan leraar te
worden toen hij zich in 1963
aansloot bij een groepering, on
der leiding van Saddam Hus
sein, die zich toelegde op het
uitschakelen van tegenstanders
van de Ba'ath-partij.
Na de coup van 1968, waarbij
Saddam de macht greep, kwam
hij te werken op het ministerie
van informatie onder de huidige
vice-premier Tareq Aziz. Daarna
diende hij als ambassadeur in
India, Italië en bij de Verenigde
Naties. Vanaf begin jaren tachtig
was hij werkzaam op het minis
terie van buitenlandse zaken. In
1992 werd hij minister op dat
departement.
In 1982 organiseerde hij zelfs
nog een bezoek van de huidige
Amerikaanse minister van de
fensie Rumsfeld aan Irak. Toen
waren er alleen vriendelijke
woorden voor de Amerikaanse
bezoeker. Tegenwoordig heeft
al-Sahhaf het alleen nog over
'de hond Rumsfeld'. Ook tijdens
zijn periode als minister van
buitenlandse zaken stond al-
Sahhaf niet bekend om zijn di
plomatieke taalgebruik. Hij
schoffeerde menige Arabische
'broederstaat' als hem dat zo
uitkwam.
Dat was voor Saddam Hussein
reden hem twee jaar geleden
van die post af te halen. Maar
nu, als minister van informatie
in oorlogstijd, mag al-Sahhaf
weer volop van zijn retorische
gaven gebruik maken om uit te
halen naar 'schurken', 'laaghar-
tigen' en 'verwerpelijke schepse
len'.
bazen, ook de hulporganisaties,
is dat er maar geen vluchtelin
genstroom op gang komt. Vol
gens Amerikaanse en Britse
woordvoerders komt dat door
dat hun soldaten de aanvallen
met zoveel precisie uitvoeren
dat er voor de Irakezen geen re
den is om te vluchten. Een me
dewerker van het Rode Kruis
heeft een andere mening. „Uit
humanitair oogpunt snap ik het
ook niet, er is immers een kei
harde oorlog aan de gang, maar
politiek gezien wel. Ik denk dat
de Irakezen gewoon willen
vechten voor hun land."
Tweede stad Irak
Basra is de tweede stad van
Irak en telt ongeveer een
miljoen inwoners. De stad
ligt in het zuiden van het
land, aan de rivier Shatt al
Arab, op 121 kilometer van
de Perzische Golfen is door
deze geschikte ligging de
economische hoofdstad van
de provincie Basra. Door de
export van olie en land
bouwproducten is de ha
venstad een welvarende
stad. Basra kent een lange
geschiedenis van bezettin
gen. In de vorige eeuw be
zetten de Britten Basra tij
dens de Eerste Wereldoor
log en zij bleven er tot 1930.
In de jaren tachtig werd de
stad zwaar beschadigd door
troepen uit Iran en in begin
jaren negentig gebombar
deerd door de geallieerden.
breda/anp - De mogelijkheden
van Saddam Hussein om che
mische wapens te gebruiken te
gen de Amerikaanse en Britse
troepen zijn beperkt. Als Irak
nog de beschikking heeft over
zogeheten strijdgassen, dan zijn
die niet zonder meer in te zetten
tegen het invasieleger.
Volgens Amerikaanse media wil
Saddam Hussein chemische
wapens inzetten, als de gealli
eerden Bagdad naderen. Het
verleden heeft geleerd dat de
Iraakse leider daar niet voor te
rugdeinst: zowel in de oorlog
met Iran als in de strijd tegen
opstandige Koerden en sji'iten
gebruikte Saddam strijdgassen.
„Als je een insectenprobleem
hebt, gebruik je een insectici
de", zei een Iraakse generaal
destijds tegen de VN-wapenin
specteur Butler.
Volgens de Nederlandse lucht
machtkolonel De Graauw neemt
het risico op gasaanvallen toe,
naarmate Saddam Hussein ver
der in het nauw komt. De
Graauw is verbonden aan de
vakgroep Militaire Operationele
Wetenschappen van de Konink
lijke Militaire Academie in Bre
da. „Hoe dichter de geallieerden
bij Bagdad komen, hoe groter
de dreiging."
Het is voor Irak niet eenvoudig
om chemische wapens te ge
bruiken, stelt De Graauw. „Bij
chemische wapens gaat het om
de vraag hoe je ze overbrengt
naar de vijand. Dat kun je met
vliegtuigen doen, raketten of ar-
tilleriegeschut. In het geval van
Irak zijn artilleriegranaten het
meest aannemelijk, omdat het
luchtruim wordt beheerst door
de Amerikanen."
Irak moet ook rekening houden
met de weersomstandigheden.
De Graauw: „Als de wind ver
keerd staat, komen de eigen
troepen in de problemen. Ik heb
niet het idee dat het Iraakse le
ger voldoende middelen heeft
om zichzelf te beschermen te
gen een chemische aanval."
Ook deskundige Leeuw van on
derzoeksinstituut TNO, sluit niet
uit dat gifgassen terugslaan op
Irak zelf. „Gewone burgers zul
len de eerste slachtoffers van
deze strijdmiddelen worden.
Die hebben geen afdoende be
scherming tegen het gif. Daar
voor zijn speciale pakken en
maskers nodig."
Een gasaanval heeft nog een an
der, politiek nadeel: Irak toont
de wereld dat het inderdaad
over massavernietigingswapens
beschikt en stelt daarmee de VS
moreel in het gelijk. De Graauw:
„Het blijft natuurlijk koffiedik
kijken. Saddam Hussein is geen
rationele tegenstander."
door Liesbeth Buitink
Washington - Amerikaanse en
Britse militairen die in de vorige
Golfoorlog krijgsgevangen wer
den genomen door de Iraki's,
leefden in een hel. Irak trok zich
in 1991 niets aan van de Con
venties van Genève en onder
wierp de militairen aan een kei
hard regime. Martelingen, nep-
executies en verkrachtingen wa
ren daarbij geen uitzondering.
Een aantal Amerikanen dat ge
vangen zat onder het hoofd
kwartier van de geheime politie,
doopte hun onderkomen het
'Bagdad Biltmore'. Een luxeho
tel was het echter allerminst. Ze
verkeerden in voortdurende
angst voor hun leven of voor
martelingen, vertelde kolonel
Cliff Acree, wiens vliegtuig op de
tweede dag van de oorlog al uit
de lucht werd gehaald.
Acree had tijdens zijn verblijf in
de catacomben van de geheime
dienst zoveel honger, dat hij ge
dwongen was de korsten van
zijn eigen lichaam te eten. De
uithongering was een bevel van
Uday Hussein, Saddams oudste
zoon, die berucht is om zijn
wreedheid. Ook nep-executies,
zogenaamde castraties, chemi
sche injecties en zware mishan
delingen van de krijgsgevange
nen waren zijn idee.
De Amerikaanse piloot Jeffrey
Zaun werd meerdere malen met
de dood bedreigd, gemarteld en
eenzaam opgesloten in een ijs
koude cel. „Ik wist dat ik dood
zou gaan. Ik kon me anderhalve
maand niet wassen. Er is geen
toiletpapier in Irak. Ik at met
mijn handen. Het was weerzin
wekkend."
De Britse kolonel Rhonda Cor-
num schreef een boek over haar
ervaringen als krijgsgevangene.
Zij was het slachtoffer van ver
krachting, hoewel ze op dat mo
ment twee gebroken armen, een
verbrijzelde knie en een schot
wond in haar schouder had.
Achttien voormalige krijgsge
vangenen proberen financiële
genoegdoening te krijgen voor
de gruwelen die ze hebben
doorstaan. Ze maken aanspraak
op de Iraakse tegoeden die het
Amerikaanse ministerie van fi
nanciën heeft bevroren.
door onze correspondent
Frank Hendrickx
moskou - Rusland is diep bele
digd. De Verenigde Staten be
schuldigen Rusland ervan mili
tair materiaal te leveren aan
Irak. Het bedrijf Aviakonversia
zou zenders hebben geleverd
die bepaalde signalen storen
waardoor Amerikaanse bom
men hun doel missen. Verder
zou de onderneming KBP het
regime in Bagdad hebben voor
zien van antitank-raketten.
Het verwijt is absurd, luidt de
eensgezinde reactie in Moskou.
„Onbewezen, publiekelijk geuite
beschuldigingen kunnen de re
latie tussen de twee landen
schaden", aldus president Poe-
tin. Andere ministers vielen de
Russische leider bij. Zo wees mi
nister Roemjantsev (atoomener
gie) op de betrokkenheid van
'goede bondgenoten van de VS'
bij illegale wapenexport. Het
Nederlands-Engels bedrijf
Urenco zou bijvoorbeeld aan
Iran onderdelen leveren die es
sentieel zijn voor de productie
van kernwapens.
Woordvoerders van de twee
door Amerika beschuldigde be
drijven mochten gisteren in na
genoeg alle Russische media
hun zegje doen. „De Amerika
nen hebben gewoon een zonde
bok nodig voor hun falen in
Irak", meende directeur Anto-
nov van Aviakonversia. Hij er
kent wel dat de stoorzenders
momenteel actief zijn in Irak,
maar vermoedt dat ze in Irak
zijn gemaakt.
De Amerikaanse verwijten ko
men in Rusland enigszins als
een verrassing, omdat Poetin de
export van wapens twee jaar ge
leden juist onder strenge con
trole heeft geplaatst van het mi
nisterie van defensie. Daarmee
wilde hij een einde maken aan
het chaotische systeem dat on
der Jeltsin tot veel illegale leve
ranties leidde. Poetin is in die
opzet grotendeels geslaagd, me
nen waarnemers.
ue correspondent
lans
blf icton -S rgeant AsanAkbar
als kind Mark Kools, maar hij
erde op de universiteit van Cali-
ijn naam in Hasan - later Asan -
~»e stille, alleenstaande 31-jarige
"le, Tennessee, is moslim,
de naar schatting 15.000 mos-
de Amerikaanse strijdkrachten,
vertrok hij met zijn genieba-
Fort Campbell in de staat
naar Koeweit, want de oorlog
er aan. Nu zit hij vast,
it van de aanslag op zijn eigen
van de 101ste luchtlandings-
Kamp Pennsylvania in Koe-
t iets met zijn geloof te maken?
Is de vraag die al snel opdook na-
identiteit van de verdachte mili-
fcend werd. Wat deze gebeurtenis
fct voor andere moslimsoldaten
in de VS valt nog niet te zeggen, zegt Is
han Baby, hoogleraar islamitische stu
dies aan de Universiteit van Kentucky.
Maar het incident zal zeker leiden tot
een discussie over de deelname van
moslims aan een oorlog tegen een isla
mitisch land. „Daar valt niet aan te ont
komen, omdat het incident vragen op
roept over de loyaliteit van moslimsol
daten."
Het gevolg van de aanslag is bekend:
één dode en vijftien gewonde Ameri
kaanse militairen. De gebeurtenis
schokte en verbijsterde de VS. Asan Ak-
bar wacht nu op transport naar Mann
heim, Duitsland, waar hem de krijgs
raad wacht. In de VS wordt naarstig ge
zocht naar een antwoord op de vraag
wat hem precies dreef.
Een legerwoordvoerder in Koeweit
heeft het over 'wrok', en een met de
troepen meereizende journalist meldt
dat de sergeant berispt zou zijn voor
insubordinatie. Hij voelde zich in het
leger gediscrimineerd als Afrikaans-
Amerikaan, zegt zijn vroegere stiefvader
William Bilal. Hij was tegen de oorlog
in Irak, weet zijn buurman uit Clarks-
ville. De duizenden moslims in de
strijdkrachten zijn voor het grootste
deel zwarte Amerikanen. Dan volgen
Amerikanen van Indische, Pakistaanse
en Arabische afkomst. Praktische zaken
als vijf keer per dag bidden en halal
eten hoeven geen problemen op te le
veren als de commandant er voor open
staat, zeggen moslimsoldaten. Ook is
na de Golfoorlog werk gemaakt van het
aanstellen van islamitische aalmoeze
niers, waarvan er nu al zo'n 28 zijn.
De Amerikaanse strijdkrachten hebben
de afgelopen jaren enorm hun best ge
daan om moslims te integreren en te
gemoet te komen aan hun religieuze
behoeften, zegt hoogleraar Bagby. Na
11 september 2001 heeft de Raad van
Moslims in de Strijdkrachten zijn oor te
luisteren gelegd om te onderzoeken of
sprake was van anti-moslim-sentimen-
ten, maar daar was geen sprake van.
Er is tot nu toe ook nooit sprake ge
weest van een discussie of moslimmili
tairen wel naar Afghanistan of Irak ge
zonden konden worden, zegt Bagby.
„De algemene regel bij uitzendingen is
altijd geweest dat geen onderscheid
wordt gemaakt naar afkomst of geloof."
Andere moslimsoldaten zullen wellicht
bang zijn aangekeken te worden op de
actie van Akbar, al staat helemaal niet
vast dat die iets met zijn geloof te ma
ken had. „Dat gevoel niet meer hele
maal vertrouwd te worden, is iets dat je
in de hele Amerikaanse samenleving
ziet", zegt Bagby. Maar debat over
moslimmilitairen zal snel wegebben als
het gebeurde in Koeweit een incident
blijkt te zijn, verwacht de hoogleraar.
„Tot nu toe is de integratie van mos
lims een groot succes. Bij de militaire
leiding bestaat geen vooringenomen
heid tegen moslims. Ik denk dat men
de verleiding zal weerstaan om hier
door een hele groep in een kwaad dag
licht te stellen", denkt Bagby.
Voorlopig zal het nog wel even ondui
delijk blijven wat er is omgegaan in het
hoofd van Akbar. Hij was een toegewij
de soldaat, zei zijn buurman. Altijd in
legertenue, altijd aan het werk. De
Moslim of Speedy werd hij genoemd,
dat laatste omdat hij nogal hard reed in
zijn rode pick-up. Hij zat in het leger
sinds april 1998, en was afgestudeerd
luchtvaartingenieur.
Ondanks het succes van de integratie is
het niet onmogelijk dat hij het als mos
lim niet gemakkelijk had in het leger.
Zijn halfbroer Mustafa Bilal had het
ook moeilijk toen hij tussen 2000 en
2002 in de luchtmacht zat, meldde een
Amerikaanse krant. Hij kreeg niet ge
noeg tijd voor gebeden, werd gepest
met 'speciale' opdrachten zoals kogels
tellen, en werd teruggestuurd naar de
VS na een overdosis stressmedicijnen.
Het legerkamp in Koeweit waar de Amerikaanse sergeant Asan Ak
bar drie granaten in drie tenten gooide. Foto: AP
