Duivels dilemma voor advocaten
GESPREK VAN DE DAG
De woelige weg naar Van der G.'s proces
Proces tegen Volkert van der G. morgen echt van start
Bewijzen tegen Van der G.
Kaputt
I
l
l
Is Volkert van der G., de man die de
moord op Pim Fortuyn heeft be
kend, een koele killer, iemand in ex
treme gewetensnood of een zwaar
gestoorde milieufanaat? Tijdens het
proces tegen hem, dat morgen be
gint, zal de toerekeningsvatbaar
heid van de verdachte zwaar wegen
in de bepaling van de strafmaat
DAGELIJKS LEVEN
~ZAL II- JC- HA ND LÊ2EM?
MENSELIJK
Een Chinese zakenman, die een lu
cratieve overeenkomst misliep om
dat zijn BROEK tijdens de contract
besprekingen AFZAKTE, heeft de
winkel aangeklaagd die hem een
slechte broekriem zou hebben ver
kocht. Dit meldt de Chinese krant
South China Morning Post. Tijdens
de zakelijke besprekingen met een
Canadees bedrijf zakte de broek van
de Chinees tot twee keer toe af. Vol
gens hem liep hij daardoor zeker
120.000 dollar mis, die hij zou heb
ben verdiend als vertegenwoordiger
van het bedrijf in China. De krant
meldt dat de Canadese zakenlui de
Chinees uit de provincie Henan 'vol
walging' de deur wezen. De onge
lukkige zakenman wil nu dat de win
kel, waar hij vlak voor de bespreking
voor 600 yuan, ongeveer 72 dollar,
een leren riem kocht, hem volledig
schadeloos stelt voor het geleden
verlies.
De politierechter in Utrecht heeft
volkszanger ANDRÉ HAZES gisteren
wegens mishandeling en belediging
veroordeeld tot een BOETE van
1000 euro. Rechter A. Herstel acht
te bewezen dat Hazes op een KLM-
vlucht ruim drie jaar geleden een
medepassagier sloeg en voor Adolf
Hitler uitmaakte. De straf was con
form de eis. De medepassagier, een
Noor, ergerde zich aan de kinderen
van Hazes die achter hem zaten en
maakte met een opgerolde krant een
slaande beweging. Volgens de Noor
sloeg hij daarmee op de rugleuning
van een stoel. Volgens Hazes raakte
de man zijn zoontje. Hazes reageer
de direct en sloeg de man in het ge
zicht en schold hem daarna uit.
In Ouwehands Dierenpark in Rhe-
nen is zaterdag een zeldzaam WIT
LEEUWTJE geboren. Van de van na
ture witte leeuwensoort zijn er voor
zover bekend maar dertig op de hele
wereld. Ouwehands bezit een paar
tje in zijn 'Witte Tuin', waar uitslui
tend witte dieren wonen. Het witte
leeuwtje en zijn ouders zijn afstam
melingen van de eerste witte leeu
wen die in 1927 in het Afrikaanse
reservaat Timbavati zijn ontdekt. De
leeuwen missen het dominante gen
dat zorgt voor de normale bruine
vachtkleur. Witte leeuwen hebben
in het wild weinig overlevingskan
sen, omdat hun vacht teveel opvalt
in het landschap. De moeder van
het witte leeuwtje wierp zaterdag
nog een jong met een gewone kleur.
De leeuwtjes verblijven eerst enkele
weken in de kraamkamers en zijn
daarna pas te zien voor de bezoe
kers. Foto: GPD
De verzamelde bewijzen tegen Vol
kert van der G.:
Van der G. wordt na de aanslag on
afgebroken door een tweetal getuigen
van de moordaanslag tijdens zijn
vlucht op en buiten het Mediapark
gevolgd
In zijn jaszak zit een Star Firestar,
een semi-automatisch pistool van
goedkope Spaanse makelij
De mouwen van zijn jack en de la
tex handschoenen die Van der G. nog
draagt bevatten ruim duizend schot-
restdeeltjes
Het bloed op het pistool komt over
een met DNA van Pim Fortuyn
Het bloed op Van der G.'s broeks
pijp bevat celmateriaal van Pim For
tuyn
In de Celebesstraat in Hilversum
staat zijn rode Toyota Starlet. In de
auto wordt onder meer een uitge
printe plattegrond van het Mediapark
gevonden met daarbij geschreven
'tussen zes en zeven Ruud de Wild'
Op de computer in Van der G.'s wo
ning aan de Esdoomlaan in Harder
wijk is op internet intensief gezocht
naar Fortuyn
Op zolder van zijn woning liggen
twee doosjes munitie van het merk
Luger 9x19 mrp. Er ontbreken zeven
patronen, exact het aantal dat met
het pistool is afgevuurd
Volkert van der G. bekent de moord
De arrestatie van Volkert van der G., vlak na de moord op Pim Fortuyn.
Foto: GPD/Ton Kastermans
Advocaat B. Böhler. Foto's: GPD
Rechter A. Vermolen.
Zelden is in Nederland de aanloop naar een strafproces in
een moordzaak zo veelbesproken geweest als in de zaak te
gen Volkert van der G. Een chronologisch overzicht.
mei 2002
Pim Fortuyn (54) wordt 6 mei doodgeschoten in het Me
diapark in Hilversum. De schutter schiet van nabij op For
tuyn en vlucht te voet. De politie houdt Volkert van der G.
aan.
In Van der G.'s auto vindt de politie plattegronden van het
Mediapark en prints van webpagina's over optredens van
Fortuyn. In Van der G.'s woning vindt de politie dezelfde
munitie die bij de moord is gebruikt.
Justitie maakt bekend dat onderzoek uitwijst dat Van der
G. als eenling heeft geopereerd.
juni
Op last van het ministerie van justitie krijgt Van der G. per
manent cameratoezicht. Van der G. blijft weigeren een ver
klaring af te leggen.
Bij een nieuwe huiszoeking in Van der G.'s woning wordt
explosief materiaal gevonden.
juli
Van der G. gaat in hongerstaking, uit protest tegen zijn de
tentieomstandigheden. Hij blijft wel dnnken.
Diverse commissies buigen zich over Van der G.'s protes
ten. Minister van justitie Korthals voorkomt met een nood
maatregel dat het cameratoezicht wordt beëindigd.
augustus
Van der G. wordt onder medisch toezicht gesteld. De ver
dachte tekent een wilsverklaring waarin staat dat hij dwang-
voeding zal weigeren.
De eerste pro-formazitting, zonder Van der G., is deels live
op tv. De rechtbank houdt de zaak voor drie maanden aan.
september
Justitie arresteert de vriendin van Van der G., in verband
met de vondst van het explosieve materiaal.
Na zeventig dagen beëindigt Van der G. zijn hongersta
king. Het cameratoezicht wordt gehandhaafd.
oktober
De rechtbank wil de zaak begin november nog een keer
pro forma op de zitting hebben.
Het cameratoezicht van Van der G. wordt beperkt.
november
Tijdens de pro-formazitting voor de rechtbank verzet het
OM zich tegen opname van Van der G. in het Pieter Baan
Centrum (PBC) voor een gedragskundig onderzoek. De
rechtbank vindt het onderzoek noodzakelijk.
Trots op het doodschieten van
Pim Fortuyn is hij niet. Als hij weer
voor de afweging zou staan, zou
hij het misdrijf niet opnieuw ple
gen. Dat heeft Volkert van der G.
tegenover de rechter-commissaris
verklaard. Door de populaire poli
ticus van het leven te beroven wil
de Van der G. 'kwetsbare groepen
in de samenleving' beschermen.
Was de Harderwijker tijdens zijn
daad op 6 mei vorig jaar volledig,
verminderd, ernstig verminderd
toerekeningsvatbaar of geheel on
toerekeningsvatbaar? Het advies
van het Pieter Baan Centrum aan
de Amsterdamse rechtbank is van
doorslaggevend belang voor de
bepaling van hoogte van de straf
maat. En over het wel of niet op
leggen van tbs-behandeling.
Het advies van de gedragsweten
schappers vormt een belangrijke
leidraad voor de verdediging van
Van der G.'s advocaten. Dat kan
niet anders, want de schuld van
hun cliënt staat al vast. Hij heeft
immers bekend. Ook aan de over
stelpende bewijzen, opgeslagen in
een justitieel dossier van vijftien
ordners, valt niet te tomen. Voor
moord geldt het basistarief: vijftien
jaar cel. Een moord met een poli
tiek karakter wordt, aldus de Nij
meegse hoogleraar strafrecht Ybo
Buruma, de verdachte nog zwaar
der aangerekend. Tijdens het drie
daags proces tegen in de extra be
veiligde rechtbank, 'de Bunker', in
Amsterdam-Osdorp, heeft officier
van justitie Koos Plooy derhalve
Pim Fortuyn, twee maanden
voor zijn dood.
Foto: ANP/Ed Oudenaarden
een ijzersterke uitgangspositie.
Volkerts advocaten Britta Böhler,
Stijn Franken en Victor Koppe zul
len vrijwel zeker een beroep doen
op 'psychische overmacht' en een
schending van het recht op een
eerlijk proces (het 'fair trial'-begin
sel). Wellicht ligt voor de advoca
ten daar een minieme mogelijk
heid, zeggen Buruma en de advo
caten Gerard Spong en Wim An
ker. Tegelijkertijd geven ze de
raadslieden weinig kans van sla
gen in een proces waarin zelfs de
rechtbank onder immense druk
van de publieke opinie staat.
De verdedigers van Volkert van der
G. zullen ongetwijfeld uitgebreid
stilstaan bij het politieke klimaat in
Nederland tijdens de opkomst van
Fortuyn. Het eindrapport van de
commissie-Van den Haak en het
boek Vervolg ze tot in de hel van de
advocaten Spong en Hammerstein
over het haatzaai-aangifte van For
tuyn zijn gespeld.
Beging Van der G. een emotionele
wanhoopsdaad, waarbij zijn be
wustzijn tijdelijk was uitgescha
keld? In dat geval kan er mogelijk
sprake zijn van psychische over
macht: de verdachte stond onder
zulke grote druk dat diens wilsvrij
heid werd verlamd en er geen an
dere keuze was dan te handelen
januari 2003
Van der G. gaat naar het PBC.
Bij een nieuwe pro-formazitting, blijkt dat
enige tijd heeft geweigerd mee te werken aan het
derzoek. De rechtbank stelt de data vast voor de
ke behandeling.
Met de Slowaakse schilders die de achterboel bij ons
in de verse verf zetten heb ik het niet grondig over de
oorlog in Irak gehad. Ze spraken geen woord over de
grens en dat bevordert de communicatie niet. Voorts
willen zij hun verblijf buitenslands optimaal te gel
de maken. Dat betekent dat ze om acht uur op de
stelling staan en er - afgezien van enkele fysieke
hebbelijkheden zoals eten, drinken, plassen - pas te
gen zessen in de middag vanaf komen. Geen tijd
voor praatjes. Maar de enkele keer dat ze door de
huiskamer lopen, langs de televisie onderweg naar
een nieuwe pot verf in hun oude bestelauto, houden
ze even hun zware pas in, wijzen met een wijsvinger
onder de verf naar het scherm, maken dan dat uni
versele horizontale gebaar met diezelfde wijsvinger
ter hoogte van het strottenhoofd en mompelen
„Irak, Kaputt!"
Ongeacht welk beeld de televisie biedt op het mo
ment dat ze passeren, of nu Saddam Hussein of een
'look-alike' aan het woord is, dan wel Donald Rum
sfeld. Of nu de tanks in processie door de woestijn
trekken dan wel Bagdad achter een gordijn van
groen zeewier met precisie wordt verminkt, de reac
tie van mijn Slowaken is eensluidend en kort: „Ka
putt!" Het ultieme bewijs van de zegetocht van dat
oorspronkelijk Duitse woord door vele talen waar
onder Engels slang 'kaput(t)'; vrij vertaald: naarz'n
mallemoer.
De nieuwste oorlog is ruim een week oud. Mij be
kruipt hetzelfde gevoel dat ik krijg bij een lang
weekend Parijs. Na twee dagen heb ik het idee dat ik
al een eeuwigheid op stap ben. Het 'Irak-gevoel' van
nu is netzoiets. Die oorlog lijkt een eeuwigheid aan
de gang. „Kaputt!", zeggen mijn Slowaken. „Is dat
zo?", maak ik ervan, altijd op zoek naar de nuance.
Uitentreuren is de Amerikaanse senator uit de Eerste
Wereldoorlog geciteerd die zei: „Het eerste slachtof
fer in een oorlog is altijd de waarheid.Paus Grego-
riusXVis in de 17de eeuw met zijn congregatie voor
de verkondiging van het ware geloof begonnen en
hij noemde die verkondiging 'propaganda'. De we
reld heeft vervolgens goed naar die heilige vader ge
luisterd. Machthebbers hebben geleerd om steeds
uitgekiender hun denkbeelden, geruchten, verdacht
makingen of gefilterde informatie aan de man en
laatstelijk aan de televisiekijker te brengen. Het Pen
tagon kan er wat van, maar ook Saddam H. en zijn
broeders in de bloeddorst toonden zich pientere leer
lingen. Alzo staren we verward naar de tiran uit
Bagdad, eenmaal verregaand verborgen achter zijn
bril. Maar misschien was dat wel helemaal niet zijn
bril.
V. x
Rechtbankvoorzitter F. Bauduin. Rechter Th. Gijsberts.
Officier van justitie J. Plooy.
Het OM seponeert de zaak tegen Van der G.'s vriendin. F
Van der G.'s legt een verklaring af bij de rechter-commi
saris. Hij zag Fortuyn als een groot gevaar voor de samen 1
ving.
De familie van Fortuyn kondigt aan schadevergoeding)
Van der G. te eisen.
december
De commissie-Van den Haak, ingesteld om de veilighei
en beveiliging van Fortuyn te onderzoeken, rapporteert.
Fortuyn had beveiliging moeten krijgen, de veiligheids
dienst AIVD blunderde, maar ook Fortuyn zelf schoot te
kort, aldus het rapport.
maart
'De Bunker" in Amsterdam. In deze extra beveiligde rechtbank wordt het proces tegen Volkert van der G. geh|l-J
den. GPD/Phil Nijhuis
Van der G. lijkt niet de man die iste
zichzelf zomaar verminderd tof we
keningsvatbaar laat verklaren, ws;
denkt Buruma. Dat zal hij waai L E
schijnlijk als verraad aan zichzt tar
zien. Buruma: „Volgens mij zitt )ru
de advocaten met een duivels 4 en
lemma. Hun cliënt heeft gehan nse
deld vanuit een gewetenscönfli do<
Als die daar recht voor uitkomt -se
deze visie in de rechtszaak ono gt
wonden uitdraagt en de straf w vei
nemen zoals die komt, riskeert iwij
een zeer hoge gevangenisstraf,
kunnen rechters voor zo'n ver- jy
dachte in zekere zin ook nog rf I
peet opbrengen."
zoals er is gehandeld.
Bij advocaten is artikel 40 van het
Wetboek van Strafrecht, het ver
weer op psychische overmacht,
bijzonder geliefd. Maar bij rechters
is het zeer impopulair. Zelden
wordt in het vonnis een beroep op
dit wetsartikel als grond voor
schulduitsluiting gehonoreerd. Het
aangrijpen van artikel 6 van het
Europees Verdrag voor de Rechten
van de Mens (het recht op een eer
lijk proces oftewel 'fair trial') biedt
de advocaten meer houvast. Het
advocatenkantoor Böhler, Fran
ken, Koppe en De Feijter heeft
schending van dit recht al in tallo
ze zaken aangevoerd. Vooral Fran
ken heeft een reputatie opge
bouwd met een aantal gewonnen
fair trial-zaken bij het Europese
Hof.
Van een schending van het recht
op een eerlijk proces is echter vol
gens strafpleiter Spong in Van der
G.'s geval geen sprake. In de zaak
tegen Fortuyns moordenaar faalt
zo'n beroep op twee belangrijke
gronden, zegt hij. „Ten eerste heeft
Volkert het ten laste gelegde feit
bekend en ten tweede is de beken
tenis van Volkert voor zover mij
bekend niet onder ontoelaatbare
druk tot stand gekomen."
Prof. Buruma deelt deze naar ei
gen zeggen 'haarscherpe analyse'.
Hij vraagt zich overigens af of Van
der G., eigenzinnig als hij is, bereid
is zich te houden aan de verdedi
gingsstrategie van zijn advocaten.
Paul Bolwerk en
Henk van Gelder
Het schilderwerk van de Slowaken heeft niet geleden
onder alle dreiging, zo meldt het Pentagon. De hou
ten spijlen aan de balkons van huize Mulder glan
zen weer als vanouds. Wel zijn de meeste van vu
renhout en blijven dus zorgenkind, aldus een
woordvoerder. Vier terminale zijn vervangen door
nieuwe van meranti. Men moet milieufreak zijn
om het verschil te zien. Het is echter oorlog dus
waar doet een mens het voor? „Kaputt", zegt Wla-
dimir, de beste van mijn drie Slowaken, als hij i
onderweg voor een piasbeurt Saddam ont
waart op het scherm, in het Nederlands
ondertiteld.
Diezelfde avond nog tref ik op de verse
hagelwitte lak van het balkon verdomme
alweer duivenpoep. De duif, was dat
niet het klassieke symbool van de vre
de? Waarom moet uitgerekend dat
beest mijn balkon bevuilen? Is dat
misschien onderdeel van een propa-
gandaojfensiefvan een der strijdende
partijen om de vrede in diskrediet te
brengen? En zo ja, kan iemand van
Nova dat vanavond komen duiden?
Een aantal passages uit de bekentenis van Van der G.
uit. Hieruit blijkt dat hij zich niet 'de redder van
of 'een martelaar' voelt. Als hij opnieuw voor de
zou staan, zou hij de moord niet plegen.
De observatie van Van der G. is afgerond.