IRAK 2
t
Saddam of niet, dat is de vraag
Een rondleiding door Bagdad
Sinds het eerste luchtalarm is
iet een stuk rustiger op straat
VS zaaien verwarring met woorden en bommen
ïzuivere Tomahawks verbeterd
vrijdag 21 maart 2003
Ins Bouwmans
de Ble
ngton - Echt of namaak. Dood of le-
Was het Saddam Hussein met een erg
eesbril, die gisteren op de Iraakse tv
ilde naar de 'kleine slechterik Bush', of
ïbbelganger met een minder krachtige
ig en slechte ogen? En was het wel li
js werd beweerd. In Washington we-
het niet. Maar de kans dat de Iraakse
is geraakt door de raketten die op
rmoedelijke verblijfplaats zijn afge-
is klein.
m leeft, zeggen ze in Bagdad. Op het
on en in het Witte Huis gaan ze er -
Ie zekerheid - vanuit dat Saddam nog
n is, maar zeker weten doen ze niets,
at bandje, maar dat kan ook van tevo-
genomen zijn. „We hebben geen
isies getrokken over de vraag wanneer
rede is opgenomen en of het Saddam
in is", zegt woordvoerder Ari Fleischer
t Witte Huis. „Daarover is discussie",
ninister Donald Rumsfeld (defensie),
chtingenexpert van nieuwszender
ei van een CIA-analist te hebben ge-
dat de Saddam Hussein op tv niet 'de
was, maar later meldde hij dat over-
mctionarissen er steeds zekerder van
n dat toch om 'de echte' ging. Bij Fox
n ze opgevangen dat de Iraakse leider
een tv-toespraak had gehouden
op, maar misschien had hij
itenlandse inlichtingendiensten
dat het wel degelijk Saddam Hus
sein was, en dat zijn stem goed te herken
nen was. Het Pentagon 'studeert nog' op het
resultaat van de gerichte aanval op het
Iraakse leiderschap. Volgens de Washington
Post gaan inlichtingenfunctionarissen er
van uit dat Saddam - en mogelijk ook zijn
twee zonen - in de bunker waren toen die
werd geraakt. Ook is er een anonieme rege
ringsfunctionaris die zegt dat er aanwijzin
gen zijn dat medische hulp voor iemand
werd ingeroepen. Of dat voor Saddam of
een van zijn zoons bedoeld was, is niet vast
gesteld. Volgens Dick Leurdijk, deskundige
op het gebied van veiligheidsvraagstukken
bij het Instituut Clingendael, zullen de Ame
rikanen het onmiddelijk naar buiten bren
gen als ze met zekerheid weten dat Saddam
Hussein dood is. Door het psychologische
effect hiervan kan de oorlog in Irak van kor
te duur zijn.Als Saddam dood is, zal dat
een groot effect hebben op de Iraakse strijd
krachten. Ik verwacht dan grote groepen
overlopers. Ook voor Leurdijk is het echter
de vraag of Saddam bij de Amerikaanse pre
cisiebombardementen al om het leven is ge
komen of gewond is geraakt.
Volgens de Washington Post kregen de
Amerikaanse autoriteiten op de eerste dag
van de oorlog de indruk dat noch Saddam
noch iemand anders het bevel voerde over
het Iraakse leger. De Amerikanen traceren
nauwelijks telefoontjes en concluderen
daaruit dat er grote verwarring heerst in de
Iraakse legertop. Dat kan duiden op de
dood van Saddam.
Leurdijk is daarvan nog niet overtuigd. „Ten
eerste weet je niet wat de bron is. De Ameri
kanen zeggen daar niets over. je kunt er wel
vanuit gaan dat de CIA in Bagdad actief is,
maar om dit bevestigd te krijgen moet je wel
een mannetje heel dicht bij Saddam heb
ben." Leurdijk is daar om eerder geneigd
aan een psychologische truc van de Ameri
kanen te denken. „Je zorgt met deze verha
len toch voor verwarring."
Saddam Hussein uitschakelen is geen sine
cure. De Iraakse leider staat erom bekend
dat hij erg 'veiligheidsgevoelig" is. Hij heeft
vele duizenden bodyguards en verschillen
de dubbelgangers. Hij is zo bang voor aan
slagen dat hij al twee jaar niet in het open
baai' is verschenen en geen twee nachten
achter elkaar op dezelfde plek slaapt.
De tv-toespraak van Saddam Hussein volg
de zo n drie uur na de luchtaanval. Hij
noemde de datum, maar maakte geen con
crete verwijzing naar de Amerikaanse aan
val. Saddam was in militair uniform, droeg
een zwarte baret en een zwaar brilmontuur.
Hij las voor van wat handgeschreven vellen
papier leken, daarmee de indruk wekkend
dat het een reactie op de gebeurtenissen
was.
In Washington wordt gehoopt dat de aanval
het Iraakse regime in ieder geval angst heeft
aangejaagd, omdat de Amerikanen zo dicht
bij konden komen. En of Saddam Hussein
nu dood of levend is, voor de oorlogsvoe
ring maakt het geen verschil, zei een militair
expert gisteren tegen CBS. De grondtroepen
moeten toch Irak in, want Saddam kan ver
vangen zijn door een van zijn zoons.
e Saddam nu opstaan. Foto's: AP
door onze correspondent
Harald Doornbos
bagdad - De naam ligt al maan
denlang op ieders lippen bestor
ven: Bagdad, hoofdstad van Irak.
Maar slechts weinigen weten
wat voor stad het eigenlijk is.
Modern, oud, armoedig of juist
rijk, is er een disco, een goed res
taurant? Een korte rondleiding,
zolang het nog kan.
Zonder Saddam Hussein, vader
en zoon Bush en de krankzinnig
hete zomers, zouden de vijf mil
joen inwoners van Bagdad ei
genlijk weinig reden hebben tot
klagen. Een van 's werelds oud
ste steden is verbazingwekkend
modem en zeer ruim van opzet.
Oorlogen in een ver en minder
ver verleden hebben ervoor ge
zorgd dat er niet veel is overge
bleven van oud-Bagdad. Dus
toen Saddam Hussein in de ja
ren zeventig de olie nationali
seerde, bleven er miljarden dol
lars over om van Bagdad een
moderne stad te maken.
Grote, brede snelwegen leiden
van buiten de stad door en langs
Bagdad. Hier geen 'Amsterdam
se toestanden' met de auto. De
meeste wegen zijn vierbaans,
parkeren langs de weidse boule
vards is kinderspel. De bevol
king van Bagdad koestert haar
auto's. BMW's, Mercedessen en
Chevrolet's van partijleden rij
den overal rond. Dat die auto's
benzine slurpen is geen pro
bleem. Voor een euro krijg je
maar liefst 110 liter benzine! Wie
zou er dan nog een meter lo
pen?
Bagdad is gevuld met bomen,
parken, oorlogsmonumenten,
Saddam Hussein-standbeelden
en natuurlijk de rivier Tigris die
dwars door de stad kronkelt. Ter
ontspanning gaan Iraakse fami
lies naar de twee bij twee kilo
meter grote dierentuin. Of ze
bezoeken een park of een van
de vele restaurantjes en terras
sen aan de oever van de Tigris.
Hier zijn trouwens ook water
fietsen te huren. Dan is er een
De straten van oud-Bagdad tellen vele eettentjes. Wel waakt overal het portret van de leider Saddam
Hussein. Foto: AP/David Guttenfielder
sfeervolle goudmarkt in de
buurt van een werkelijk schitte
rende moskee. Het is een van de
weinige plekken waar je af en
toe door een bedelaar wordt
aangesproken. Hier krijg je ei
genlijk pas het idee dat je in het
Midden-Oosten bent. En de
tweedehands-boekenmarkt op
vrijdagochtend in oud-Bagdad
geeft je de mogelijkheid om in
een van de karakteristieke thee
huizen een waterpijp met ro-
zentabak te roken.
Tussen de vele moskeeën en
kerken vindt men bioscopen en
een oneindig aantal eettentjes.
Pizza, shoarma, ijsje; Irakezen
houden van snacken. Voor een
goed uitzicht tijdens een lunch
bestaat er de 75 meter hoge
Saddam-toren waar op de bo
venste verdieping een rond
draaiend restaurant is gebouwd.
Maar aan alles valt te zien dat
Bagdad al lange tijd stilstaat. De
hotels zijn grote betonblokken
met bruin-oranje gekleurd inte
rieur uit de jaren '70. Veel hui
zen en appartementen dateren
uit dezelfde periode, de verf be
gint te bladderen. De vergeelde
toeristengidsen dateren uit de
jaren '80, net als de vele gam
mele Mazda's waarin de gewone
Iraakse burger rijdt. Ook de
paardenrenbaan is een ingesla
pen bedoening geworden. Vijf
entwintig jaar geleden ging de
elite er een gokje wagen, nu ren
nen er af en toe nog twee paar
den tegen elkaar.
In het vermaarde El Rasheed
hotel is het casino sinds 1991
(de invasie in Koeweit) op slot.
De disco in de kelder van het
hotel - met als eigenaar Saddam
Husseins zoon Uday - heeft
sinds 1995 de deuren gesloten.
Partijleden en hun families kun
nen nu ontspanning vinden in
enkele door Uday gerunde res
taurantcomplexen. Maar zwaar
bewapende militairen houden
bij de ingang de wacht. Alleen
met een lidmaatschapskaart
mag je naar binnen. Echt gezel
lig schijnt het er niet te zijn.
De crisis betekent dat met name
jongeren in Bagdad al jarenlang
niet echt aan hun trekken ko
men. Afgezien van rondslente
ren over de boulevards en een
shoarma eten, valt er weinig
voor hen te doen. Velen zoeken
daarom hun heil in de recente
lijk geopende intemet-cafés.
Maar het regime heeft ongeveer
zestig procent van alle sites ge
blokkeerd. Type je Yahoo of
Hotmail in dan krijg je automa
tisch een zwarte pagina. Een
mobiel telefoonnetwerk bestaat
niet. Satelliettelevisie is verbo
den. Irakezen mogen niet zon
der toestemming met een bui
tenlander praten noch een bui
tenlander bij hen thuis uitnodi
gen. Dat vinden ze jammer.
Want als de inwoners van Bag
dad ergens in uitblinken dan is
het wel in gastvrijheid. En dat is
een groot goed na zoveel jaren
van oorlogen, haatcampagnes,
binnenlandse terreur en door
het buitenland opgelegde eco
nomische sancties.
ark van Assen
r-stad - Het geluid van
italarm gaat door merg
als een vreselijke gil.
:n op straat kijken el-
't aan. Is dit het
iiirt het nu echt? Som-
en in blinde paniek
:1 binnen, anderen
ijuist een winkel uit, nie-
:t echt wat hij moet
lensen die een gasmas-
Öch dragen, maar moe-
it al opzetten? Of moe-
ichten op de tweede si-
e waarschuwt dat het
raarlijk wordt? En moe-
igenlijk naar een schuil-
in zo ja, waar is die dan?
i vragen die schreeuwen
antwoord. Vragen die
niet gesteld moeten
zeker niet na de uitge-
ipagne die al weken
terd in de media. Er
niet eens naar geluis-
ligd als de Koeweiti's
Saddams onmacht
hoofdstad te bestoken,
is zeker: na het eerste
i, gistermiddag half
•lijke tijd, is het een
tiger op straat. Op de
rotonde van Koeweit
je normaal gesproken
niet zeker bent, heerst 's
[s een bijna serene rust
:nsen blijven binnen, ge-
ten als ze zijn van het
«vijs dat de oorlog echt
men is. En iedereen
tv aan om te horen wat
er elders in het land gebeurt.
De geruchten buitelen over el
kaar heen. „Er zijn al zes raket
ten afgevuurd", roept een jon
gen op straat opgewonden.
„Eentje is vlak bij de stad ont
ploft." Een passerende man
heeft iets anders gehoord. „Er
zaten Scuds bij", zegt hij. „Een
tje ervan met gas. Maar de Ame
rikanen hebben ze uit de lucht
gehaald."
Veel bedrijven, scholen en ho
tels hebben een schuilkelder in
gericht voor het geval dat. Maar
er zijn er maar weinig die echt
voorbereid zijn op een noodsi
tuatie. Het begint al bij het per
soneel, veelal gastarbeiders die
geen enkele training hebben ge
had, laat staan een gasmasker.
Zelfs sommige soldaten, die
sinds een week geposteerd staan
bij alle hotels in de stad, weten
niet wat ze moeten doen.
Een stoere jongen in volle be
pakking vraagt vertwijfeld aan
een passerende gast of die weet
wat een ononderbroken toon
betekent, de derde variant van
het luchtalarm. „Dat is het teken
dat alles veilig is", zegt de man
geruststellend.
Even later houdt het hotelperso
neel op verzoek van de militai
ren een oefening. Er sjokken na
een paar minuten welgeteld drie
gasten naar de schuilkelder, die
angstig leeg is. Zelfs geen water
en eten. „Maar daar wordt voor
gezorgd", zegt de manager, die
trots naar een bediende wijst die
met twee pakken jus d'orange
komt binnenwandelen. „Ik denk
dat we het snel voor elkaar heb
ben."
Het zelfvertrouwen van de ma
nager is zeker niet besteed aan
de vele duizenden mensen die
zich twee uur na de aanval al
verdringen bij de balies op Ku
wait International Airport. De
mensen met haast komen voor
al uit India, Pakistan, Egypte en
de Filipijnen. Sommigen wach
ten vergeefs op hun vlucht,
want een aantal ervan is gecan-
celd. Anderen houden de moed
er in, omdat er nog steeds ook
veel vliegtuigen vertrekken. De
westerse maatschappijen vlie
gen niet meer, maar die uit het
Verre Oosten vooralsnog wel.
Er staan lange rijen. Kinderen
hangen moe tegen hun moeder
aan, die zelf ook nauwelijks haar
ogen kan openhouden.
Oude mannen en vrouwen zit
ten versuft op hun koffers. „Het
wordt me te gevaarlijk", zegt
Shakeel uit Pakistan. Hij is al
twintig jaar in Koeweit en hij is
dus wel wat gewend als het gaat
om dreigende situaties. „Maar
dit is toch anders. Ik ben echt
bang voor de reactie van Sad
dam."
Maar er zijn ook nog mensen
die doodgemoederd de aan
komsthal inwandelen, zoals
Mohammed Al-Fifi, een elektro
technicus uit Egypte. Hij is net
geland met een toestel uit Bang
kok. „Is de oorlog begonnen?
Oh ja? Ik ga gewoon aan het
werk, hoor", zegt hij. „Ik zie wel
wat er gebeurt. Als mijn tijd is
gekomen, merk ik het wel."
Journalisten van de BBC trekken in een schuilkelder in Koeweit-Stad hun speciale beschermende pakken tegen een chemische aanval aan. Foto: AP/Wally Santana
uurd door Global Positioning System
Tomahawk-kruisraketten hebben
iairen een grote reputatie, hoewel enige
i0p zijn plaats is. Persconferenties tijdens
dog (1991) gaven de wereld het beeld
projectiel dat over een afstand van 1000
:r bij iemand door de voordeur geschoten
den.
isten in de Iraakse hoofdstad deden met
tg en ontzag verslag over de projectielen
een snelheid van 880 kilometer per uur op
tg geen 15 meter hoogte door de straten
loofdstad schoten.
'eek achteraf dat de Tomahawk met een
van meer dan 1300 kilo aanzienlijk min-
ctief was dan werd beweerd,
van de Amerikaanse militaire inlichtin-
st na de Golfoorlog kwamen met verbijs-
resultaten. In slechts de helft van de ge-
Wamen de ongeveer 1 miljoen dollar per
stende Tomahawks, gebouwd door Ray-
iystems Company, in de buurt van hun
3- Een nog kleiner deel van de honderden
I rde raketten verwoestte het doelwit ook
Ulpkelijk. Het belangrijkste effect dat de raket
te moeten komen van de public-rela-
tionsafdeling van de Amerikaanse strijdkrachten.
Sindsdien zijn de geleide projectielen wel verbe
terd. Raakten ze boven Irak nog wel eens de weg
kwijt door gebrek aan duidelijk herkenbare pun
ten in het landschap, nu worden ze vooral ge
stuurd door Global Positioning System (GPS) sa
tellieten.
De vernieuwde versies werden in onder meer in
1998 ingezet tegen Afghanistan en Sudan als ver
gelding voor de bomaanslagen op de Amerikaan
se ambassades in Kenya en Tanzania, aanslagen
waarvoor ook Osama bin Laden verantwoordelijk
wordt gehouden. Ook werden Tomahawks in het
voorjaar van 1999 bij de NAVO-acties tegen Servië
gebruikt. Van de afgevuurde raketten raakte ech
ter nog altijd 15 procent zijn doel niet.
De kruisraket werd in de jaren tachtig ontwikkeld
als kernwapen tegen de Sovjetunie, maar werd na
het einde van de Koude Oorlog omgebouwd tot
een conventioneel wapen. De 6,25 meter lange
projectielen worden doorgaans afgeschoten van
zowel oppervlakteschepen als onderzeeërs, heb
ben een explosieve lading van bijna 500 kilo en
hebben een maximumbereik van ruim 1600 kilo
meter.
door Martijn Delaere
den haag - Waar zitten de Amerikanen?
Zijn de Abrams-tanks van de Third Division
nu wel of niet opgetrokken? Wat doen de
Special Forces? Waar zit de hoofdmacht
van de mariniers? Waar komen de bom
menwerpers vandaan die Bagdad besto
ken?
Vragen, allemaal vragen, die iedereen
stelt maar waar niemand buiten de plan
ners van Central Command een exact
antwoord op heeft en die vooral de Iraak
se militaire top bezig moeten houden.
Waar zijn onze troepen? Welk verzet ple
gen ze? Kunnen we nog wel op de Repu
blikeinse Garde vertrouwen? Leeft de
Grote Leider nog? Het Pentagon zaait
verwarring met woorden, bommen en
raketten.
'Operation Iraqi Freedom' ontbrandde
gisterochtend met een paar gerichte aan
vallen op een vermoedelijke schuilplaats
van Saddam Hussein en zijn getrouwen
in het zuiden van Bagdad, en kreeg gis
teravond een vervolg met meer gerichte
bombardementen op het centrum van
de stad. De operatie omvat naast een ge
richte militaire strategie een ongekende
propaganda- en desinformatiecampag
ne.
Informatie en propaganda om de Irake
zen over te halen te kiezen voor de Ame
rikaanse bevrijders en om het Iraakse lei
derschap op het verkeerde been te zet
ten. En het verstórén van de informatie
stroom om het Iraakse opperbevel onwe
tend te houden over de ontwikkelingen
op het slagveld in Zuid- en West-Irak.
Vanaf nu, zo houden de planners bij
Central Command en in het Pentagon
zich voor, zullen de VS het initiatief be
houden en de Irakezen van moment tot
moment op het verkeerde been zetten.
Als een bokser die om zijn tegenstander
danst. De aanslag op Saddam mislukt?
Dan gaan we razendsnel over tot de vol
gende fase. De luchtaanvallen op Bagdad
zijn gisteravond dus uitgebreid, nu voor
al om de militaire communicatie te ver
storen. Maar het geweldsniveau kan nog
vele malen worden opgevoerd.
Minister van defensie Donald Rumsfeld
liet weten dat een militaire operatie uit
gevoerd zal worden 'waarvan de schaal,
de kracht en de omvang ongekend zullen
zijn'. We mogen er dus vanuit gaan dat
de VS de strijd zowel horizontaal (over
het gebied) als verticaal (in geweldsni
veau) zullen escaleren. Waarom zou je
alle bommen en granaten op Irak losla
ten, met alle gevar en van burgerslachtof
fers van dien, als Saddam van zijn troon
gestoten kan worden met een paar wel
gerichte kruisraketten, satellietgeleide
bommen of kogels van het Delta Team?
De strijd is gisterochtend in die geest be
houdend ingezet met de 'onthoofdings-
aanvallen' op het Iraakse regime en later
op dag met meer gerichte kruisraketaan-
vallen op hoofdkwartieren in Bagdad. De
stad staat niet in brand. Er rijdt nog ver
keer en de straatlampen branden.
Het beeld op de grond in het zuiden van
Irak is - met opzet - veel onduidelijker. Is
het een slagveld of niet? Journalisten zit
ten op last van Pentagon vast in een le
geronderdeel en missen 'the big picture'.
Uit alle onvolmaakte berichten kunnen
we wel opmaken dat de Amerikanen
Zuid-Irak zijn binnengevallen, maar waar
ze zijn? Staan ze over twee of drie of vier
dagen voor Bagdad?
Eenheden van de First Expeditionary
Force van de Amerikaanse mariniers
hebben onder dekking van gevechtsvlieg
tuigen van verschillende vliegdekschepen
in de Perzische Golf posities ingenomen
in het zuiden om de opmars van de Brit
se en Amerikaanse landmachteenheden
naar Bagdad en Basra mogelijk te maken.
Zij maken met artilleriebeschietingen het
aanvalstenein rijp voor de doorstoot.
Het US Marine Corps zou de grensplaats
Umn Qasr hebben ingenomen en Iraakse
soldaten, die net een mijnenveld hadden
gelegd, zouden zich hebben overgege
ven, meldt een verslaggever van CBS. Op
een andere plaats - op de Safwan Hill -
beschieten mariniers een observatiepost
van de Irakezen. In het westen nemen
Apache gevechtshelikopters Iraakse tanks
onder vuur. In het oosten staan olie-in
stallaties in brand. Een patrouille van de
mariniers neemt twee Iraakse pantser
voertuigen onder vuur met TOW-anti-
pantserraketten.
Snippers die niets zeggen over het ver
loop van de strijd, en hetzelfde geldt voor
de televisiebeelden op CNN of de BBC.
Alleen in het geïmproviseerde hoofd
kwartier van de commandant te velde,
generaal Tommy Franks, staat op de
computerschelmen de actugfe stand van
zaken. En zelfs als Saddam Hussein daar
een spion had, zou hij uiteindelijk niets
kunnen doen aan de onverbiddelijke
Amerikaanse opmars naar Bagdad.
Special Forces van de VS zouden al con
tact hebben gemaakt met officieren van
de Speciale Republikeinse Garde, de lijf
wachten van Saddam Hussein. „Zij vra
gen zich nu af waar hun belangen liggen,
nu Hussein snel zal worden afgezet." Als
zij zich realiseren dat het regime zal ver
dwijnen, 'zal hun gedrag veranderen', zei
minister Rumsfeld.
Het zou een mooie coup zijn en een
bloedige oorlog in Bagdad kunnen voor
komen, maar is het ook waar? Wil de mi
nister niet juist onrust zaaien binnen
Saddams elitetroepen? Woorden om ver
warring en twijfel te zaaien in de vijande
lijke gelederen. Irak wilde gisteren ook
meedoen. Er zou een Amerikaanse heli
kopter zijn neergehaald. Het kan best,
maar of het ook zo is?
