Chirac heeft een probleem
IRAK 2
De Derde Wereldoorlog?
Zjirinovski rapt voor Saddam
en tegen cowboy Dzjordzf
Mariniers sleuren al wat
draagbaar is mee de woestijn in
spreken nu al over een historische
oorlog
Raketten afgeschoten op Irak
donderdag 20 MAART 20C>3
correspondent
Immerveen
Grondig verziekte transatlantische
de NAVO knock out geslagen, de
je Naties die weer net zo machte
als tijdens de koude oorlog, een
1 Unie die nog nooit zo verdeeld is
en een oorlog tegen Irak die er
I is gekomen. Ziedaar het resultaat
loging van het bonte gezelschap
rlijn/Moskou/Peking om Amerika
ntje lager te laten zingen.
ofdrol in die turbulente periode
gelegd voor de Franse president
In het ene deel van de wereld
ij de hemel in geprezen en in het
deel een enkeltje hel toegewenst,
te categorie ziet hem als de man
noed had de handschoen op te
tegen de enige supermacht op
)e tweede partij beschouwt hem
errader die gemene zaak maakt
van de ergste tirannen die de
;ent. Nuances waren er niet. Al-
iet tot het moment dat de Ameri-
president Bush besloot dat het
i was. Op dat ogenblik ontstond
Chirac een groot probleem,
se president had steeds bij hoog
aag volgehouden dat zijn weer-
en de geplande oorlog was ge-
oor zijn liefde voor Amerika,
moeten elkaar de waarheid ver
ras zijn betoog tegen de Ameri-
media. Het gaat niet om de in-
g van Saddam Hussein, een
een dictator, een wrede tiran die
>zit is van ellendig oorlogstuig,
et gaat om de manier waarop
m bestrijdt en welke middelen
daarbij horen. Voor de Amerikanen moet
het standpunt van Chirac niet als een
verrassing zijn gekomen. In september
vorig jaar had de president een uitge
breid vraaggesprek met de New York Ti
mes waarin hij zich stevig verzette tegen
de nieuwe doctrine van president Bush
die uitgaat van preventief optreden tegen
staten die Washington als een bedreiging
van de nationale veiligheid beschouwt.
Chirac maakte in dat gesprek duidelijk
dat hij het spel uitsluitend via de Veilig
heidsraad wilde spelen en dat hij niets
van de preventie-doctrine van Bush
moest hebben: „Ik ben daar heel terug
houdend in. Vanaf het moment dat een
natie zichzelf het recht toebedeelt pre
ventief op te treden, betekent dit dat an
dere naties dat natuurlijk ook gaan doen.
Wat zal men zeggen als China preventief
tegen Taiwan gaat optreden omdat Tai
wan een bedreiging voor China zou zijn?
Wat zou de reactie van de Amerikanen
en de Europeanen zijn? Of wanneer India
preventief zou gaan optreden tegen Pa
kistan, of andersom? Of Rusland? Het is
een buitengewoon gevaarlijke doctrine
die dramatische consequenties kan heb
ben. Een preventieve actie kan worden
uitgevoerd wanneer de noodzaak zou
blijken maar het moet een actie zijn van
de internationale gemeenschap, die in de
huidige tijd wordt vertegenwoordigd
door de Veiligheidsraad van de Verenig
de Naties."
Anderzijds wisten de Fransen natuurlijk
bliksems goed dat de houding van de VS
tegenover de Verenigde Naties al langere
tijd was veranderd. President Clinton gaf
in december 1998 botweg opdracht tot
dagenlange bombardementen op Bag
dad en alle belangrijke militaire installa-
Jacques Chirac. Foto: AP
ties in Irak zonder ook maar enig overleg
met de Veiligheidsraad te hebben ge
voerd en zonder enige waarschuwing
over het begin van de militaire operaties
te hebben gegeven. Aanleiding voor Clin
ton was de botte manier waarop Saddam
Hussein het werk van de VN-inspecteurs
onmogelijk maakte. Die Amerikaanse
houding is na de terreur op 11 september
2001 alleen maar harder geworden.
Chirac heeft, bewust of onbewust, zijn
thuisfront steeds voorgehouden dat een
oorlog rond Irak vermijdbaar is. Dat heeft
hem geen windeieren gelegd. De presi
dent is nog nooit zo populair geweest in
eigen land. Vriend en vijand stak de lof
trompet over hem en in het parlement
had hij honderd procent steun. Maar nu
de oorlog is begonnen, moeten de argu
menten worden bijgesteld. De Franse
ambassadeur bij de VN liet tegenover
CNN al een proefballonnetje op: Als blijkt
dat Saddam Hussein tegen de Ameri
kaanse en Britse soldaten gifgassen ge
bruikt, zal Frankrijk te hulp schieten met
speciale apparatuur. Het voorstel werd in
Washington onmiddellijk weggehoond.
Frankrijk is momenteel de gebeten hond
in Amerika. Veel meer dan Duitsland en
Rusland, die Chirac de kastanjes uit het
vuur hebben laten halen. Chirac deed dat
graag omdat hij er een erkenning in zag
de leider te zijn geworden van de Euro
pese Unie. Maar het bedrijfsleven ziet de
toekomst somber in. Werkgeversorgani
saties hebben zich bezorgd afgevraagd
wat de consequenties van de breuk met
de VS zullen zijn voor de handelsbetrek
kingen.
Chirac heeft nu een paar maanden op
dat toneel gestaan. De politieke elite in
het land vindt dat wel genoeg. Directeur
Thierry de Montbrial van het Instituut
voor Internationale Betrekkingen IFRI
(het Franse Clingendael - red.) geeft de
president het advies zich voortaan vooral
met binnenlandse aangelegenheden be
zig te houden. „Op de lange termijn is de
beste troefkaart voor de buitenlandse po
litiek van Frankrijk haar vermogen eco
nomische en sociale hervormingen door
te voeren."
door onze correspondent
Frank Hendrickx
moskou - In tijden van nood
kan Saddam Hussein in elk ge
val op één vriend rekenen: de
Russische ultranationalist Vladi
mir Zjirinovski. De even omstre
den als clowneske Russische po
liticus hekelt bijna dagelijks de
'imperialistische politiek' van de
Verenigde Staten. Zjirinovski's
onnavolgbare tirades tegen de
'maffe cowboy George' zijn in
middels zelfs verwerkt in een
hiphop-nummer.
„Het is een schande", brulde de
rood aangelopen Zjirinovski gis
teren maar weer eens vanaf de
kansel in het Russische parle
ment. „We vertrekken." En daar
gingen ze, de zogenaamde 'libe
raal-democraten' van Zjirin
ovski, woedend over het door de
Doema geweigerde debat over
Irak. „Op weg naar het front",
becommentarieerde een parle
mentaire journalist van een
Russische krant droogjes. De
fractie van Zjirinovski trok in
plaats daarvan naar de Ameri
kaanse ambassade in Moskou.
'Vergelijkbaar met de intocht
van de Duitsers in Polen in
1939', noemde Zjirinovski de
Amerikaanse campagne tegen
Irak.
Zjirinovski verdedigt de dictator
van Irak tot het bittere einde,
dat is zeker. De afgelopen jaren
was het land van Saddam dan
ook de favoriete reisbestemming
van de flamboyante ultranatio
nalist. In 2001 figureerde Zjirin
ovski, die ooit beloofde Duits
land met kernafval te laten on-
Vladimir Zjirinovski. Foto: AP
derlopen, nog als één van de
gasten op de verjaardag van de
dictator. En ook dit voorjaar liet
Zjirinovski zich fêteren aan de
oevers van de Tigris.
Waarschijnlijk was het Zjirin
ovski's laatste bezoek aan Bag
dad, want als de Amerikanen
het eenmaal voor het zeggen
hebben, zal hij tot persona non
grata worden verklaard. In Ame
rika is Zjirinovski dat al. Het
laatste bezoek van Zjirinovski
aan Irak heeft Rusland wel
maandenlang bezig gehouden.
Aanleiding was een televisie
filmpje waarin een duidelijk
aangeschoten Zjirinovski een
met krachttermen doorspekte
donderspeech tegen president
Bush afsteekt. 'Dzjordzj, ty kov-
boj', George, jij cowboy, en 'bl-
jadj', een Russisch scheldwoord
voor prostituee, zijn de belang
rijkste steekwoorden in de rede.
Dat ging zelfs het Russische par
lement te ver.
Een procedure werd gestart om
Zjirinovski af te zetten als vice-
voorzitter van de Doema. De ul
tranationalist wist dat te voorko
men door te beweren dat de vi
deoband met trucage tot stand
was gekomen. „Ik ben dat niet", i
aldus Zjirinovski.
Delen van de speech zijn inmid
dels verwerkt in een populair
hiphop-nummer dat circuleert
op internet (www.realmusic.ru/
songs/26252).
door Alexandra Zavis
Computerspelletjes, cd's, televi
sietoestellen, strandstoelen,
knuffelberen... Als de Ameri
kaanse mariniers ten oorlog
trekken, hebben ze meer dan al
leen maar camouflagepakken en
beschermende kledij bij zich.
„Noem iets en iemand zal wel
een manier gevonden hebben
om het in te pakken en mee te
nemen", zegt Jennifer Knotts
van de 3rd Marine Aircraft
Wing. Boven haar groene veld
bed hangt een klein knuffel
hondje dat haar moeder heeft
opgestuurd. Het doet haar den
ken aan het huisdier van de fa
milie, Biscuit. „Volgens mijn
moeder moet iedereen een
hond hebben", zegt ze glimla
chend.
Na meer dan een maand van
wachten op een geheime lucht
machtbasis in de woestijn zijn
de mariniers vindingrijk gewor
den in het gezellig maken van
de stoffige en door de wind
voortdurend bolgeblazen ten
ten.
Na twaalf uur lang klussen aan
vliegtuigen of zandzakjes vullen
is een sigaar, een kop koffie van
vers gemalen bonen en een berg
snoep een welverdiende luxe.
„Hadden we maar elektriciteit",
verzucht Michael Barrow. De
meeste tenten zijn verlicht,
maar slechts enkele hebben
stopcontacten.
Grondtroepen moeten alles wat
ze meenemen op hun rug dra
gen en zijn dus geneigd om een
stuk lichter te reizen. Chris Pap
pas is gestationeerd in het noor
den van Koeweit met de mari
niers van het 7de regiment. Hij
draagt bij de naamplaatjes om
zijn hals een zilveren ring, een
cadeau van zijn beste vriend. De
ring werd door diens grootvader
al gedragen in de Tweede We
reldoorlog, zijn vader had hem
daarna in Vietnam en zijn broer
tijdens de Golfoorlog van 1991.
„Het doet me iets om die ring
van hem te krijgen omdat het ei
genlijk een pure familietraditie
is."
Leonardo Ochoabazante, een
28-jarige Amerikaan van Ecu-
adoraanse afkomst, laat een
klein babysokje zien. Hij kijkt er
's avonds altijd even naar omdat
het hem doet denken aan zijn
vrouw en hun 10 maanden ou
de baby. „Ik mis hen verschrik
kelijk", zegt hij met een brok in
de keel.
In veel tenten op de lucht
machtbasis van de 3rd Wing zijn
vlaggen opgehangen, liggen ta
pijtjes die gekocht zijn op de
plaatselijke markt en staan gam
mele rekken van triplexhout.
„Muziek is van essentieel be
lang", zegt K.C. Iversen. Hij
heeft duizenden liedjes op zijn
MP3-speler. „Van klassiek tot
Metallica, ik heb het allemaal."
Direct na de dubbele aanslag van 11 september
2001 meenden vele geschokte waarnemers dat dit
wel eens het begin van de Derde Wereldoorlog
zou kunnen zijn. De Amerikaanse president sprak
weliswaar niet over een wereldoorlog, maar zei
wel dat de Verenigde Staten nu in oorlog waren.
Van een oorlog, laat staan een wereldoorlog, in
traditionele zin was echter evident geen sprake.
Het ging om een terroristische aan
slag, uitgevoerd door een los georga
niseerd netwerk van religieuze radi
calen.
Van een oorlog zou sprake zijn als de
aanslag het werk was geweest van een
natiestaat, die de Verenigde Staten te
gelijkertijd ook op conventionele ma
nier zou hebben aangevallen. Er is
echter in de wereld geen enkele staat
die het in zijn hoofd zou halen de VS
aan te vallen. Het zou gelijk staan aan
zelfmoord.
Van een wereldoorlog spreken we al
leen wanneer grote mogendheden ja
renlang strijden om de hegemonie in
de wereld. Tijdens de Eerste Wereld
oorlog stonden Engeland, Frankrijk
en Rusland tegenover Duitsland en Oostenrijk -
Hongarije. In 1917 verklaarden ook de VS de oor
log aan Duitsland en dat leidde in 1918 tenslotte
tot de Duitse nederlaag. Er waren toen tien mil
joen soldaten gesneuveld en twintig miljoen sol
daten zwaar gewond geraakt Europa was totaal
ontredderd.
In de Tweede Wereldoorlog vochten Duitsland,
Italië en Japan tegen een coalitie van Engeland,
de Sovjetunie en de VS, waarbij moet worden op
gemerkt dat de Italiaanse bijdrage weinig indruk
wekkend was. Dit conflict veroorzaakte vijftig mil
joen doden en een wereldwijde verwoesting.
Merkwaardigerwijze is een wereldoorlog op dit
moment helemaal niet mogelijk. Voor een serieu
ze wereldoorlog zijn meerdere, liefst vrijwel even
sterke grote mogendheden nodig. Dat was het ge
val in de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. De
huidige machtspolitieke constellatie zit funda
menteel anders in elkaar.
Er is nu namelijk maar één grote mogendheid, of
misschien kunnen we beter spreken van een su
per- of hypermogendheid, namelijk de Verenigde
Staten. Op dit moment is er geen enkele natie die
het met enige kans op succes tegen de VS kan op
nemen. Er valt zelfs geen coalitie van naties te be
denken die dat zou kunnen. Zonder moeite valt
te voorspellen dat deze situatie nog minimaal een
kwart eeuw zal duren. Wat er daarna gaat gebeu
ren is duister. Als bestaande trends kunnen wor
den doorgetrokken, mogen we aannemen dat
China en India zich in de tweede helft van deze
eeuw zullen ontwikkelen tot economische gigan
ten.
China heeft in ieder geval al een indrukwekkende
start gemaakt. Of China, of India te zijner tijd zal
besluiten zijn economisch potentieel om te zet
ten in militaire macht is onvoorspelbaar. Zeker is
wel dat de Amerikanen zich op de middellange
termijn heel wat meer zorgen maken over China
als mogelijke strategische concurrent
dan over de 'schurkenstaten' waar
nu zoveel over is te doen.
Zo valt eenvoudig te concluderen dat
een wereldoorlog naar alle waar
schijnlijkheid pas over een kleine
halve eeuw weer mogelijk is. De inzet
van dat conflict zal de hegemonie in
Azië zijn. Geheel theoretisch lijkt mij
de kans dat de Europese Unie of Ja
pan, tot het uiterste getergd door de
arrogantie van de Amerikaanse
machtsuitoefening, op relatief korte
termijn zou besluiten de militaire
competitie met de VS aan te gaan.
Het is natuurlijk wel zo dat de EU en
Japan beiden beschikken over de fi
nanciën en de technologische moge
lijkheden om het de Amerikanen knap lastig te
maken.
Ondanks al het mediageschetter stellen de Ameri
kaanse interventies sinds het einde van de Koude
Oorlog militair gezien en in vergelijking met de
grote conflicten van de vorige eeuw helemaal
niets voor. Noch Irak, noch Servië, noch Afgha
nistan was in staat serieuze tegenstand te bieden.
De komende, tweede strafexpeditie te^n Irak zal
door vriend en vijand al als een mislukking wor
den beschouwd als er enkele duizenden Ameri
kaanse soldaten sneuvelen. Bij de diverse Ameri
kaanse interventies sinds het einde van de Koude
Oorlog zijn immers slechts enkele tientallen Ame
rikanen om het leven gekomen.
Het is juist het enorme, nauwelijks te bevatten
Amerikaanse militaire overwicht dat het moeilijk
te begrijpen maakt waarom de Amerikanen zich
zo panisch opstellen ten opzichte van de zoge
naamde boevenstaten. Kort geleden verklaarde
de Amerikaanse president weer eens dat Irak op
dit moment een directe bedreiging voor de veilig
heid van de VS vormt.
Dat Irak is veel zwakker dan in 1990, dat Irak
wordt permanent minutieus in de gaten gehou
den, dat Irak wordt vrijwel dagelijks gebombar
deerd en de positie van de VS in het gebied van
de Perzische Golf is veel sterker dan in 1990. Het
Amerikaanse optreden tegen Irak is daarom mili-
tair overbodig en moet vooral gezien worden als
een symbolische demonstratie van de Ameri
kaanse hegemonie.
correspondent Ans Bouwmans
ton - De oorlog tegen Irak is uniek. Hij markeert
snteling in het Amerikaanse buitenland-denken,
storici en buitenlandexperts.
ïeorge W. Bush geleide oorlog tegen Irak kent
één rechtvaardiging. De Verenigde Staten
n strijde om ontwapening van Irak af te dwin-
e internationale gemeenschap - geleid door de
Israad van de Verenigde Naties - zijn verant-
theden laat liggen, dan knappen wij het wel
lush. Ook al is er breed verzet in diezelfde in-
ale gemeenschap.
tijd verantwoordt Bush de invasie door zich te
i op de bedreiging die Saddam Hussein zou
«)r de veiligheid van de VS. Bush wil niet
it Irak een terrorist helpt aan een 'vuile' bom,
it juist voorkomen. Dat is een radicale veran-
t denken over een rechtmatige oorlog. Deze
'preventieve' oorlog is ter verdediging te-
r dat direct noch dichtbij is. Wat moeten
n vinden?
«ntieve oorlog is nog nooit in de moderne
i grote democratie gevoerd. Dit is nieuw, en
:en ik dat de drempel en de internationale
(sover zo'n buitengewone stap zo hoog en
ilijk had moeten zijn. Helaas, het heeft niet
:e niveaus bereikt", stelt John Ikenberry,
t internationale relaties aan de Georgetown
li in Washington.
fcniet dat dit een preventieve oorlog is, maar
eerder een oorlog in reactie op Saddam Husseins
schandelijke schending van de bestandsovereenkomst
(uit 1991, red.)", zegt Walter Russel Mead. De schrijver
van 'Hoe Amerikaans buitenlands beleid de wereld ver
anderde' verwacht dat Amerika de ergste schade heeft
opgelopen in de aanloop naar de oorlog. Hij denkt dat
de wereldopinie weer zal omslaan in het voordeel van
de VS als mensen zien dat president Bush - zoals hij ge
looft - serieus zijn beloftes nakomt om een beter en vrij
er Irak tot stand te brengen en bewijs voor de misdaden
van Saddam Hussein publiek gemaakt wordt.
„Deze oorlog is uniek, alhoewel er wel al eens eerder
'preventieve' operaties zijn uitgevoerd door Amerikaan
se presidenten", aldus Robert Dallek. Deze historicus,
verbonden aan de Universiteit van Boston, wijst onder
meer op de Varkensbaai-invasie (1961) door tegenstan
ders van de Cubaanse dictator Fidel Castro, die door
president Kennedy werden gesteund. Maar zoiets als
het ultimatum van president Bush aan Saddam Hussein
en diens oorlogsverklaring zijn nog nooit vertoond, zegt
Dallek in een PBS-programma over het historisch per
spectief van de Irak-oorlog. Hij rekent nu binnen en
buiten Amerika op 'een explosie van spanning en ver
deeldheid over wat de VS doen'. Emeritus hoogleraar
Howard Zinn in dezelfde uitzending: „Het is een schan
delijk moment in de Amerikaanse geschiedenis. Pre
sident Bush is nu het grootste gevaar voor de wereldvre
de."
.Amerika zal meer en-meer geïsoleerd raken in de we
reld, vooral door zo in te druisen tegen de wil van de
Veiligheidsraad", meent Charles Kupchan, hoogleraar
internationale betrekkingen in Washington. „Landen
zullen de VS zijn macht eerder kwalijk nemen dan res
pecteren. Ze zullen Washington eerder tegenwerken
dan steunen. Ik geloof dat de breuk met Europa niet te
repareren zal zijn, en dat er feitelijk een einde komt aan
de Atlantische Alliantie, de anker van het internationale
systeem sinds de jaren veertig. Een verdeeld en moeilijk
wereldlandschap ligt voor ons", zo laat de voormalige
medewerker van het veiligheidsteam van president Bill
Clinton weten.
Neoconservatief William Kristol benadrukt vooral de
kansen in deze 'nieuwe eeuw" voor buitenlandse poli
tiek in gesprekken met Amerikaanse dagbladen. „Irak
heeft gevolgen die veel verder zullen gaan dan Irak",
zegt hij. Hoe de oorlog afloopt - goed of niet - zal het
oordeel van mensen bepalen over wat te doen in de toe
komst. Als de oorlog slaagt, dan zijn de Verenigde Sta
ten in een positie om een politiek van confrontatie te
voeren tegen schurkenstaten en werk te maken van de
hervorming van het Midden-Oosten", aldus de hoofdre
dacteur van de conservatieve Weekly Standard.
Tot slot de visie van Robert Byrd, de 85-jarige Demo
cratische senator uit West-Virginia, sinds vorige maand
terug te vinden in advertenties van de vredesbeweging
in de VS: „De boosheid en schok na de verschrikkelijke
aanvallen op 11 september zijn te begrijpen, van elke
president. Het moet verschrikkelijk frustrerend zijn om
niet meer te kunnen doen dan jagen op een schaduw en
vergelding te zoeken op een amorfe, vluchtige vijand.
Maar om die frustratie en woede om te zetten in het ex
treem destabiliserende en gevaarlijke debacle dat we nu
zien op het terrein van buitenlandse politiek is onver
geeflijk."
1
Vanaf de USS Donald Cook in de Rode Zee werden vanacht de eerste raketten afgevuurd op militaire doelen in Irak. Vanaf het schip zullen de komende tijd meer raketten
03j eschoten. Foto: Reuters/ Alan Baribeau
