Gevolgen van
keuze kabinet
niet duidelijk
mm
IRAK 1
Diplomatie VS heeft gefaald, maar Bush krijgt zijn oorlog
ïen gasmasker heb ik niet, wel een schuilkelder'
«incipiële Cook weg Bush vastberaden en sober naar oorlog
Verhoogde alarmfase in
VS na ultimatum Irak
Autoloze zondag bij oliecrisis
li's snel weg
waterforum
Een delegatie van vijf
en heeft vanmorgen
g het wereldwaterforum
[overlaten, nadat de
kaanse president Bush
jmatum aan Saddam
in had gesteld. Het kwin-
ide naar Tokyo en nam
het vliegtuig naar Irak,
|e Iraakse ambassade in
anse hoofdstad laten we-
isen sturen
h pretzels
Franse burgers zijn een
egonnen om massaal
|s, een zoutje, te sturen
e Amerikaanse president
De actie op de website
(retzelforbush.com moet
richt bieden aan de boy-
Franse frietjes en
h toast' (wentelteefjes)
nder anderen leden van
ïerikaanse Congres we-
e anti-oorlogshouding
irijs. Bush verslikte zich
een pretzel, waarna hij
lit ging. De website
bezoekers nu de zoutjes
en voor 7 euro. Daarvan
>n euro naar een goed
ilims VS klaar
1 r wraakacties
l - Een Amerikaanse mos-
anisatie heeft moskeeën,
entra en andere instellin-
orzien van richtlijnen
e omgang met bommel -
i, geweld en andere anti-
ische acties. De organi-
eest dat mensen die er-
n alsof ze uit het Midden-
ii komen doelwit worden
weid zodra de oorlog in
igint. „Als Amerikanen
d worden of gewond ra-
als er ergens ter wereld
nslag op een Amerikaans
ii wordt gepleegd, vrezen
reacties.
wordt minst
ulaire oorlog'
De aanstaande oorlog in
vermoedelijk het minst
lire conflict dat de VS
bben uitgevochten. Dat
Amerikaans-Palestijnse
:tueel Edward Said giste-
n een toespraak voor zo'n
j, d studenten van de
can University in Cairo.
n| if niet dat dit een oorlog
rak is. Dit is een oorlog
k." Het gaat de VS niet
nocratie of mensenrech-
,n aar om delfstoffen en
)0J sche controle, aldus
De en kleine groep binnen
it erikaanse regering heeft
y ialistische' ambities, en
je t alle tegengeluiden, al-
;jfl hoogleraar vergelijkende
j lurwetenschap van Co-
University in New York.
DINSDAG l8 MAART 2003
door onze correspondent
Bob Kroon
geneve - Wereldpolitiek is een schim
menspel van macht en al dan niet sub
tiele overredingskracht. Dat is altijd zo
geweest. Vroeger stuurden de heersers
afgezanten, die hun rivalen in andere
landen goed- of kwaadschiks trachtten
in te palmen met geld, beloften of drei
gementen. Dat is tegenwoordig niet
anders, maar met de hypersnelle com
municatietechnieken gaat het allemaal
wat sneller, directer en persoonlijker.
Niet alleen president George Bush,
maar ook alle andere wereldleiders
hebben de laatste weken letterlijk
urenlang aan de telefoon gezeten.
Bush belde zich suf om zieltjes te win
nen - of te redden, in het geval van
wapenbroeder Tony Blair - voor zijn
afrekening met Saddam Hussein. Te
gelijkertijd probeerde de tegenpartij
de oorlogsboot af te houden, of al
thans via de Verenigde Naties op een
meer volkenrechtelijke koers te hou
den. „Er worden nog wel wat papier
tjes uitgewisseld", zegt een Neder
landse topdiplomaat, „maar de grote
lijnen worden tegenwoordig monde
ling uitgestippeld, of in topconferen
ties, per telefoon of via ministers en
VN diplomaten." Niet in die vermaar
de wandelgangen, maar op 'werklun-
ches' of in privékantoren van de zet-
baasjes in de VN-wolkenkrabber. Per
soonlijke relaties en camaraderie spe
len in het internationale politieke spel
een grote rol, vooral voor de nogal
rechtlijnig denkende Amerikaanse
president.
Zo mocht zijn Russische collega Vladi
mir Poetin op de presidentiële ranch
in Texas opdraven, waar hij zich als
ex-KGB agent best kon vinden in de
door de CIA gepokte en gemazelde
Bush-dynastie. In wat mindere mate
gold dat ook voor de Chinese leider
Jang Zemin, die bovendien een vijfde
van de mensheid controleert. Zelfs
voor de supermachtige George W.
Bush was dat een argument van for
maat. Met Tony Blair, die raakvlakken
vond met de christelijk-fundamentali-
sche drijfveren van Bush, was alles
van meet af aan koek en ei. En Tony
sprak tenminste zijn moerstaal.
Maar ondanks eindeloze telefoonge
sprekken, persoonlijke schouderklop
jes en rechtstreekse omkooppogingen,
zoals in het geval van Turkije en stem
gerechtigde Derde-Wereldlanden in
de Veiligheidsraad, heeft Bush zijn
Irak-obsessie niet aan de rest van de
wereld kunnen slijten. Spanje, Bulga
rije en nog wat andere nieuwbakken
Europese bondgenoten werden om
gepraat, maar die leggen bij de oorlog
in Irak geen gewicht in de schaal. En
zelfs daar is het volk in meerderheid
tegen een oorlog in Irak.
Toch bleven vele staatsleiders, de Ne
derlandse niet uitgezonderd, huiverig
om openlijk stelling te nemen tegen
het Witte Huis, want niemand kan het
zich veroorloven 's werelds enige en
rijkste supermacht de gordijnen in te
jagen. De enige uitzondering was
Frankrijk, en dat kan Washington dus
niet verkroppen. Het ging niet alleen
om het dreigende Franse veto tegen
een tweede Irak-resolutie, die er dus
nooit kwam. Er bestaat echter ook een
diepe cultuurkloof tussen het Angel
saksische denkpatroon .en de Cartesi
aanse logica van de Fransen.
Politiek is een kwestie van geven en
nemen, maar daarvoor moet je niet bij
Bush wezen. De Amerikaanse supers
heriff hanteert de argumentatie van
kracht, niet de kracht van argumenta
tie. De welbespraakte Franse minister
van buitenlandse zaken Dominique
de Villepin deed dat wél, en oogstte
voor zijn anti-oorlogsspeech in de
Veiligheidsraad een uniek applaus,
maar bracht het Witte Huis tot razer
nij. Bush heeft bovendien een per
soonlijke hekel aan 'Jacques Irak', en
vindt De Villepin een waardeloze po
seur. Dat geldt overigens niet voor De
Villepins Amerikaanse collega, de al
lerminst hersenloze Colin Powell, die
persoonlijk goed met de intelligente
Fransman kan opschieten, maar als
gehoorzame ex-generaal wel naar de
pijpen van zijn opperbevelhebber
moet dansen.
Dat de door het Witte Huis ontketen
de anti-Franse hetze in Amerika Jac
ques Chirac volledig onbewogen laat,
is overigens niet waar. De politiek
doorgewinterde Chirac speelde hoog
spel met zijn veto-dreigement, maar
rekende erop dat Frankrijk dat nooit
zou hoeven uitspreken, omdat Bush
toch niet de vereiste meerderheid van
negen stemmen in de Veiligheidsraad
zou halen. Dat klopte precies, want
Bush en Blair besloten wijselijk hun
oorlogsresolutie niet in te dienen.
Maar de stemming was verpest, en
Frankrijk krijgt als ontrouwe bondge
noot van alles de schuld. Wat doe je
dan? Bijstellen, want zo gaat dat in het
politieke spel. De laatste dagen heb
ben ook Chirac en De Villepin zich
schor getelefoneerd, om na afloop van
het Amerikaanse avontuur in Irak niet
helemaal buiten de boot te vallen. Zo
zegt nu zegt Parijs, dat de 'coalitie van
de willigen' - dat wil zeggen Amerika
en Groot-Brittannië - op Franse 'soli
dariteit' kan rekenen als Saddam naar
zijn biochemische wapens zou grij
pen. En Frankrijk zal in elk geval mee
helpen bij het naoorlogse puinrui
men. Of Chirac zich daarmee een
plaats kan verwerven aan de tafel
waar Bush straks de oliebuit gaat ver
delen, is nog zeer de vraag. Maar
Frankrijk en Duitsland spelen een gro
te rol in het weliswaar 'oude', maar
zelfs niet door Bush weg te cijferen
Europa, en de naoorlogse kaarten zijn
dus nog niet geschud.
Premier Balkenende (boven, rechts) sprak gisteren na afloop van een extra minister
raad de pers toe, en legde uit dat het kabinet de oorlog tegen Irak slechts politiek en
niet militair zal steunen. In Londen werd Robin Cook (linksonder, midden) gisteren ge
steund door gelijkgezinden, nadat hij zijn ontslag aan premier Blair had aangeboden.
En George Bush toonde zich in Washington sober, maar vastberaden tijdens zijn tv-
toespraak. Foto's: ANP/Inge van Mill, EPA en Reuters/Kevin Lamarque
tie i/GPD - Robin Cook, een
lal lent lid van het Britse ka-
eft heeft gisteren ontslag ge
uit protest tegen de Irak-
van premier Blair. Van-
A stapte ook onderminis-
ir volksgezondheid Lord
e p )f Kingsheath op. Cook
lider van het Lagerhuis,
vvt 97 tot 2001 was hij minis-
iei buitenlandse zaken,
het principieel onjuist te
om actie te ondernemen
del internationale steun. Het
dln van Cook, een dag na-
ille de Azoren Britse inzet
issi Hoepen onafwendbaar
iai kwam niet onverwacht
vei !eldt desondanks als een
Hi ge klap voor Blair.
kn n Blairs partijgenoten en
red rgtote deel van het Britse
volk zijn tegen oorlog zonder
VN-mandaat. Vandaag belooft
een spannende dag voor Blair te
worden als het Lagerhuis op
nieuw gaat stemmen over de
oorlog. Enkele weken geleden
stemden 122 van de 410 La-
bourleden in het parlement te
gen de eigen regering.
De opstandelingen hopen op
meer verzet in de fractie, en dro
men zelfs van de mogelijkheid
dat een meerderheid tegen de
eigen premier zou opstaan. Blair
zou in dat geval voor steun aan
de oorlog geheel afhankelijk zijn
van de Conservatieve oppositie.
De afgelopen dagen hebben
medestanders van Blair echter
goede hoop gekregen dat uit
breiding van de opstand beperkt
zal blijven.
door onze correspondent
Ans Bouwmans
Washington - Sober, vastbera
den maar ook enigszins ingestu
deerd maakte president George
Bush zijn landgenoten in een tv-
rede duidelijk wat ze al lang wis
ten. Het is afgelopen met de di
plomatie. Nu staat hij, de op
perbevelhebber van de natie,
voor de moeilijke beslissing Irak
de oorlog te verklaren.
Niemand gelooft dat Saddam
Hussein en zijn zonen Zullen
bezwijken voor het ultimatum
om binnen 48 uur het land te
verlaten. „Ieder kind in Irak
weet dat ze dat niet zullen
doen", aldus de Iraakse minister
van buitenlandse zaken. En dus
zal een - volgens Bush - brede
gelegenheidscoalitie, ondanks
het uitblijven van de zegen van
de VN-Veiligheidsraad, op een
'zelfverkozen' moment na af
loop van de deadline Irak bin
nentrekken.
„De Veiligheidsraad van de VN
heeft zijn verantwoordelijkheid
niet genomen, maar wij doen
dat wel." Wie 'wij' zijn, zei Bush
er niet bij. Het geallieerde leger
bestaat op dit moment voorna
melijk uit Amerikanen, aange
vuld met Britten en wat Austra
liërs. De politieke steun is bre
der, en komt behalve uit Spanje
ook uit Oost-Europa én Neder
land.
„Het gevaar is duidelijk", zei
Bush afgelopen nacht tijdens
zijn dertien minuten durende
toespraak, die live op de Ameri
kaanse tv werd uitgezonden.
„Terroristen kunnen op een dag
met hulp van Irak honderddui
zenden onschuldige mensen
vermoorden in ons land en in
elk ander land." De VS hebben
die dreiging niet opgezocht
noch verdiend, en zullen 'niet
afwachten tot de tragedie komt,
maar koers zetten naar veilig
heid'.
Bush had een boodschap voor
het volk van Irak, dat hem via
een vertaalde radio-uitzending
kon horen. Amerika zal zijn mi
litaire actie richten tegen de
'wetteloze mannen' cüe het land
regeren, beloofde hij. Gewone
burgers kunnen rekenen op
voedsel en medicijnen, bevrij
ding van terreur, en een nieuw
Irak dat voorspoedig en vrij zal
zijn. „De dag van jullie bevrij
ding is dichtbij." Iraakse militai
ren werden opgeroepen zich
niet te verzetten, geen oliebron
nen te vernietigen of massaver-
nietingswapens te gebruiken.
Tot slot gaf Bush nogmaals een
antwoord op de vraag waarom
'de veiligheid van de wereld' nü
onmiddellijke ontwapening van
Saddam Hussein vergt. „We
handelen nu omdat de risico's
van passiviteit veel groter zijn.
Over een jaar, of vijf jaar, zou de
kracht van Irak om alle vrije na
ties schade toe te brengen vele
malen groter zijn. We tóezen er
voor de dreiging nu het hoofd te
bieden, voordat ze plotseling in
de lucht en boven onze steden
kan verschijnen."
den haag/gpd - Wat de Neder
landse politieke opstelling in de
praktijk precies betekent, is nog
niet duidelijk. Binnen de NAVO
zijn bondgenoten verplicht elkaar
bij transport over het eigen
grondgebied logistiek te steunen.
Frankrijk, hoewel mordicus tegen
de oorlog, stelt wel zijn luchtruim
open voor de VS.
Nederland heeft hieraan tot nog
toe ook medewerking verleend.
In hoeverre de PvdA tegen der
gelijke operaties is gekant nu
een oorlog nabij is, moet nog
blijken. België, eveneens tegen
oorlog, dreigt het luchtruim te
sluiten voor Amerikaanse mili
taire transporten.
Als een oorlog in Irak tot een
oliecrisis leidt, komen er in Ne
derland autoloze zondagen, en
gaat de maximumsnelheid terug
naar 90 of 80 kilometer per uur.
Dat staat in de draaiboeken die
het ministerie van economische
zaken klaar heeft liggen voor
noodsituaties.
De scenario's gaan overigens
niet uit van een snel tekort aan
olie. Zelfs als er geen druppel
meer wordt geïmporteerd, heeft
Nederland voldoende voorraad
om de economie drie maanden
draaiende te houden. De ramp
scenario's zijn niet speciaal ge
schreven voor Irak, maar liggen
al jaren in een la.
Nederland heeft zich internatio
naal verplicht om energiebespa
rende maatregelen te nemen als
er een oliecrisis dreigt. Die lo
pen van een verzoek om vrijwil
lig zuiniger met energie om te
gaan, tot een verplichting de au
to op zondag te laten staan. De
draaiboeken gaan voorlopig niet
uit van distributie van benzine.
Waar de oorlog zichtbaar zal
worden, is in de bescherming
van 'vitale objecten' tegen terro
ristische aanslagen. Zodra de
strijd begint, krijgen politie en
marechaussee dat bevel. Het ka
binet houdt de bevolking op de
hoogte van de maatregelen.
„Mensen moeten vooral niet
denken dat ze straks overal
tanks en militairen met mitrail
leurs tegenkomen", aldus een
woordvoerder van Binnenland
se Zaken.
De objecten die extra bewaking
kunnen krijgen, zijn energiecen
trales, bruggen, tunnels, com
municatiecentra en munitiede
pots. Tot nog toe hebben alleen
het Amerikaanse consulaat in
Amsterdam en de ambassade in
Den Haag speciale bewaking ge
kregen. Bij de spoedvergadering
van het kabinet gisteravond
werden ook onmiddellijk extra
veiligheidsvoorzieningen getrof
fen.
washington/afp-rtr - Na het
ultimatum dat president Bush
afgelopen nacht aan Irak stelde,
zijn de Verenigde Staten in ver
hoogde staat van paraatheid ge
bracht in verband met een ver
hoogd risico van terreurdaden.
Het waarschuwingsniveau 'geel'
(verhoogd) is opgewaardeerd
naar 'oranje' (hoog), aldus een
woordvoerder van de veilig
heidsdiensten. Oranje is het op
één na hoogste niveau.
Volgens Tom Ridge van het 'su
perministerie' voor binnenland
se veiligheid, geloven geheime
diensten dat bij een oorlog ter
roristen in de hele wereld zullen
proberen aanslagen te plegen
op Amerikaanse doelen en op
de bondgenoten van de VS. De
president zei in zijn toespraak
dat de afgelopen tijd personen
het land uit zijn gezet die ban
den hadden met het Iraakse re
gime. Verder zijn de veiligheids
maatregelen op vliegvelden en
in havens extra opgeschroefd.
Koeweit bereidt zich met hulp Tsjechen en Slowaken voor op mogelijke chemische aanval
Verwacht aantal Irakese vluchtelingen
ark van Assen
ff STADHoe graag ze misschien ook wil, de
ng van Koeweit kan er niet meer onder-
oorlog komt er aan. Er is de afgelopen da-
eds meer speciale politie op straat ver-
i,en sinds kort patrouilleren er ook Tsje-
en Slowaakse NBC-eenheden in de
lijken. Zij moeten de burgers beschermen
in aanval met chemische wapens.
meisjes staan te giechelen in het zand
jimmense festivalterrein. Over precies
zo is net dreigend omgeroepen, be-
fening. En of iedereen zich maar vast
reiden. Er zijn tientallen mensen op
leid: agenten, brandweerlieden, am-
xsoneel, EHBO'ers, nep-gewonden.
zijn van de EHBO. „We gaan een
iet mosterdgas oefenen", vertelt een
De ander giechelt nog steeds,
dje verderop staan soldaten van het
'sjechisch/Slowaakse NBC-bataljon. Ze
pecialiseerd in het behandelen van
en voertuigen die besmet zijn geraakt
chemische aanval. Een jaar gelden
n ze al hier, op uitnodiging van ue Koe-
weiti's. Ze zijn dus geen deel van de geallieerde
troepenmacht.
Voor veel burgers zijn de Tsjechen en Slowa
ken al een vertrouwd beeld. Hun zandkleurige
pantservoertuigen patrouilleren al een tijd
door de straten van de stad en de soldaten ge
ven lezingen in ziekenhuizen, politiebureaus
en de wijkgebouwen van de burgerbescher
ming. Ook houden ze strategische punten ex
tra in de gaten.
Jan Havlicek is een van de vierhonderd Tsje
chen in het bataljon van 469 man. „Het gaat
als volgt", zegt hij, terwijl zijn kameraden
brancards met de eerste nepgewonden uit
vrachtwagens laden.Als ergens een bom met
een chemische lading is ontploft, worden wij
ingeschakeld. Wij moeten zo snel als we kun
nen de slachtoffers uit het besmette gebied ha
len, vaststellen welke chemische stof er is ge
bruikt en de mensen vervolgens ontsmetten.
Daarna dragen we ze over aan Koeweitse hulp
verleners."
Hij heeft het nog niet gezegd of er razen groen
witte ambulances met gillende sirenes voorbij,
die keurig en geheel volgens plan de 'schone'
gewonden vervoeren naar een ziekenhuis. Ko
lonel Dusan Lupuljev kijkt het met tevreden
heid aan. Zijn mannen, dje bezweet en met ro
de hoofden hun beschermende pakken uit
doen, hebben een jaar kunnen oefenen. „En
dat is te zien", zegt hij. „Zelfs in de hitte van de
woestijn kunnen ze hun werk doen."
Maar wat kan een handvol Tsjechen en Slowa
ken daadwerkelijk betekenen als een miljoe
nenstad als Koeweit Stad wordt getroffen door
massavernietigingswapens met een chemische
lading? Het is even stil. „Wij doen wat we kun
nen. En ik denk dat we zeker heel wat levens
kunnen redden. Een deel van de verantwoor
delijkheid ligt echter ook bij anderen. Bij de re
gering, die de bevolking goed moet voorlichten
en moet voorzien van beschermend materiaal.
En bij de bevolking, die goed moet weten wat
ze moet doen bij een chemische aanval."
Munther Al-Ghanim woont in de zuidelijke
wijk Salwa en laat enigszins besmuikt weten
dat hij geen gasmasker heeft en ook geen spe
ciaal pak. „Ik zou niet weten waar ik dat alle
maal moet kopen. Ik heb ze nog nergens ge
zien. De enigen die zulke spullen gewoon krij
gen, zijn de mensen op de ministeries en werk
nemers van grote bedrijven."
In het Sultan Center, de supermarkt waar
Munther zijn boodschappen doet, hangt een
grote poster die de mensen oproept een
schuilkelder in te richten. Zijn gezicht klaart
op. „Die h^b ik wel! Althans, een gezamenlijke*
met een paar vrienden. We hebben daar ma
trassen, kaarsen en zaklantaarns, een radio,
water, heel veel water, en blikvoer. Er stond
laatst een lijst in de krant en die hebben we
netjes gevolgd."
Volgens de regering zijn onlangs 200.000 gas
maskers ingevlogen uit Zuid-Korea. Hoewel
Koeweit twee miljoen mensen telt, weet een
woordvoerder niet of er nog meer maskers bij
komen. Hij zegt dat de bevolking niet bepaald
warmloopt voor de uitrusting. „Er zijn een
paar winkels waar ze verkocht worden en daar
liggen ze nog allemaal in de schappen. Dus
dan weet ik het ook niet. We laten de bevolking
wel weten hoe belangrijk een goede bescher
ming is en hoe ze bijvoorbeeld een schuilkel
der moeten inrichten. Ook zorgen we er voor
dat ziekenhuizen goed voorbereid zijn op
eventuele slachtoffers."
Jaber Al-Oun heeft ook geen gasmasker. En
geen schuilkelder. Hij haalt zijn schouders op.
„Ik ben niet zo bang voor een chemische aan
val. De kans dat je daardoor getroffen wordt, is
erg klein. Ik ben banger voor sabotage. Tijdens
de laatste Golfoorlog zag je ook dat er plotse
ling allerlei kleine groepjes opstonden die aan
slagen pleegden en mensen vermoordden.
Waarom zou dat nu ook niet kunnen? Nie-
mand heeft me wat dat betreft n<pg gemst kun
nen stellen."
Hulporganisaties verwachten dat als Irak wordt aangevallen er meer dan
twee miljoen Irakezen dakloos zullen worden en dat zo'n 600.000 het land
willen ontvluchten.
A Vluchtelingenkampen
IÜÜÜ verwacht aantal vluchtelingen
Voorbereidingen worden getroffen-voo(JLdeopvangvan^y
276.000 vluchtelingen in 12 kampen in hetmoordenVanlrak
Ankara E
TURKIJE
:huiAS''koerden^a
IRAN
10 nieuwe
&p kampen worden
v. ingericht
Sinds de Golfoorlog
Sa van '91 zijn er in
Iran nog
SHI'IETEN N, 48 000
vluchte
lingen
GRAPHIC NEWS/GPD
