EU dreigt VS hand
op knip te houden
BUITENLAND 2
Zoran Djindjic, de man die voor zijn land stierf
Amerika kan Moskou niet meer financieel chanteren
Religieuze mentor Bush:
God staat aan onze kant
'Chemische raket' Irak
blijkt houten vliegtuig
Raad New York komt
met anti-oorlogsmotie
etsporen van
1,000 jaar oud
tNAPOLis Wetenschappers
ien op de helling van een
tre vulkaan in Zuid-Italië
siliseerde voetsporen ge
len van tussen de 325.000
15.000 jaar oud. De bevin-
jn staan vandaag in het
[ischappelijke tijdschrift
re. Volgens de Italiaanse
ischappers die de vondst
n, rijn de voetsporen de
;e die ooit zijn gevonden
laleolitische mensen, voor-
ers van de moderne mens.
i zeggen dat de vondst
ig toevoegt aan wat we al
n over de evolutie. Ze zou-
illeen het bewijs vormen
jen tocht van drie mensen,
lang geleden.
urgevecht
Westoever
ialem - Tijdens een vuur-
cht gisteren op de Westelij-
rdaanoever zijn een Israë-
t militair en een Palestijns
od. Het Israëlische leger
iet dorp Saida binnenge-
en om vijf Palestijnen te
teren. Het leger heeft in
rige dorpen nog eens
f Palestijnen opgepakt.
iland sluit
nreactoren
n - Rusland gaat drie
eactoren ontmantelen, die
nium voor militaire doel-
n kunnen produceren. De
ikanen zullen de Russen
n bij de vervanging van de
uren door energiecentrales
ssiele brandstof gebrui-
)it meldde het Oostenrijk
sbureau APA gisteren. De
ikaanse minister Abraham
nergie en zijn Russische
a Rumyanzev tekenden
rer een akkoord.
Iken woedend
lEuropese Unie
iul - Turkije en Turks
1-Cyprus zijn kwaad op de
>ese Unie. Aanleiding is de
aak van een EU-woord-
er dat Turkije na de toe-
ig van Cyprus in 2004 ge-
al worden als de bezetter
en EU-lidstaat. Dinsdag
kte topoverleg over de
iging van Cyprus, waar-
het vrijwel onvermijdelijk
op 16 april alleen het
ie deel van het sinds 1974
ieën gedeelde eiland een
dingsakkoord met de EU
tekent. Het Turkse
1-Cyprus blijft dan buiten
terwijl het Griekse zui-
12004 lid wordt.
irzitter RAI
it al weer op
De nieuwe voorzitter
Italiaanse publieke om-
Al, Paolo Mieli, heeft vijf
oa zijn benoeming zijn
ïl weer ingediend. Hij
it gedaan om 'politieke
mische redenen" zo
hij gisteren in een brief
Italiaanse parlement.
5 bronnen kwam Mieli in
ring met premier Berlus-
idat hij eigenhandig een
directeur-generaal wil
lemen. Eerder waren al
men gerezen over zijn
eisen en zijn eis dat twee
n journalisten weer in
werden genomen.
voerd meisje
weer terecht
incton - Een Amerikaans
feis negen maanden na
intvoering nog geen 20 ki-
ler van haar woonplaats
ld teruggevonden. Na en-
ips ontdekte de politie de
fee Elizabeth Smart giste-
leen voorstad van Salt La-
v Het meisje bevond zich
in man en een vrouw in
lito. Volgens lokale media
an een religieus fanati-
■e vroeger voor de familie
f kluste.
2aeda leidt
rouwen op'
Het terreurnetwerk al-
heeft een organisatie op-
vrouwen die zullen
ingezet bij zelfmoord
en. De kamikazevrou-
oi ouden zich voorbereiden
jla >te aanslagen in de VS, uit
voor de recente arrestatie
ikele al-Qaeda-kopstuk-
lat meldt de Saudische
Asharq al-Awsat in een
iew met ene 'Moeder van
a'. die de leiding zou heb
ber de strijdsters.
donderdag 13 maart 2003
door onze correspondent
Hetty van Rooij
brussel-straatsburg - Als Ame
rika op eigen houtje de aanval op
Irak inzet, is Brussel waarschijn
lijk niet bereid om diep in de
geldbuidel te tasten voor de we
deropbouw van het land. Dat
verkapte dreigement uitte Chris
Patten, Europees Commissaris
voor buitenlandse betrekkingen,
gisteren in het europarlement in
Straatsburg.
„Het zal moeilijker worden voor
de EU om op grote schaal mee
te doen aan herstelprogramma's
na een oorlog die wordt gevoerd
zonder steun van de VN, en met
een verdeeld Europa", waar
schuwde hij. Patten wilde zelf
niet van een dreigement spre
ken. Hij sprak van 'een simpele
vaststelling van de feiten'.
Maar het is opmerkelijk dat de
Europees Commissaris zinspeelt
op de mogelijkheid van minder
financiële steun als de Amerika
nen in Irak hun eigen gang
gaan. Bij gebrek aan militaire
macht is de geldbuidel is het
enige drukmiddel waarover de
Europese Unie beschikt.
Volgens Patten zal het Europees
Parlement, dat beschikt over
macht als het over de EU-begro
ting gaat, minder gauw klaar
staan met de portemonnee als
de legitimiteit van een oorlog in
twijfel kan worden getrokken.
Het feit dat de Amerikaanse
overheid al contacten legt met
Amerikaanse aannemers maakt
de Europese goedgeefsheid vol
gens Patten er niet groter op.
De humanitaire hulp in Irak
wordt nu al voor het grootste
deel vanuit Brussel betaald.
Brussel heeft vijftien miljoen eu
ro direct beschikbaar voor
noodhulp als de oorlog begint.
Een bedrag van drie miljoen eu
ro kan zonder moeite vrijge
maakt worden. Als er meer geld
nodig is, 'moeten we in onze re
serves tasten', aldus een woord
voerder van de Commissie gis
termiddag in Brussel.
Patten zei gisteren in Straats
burg dat de Europese Unie door
haar verdeeldheid in de kwestie-
Irak een 'modderfiguur' heeft
geslagen. „Dit is geen goede tijd
voor mensen die denken dat de
Europese buitenlandse politiek
aan de grote landen overgelaten
kan worden", zei hij.
Hij merkte verder op dat het
dreigement van Washington om
desnoods alleen tot geweld over
te gaan 'een gevaarlijk signaal
uitzendt over de waarde die de
VS hechten aan internationale
verplichtingen' „Ik ben erg be
zorgd over de gevolgen van een
oorlog zonder VN-mandaat. Ik
denk niet alleen aan de dood en
de vernietiging die een oorlog
zaaien, maar aan de potentiële
schade aan bijvoorbeeld het ge
zag van de Verenigde Naties, de
NAVO en de transatlantische
betrekkingen."
In Bagdad zwoeren Arabische vrijwilligers gisteren dat ze tot de dood zullen vechten bij een aanval op Irak. Foto: Reuters/Goran Tomasevic
door onze correspondent
Frank Hendrickx
moskou - Rusland blijft zich ver
zetten tegen een oorlog in Irak,
maar de druk van Amerika
groeit. Washington dreigt open
lijk met economische sancties
als president Poetin een veto
uitspreekt over de nieuwe reso
lutie. Die 'economische chanta
ge' maakt vooralsnog weinig in
druk op het Kremlin.
De Amerikaanse ambassadeur
in Moskou, Alexander Versh-
bow, laat er geen twijfel over be
staan: Poetin moet op zijn tellen
passen. Het afgelopen jaar is er
grote vooruitgang geboekt in de
betrekkingen tussen Moskou en
Washington, maar een veto in
de Veiligheidsraad kan alles
weer ongedaan maken.
De samenwerking in de energie
sector, de steun voor Russische
toetreding tot de wereldhan
delsorganisatie WTO, de ophef
fing van economische sancties:
Washington zal alles nog eens
tegen het licht houden. „Er zal
schade zijn", voorspelt de am
bassadeur in een interview op
de voorpagina van Izvestia.
„Heel jammer vinden wij dat."
De nauwelijks verholen dreige
menten schoten in verkeerde
keelgat van enkele Russische
politici. Parlementslid Loekin
noemde ze 'zeer onaangenaam'
en 'geen realistische bijdrage
aan de discussie'. Ook ver
woordde hij wat veel Russen
vinden: Rusland heeft niets te
ruggekregen voor de ruimharti
ge steun in de strijd tegen het
terrorisme. Veel sancties zijn
nog steeds van kracht, de ge
sprekken met de WTO verlopen
moeizaam en de samenwerking
in de olie-industrie is pril.
Poetin zelf hield zich zoals ge
bruikelijk op de vlakte. Hij laat
het woord vooralsnog aan mi
nister van buitenlandse zaken
Ivanov, die met verve de rol van
'mister njet' speelt: Rusland wil
geen militair ingrijpen, Rusland
wil geen nieuwe resolutie, Rus
land zal zich niet onthouden
van stemming. Lange tijd werd
Ivanov niet erg serieus genomen
door Washington. Het Kremlin
bepaalt de buitenlandse poli
tiek, en niet het ministerie van
Ivanov. En Poetin staat bekend
als een pragmaticus waarmee
zaken gedaan kunnen worden.
Amerika richtte zijn pijlen dus
op Frankrijk, want Rusland zou
uiteindelijk wel overstag gaan.
Het optreden van Ivanov is een
doorzichtige poging om de prijs
voor Russische steun op te drij
ven, zo meenden analisten. Dat
Poetin zich aansloot bij een ge
meenschappelijke verklaring
van Frankrijk en Duitsland te
gen militair ingrijpen, leek in
hetzelfde patroon te passen. Het
kan nog steeds dat Rusland de
zijde van Amerika kiest als de
nieuwe resolutie wordt aange
past, maar de twijfels nemen
toe.
In de Wall Street Journal zeiden
Amerikaanse diplomaten dat
Rusland 'niet meer op de knieën
gaat'. Economische dreigemen
ten maken weinig indruk. In het
verleden kon Rusland amper
zijn schulden afbetalen, en de
economie leunde zwaar op kre
dieten, maar die situatie is dras
tisch veranderd. De kas van
Moskou stroomt over van de
oliedollars. Schulden worden
versneld afgelost en van de
diensten van het IMF maakt
Rusland helemaal geen gebruik
meer.
De Amerikanen ondervinden
dat er daardoor veel minder
middelen rijn om Rusland on
der druk te zetten, zoals dat Tur
kije of Pakistan wel kan. Een
fundamenteel probleem is bo
vendien dat Rusland profijt
heeft van een hoge olieprijs, ter
wijl een Amerikaanse 'bevrij
ding' van Irak juist tot prijsda
ling zal leiden. En dan is er ook
nog de druk van Duitsland, ver
uit de belangrijkste handelspart
ner.
Bondskanselier Schroder hangt
regelmatig aan de lijn met Poe
tin, en als het moet vliegt hij
voor overleg naar Moskou.
Vooralsnog heeft dat meer effect
gehad dan de aanpak van Bush.
In hartje Belgrado huilt een man als het nieuws over de
moord op Djindjic bekend wordt. Foto: AP/Enil Vas
lans slagschip
r Japanse zee
Japan heeft een verken-
j Khip naar de Japanse Zee
ltd, mogelijk als reactie
Jerichten dat Noord-Ko-
1 nieuwe ballistische ra-
t voorbereidt. Het Japanse
«ie van defensie meldde
a8 dat een torpedojager,
1st met Aegis-radarsys-
gaat patrouilleren in de
e de twee landen van el-
Eheidt.
door onze correspondent
Cees van Zweeden
Boedapest - Er moet gisteren ten minste
één man zijn geweest aan wie het nieuws
uit Belgrado een glimlach heeft ontlokt.
Die man zucht in een Scheveningse cel.
Slobodan Milosevic had alle reden om
Zoran Djindjic, die voor zijn kantoor werd
vermoord, te haten. Eerst had Djindjic hem
in september 2000 van zijn troon gesto
ten, en daarna had hij hem op het vlieg
tuig naar Den Haag gezet.
Djindjic was filosoof, zakenman en poli
ticus. Hij hervormde de economie. Hij
oogstte lof van het IMF. Hij sloot vrede
met Kroatië. Hij maakte Servië weer res
pectabel. Maar hij zal door de geschied
schrijvers slechts om één daad worden
herinnerd: de geruchtmakende uitleve
ring van Milosevic aan het Joegoslavië-
tribunaal. Die uitlevering was in strijd
met de Servische wet, en werd door een
advocaat niet helemaal zonder reden
omschreven als 'je reinste kidnapping'.
Of Milosevic ook de hand heeft gehad in
de aanslag, zal moeten blijken. Maar on
der rijn autoritaire regime was moord
schering en inslag. Zeker duizend men
sen werden in de jaren negentig uit de
weg geruimd, van criminelen tot journa
listen. Het meest prominente slachtoffer
was Ivan Stambofic, ex-president van
Joegoslavië. Hij werd ontvoerd toen hij
bij zijn huis aan het joggen was, en ver
dween voorgoed. Het gerucht gaat dat
rijn stoffelijke resten in een pilaar van
een brug bij Novi Sad ritten gemetseld.
Maar met de moord op een regeringslei
der slaagde Servië er gisteren in opnieuw
geschiedenis te schrijven. Sinds de Twee
de Wereldoorlog ging in Europa slechts
één premier Djindjic voor: de Zweedse
premier Olaf Palme, die vijftien jaar gele
den in Stockholm werd vermoord terwijl
hij naar huis liep.
Er was een tijd dat Balkan-politici zelden
in hun bed stierven. Tussen 1900 en 1914
werden op de Balkan zeven leiders ver
moord, onder wie twee koningen, een
koningin en twee premiers. Maar de poli
tici in de regio hadden gehoopt dat zoiets
voltooid verleden tijd was. Vojislav Kos
tunica, voormalig president van de Joe
goslavische federatie, zei: „Deze afschu
welijke moord laat zien hoe weinig we
hebben gedaan om de maatschappij te
democratiseren."
Kostunica was in de politieke arena de
grote tegenstander van Djindjic. Hij was
in alles diens tegenpool. Kostunica is ju
rist, voor wie de letter van de wet heilig
is.
Als president was hij tegen de 'kidnap
ping' van Milosevic. Djindjic was filosoof,
die voor de goede zaak bereid was kort
door de bocht te gaan. Toen hij iemand
de trap op zag rennen, zei hij: „Hem wil
ik als minister, hij neemt twee treden te-
gelijk."
Met het tempo waarin Djindjic het land
weer internationaal aanzien verschafte,
dwong hij alom respect af. De Europese
Oost-Europa Bank in Londen noemde
hem 'de beste post-communistische lei
der van Centraal-Europa en de Balkan'.
Djindjic beteugelde de inflatie, sloot ver
liesgevende banken, bevroor ambtena
rensalarissen, privatiseerde bedrijven,
bracht de geldstroom uit het buitenland
weer op gang. Hij werkte voor een
maandsalaris van 300 euro, en betaalde
rijn ministers de helft daarvan.
Maar hij had weinig geduld met mensen
die dwars lagen. Kostunica verloor zijn
baan, toen de Joegoslavische federatie
vorige maand werd begraven. Miroljub
Labus, de vice-premier die hem durfde te
bekritiseren, werd op een zijspoor geran
geerd. En Mladjan Dinkic, de populaire
directeur van de centrale bank, dreigde
zijn baan te verliezen.
Djindjic slaagde erin de economie te sa
neren, maar faalde elders. De corrupte
politie werd pas vorig jaar aangepakt, en
er kwam een wet die informanten en ge
tuigen betere bescherming bood. Maar
de maatregelen kwamen te laat en waren
onvoldoende. Er werden slechts 220
agenten wegens corruptie aangeklaagd,
en geen enkele rechter.
Soms werden maffiosi aangeklaagd,
maar vrijwel niemand belandde achter
de tralies. Een maffioso uit Belgrado
werd 170 keer voorgeleid, maar ont
sprong evenzovele malen de dans door
getuigen en zelfs rechters te bedreigen.
Geen van de ruim duizend afrekeningen
uit de Milosevic-periode werd opgelost,
en hetzelfde gold voor de vijftien maffia-
standers van ingrijpen. „Wij, de
Amerikanen, moeten ernstige
schendingen van de mensen
rechten aanklagen. In Frankrijk
bijvoorbeeld, waar men tot voor
kort mensen vervolgde zoals dat
gebeurde tijdens het Vichy-regi-
me." Met die uitspraak doelt
Land op een speciale Franse
commissie, die een zwarte lijst
van religieuze sekten opstelde.
Land riet zichzelf niet als een
havik, maar als 'een duif, gewa
pend met hulp uit de hemel', en
beweert dat hij nooit een mens
met meer integriteit heeft ont
moet als Bush. „Er is geen enkel
verschil tussen de publieke per
soon en de privé-persoon. Er
hangt niet de minste zweem van
leugens rond hem, in tegenstel
ling tot rijn voorganger, een ge
boren leugenaar", aldus Land.
parijs/washington - Richard
Land, voorzitter van de ethische
commissie van de Zuidelijke
Baptisten, de grootste protes
tantse kerk in de VS, vindt een
oorlog tegen Irak een 'juiste en
goede zaak'. Land wordt be
schouwd als de religieuze men
tor van president Bush.
„God staat aan onze kant. God
is tegen Saddam Hussein, die ti
ran, die gek, die moordenaar",
aldus Land in een interview met
het tijdschrift Life. Volgens de
vertrouweling van Bush heeft
Amerika 'een unieke rol te ver
vullen'. „Het brengen van vrede.
Dat is wat wij gaan doen in Irak;
het bevrijden van die arme
drommels. Als wij hen die kans
geven, rijn ze in staat om een
vrij en waardig leven te leiden."
Hij haalt ook uit naar de tegen-
moorden van vorig jaar. De regering stel
de een zwartboek op van de 52 misdaad
syndicaten die Belgrado teisteren, maar
geen van die bendes werd opgerold.
Djindjic was zich zelf nog het meest be
wust van zijn falen. Hij was niet het type
van de treuzelaar. Toen hij in 2001 pre
mier werd, besloot hij Engels te leren om
buitenlandse gesprekspartners beter te
woord te kunnen staan. Hij had maar
één jaar nodig de taal vloeiend te leren,
hetzelfde jaar waarin hij de economie sa
neerde.
Duits sprak hij al. De taal van Goethe had
hij geleerd toen hij in Duitsland onder
Jürgen Habermas filosofie studeerde. Dj
indjic week in de jaren zeventig uit naar
Duitsland, nadat hem in eigen land de
grond te heet onder de voeten was ge
worden. Hij had een petitie getekend te
gen de wet die Josip Broz Tito president
voor het leven maakte.
Hij keerde terug toen het oude Joegosla
vië in ontbinding raakte, stichtte de De
mocratische Partij en voerde oppositie
tegen Milosevic. Tijdens de NAVO-bom-
bardementen van 1999 week hij opnieuw
naar Duitsland uit, om kort voor de pre
sidentsverkiezingen van september 2000
weer in Belgrado op te duiken. Met Kos
tunica leidde hij de oppositie die Milose
vic versloeg.
Djindjic dacht dat hij definitief had ge
wonnen.
Gisteren ontdekte hij dat één ambt nog
gevaarlijker was dan dat van oppositielei
der onder Milosevic: premier na Milose
vic. Zoran Djindjic werd 50 jaar.
ai-taji/ap - Een Iraakse raket die
volgens de Verenigde Staten kan
worden uitgerust met een che
mische of biologische lading,
blijkt een van afstand bestuur
baar houten vliegtuig te rijn. De
Iraakse regering heeft journalis
ten gisteren rondgeleid door het
staatsbedrijf Ibn Fimas, even
ten noorden van Bagdad, waar
de vliegtuigen worden gemaakt.
Die rijn volgens de Amerikanen
onderdeel van het door Bagdad
achtergehouden bewijs dat Irak
werkt aan massavernietigings
wapens. „De VS misleiden de
Veiligheidsraad, de internatio
nale gemeenschap en de we
reldbevolking met hun propa
ganda", aldus de directie van
Ibn Fimas.
De Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken Powell heeft
het vliegtuig, door Irak als RPV-
30A aangeduid, omschreven als
een van de 'smoking guns' die
aantonen dat Irak de VN-wa-
peninspecteurs misleidt, en niet
van plan is om daadwerkelijk te
ontwapenen.
De Amerikaanse VN-ambassa-
deur Negroponte klaagde dit
weekeinde dat het hoofd van de
wapeninspecties in Irak, Hans
Blix, in zijn presentatie voor de
Veiligheidsraad vorige week ten
onrechte geen aandacht be
steedde aan de projectielen. Blix
heeft in rijn rapport overigens
wel een veiwijzing opgenomen
aan de RPVs, die door Irak niet
zouden rijn gemeld.
Irak zegt dat het in een rappor
tage aan de VN in januari wel
degelijk melding heeft gemaakt
van de vliegtuigen, maar dat
door een tikfout over de span
wijdte van het toestel mogelijk
onduidelijkheid is ontstaan over
welk vliegtuig het zou gaan. De
RPVs hebben een spanwijdte
van 7,4 meter, terwijl in het rap
port een spanwijdte van 4,4 me
ter staat. In een aanvullende
brief zou Irak de wapeninspec
teurs hierover hebben ingelicht.
Het belangrijkste is volgens Irak
echter dat de RPV niet gebruikt
kan worden als biochemisch
wapen. „Hij wordt vanaf de
grond met een afstandsbedie
ning bestuurd door iemand die
het vliegtuig moet kunnen zien.
Het maximale bereik van de af
standsbediening'is acht kilome
ter, en het vliegtuig heeft zeker
geen bereik van meer dan 150
kilometer, zoals de VS bewe
ren", aldus directeur Hussein
van Ibn Fimas.
Een woordvoerder van de VN-
wapeninspecteurs zei gisteren
dat er verder onderzoek wordt
gedaan naar de vliegtuigen en
het mogelijke gebruik ervan als
biochemisch wapen.
new york/ap - Na maanden van
debat rijn de politici in de stad
die het hardst is getroffen door
de terreuraanslagen van 11 sep
tember 2001 het eens geworden
over een motie waarin een oor
log tegen Irak wordt verworpen.
In navolging van zo'n 125 ande
re Amerikaanse stadsbesturen
zal de gemeenteraad van New
York een verklaring aannemen
waarin ze de regering oproept af
te zien van een aanval op Irak
'totdat alle andere middelen
voor het afdwingen van mede
werking aan de resoluties van de
VN-Veiligheidsraad rijn uitge
put', aldus de ontwerp-tekst.
De eerste versies van de motie
die in de raad circuleerden, rie
pen president Bush op Irak niet
aan te vallen zonder VN-man-
daat, maar dat ging veel stads
bestuurders toch te ver. „We
mogen niet vergeten dat een
paar blokken hiervandaan dui
zenden mensen rijn omgeko
men door terreur", aldus raads
lid Peter Vallone, een van de De
mocraten in de vijftig leden tel
lende raad.
Een ander Democrat Charles
Barron, verwoordt een opinie
die eveneens veel steun vindt in
de raad. „Er is geen verband
aangetoond tussen Saddam
Hussein en de aanslagen van 11
september, en de regering heeft
ook niet duidelijk kunnen ma
ken dat hij banden heeft met al-
Qaeda. Waarom zou de ge
meenteraad van New York de
regering dan niet zeggen dat rij
fout rit?"
De Republikeinen in de raad
zullen tegen de motie stemmen.
„Dit is de gemeenteraad, en niet
de Veiligheidsraad. Het lokale
bestuur hoeft zich niet te men
gen in internationale aangele
genheden", aldus raadslid Ja
mes Oddo. De compromis-tekst
heeft echter de steun van 31 ge
meenteraadsleden, ruim vol
doende om te worden aangeno
men.
Zoran Djindjic, omstuwd door bodyguards, op een foto uit 1999. Gisteren baatte alle bescherming en voorzorg niet.
Twee kogels troffen de geliefde én gehate premier dodelijk. Foto: EPA/Srdjan Suki
