BOEKEN
Het grote misverstand tussen man en vrouw
Iwee broeierige
pubermeisjes
De katachtige rondingen van een Jaguar
Nederland krijgt twee nieuwe stripbladen
Een rotjeugd in
Amsterdam-West
-lergebroed van de CIA
n:
Twee uitmuntende Amerikaanse romans heruitgegeven
Revolutionary
Road
Braziliaanse voetballers
op de Faroer-eilanden
HOC 144
VRIJDAG 21 FEBRUARI 2003
i pine Marbus. Uitgeverij U.
Kn. P»jS: €16,00.
J1 elf maanden schelen
ISabine en Borg, maar
ereld van verschil! De
e Sabine is een ech-
Ipoet zich wijzer voor
j maakt gebruik van
t aantrekkelijkheden
[{boerenjongens tege-
lijntje te houden, ne-
r ouders die conse-
'de vijand' worden
en terroriseert met
waanwijsheden
[htere Borg. Over hoe
krachten ten slotte
H over hoe de satani-
rerige Sabine zich-
1 meent te moe-
itofferen, daarover
I ne Marbus (1966) in
roman Borg.
oof tussen de oninte-
uitenwereld van de
n en de broeierige
I eld van pubermeisjes
ze in 1999 in Oefen-
g doet die buitenwe
vers, kerk, school en
en toe als confronta-
entraal staan steeds
;reld van vooral
Sabine en een en-
van Onno, het
;f)e dat de zomer-
Igedwongen bij
»gt
;rt als katalysator,
ir Sabine als een
beschouwd in
verbond dat zij
jben met Borg. Met
zijn blonde haartjes
haar een lam Gods
moet worden opdat
rein wordt. Borg
leert Sabine te
en overvleugelt haar
zus voor wie more-
nauwelijks gelden.
Bchiedenis over twee
het Josine Marbus
de macht te ontrafe-
chologische, de sek-
imiliale en de religi-
dat zij tegen de ach-
het ouderlijk huis
rkensslachterij situ-
pn iedereen in het
aua eetje leeft, hang over
gst, de geur en de
de dood. Het is die
ie zusjes, ieder op
wijze, proberen te
Door fantasieën,
door liefde en door
^j|id te bieden aan wat
afhankelijk is.
recensie
o Ruitenbeek
V Gonzalo Ura. Uitgeverij
fkerij. Prijs: €17,50.
9
3
5 jEk
enhalf jaar hebben
wachten op het
van de Chileense
Gonzalo Lira. Maar
;t wachten waard,
aat is van hetzelfde
ïr als debuutthriller
Snoeihard en onge-
zijn aanklacht tegen
die in het de VS
;en hebben,
vanzelfsprekend op
■hl geheime dienst van
Jaanse supermacht,
ddergebroed Nick
Tegenspel is weer
aanwezig in deze ro-
ntepoi wetenschapsfilo-
1998 al de contou-
Acrobaat is de
;n groepje van zes
plas
Zie-
0. dète.
recb »ei
lerld
rbl, TOP 10 FICTIE
De Movo Tapes.
4,90
Saffan Foer, Al-
ht.
los, 19,90
'risham, De claim.
19,95
ran 't Hek, Het plat-
ij. 7,50
faasse, Sleuteloog.
16,95
Garcia Marquez,
te vertellen.
€24,50
.French, De bewoon-
fos, 18,90
j, Harry Potter
me kamer.
fie, 14,50
1 Koelemeijer, Het
Maria Zachea.
617,50
plee, Moederkruid.
s, 12,00
De geheime, broeierige sfeer die
de zusjes scheppen doet op
haar beste momenten denken
aan de verhalen die Reve schreef
toen hij nog Gerard Komelis
heette. Ook roept het herinne
ringen op aan het verhaal Ge
zinsverpleging van lan Wolkers:
als de zusjes de kleine Onno 's
avonds doodsangst aanjagen.
En van een morbide fantasie is
de scène waarin Sabine er in
slaagt een varkenstransport te
onderscheppen en tientallen
beesten het dorp in laat dende
ren.
'Toen het klaar was, leek het of
de pest over het dorp was neer
gedaald. Er hing een varken over
een hek, er lag er een tegen de
bloembak van Cafe Centraal,
eentje lag dwars over de weg
met zijn kop parmantig om
hoog, waardoor het leek of al
leen de appel in zijn bek ont
brak, en er lag een rommelige
hoop bijeen onder de eik. Naast
de kerk, voor de poort van het
kerkhof, leefde er nog een. Hij
leek te zweten. De knal klonk als
een doffe pets.'
Het is jammer dat Marbus de
spanning die in de varkensscène
haar hoogtepunt vindt, niet tot
het einde weet vast te houden.
De zestig bladzijden daarna er
vaar ik als een mager toetje
waarover ook de samensteller
niet echt tevreden kan zijn. Te
moraliserend, te politiek correct
zou ik zeggen. Alsof de auteur er
voor terugdeinst de consequen
ties te aanvaarden van eigen
morbide fantasieën en net als
iedereen vindt dat het kwaad
bestraft en het goede beloond
dient te worden.
Borg moet het vooral hebben
van het suggestieve. Daarom
had ik liever geen antwoord,
dan dit antwoord willen lezen.
Waar precies begint de ontwrichting van
een huwelijk? Twee Amerikaanse au
teurs schreven er een meesterwerk over:
Paula Fox met 'Wanhopige personages'
(1970) en Richard Yates met 'Revolutio
nary Road' (1961). Beide, nu opnieuw uit
gegeven romans, schetsen een ontluiste
rend beeld van de Amerikaanse samen
leving.
roman recensie
Theo Hakkert
'Revolutionary Road' door Richard Yates.
Vertaling: Marijke Emeis. Uitgeverij De
Arbeiderspers. Prijs: €23,95. 'Wanhopige
personages' door Paula Fox. Vertaling: Ronald
Jonkers. Uitgeverij Bert Bakker. Prijs: €17,95.
Frank en April Wheeler, het echtpaar
uit Revolutionary Road, wonen met
hun kinderen in een welvarende bui
tenwijk in Connecticut. Huisje, boom
pje, beestje, maar niet heus. April wor
stelt met de naweeën van een geknakte
acteercarrière en zijn duffe kantoor
baan brengt Frank bepaald niet het
aanzien dat hij meent te verdienen. Ze
maken elkaar wijs dat een drastische
stap noodzakelijk is: ze besluiten naar
Parijs te verhuizen. Als een bekroning,
terwijl het een noodsprong is.
Met name Frank voorziet de proble
men wel, maar hij durft er met April
nauwelijks over te beginnen. Wel oe
fent hij steeds op die gesprekken met
haar, die Yates ons in extenso laat le
zen. In die virtuele dialogen is Frank
een hele bink met zijn grootste gelijk
van de wereld. Maar tussen droom en
daad... Als Frank en April eenmaal de
bemoeizieke buurtbewoners op de
hoogte hebben gesteld van hun plan
nen, is er geen weg terug. Toch weet ie
dereen dat ze nooit in Parijs zullen aan
komen.
De lezer zit dit onafwendbare drama
met toenemende verbazing te aan
schouwen. Richard Yates (1926-1992)
schrijft het allemaal zo transparant mo
gelijk op. Maar als dan niets verborgen
blijft, waarom zit er dan zo veel onder
huidse spanning in het verhaal? Yates
speelt geraffineerd met zacht-dreigen-
de vooruitwijzingen als deze: 'Er begon
nu een tijd van zulke vreugdevolle ver
warring, van zo'n opgetogen luchthar
tigheid, dat Frank Wheeler zich later
nooit kon herinneren hoe lang die ge
duurd had.'
Genadeloos fileert Yates hoe de Whee
lers zichzelf naar de ondergang leiden.
Als Frank dan eindelijk zijn overspelige
kantooraffaire opbiecht, laat dat tot zijn
verbijstering April koud, want ze heeft
net zelf een weinig verheven avontuur
achter de rug met de buurman op een
achterbank. 'Ik hou niet meer van je en
ik heb ook nooit echt van je gehouden,'
spreekt de zwangere April in een van de
meest roerende scènes.
Yates publiceerde de roman in 1961.
Het verhaal speelt in 1955, maar het is
verontrustend actueel; Het Grote Mis
verstand tussen man en vrouw is, zo
blijkt weer eens pijnlijk, nu eenmaal
van alle tijden. Tijd en decor hebben er
geen invloed op. Het drama van Frank
en April Wheeler is een lucide fata mor
gana.
'De vooruitgang' in Revolutionary Road
wordt gesymboliseerd door de ontwik
keling van de computer, waar Frank zij
delings bij betrokken is. Het is niet
meer dan een aardig detail, ware het
niet dat een zelfde symbool opduikt in
Wanhopige personages van Paula Fox,
die andere 'teruggevonden' roman over
de crisis in het Amerikaanse huwelijk.
Het symbool is hier de typemachine,
die door een kunstenaar zo wordt ver
anderd dat er geen teksten meer mee
getikt kunnen worden, waarmee de
communicatie is gestopt.
Otto en Sophie Brentwood, uit Wanho
pige personages, zouden familie, ken
nissen of buren van de Wheelers kun
nen zijn. Ook de Brentwoods leven in
hun vüla in Brooklyn in welstand, ook
zij houden de schijn op, ook zij houden
Richard Yates Roitoan
een huwelijk in stand dat van plakband
aan elkaar hangt en begint de desinte
greren als zich een tegenslag aandient.
Ergernissen die zich niet beperken tot
hun huwelijk; de schrijvers en persona
ges trekken de lijn door naar de samen
leving in het algemeen. Richard Yates
schrijft in Revolutionary Road dat Ame
rika 'verdoemd' is. "Weet je niet dat dit
land naar de verdommenis gaat', wan
hoopt Sophie Brentwood in Fox' ro
man als ze de dokter niet kan bereiken.
De stijl van Paula Fox is dreigender dan
die van Richard Yates. Haar proza is
zwanger van het onheil. Maar ook in
Fox' boek is de vinger niet bij de oor
zaak van de problemen te leggen. Juist
dat sluipende karakter van de ont
wrichting maakt het proces des te grie
zeliger. Voor hoe ik me voel, bestaat er
nergens een plek', concludeert Otto te
gen het eind van het boek.
Een essentieel verschil tussen deze ro
mans is hun structuur. Fox schrijft een
rechtlijnig verhaal, met flashbacks. Ya
tes vertelt het verhaal aanvankelijk
'over de schouders' van Frank en April,
maar plots is daar ook het perspectief
van buurman Shep Campbell. Dat
biedt Yates de kans de meest dramati
sche scènes rond de Wheelers van een
afstand te beschrijven.
Beide boeken schetsen een ontluiste
rend beeld van de Amerikaanse samen
leving. Ze nuanceren het positieve
beeld van een vrije natie in opbouw en
bloei. Revolutionary Road en Wanhopi
ge personages zijn twee uitmuntend ge
schreven romans uit het Amerikaanse
realisme. Twee heuse klassiekers die
hun herwaardering zelfstandig en op
puur literaire gronden verdienen.
specialisten dat Denton zou
moeten helpen in zijn eeuwig
durende strijd tegen het (com
munistische) gevaar. Maar Den-
tons kind richt zich supersnel
tegen hem en brengt zijn carri
ère in groot gevaar, want me
neer blijkt geheime informatie
door te sluizen naar de Chine
zen.
De smerigste middelen zijn de
CIA-onderdirecteur niet smerig
genoeg om Acrobaat om zeep te
helpen. Wie niet weet hoeveel
satanisch genoegen Lira er in
schept om gewelddadige scènes
tot in het bloederigste detail te
beschrijven, moet zich aan de
armleuningen van zijn leesstoel
vasthouden.
De karakters zijn uit graniet ge
houwen. Lira zet ons regelmatig
op het verkeerde been, waar
door good guys toch weer bad
guys worden. In een tijd waarin
de vermeende good guy Bush
langzamerhand ontmaskerd
wordt als domme bad guy, is
Acrobaat bijna voorspellend ge
wórden.
De Jaguar MK II uit i960, waarbij de verchroomde onderdelen zijn verguld. Waarde: vijf keer die van een standaardexemplaar.
autoboek recensie
Bouwe van Norden
'Jaguar, een bijzonder merk' door Bouwe van Norden.
Uitgeverij Mondial Media. Prijs: €17,50.
Iedere detectiveliefhebber kent de klassieke
Jaguar MK II uit de jaren zestig waarmee in
spector Morse door de gelijknamige televi
siethriller ronkt. Een rood juweeltje met ge
spierde, katachtige rondingen, waarnaast de
vormgeving van veel auto's uit onze tijd ver
bleekt. Iemand met een beetje historisch
besef wist al dat niet alles wat nieuw is ook
beter is. Degenen die daarvan nog niet over
tuigd waren, kunnen zich nu pijlsnel laten
bekeren door middel van het autoboek Ja
guar, een bijzonder merk.
Een plaatjesboek met een slappe kaft, tjok-
Jaguar Jongo en miss Jaguar 1965 Pat Gainor
poseren met een E-type.
Foto's uit besproken boek
vol nostalgische (kleuren)foto's en adverten
ties. Behalve de befaamde Jaguar MK II (en
z'n Daimler-evenknie) die iedereen kent,
vind je er de geschiedenis in van de impo
sante en grotendeels vergeten grote saloons
DE LEESTAFEL
Hoe wisselend de Movo Tapes
ook ontvangen zijn, de boeken-
koper heeft er kennelijk geen
boodschap aan. Die moet na ja
ren van drooglegging de nieuwe
Van der Heijden meteen heb
ben. Mooi is te zien dat Alles is
verlicht de roman Gloed achter
na gaat: ook zo'n boek dat via
mond-tot-mondreclame stilaan
een groot publiek bereikt. Ver
der alleen maar herintreders:
waaronder Youps columns,
Marguez' autobiografie en Car
ry Slee voor volwassenen.
De boekentoptien wordt weke
lijks samengesteld op basis van
verkoopcijfers van Athenaeum
Boekhandel en H. de Vries Boe
ken in Haarlem, Boekhandel
Kooyker in Leiden, Plantage
Boekhandel Harkema in Hilver
sum, Boekhandel Los in Bus-
sum en Boekhandel De Ark in
Almere;
Wekelijks ligt er een ander genre boeken op
de Leestafel.
Deze week de recente stripboeken,
door Jan Kuys
Stripland is in beroering. Binnenkort is Ne
derland niet één, maar twee stripbladen rij
ker. En dat na een lange periode, waarin uit
sluitend Donald Duck en vakbladen als Zo-
zoLala en Zone 5300 te krijgen waren. Dit
weekeinde verschijnt op de Vijfde grote
stripbeurs voor de Randstad op de Darling
Markt in Rijswijk het nulnummer van Strip-
nieuws. De eerste oplage is 5000 exempla
ren. Officieel verschijnt het blad voor het
eerst op zondag 11 mei op een beurs in
Houten. De al eerder aangekondigde uitga
ve van het nieuwe stripblad Peer komt voor
het eerst uit op 21 mei.
Stripnieuws komt een beetje uit de lucht
vallen. Het is een uitgave van Strip2000 en
het ontwerpbureau Genuiï en speciaal ge
maakt ^or de verzamelaar en de liefhebbe:
Het tweemaandelijkse tijdschrift bestaat
voor tweederde uit artikelen en voor een
derde uit strips.
Tot nu toe zijn tekenaars van de gratis kran
ten Metro en Spits! benaderd om hun kwali
teiten in Stripnieuws te tonen. Elke afleve
ring wordt gedrukt in full colour en telt 32
pagina's. Losse nummers kosten €5,95, voor
een hele jaargang moet €25,00 op tafel ko
men.
Het stripblad Peer van uitgever Silvio van
der Loo van Silvester verschijnt op 21 mei
bij gelegenheid van de Stripgeschenkdagen,
het stripaltematief voor de Boekenweek.
Peer telt liefst 68 pagina's en bevat strips
over Franka, Dirk-Jan en Eugène. Losse
nummers kosten €5,00.
Het is even wennen, maar Tex Wilier is te
rug. De in Italië geboren ranger, over wie
tussen 1971 en 1981 in Nederland 128 deel
tjes verschenen, is opnieuw op de markt ge
bracht. Uitgeverij Prestige presenteert het
vierluik De vier moordenaars, waarvan net
deel 1 De eenzame ruiter (€5,90) is versche-
sportboek recensie
Jaap van Essen
'Futebol, Brazilië met hart en ziel' door
Alex Bellos. Uitgeverij U. Veen. Prijs:
19,90.
Voetbalboeken verschijnen er
tegenwoordig genoeg. Goede
voetbalboeken zijn echter nog
steeds dun gezaaid. Gelukkig is
er nu een Nederlandse vertaling
van Futebol, Brazilië
met hart en ziel, van
Alex Bellos, als eerste
uitgave van de zoge
noemde Hard Gras
bibliotheek.
Het eerste hoofdstuk
van het lekker dikke
geschrift is al meteen
om van te watertan
den. Bellos onder
neemt een reis naar
nota bene de Faroer-
eilanden om daar
enkele Braziliaanse
voetbalprofs te spre- rülu:
ken. Het wordt een
ontluisterende onderneming.
Hij ontmoet in het leven teleur
gestelde voetballers die hun da
gen vullen met dromen over
Brazilië, het kaken van haring,
en het voetballen voor pakweg
50 toeschouwers in de vrieskou.
Het tragisch komische begin is
de opmaat voor een boek dat
veel gelijkenis vertoont met De
voetbalmafia, in 1998 geschre
ven door David Yallop. Deze Brit
verdiepte zich enkele jaren in
het reilen en zeilen van de we
reldvoetbalbond Fifa en de
machtsspelletjes die daar bin
nen plaats vinden.
Bellos doet zo ongeveer hetzelf
de in Futebol met het Brazili
aanse voetbal, dat bekend staat
als door en door corrupt. In Bra
zilië is de handel in spelers heel
wat belangrijker dan het voetbal
zelf, zo constateert Bellos enkele
malen. Hij kan het weten, want
behalve de spe
lers op de Faroer
had hij ook uit
voerig contact
met de makelaar
die hen daar heen
bracht. Dezelfde
makelaar heeft
overigens het re
cord 'meest noor
delijk spelende
Brazilianen ge
vestigd'. Hij
bracht ooit zelfs
spelers naar IJs
land.
Het boek is veel
leuker om te lezen dan dat van
Yallop. Het is beter geschreven,
en bovendien met beduidend
meer humor. Misschien ook dat
de veelal idiote verwikkelingen
in het Braziliaanse voetbal zo
absurd zijn - doorlopend gaat
het over omkoping, bedrog,
diefstal, bedreiging en machts
misbruik - dat je eigenlijk niets
anders meer kan dan lachen.
MK X en 420 G. Sjieke mastodonten, die bij
na allemaal ten prooi vielen aan fatale roest
of zijn gekannibaliseerd om de meer popu
laire klassieke 'Jags' rijdend te houden.
De MK X debuteerde in 1961 en had wel wat
weg van het kleine broertje MK II na lang
durig sportschoolbezoek. Het was de groot
ste auto die Jaguar ooit had gebouwd. Voor
al de breedte was voor Europese begrippen
gigantisch. Alleen sommige Amerikaanse
kolossen overtroffen deze kingsize in dat
opzicht.
Het boek behandelt in 260 pagina's de volle
dige Jaguarhistorie vanaf het prille begin als
zijspanbouwer (Swallow Sidecars), Aan de
E-type, die velen beschouwen als de mooi
ste sportwagen die ooit werd gebouwd,
wordt anderhalf hoofdstuk gewijd. Het boek
is gemaakt door de redactie van tijdschrift
De Onschatbare Klassieker, die eerder boe
ken samenstelde over Porsche en Ferrari.
Anders dan de oude serie zijn deze afleve
ringen in kleur en bovendien op het onge
bruikelijke A4-formaat. Het enige echt her
kenbare is het gele overhemd van deze wes-
temheld met zijn blauwe spijkerbroek. Voor
het overige moet hij - en dat is even slikken
voor de fans - in deze nieuwe uitgaven zijn
onafscheidelijke vrienden Kit Carson, zijn
zoon Kit Wilier en de indiaan Tijger missen.
Wat verder opvalt is dat de brave ranger in
de loop van de jaren dat hij niet is versche
nen aanzienlijk grover in de mond is gewor
den. Ook heeft hij een gestileerder uiterlijk.
Hoewel Joe Kubert, verantwoordelijk voor
de tekeningen, een zekere faam heeft opge
bouwd met Tarzan The Flash en Batman
zal de echte Willerfan de robuuste en vooral
dynamische tekeningen van geestelijk vader
Aurelio Galleppini (overleden in 1994) mis
sen. Als scenarist doet Claudio Nizzi echter
niet onder voor de oorspronkelijke verteller
Gianluigi Bonelli (overleden in 2001). In Ita
lië is het nieuwe vierluik in een band ver
schenen.
roman recensie
Wim Vogel
'Woede' door Ingrid Hoogervorst.
Uitgeverij De Bezige Bij. Prijs: €19,50.
Een mooi gegeven is het wel. De
troosteloze nieuwbouwwijken in
Amsterdam-West. De eerste pa-
tatkramen. Dijkers vechten met
Pleiners. De oorlog zeurt nog na
en over de lege straten knetteren
de nozems op hun brommers.
En midden in die
negorij plaats je een
sensibel kind dat
gadeslaat, obser
veert, registreert en
zich tot in haar
laatste jaren ver
bijsterd afvraagt
wat zich daar in dat
middelgrote gezin
in de jaren vijftig nu
feitelijk afspeelde.
Vooral: welke ge
heimen droegen
haar vader en moe
der met zich mee?
Ingrid Hoogervorst,
literair recensente
van de Telegraaf,
schreef met Woede haar eerste
roman. De titel symboliseert
achteraf de makke van dit de
buut. Want de intelligente Pin
kie, de jongste van vijf kinderen
in een door de oorlog zwaar ge
traumatiseerd gezin, is niet woe
dend, de anderen zijn het.
De twaalfjarige Pinkie neemt
waar, vergeet niets, zelfs geen
woord van de ellenlange mono
logen van een woedende tante
over haar Indische verleden. Ra
zend is haar moeder die haar
man, een gereformeerde jood,
een roriënt vindt, en die haar
flat en de buurt en haar kinde
ren en haar hele bestaan rot
vindt.
Het motto dat Hoogervost ont
leende aan Armando luidt: 'Ie
mand, een oudere dame, zei: 'jij,
die met zo'n groot verdriet moet
leven'. Of was het 'jij, die met
zo'n grote woede moet leven'.
Wat zei ze nou!' Woede of ver
driet, heden of verleden, jong of
oud. Het is die mixture waar
Hoogervorst niet echt is uitge
komen en die er verantwoorde
lijk voor is dat alle ontboeze
mingen en pijnlij
ke ervaringen van
Pinkie mij nauwe
lijks raken. Pinkie
onthult anderen,
zelf blijft ze gro
tendeels buiten
schot. £n dat kan
toch Onmogelijk
de bedoeling zijn
van een boek
waarin zoveel leed,
zoveel agressie en
zoveel frustraties
zijn samengebald
om 'an unhappy
childhood' op te
roepen.
Hoogervorsts debuut bezwijkt
onder de motieven (vijand
schap, trauma's, eenzaamheid,
de Tweede Wereldoorlog hier en
in Indië met al zijn na oorlogse
'Tempoe Doeloros', verzwegen
homoseksualiteit, familiedra
ma's, erotiek, ondergeschoven
kinderen enzovoort) maar tot
een wezenlijke thematiek leidt
dat allegaartje niet. Merkwaar
dig dat blijkens quotes op de
achterflap Connie Palmen en
Gerrit Komrij zich leenden om
dit overbodige debuut de hemel
irrte prijzen.
