KUNST CULTUUR
'Alphen is geen culturele woestenij mee
We zullen doorgaan, met of zonder ceremoniemeesu
'Bemiddelaar tussen ritme en melodie' Onbekende werkei
Verrukkelijke
stemming bij
Charivari Trio
Gaande en komende man van Expressie 70 wereld van verschil fe»
donderdag 13 FEBRUAt
3*
hoe ze spelen.
'Arbeidsvitamine' voor badkamerzangers in Stadsgehoorzaal
Foto: ANP/Juan Vrijdag
Radius balletprijs
voor De Jongh
Amsterdam - Igone de Jongh,
danseres bij het Nationale Bal
let, heeft gisteren de Alexandra
Radius-prijs 2001/2002 gewon
nen. Deze aanmoedigingsprijs
(2500 euro en een kunstwerk) is
bedoeld voor jong, aanstor
mend talent en is ingesteld
door de stichting Vrienden van
het Nationale Ballet. Volgens de
jury trekt De Jongh (1979) „de
aandacht door haar pure vloei
ende lijnen, die ze realiseert
met hoofd, armen en benen die
als het ware voor het ballet ge
schapen zijn."
Van de Velde
regisseert 'Floris'
Amsterdam - Jean van de Velde
gaat de speelfilmversie van de
^endarische tv-serie 'Floris'
jisseren. Aanvankelijk zou Jo-
i Nijenhuis, bekend van
Costa!' de regie doen, maar die
1 eft de voorkeur aan het ma
lt van een nieuwe soap voor
publieke omroep. Regisseur
i de Velde maakte faam met
ns als 'Lek', All Stars' en 'De
leine Blonde Dood'. De opna-
s voor Floris beginnen na de
ner. Wie de belangrijkste rol-
fe gaan spelen, is nog niet be-
hd. De avonturen van Floris
i Rozemond zijn in 2004 in
bioscoop te zien.
muziek recensie
Susanne Lammers
Concert: 'iAbre!' door het Charivari Trio.
Gehoord: 12/2, De Waag, Leiden.
roept accordeonist
Lelivelt jolig als hij het po
pje opklimt en braaf wordt
jeklapt. Terwijl we dan nog
lemaai niet weten wat het
ivari Trio allemaal in huis
ift. Ze spelen eigenzinnige
'erlangen van Zuid-Ameri-
ise en Oost-Europese volks-
Iek, afgewisseld met eigen,
speciaal voor hen geschreven
k Maar dat zegt niks over
door Theo de With
leiden - „We zullen doorgaan, we zullen door
gaan." Minuten nadat de muzikanten van het
podium zijn verdwenen, zingt het publiek nog
uit volle borst. Een bezoekster beklimt het to
neel en waant zich voor één keer dirigent van
een 500-koppig koor. Met theatrale armbewe
gingen leidt ze het publiek door de klassieker
van Ramses Shaffy. Zo'n kans krijgt ze nooit
meer.
De toeschouwers laten zich als een mak
schaap leiden. Ze willen zingen. Daarvoor zijn
ze naar de Stadsgehoorzaal gekomen. Lekker
meebléren met bekende liedjes. En eigenlijk
doet het er niet zoveel toe wie er op het podi
um staat. Of dat nu een gastdirigent is of de
officiële ceremoniemeesters Ralf en Bas Gre
velink Het echte werk moet immers uit de
zaal komen.
De broers Grevelink begonnen in 1999 met
hun meezingtournee langs theaters. Onder het
motto 'Ik ben blij dat ik je niet vergeten ben'
nodigden ze het publiek uit mee te zingen. Het
bleek zo'n succes dat ze inmiddels aan deel 2
toe zijn. Bovendien hebben ze in Leiden de
schouwburg verruild voor de grotere Stadsge
hoorzaal.
Bij de garderobe wordt de liedbundel uitge
reikt. Blader, blader, blader. „Dit lied ken ik
niet hoor." Het blijkt meestal mee te vallen als
het combo de eerste noten speelt: '1948' van
Gerard Cox? Bijna iedereen herkent de begin
regels 'Buiten huilt de wind om het huis, maar
de kachel staat te snorren op vier'.
Ralf en Bas Grevelink blijken zelf niet de aller
grootste zangtalenten. Hun belangrijkste func
tie is dan ook het publiek aan te jagen. Jam
mer is dat ze tussen de liedjes door vaak druk
zijn met hun ingestudeerde scènes. De ene
broer zegt bijvoorbeeld over de ander dat hij
gelikt en commercieel is. Na een liedje worden
de rollen omgedraaid en kat de ander de ene
af. Het is vaak houterig en flauw.
Ook op de muziekkeuze van het tweetal valt
wel wat aan te merken. Onder evergreens ver
staan zij blijkbaar liedjes die minstens twintig
jaar oud zijn. Het meest recente nummer dat
op het programma staat dateert van 1984:
'Over de Muur' van Klein Orkest. Het lijkt wel
of de tweede aflevering van 'Ik ben blij dat ik je
niet vergeten ben' bedacht is voor een tournee
langs bejaardenhuizen. Lou Bandy, Wim Son-
neveld, De Selvera's en Sweet Sixteen zijn on
getwijfeld van belang geweest voor de Neder
landse muziek. Maar in de afgelopen twintig
jaar zijn er nog wel wat andere klassiekers ge
maakt. Marco Borsato, Paul de Leeuw en Acda
De Munnik hadden grote hits die het pu
bliek zelfs zonder tekst in de hand kan mee
zingen. Met zoveel twintigers en dertigers in
de zaal spreekt 'Dromen zijn bedrog' absoluut
meer aan dan 'Louise, zit niet op je nagels te
bijten'.
Tegen het eind komt het publiek pas goed los.
Vreemde talen blijken het goed te doen. 'Après
toi' van Vicky Leandros krijgt t
haal. Vrolijk meebléren in Frans n
accent. Of met die andere songfejj
ker Volare'. Meebrullen in het Ita
blu dipinto di blu'. Geen idee watwl
Meeste animo is er echter voorf
landstalige meezingers: 'Kom vanj
'Malle Babbe' en "We zullen dcxj
badkamerzangers in de Stadsgehi
ben soms wel moeite het tempo!
Bas Grevelink bij te houden. Del
meesters geven een eigen inteipre
nummers. Wie gewend is, thuis c
bij 'Arbeidsvitaminen' met het c
te zingen, ligt geregeld een tekstn
achter. Niemand maalt erom.
doorgaan."
u u 1 T 0 1 ij tu t 'a Mozart moeite w
Boy Edgarprijs-winnaar Tony Overwater bij Hot House in Leiden
Festival in Leidse Schouwburg
door Rinus van der Heijden
leiden - Drie weken nadat Tony
Overwater de prestigieuze Boy
Edgarprijs kreeg uitgereikt speelt
hij, volgende week zaterdag, met
zijn groep bij Hot House in Lei
den. De Boy Edgarprijs is de
meest aansprekende jazzprijs die
Nederland kent Volgens de jury
voor een instrumentalist die met
zijn 'intense en meeslepende bas-
spel weet te verrassen en te ont
roeren'. Volgens de contrabassist
zelf 'voor een jochie dat net leer
de fietsen'.
Die beeldspraak wil Tony Over
water (37) graag verduidelijken.
„Ik zie de toekenning van de
Boy Edgarprijs vooral als een
uitdaging. Het is net alsof je va
der je leert fietsen en hij je dan
een duw geeft, waarna je het zelf
moet doen. Overigens vind ik
dat de toekenning niet alleen
mij aangaat, maar mijn hele ge
neratie: (slagwerker) Joshua
Samson, (klarinettist/saxofonist)
Maarten Omstein, (pianist)
Marc van Roon, (slagwerker)
Joost Lijbaart en (tenorsaxofo
nist) Yuri Honing."
Tony Overwater omschrijft de
Boy Edgarprijs als 'een stap ver
der in zijn carrière'. Een carrière
waarin Overwater volstrekt zijn
eigen gang ging. Hij bracht veel
al zijn eigen cd's uit, stichtte
met anderen het eigen label Jazz
In Motion, initieerde projecten
rond film, dans en poëzie. Maar
bovenal is hij contrabassist. Niet
per se jazzmusicus. „Mensen
vinden bassisten die vechten
met hun bas zo mooi. Ik niet.
Bassisten kruipen daardoor al
leen nog maar dieper in hun in
strument. Zo worden ze een pa
rodie op zichzelf. Ik wil soepel
de bas beheersen, geen uitver
koop houden op effecten. Maar
liever een balans vinden tussen
artistieke zeggenschap en tech
niek."
Die techniek ontleent hij aan
grote voorbeelden uit de jazzge
schiedenis. Charles Mingus, Os-
card Pettiford, Scott LaFaro,
Charlie Haden, Jimmy Garrison,
Dave Holland, Gary Peacock.
„Toch ben ik niet echt 'bassis-
tisch' beïnvloed. Ik heb een hele
tijd gelaveerd tussen de intensi
teit van Haden en de stevige
techniek van Holland. Nu ben ik
daar niet meer mee bezig.
Tony Overwater is ook een be
genadigd componist. „Ik zie
componeren veel meer als mu
zikaal vormgeven. Ik wil musici
een frame bieden waarin ik ze
uitdaag om dingen te doen die
ze niet zo goed kunnen. Ik com
poneer het liefst voor de gele
genheid. Daarom schrijf ik veel
in opdracht en altijd op de per
soon van de musicus die de mu
ziek moet uitvoeren."
Die personen zijn vaak dezelfde.
Maatjes van Overwater, met wie
hij al vanaf het begin van zijn
carrière speelt: Yuri Honing,
Joost Lijbaart, Maarten Om
stein, Joshua Samson. „Ik heb
altijd het geluk gehad met goede
vrienden die allen een hoog ni
veau hebben, te kunnen spelen.
Als je je wortels in jazzmuziek
hebt, is dat belangrijk. Intensi
teit, improvisatie en menselijk
heid zijn kenmerken van jazz.
En heel eigenwijze mensen, die
elkaar scherp houden. Daardoor
merk je dat persoonlijkheid
steeds meer door de techniek
heen sijpelt. Je hoort de mens
door de muziek heen."
Contrabas spelen kent volgens
Tony Overwater twee facetten.
„Je beht bemiddelaar tussen rit
me en melodie. Daardoor kun je
een achtergrondfunctie hebben,
maar je kunt met je instrument
ook op de voorgrond staan. Het
voordeel is dat ik die momenten
zelf kan kiezen."
Tony Overwater Groep: 22 fe
bruari, Podium Hot House in
De Burcht, Burgsteeg 14 Lei- Tony Overwater: „Mensen vinden bassisten die vechten met hun bas zo mooi. Ik niet."
den. Aanvang: 21.30 uur. Foto: ANP/Robin Utrecht
door Herman Joustra
leiden - Wolfgang Amadeus Mo
zart heeft prachtige werken ge
schreven, muziek die door de
eeuwen heen hooglijk is ge
waardeerd. Pianoconcerten,
symfonieën en opera's als Die
Zauberflöte en Cosi fan tutte. En
al die bekende stukken worden
nog steeds met de regelmaat
van de klok opgevoerd. Maar
Mozart heeft nog zoveel meer
geschreven, stukken die zelden,
of zelfs nooit worden opge
voerd. Onder de titel 'De onbe
kende Mozart' brengen de Leid
se Schouwburg, Theater de Ves
te in Delft, het Stadstheater in
Zoetermeer en de Koninklijke
Schouwburg in Den Haag de
komende weken acht niet vaak
opgevoerde opera's van Mozart
en de Nederlandse première van
de pantomime Pantalone e Co-
lombina.
'Zijn het minder bekende wer
ken omdat ze kwalitatief niet zo
veel voorstellen?' is een vraag
die onmiddellijk opwelt. „Ja, dat
dacht ik in het begin ook", zegt
muziekdocente Monica Schiks,
die inmiddels tot een ander, po
sitief oordeel is gekomen. In de
Kapelzaal van K&O houdt zij
morgenavond (20.00 uur) een
lezing over Apollo et Hyacinthus,
dat Mozart op elf-jarige leeftijd
schreef. „Een operaatje, uit zijn
jeugd dus, dat vaak wordt over
geslagen als men een opsom
ming maakt van zijn opera's. Of
het kwalitatief iets voorstelt is
niet zo makkelijk te zeggen. Ik
bedoel dit: voor een kind van elf
jaar is het enorm goed. Voor een
componist van veertig is het ook
nog goed. Alleen heeft Mozart in
zijn latere leven werken ge
schreven die nog veel beter zijn.
Dus in vergelijking daarmee..."
„In elk geval bevat Apollo et Hy
acinthus ontroerende snikken",
zegt Monica Schiks over de ope
ra die 23 februari wordt opge
voerd in de Leidse S
Op 2 maart staat de p
Pantalone e Colombi
programma. Schiks b
's middags om 15.00 il
zing over, wederom inl
zaal. „Dat is ook iets!
is een stuk waar 1
heeft gedanst. Hij s
over in brieven aan
Zo vroeg hij of pa h
kostuum van een hai
opsturen. Dat had J
in te dansen. In diel
geregeld zogeheten j
bals. Grote danspan
tussen had je pauzet
moest natuurlijk
bier worden ge<"
aal voor zo'n pauze hl
het stuk geschreven."!
„Van het hele werk I
leen nog de originele fl
Musicologen hebbenl
opgediept uit een bibT
hebben geprobeerd ij
reconstrueren. Dat I
meer heeft gesch
kend is, weten we c
die nooit zijn ten
Die mogelijk ergens!
bliotheek liggen, op j
waar men nooit
tsja, hoe gaat dat, alsj]
documenteert raak je|
gegeven moment k
„Waarom sommige
en andere stukken
opgevoerd kan nog
nen hebben. In Moz
sommige opera's
keer gespeeld. Or
bliek het allemaal te i
vond. Dat zat meer)
veau van 'Theater
zeg maar. Hoe dat inl
wen is gegaan weet 1
nomische redenen
een rol hebben ge
iets bekends op het
dan komen er meerj
En dat levert geld
treft is het komendel
erg leuk met zoveel 'q
werken onder één 1
BI
Jiet begin overvleugelt, zowel
Ir\ virtuositeit als in volume, de
'accordeon van Bart Lelivelt de
vjool van Anneke Frankenberg
en de bas van Gerard Schoren.
.Met een bijna wrevelig stem-
ihend gemak laat hij kleine tus-
^nspeUetjes klinken, speelse
intervallet] es die lui met het rit
me spelen, bijzondere accoord-
jés die zich terloops met de me-
Iódie bemoeien, en dynamische
•^beentjes die met een adembe-
de beheersing geplaatst
»rden. Maar gaandeweg vindt
";reen zijn plek. Violiste An-
e Frankenberg voelt zich
tbuis in de bravoure-achtige zi-
geunerklanken en zet haar viool
aan tot expressieve uitbarstin
gen. En bassist Gerard Schoren
"gfoeit in zijn stem. Hij danst
paast zijn bas, en zingt met een
"hartveroverende tenor droevige
"eren met een fatale afloop.
Oost-Europese dansmuziek
knap, zoals het Bul-
nummer in 11/16-maat.
bas strijkt razendsnel, creëert
strakke huid, waaronder
1 vulkaan schuilt. Melodisch
zeer verwarrend, en rit
misch van god los - maar verlei-
'Htelijk is het niet Het samenspel
is; voorbeeldig, maar het klinkt
'iétsje te sjiek, te beschaafd.
Dat gevoel heb je niet bij de
Zuid-Amerikaanse liedjes, noch
bij de 'eigen' liedjes, waarvan de
'Bolero voor Jan Willem' wel de
oiste is. De kat Jan Willem is
maar zijn lied, met een
ele melodie en een verruk-
ijk trieste stemming, leeft.
Argentijnse lied over Alf-
1, die in de zee gaat wonen
ze de zeepaardjes ver-
jst boven de mensheid, is van
1 grote schoonheid. Schoren
jt het teder en de zachtwie-
de begeleiding maakt het af.
de Argentijnse tango is dan
ier de hoofdrol voor de viool,
dan stoer, dan smeltend de
?lodie voor haar rekening
nt, bijgestaan door een
erige accordeon en opvallen
de zweepslagen van de bas. Ap
plaus!
r gemakkelijk
zijn er sd*11®
door Theo de With
alphen aan den run - De één
schildert abstract, de ander realis
tisch. Het tekent de verschillen
tussen Willem van den Broek (35)
en Chris Nobels (59). De eerste
heeft een geblondeerde coupe en
kleedt zich trendy, de tweede
heeft een grijs baardje en trekt
zich van de laatste mode weinig
aan. Ze zijn beiden beeldend kun
stenaar, maar belichamen allebei
een andere wereld. De gaande en
de komende man van het Al-
phense creativiteitscentrum Ex
pressie 70.
Chris Nobels neemt zondag offi
cieel afscheid als directeur van
Expressie 70. Hij heeft 25 jaar
aan het roer gestaan van de in
stelling, die ooit begon met zes
tig cursisten en nu duizend
amateurschilders, -beeldhou
wers, -dansers en -fotografen
over de vloer heeft. Nobels bleek
een culturele duizendpoot Hij
lanceerde het ene idee na het
andere. Er werd een toneelgroep
opgericht, een theater, een film
huis, een folkclub, een literair
café. In tegenstelling tot andere
groeikernen bleef Alphen geen
'culturele woestenij'. Een be
langrijke ommekeer vond plaats
in 1989 toen Expressie 70 samen
met het Parktheater en het Park-
filmhuis een monumentaal ge
bouw betrok in het Park Rijn
stroom.
Willem van den Broek is Nobels
inmiddels opgevolgd als direc
teur van het creativiteitscen
trum. Tijd om beide heren de
maat te nemen. Hoe denken zij
Willem van den Broek - 'Jarenlang wilde ik alleen maar weg uit Alphen' - en Chris Nobels -'Ik vind Alphen
een bruisende gemeente geworden'. Foto: Henk Bouwman
over het cultureel gehalte van
Alphen? Om te ontdekken of
zich op dat terrein ook verschil
len openbaren, leggen we het
tweetal vijf stellingen voor.
Bij jouw aantreden bestempel
de je Alphen als een 'cultuur
loos oord'. Eigenlijk is dat nog
steeds zo.
Nobels: „Alphen is geen culture
le woestenij meer. Er is een goed
theaterprogramma en een pri
ma aanbod aan films. We heb
ben een Centrum Beeldende
Kunst, een muziekschool, een
bibliotheek, tal van muziekver
enigingen en een groot aantal
cursussen. Met het nieuwe thea
ter wordt het straks alleen maar
beter. Je hoeft Alphen niet meer
uit. Ik vind het een bruisende
gemeente geworden. Je kunt el
ke avond op pad. Natuurlijk kan
het altijd beter. Een paar jaar ge
leden heb ik geprobeerd discus
sie-avonden te organiseren over
kunst, wetenschap en politiek,
zoals De Balie dat doet in Am
sterdam, maar dat kwam niet
van de grond. Daar is Alphen
blijkbaar te klein voor."
Van den Broek: „Jarenlang wilde
ik alleen maar weg uit Alphen.
Toen ik in Amsterdam ging stu
deren, wilde ik daar ook wonen.
Een jaar of tien geleden kwam
het omslagpunt. Er kwamen al
lerlei initiatieven, zoals het film
huis. Met Amsterdam blijft het
moeilijk concurreren. Maar ik
merk dat het me niet lukt alle
culturele evementen in Alphen
af te lopen. Dat is een goed te
ken. Ik hoop dat als straks in het
stadshart een aantal voorzienin
gen is gerealiseerd er een
vruchtbare kruisbestuiving ont
staat."
Een van die voorzieningen is
een nieuw theater-bioscoop
complex. Is zo'n theater niet
overbodig met theaters in Lei
den, Zoetermeer en Gouda op
20 minuten rij-afstand?
Nobels: .Absoluut oneens. Het
Parktheater krijgt jaarlijks 1100
aanvragen voor abonnementen
en die kunnen lang niet alle
maal gehonoreerd worden. Die
mensen wijken nu teleurgesteld
uit naar Leiden en Gouda. Al
phen is rijp voor een groot thea
ter. Ik vind het ook onzin om
voor alles in de auto te moeten
stappen. Er staan al genoeg files.
Een theater vind ik belangrijker
dan een stadhuis. Als het goed
is, ga je daar vaker heen."
Van den Broek: „Zoals je weet
vind ik het stadhuis wel heel
mooi. Ik hoop dat het Alphense
stadshart straks zo'n aantrek
kingskracht heeft dat ook men
sen uit omliggende gemeenten
er graag komen winkelen of een
avondje uitgaan. Probleem in
steden als Leiden en Gouda is
dat je zo moeilijk je auto kwijt
raakt. Ik denk dat de Alphenaar
straks vaker naar het theater
Het Centrum Beeldende Kunst
(CBK) is een grote mislukking.
Het trekt te weinig bezoekers
en de exposities spreken niet
aan.
Nobels: „Ik vind het een misluk
king. Het gebouw deugt voor
geen meter. Er is bij het ontwerp
te weinig naar de gebruikers ge
luisterd. Er zijn verkeerde keu
zes gemaakt. Door het wegbe-
zuinigen van de etalage op de
begane grond is het CBK on
zichtbaar geworden. Bovendien
zou het een podium moeten
zijn voor alle vormen van beel
dende kunst, en niet alleen voor
mediakunst. Dat is veel te een
zijdig. Waarom geen lekker toe
gankelijke kunst zoals in de
Kunsthal in Rotterdam? Een di
recteur mag niet alleen van zijn
eigen smaak uitgaan. Dat doet
een theaterdirecteur toch ook
niet. Een directeur moet die
nend zijn. Als ik in het CBK
kom, ben ik er altijd alleen. Als
stiltegebied is het geslaagd."
Van den Broek: „Het gebouw is
inderdaad niet optimaal. De
positieruimten op de eerste eta
ge zijn moeilijk te vinden. Bo
vendien is het er omheen een
grote bouwput. Je kunt pas een
eerlijk oordeel vellen als het
stadshart klaar is. Als je eenmaal
binnen bent, vind ik het prima.
Directeur Peke Hofman kiest
voor het tonen van multimedia
le kunst. Dat is heel modem,
maar spreekt geen groot publiek
aan. Ik vind zijn aanpak echter
niet verkeerd. In het gebouw zit
ten ook de kunstuitleen en de
STAA-galerie en die zijn al laag
drempelig genoeg. Ik weet dat
veel Alphenaren zich negatief
uitlaten over het CBK, maar dat
zijn vaak mensen die nog nooit
een stap binnen hebben gezet."
Er treedt zo langzamerhand in
Alphen een nieuwe generatie
cultuurbobo's aan. Die hebben
alit
het maar gem:
ciliteiten zijn
niets meer om vooi*r z
ken. er 1
vt
Nobels: „Het gaat nier®"
gebouwen, maar vod*611
inhoud. Het is prettigr-
niet meer druk hoeve? d(
over de faciliteiten, g® 1
houdelijke kant is ï*1
moeilijk" 801
Van den Broek „Chi?13*
prachtinstituut neeif^1
pressie 70 staat als ee
wil ik de komende 2?
stellen. Er breekt een60"
se aan. Het is
beltust
mensen enthousiast P®
Daarvoor zijn steeds
pulsen nodig."
r ei|
Instituten als ExprePJ*
amateSei
ex- den te veel amate
naars op. Ze voi
dreiging voor
kunstenaars.
Nobels: „Kwaliteit IP01
bovendrijven. Het P'
triest zijn als een f71*
bang is voor amateu®
vert hij blijkbaar or d
kwaliteit." 8zaj
Van den Broek ,AlsL^e
docent wilt zijn, mor®
sisten zoveel bij brei0®:
zelf weet. Kunsten
daar vroeger ook niq
Als iemand talent he°.n
hij vanzelf door naa'IU5
academie. Een instil011
pressie 70 levert bog11
belangrijke bijdrage °P
kweken van een cul8?1
teresseerd publiek ei
Dat moet je niet
ten."
