Lachen om Hitier, Braun en consorten
KUNST CULTUUR
'Je kunt niet elk jaar als clown komen'
Strakke enscenering 1
bij Imperium intrigeert:
Koffieconcert als champagnei
Half miljoen
voor Van Gogh
Tweede concert
van Eminem
Samama toch
weg bij orkest
Concert ter
plekke op cd
Vervolg op
The Godfather
Verloren brieven
van Van Gogh
duiken weer op
Stuffed Puppet Theatre speelt in Leids Laktheater
Gelegenheid,
redt eerste
Leidse Bluefl
Tweede leven voor kostuums van De Nederlandse Opera
'Boerenvrouw' van Van Gogh.
Foto: Reuters/Yuriko Nakao
tokio - Een in Japan opgedoken
schilderij van Vincent van Gogh
is zaterdag geveild voor ruim
een half miljoen euro. Op het
schilderij, dat aanvankelijk niet
als een Van Gogh was herkend,
staat een boerin. Het veiling
huis raamde de waarde van het
ongesigneerde schilderijtje
eerst op nog geen 90 euro. Ver
moedelijk is het werk in 1884 of
1885 geschilderd.
Amsterdam - Ongeveer 18 mi
nuten nadat de kaarten voor
het eerste concert zaterdag wa
ren uitverkocht, werd er een
tweede show van rapper Emi
nem in Amsterdam Arena aan
gekondigd. Eminem zou in eer
ste instantie alleen op 18 juni
zijn eerste Nederlandse stadi
onconcert geven. Het tweede
concert vindt plaats op 17 juni.
Daar blijft het ook bij, aldus een
woordvoerder.
den haag - Leo Samama verlaat
alsnog het Residentie Orkest.
De artistiek coördinator en zijn
werkgever zijn tot een schikking
gekomen. Het orkest wilde
Samama ontslaan. De aanlei
ding was diens optreden met
een aantal musici uit het orkest
tijdens de dienst voor prins
Claus op 9 oktober. De Voor-
burgse componist en musico
loog had deze op de televisie
uitgezonden uitvoering van een
eigen werk geregeld achter de
rug van het orkest om.
scheveningen - Fans van Acda
De Munnik kunnen vanaf
vanavond een deel van het zelf
meebeleefde concert op cd mee
naar huis nemen. Elk optreden
worden snel zes singletjes met
elk twee liedjes van het concert
geproduceerd, die de fans na
afloop kunnen kopen. De lied
jes worden voor de pauze opge
nomen en gedurende de pauze
en het tweede gedeelte van het
optreden geproduceerd.
new york - De Amerikaanse
auteur Mark Winegardner gaat
het vervolg schrijven op het
maffia-epos 'The Godfather'.
Winegardner is gevraagd door
uitgever Random House, die de
rechten beheert op de oor
spronkelijke bestseller van Ma
rio Puzo uit 1969. Random
House heeft enkele maanden
gezocht naar een waardige op
volger voor Puzo, die in 1999
overleed. De nieuwe verwikke
lingen rond de familie Corleone
zullen naar verwachting ook
worden verfilmd.
keulen/anp - Krap twee maan
den voor de 150ste geboortedag
van Vincent van Gogh zijn 21
verloren gewaande brieven van
de schilder opgedoken. Het gaat
om brieven die Van Gogh tussen
de zomer van 1887 en de herfst
van 1889 aan zijn kunstvriend
Emile Bernard schreef.
De brieven waren na de eerste
publicatie in 1938 spoorloos. De
New Yorkse kunsthandelaar en -
verzamelaar Eugene Victor
Thaw zegt dat hij de brieven in
zijn bezit heeft Thaw heeft de
geschriften onlangs gekocht van
een lid van de familie Roth
schild. Wat hij ervoor betaald
heeft, wil hij niet zeggen.
Thaw zegt dat de brieven wor
den opgenomen in de uitgave
van Van Goghbrieven die het
Van Goghmuseum in Amster
dam momenteel voorbereidt. In
mei 2001 heeft een onbekende
verzamelaar op een veiling bij
Drouot in Parijs voor een brief
van veel geringere betekenis
160.000 euro betaald.
Verschil tussen die brief en de
brieven die nu in het bezit van
Thaw zijn, is dat de laatste teke
ningen bevatten, waardoor de
waarde een stuk hoger zou zijn.
In de brieven aan Bernard be-
schijft Van Gogh zijn vorderin
gen bij het schilderen. Hij illu
streerde de tekst met tekeninT
ge* t
OS-Jc
Net
prog
filig
DS-J<
Ro
rrijk:
„Bij welk kostuum het hoort? Geen idee. En wat ik ermee ga doen, weet ik ook niet." Foto: ANP/Koen Suyk
door Hans Visser
Amsterdam - „Die jurk, die
móet ik hebben." Wanhoop te
kent haar gelaat. „Het moet."
Alle drukte om haar heen is
weggevallen. Dat komt door die
ene lange jurk, zwart met groen,
die daar in de verte aan een rek
hangt dat nog niet in de verkoop
is. Ze wacht en wacht als ging
het om de liefde. Tot het rek
naar met de jurk voren wordt
gereden. Klaar voor de verkoop.
Ze springt naar voren om ver
volgens dolgelukkig te verdwij
nen in het gewoel. Mét de japon
die Miranda van Kralingen
droeg in Louis Andriessens ope
ra 'Rosa'.
Zaterdagochtend rond zeven
uur begint het al aardige druk te
worden voor de ingang van het
Amsterdamse Muziektheater.
Tot uit Gent zijn mensen naar
de Amstel gekomen. Het bericht
dat De Nederlandse Opera zijn
oude kostuums verkoopt, mist
zijn uitverwerking niet En als
om twaalf uur onder enig ge
juich de deuren open gaan,
staat de hal tjokvol met naar
schatting 2000 kopers.
Als de eerste groep is binnenge
laten, paradeert al snel een zwa
re man met vrolijk vogelnestje
op zijn hoofd door de met kos
tuums en accessoires volgepak
te foyer. „Bij welk kostuum het
hoort? Geen idee. En wat ik er
mee ga doen weet ik ook niet.
Voor de kinderen, misschien.
Maar ik ben er zelf nu tenminste
even mee van de straat." Een
moment later is hij veranderd in
een aap, terwijl hij even aarzelt
om voor één euro ook nog bis
schop te worden.
Anderen weten juist heel goed
wat ze met al die kleding gaan
doen. Complete rekken vol kos
tuums worden schijnbaar onge
zien weggereden, afgerekend en
verdwijnen dan in klaarstaande
busjes van allerhande kleding
verhuurbedrijven. Nou ja, onge
zien? Een man snelt voorbij met
de armen vol uniformen. „Waar
vind je ooit zo veel dezélfde uni
formen?" Ze verhuizen naar een
bedrijf in Enschede.
En kijk, daar passeert een heel
rek met de laatste acte van Ver
di's 'FalstafF. Op weg naar een
bedrijf dat middeleeuwse avon
den organiseert Wat moeizaam
manoeuvreert ook Gerard Berk
hout met ruime collectie voor
bij. De onderwijzer en oud-ma
rathonloper uit Nibbixwoud zit
in de cultuur. „Ik organjseéï van
alles. En voor het carnaval heb
ik ook eens wat anders nodig. Je
kunt niet elk jaar als clown op
school komen. En kijk hier: een
Dickenskostuum. Dat trek ik
aan als ik les moet geven over
die tijd." Schaterend loop hij
naar de kassa.
Een eiland van rust in deze
vriendelijke chaos is mimespeler
Rob van Reyn. Hij zit op een van
de brede theatertrappen, in een
golf van schoenen. Zijn dochter
heeft hem gevraagd als hulpver
koper. „Ze maakt schoenen
voor de opera." Omdat iedereen
zelf zijn weg vindt, heeft hij wei
nig te doen. Alle tijd om schets
jes te maken van wat zich daar
voor zijn begripvolle ogen af
speelt „Ik kan me dit wel voor
stellen, nu allerlei subsidies
wegvallen. Als ik zelf nog een
gezelschap zou hebben gehad,
was ik hier ook beslist komen
zoeken naar kostuums."
„Let op", Robby Duiveman,
hoofd van de kostuumafdeling
en initiatiefnemer van de ver
koop. De laatste kostuums van
100 euro gaan in de verkoop.
Een gordijn gaat open en weer
een rek vol feestelijkheden komt
de 'markt' op. Twee dames heb
ben tegelijk dezelfde jurk te pak-
ken. Bijna een conflict, maar
met een enkel woord haalt Dui
veman alle spanning uit de
lucht. „Ik heb het in Salzburg
wel hectischer gezien", zegt hij,
een achtergebleven sjaaltje van
de grond rapend.
Vierduizend van die stukken uit
producties die van het repertoi
re zijn verdwenen, heeft hij de
afgelopen weken door zijn han
den laten gaan en van een prijs
je voorzien. Van één tot hon
derd euro. „De prijzen moesten
leuk blijven want je wilt niet met
de helft blijven zitten. Deze ver
koop is dan ook pure noodzaak.
De magazijnen raakten te vol.
Natuurlijk gaat het me aan het
hart dat sommige kostuums
weggaan. Maar het is goed te
zien dat die nu een tweede leven
beginnen."
„Het ook leuk om te merken
hoe mensen hier combineren.
Je ziet hier soms vier opera's op
één lichaam. Maar we doen niet
alles weg. Bepaalde kostuums
bewaren we als een soort ar
chiefstukken. Bijvoorbeeld uit
wereldpremières of van be
roemde zangers. Daar kun je
dan nog eens tentoonstellingen
mee maken. Het kostuum van
Cristina Deutekom uit 'I Purita-
ni' bijvoorbeeld. Of kostuums
van John Bröcheler en Charlotte
Margiono, die doe je niet'weg."
door Kikl van Bilsen
leiden - De laatste dagen van
Hitier zijn voor veel mensen een
bron van inspiratie geweest. Zo
ook voor het Stuffed Puppet The
atre van Neville Tranter. De ar
tiest laat de Führer in de bunker
zijn 56ste verjaardag vieren met
onder anderen Goebbels, Goering
en Eva Braun in 'Schicklgruber'.
Het is 20 april 1945 en de Russen
trekken de binnenstad van Berlijn
in als de mensen in de bunker de
dood in hun nek voelen.
Hitiers bovenlijf rustend op een
houten stoel in een kale studio
op de Amsterdamse Wallen: het
klinkt op z'n minst vreemd. En
het oogt niet minder surrealis
tisch. Der Führer is niet alleen;
echtgenote Eva Braun heeft zich
op de vloer gevlijd en Goebbels,
de minister van propaganda,
heeft zijn heil gezocht op een ta-
feL Minister van luchtvaart Goe
ring, de kinderen van Goebbels,
Wolf (de hond van Hitier) en de
dood zijn ook van de partij. Het
illustere gezelschap houdt zich
gedeisd. Alleen in dichte nabij
heid van Neville Tranter doen
de nazi's hun mond wel eens
open.
Neville Tranter is poppenspeler
en -maker. Hij is de man van het
Stuffed Puppet Theater, een
poppentheater voor volwasse
nen. Frankenstein, Molière en
Salomé heeft Tranter al ten to
nele gebracht. En nu waagt hij
zich aan Hitler. Past die wel in
het rijtje thuis? De poppenar-
tiest vindt van wel. „Ga het rijtje
maar af: alle stukken gingen
over monsters. Daar kan Hitier
ook wel onder worden ge
schaard."
Niet dat Tranter zelf op het idee
voor een voorstelling over de
Führer is gekomen. „Drieënhalf
jaar geleden trad ik op in Wei-
mar. Daar werd toen het Fran
kenstein Festival gehouden.
Naar aanleiding van mijn stuk
over Frankenstein vroegen de
Duitsers mij een voorstelling
over Hitier te maken." Tranters
eerste reactie was 'wat moet ik
in godsnaam met Hitier doen?'
Zijn tweede 'ja, waarom niet?'
„Ik ben eens in gedachten mijn
andere stukken nagegaan. De
thema's daarvan waren alle erg
oud, stonden niet dichtbij de
mens van nu", legt Tranter uit.
Toen ben ik het onderwerp Hit-
Ier als een uitdaging gaan zien.
En uitdagingen zijn juist dat wat
ik zoek in mijn werk.
De van oorsprong Australische
artiest - hij verhuisde 25 jaar ge
leden naar Amsterdam - neemt
een slokje van zijn thee. Hitier
en consorten kijken met grote
ogen toe. Ze zitten en liggen
daar maar dood te zijn in de
studio, geven de buitenstaander
een 'unheimisch' gevoel.
„Wacht maar even". Nog geen
twee seconden later hinkelt
Goebbels door de oefenruimte,
leunend op een kruk. Hoewel de
vader en tevens de stem van de
poppen een verre van iel klein
mannetje is en hij geen moeite
doet zich te verbergen, valt
Tranter helemaal niet op. Het is
Goebbels die alle aandacht
trekt Goebbels spreekt, niet
Tranter.
Met zijn scenarioschrijver Jan
Veldman sprak hij af dat over
een gevoelig onderwerp als Hit-
Ier veel gelachen moet worden.
En gelachen kén er worden.
Want hoewel de poppen een
beetje griezelig overkomen, zijn
ze toch vooral vermakelijke kari
katuren van de kopstukken van
het Derde Rijk. Goering is de
grootste pop, met een var
kensneus en immense handen
en buik. De vingers van zijn lin
kerhand vormen het V-teken en
die van zijn rechter omklemmen
een bijzondere microfoon.
„Goering declameert daar wei
eens mee - als niemand hem
ziet", grinnikt Tranter. „Kijk zo."
Goering komt weer even tot le
ven. Daarna is de beurt aan de
dood, de engste van het hele
steL Ook de enige in fleurige kle
dij, hij is felgeel.
„De dood was de eerste pop die
ik maakte voor deze voorstel
ling. En ik ben zo blij met het re
sultaat. Heel eng, maar ook heel
Goebbels en Hitler, zoals ze door poppenspeler Neville Tranter zijn vormgegeven. Foto: GPD/Carla Kogelman
clownesk. En zo is de dood ook
in het verhaaL Als clown treedt
hij drie keer op in het stuk met
een act. En tenslotte is hij wer
kelijk de dood." Tranter vat de
dood bij zijn kladden. De man
met de zeis gaat achter Hitier
staan, die nog steeds op zijn
stoel zit Een heel zachte doch
vileine stem sist „Haaah, Hit-
Ier."
In het stuk zijn fantasie en his
torie gemixt. De basis klopt: Hit-
Ier was op 20 april 1945 in zijn
bunker in Berlijn en hij was jarig
op die dag. Ook waren velen
met hem in de bunker, onder
wie Eva Braun en Martha en Jo
seph Goebbels met hun zes kin
deren. In het stuk is Martha
weggelaten. Daarentegen ver
vult Goering wel een hoofdrol in
de voorstelling, terwijl hij in
werkelijkheid niet in de bunker
was. De Eva Braun van papier
maché is een zielige dronkelap,
de sluier van haar trouwjapon
nog op het hoofd. Dat laatste
heeft wel weer een link met het
verleden - ze trouwde vlak voor
haar dood met Hitier - maar al
coholverslaafde was ze zeker
niet.
,Als ik zo vertel wat er gebeurt,
lijkt het of het een zwaar drama
tisch stuk is. Maar dat is toch
niet zo hoor", zegt Tranter.
„Ook jonge volwassenen die
niet veel van de Tweede Wereld
oorlog weten, kunnen van de
show genieten. Het gaat om na
zi's maar toch ook weer niet.
Het verhaal is een menselijk ver
haal met als thema hoe mensen
met elkaar en met zichzelf om
gaan in een kleine ruimte, vlak
voor hun dood. Hoe mensen
reageren op extreme situaties.
Dat levert hysterie, hilariteit en
ook drama op. En drama is waar
het in het theater om draait."
'Schicklgruber1, Stuffed Puppet
Theatre, dinsdag 18 en woens
dag 19 februari, 20.30 uur,
LAKtheater, Leiden.
leiden - Het sche
uw n
stori:
LLIULIl UtL OtUU j
veel of de allereers^f
Bluesclub in Q-bus
terdag volledig in c
lopen, omdat de
zou spelen op het 1
ment afzegde. Maar
lijk kwam alles tocl 21
zijn pootjes terecht,s
de welwillendheid
muzikanten, die fl 3
spulletjes inpakten
Leiden afreisden.
the
med;
leri
infot
:ine.
ispoi
ispor
P, iproi
,poi
;poi
:RV-
illiet
icht
irhali
nde.
ittht
squi2
Organisator Simon
die van de Leidse
en terugkerend
wil maken („mis:
tweewekelijks") was
dag eerder een h(
schrokken toen Th<'s'
Bluesband doodleutff
foon meldde dat l{^a
den niet doorging,
drummer kon niet.
eerst daar gaat miji F.
Maar Platteel herv
snel, pakte zijn adre
en begon te telefon
zoek naar andere
ten.
Die vond hij uiteindi
paar uur voor het h
de Bluesclub: de
saxofonist Wouter
Amsterdamse gitaris
ger Ritch van Gessel
Alley Cats). En del
damse contrabassist,....
Boer (onder anderei
Blues): „Kwart overl
het. Telefoon voo(q6
mijn vrouw. Simon, n 18.
jeblieft wilde spelen!18 30
ach ja, waarom ook1*111138
Zo gezegd zo ged;
legenheidsformatie
het podium van
schudde de ene bh
andere uit de mot
met z'n drieën noi
gedaan hadden,
wel een beetje", la<
na afloop. „We kei
al jaren. En we hi
vaker samen ges[
hartstikke leuk. Oi
dit eigenlijk een
voor me moeten zijl
muziek recensie
Lidy van der Spek
Koffieconcert Storioni Trio: Bart van de
Roer, piano, Wouter Vossen, viool en
Mare Vossen, cello. Gehoord: 9/2,
Stadsgehoorzaal, Leiden.
Het Storioni Trio had zijn sur
priseprogramma meesterlijk op
gebouwd. Verwachtte de Roco-
co-zaal van de Stadsgehoorzaal
Schubert, Ravel en Beethoven,
het kreeg Schumann-Wieck,
Schumann en Brahms. Dat
klinkt wat minder veelbelovend,
maar Storioni maakte van dit
koffieconcert een champagne-
feest, delicaat en bruisend. Het
samenspel van de gebroeders
Vossen en Bart van de Roer is
van een grote, sterke schoon
heid. Spiritualiteit en dramatiek
worden in het nieuwe program
ma evenwichtig gedoseerd op
gevoerd.
Introduceerde de violist Wouter
Vossen Clara Schumann's pia
notrio in g als een charmant
werkje dat Wieck zelf beoordeel
de als sentimentele, kin^érach-
tige muziek, Storioni maakte er
een fraai huzarenstuk van. Zelfs
door een tenenkrommende,
hoog piepende ruis uit een ver
keerd afgesteld gehoorapparaat
van een der luisteraars werd dit
drietal nauwelijks hoorbaar ont
regeld. Het Allegro verrast door
een helder thema, dat ketsend
tegen elkaar aan wordt gezet in
steeds krachtiger geprofileerde
lijnen. Tot de piano honingzoet
terugviindert naar het beginthe-
ma, een melodie waar César
Franck jaren later van snoepte.
Robert Schumann is wel de
meest romantische componist,
met de meest contrasterende
karaktereigenschappen. Drome
rig, dweepziek en teder kon bij
hem omslaan in heftig, wild en
enthousiast. Maar hij stelde dat
flakkerende, virtuoze talent met
overgave in dienst van de artis
tieke, poëtische idee. En dat ver
taalde Storioni in Schumann's
Tweede Pianoconcert in F flam
boyant en bevlogen. Met ro
buust spel van cello en viool zet
ten de gebroeders de toon in het
'Sehr lebhaft'. Zeldzaam mooi
zingt de viool in 'Mit innigem
Ausdruck'. Bart van de - Roer
speelt heel natuurlijk,
dynamisch verbluffej
baar, de strijkers na
volgend. Het 'Nicht I
lijkt maar nauwelijks 1
den. Gloedvol
speelt de cellist, in e
lijke' spurt met de 1
tervolgd door een opl
pianist.
En na de pauze de toPt V
met Brahms' Trio in<
(1854). Een jeugdwef
veel later herzag, zo1
voor Brahms gedrag,
denheid van dit werk,r
de integratie van tr'"
vormen, concentreeiVES
meeslepend musici W
steeds weer een ba*1 d6
tussen spannen en oi^f
Zo is het Adagio een
rust, waarin timing Öq^
prioriteit krijgt. Zoal d_|_
Roer inzet met vier grar
stappen neerwaarts,
donzigste sneeuw, w
trio gezamenlijk de tr.
gaande lijnen tot een!
eenheid smeedt, inten"
nicerend verslingerdPge
muziek, dat getuigt 1
achtig samenspel. 'LE
19.0
g-Di
irhafl
1 ~f 5 Die
theater recensie
Wijnand Zeijstra
Voorstelling: 'Als er geen zwarten
bestonden, moesten ze worden
uitgevonden' door Toneelgroep
Imperium. Tekst Johnny Speight. Regie:
Maarten Vonk. Gezien: 7/2,
Imperiumtheater, Leiden. Aldaar nog te
zien: 13.14,15.20,21 en 22/2.
Imperium zoekt graag naar
nieuwe wegen binnen het eigen
repertoire. Ook de nieuwste
productie getuigt van deze zoek
tocht. Het resultaat is zonder
meer verrassend. Dat komt
vooral door de intrigerende op
bouw van de strakke enscene
ring die men consequent weet
vol te houden.
Op het podium zijn constant
acht acteurs aanwezig: zes vrou
wen en twee mannen. Een ieder
zit naast een zwart kastje met
daarin tal van grote en kleine at
tributen, zoals een pistooltje,
een schop en een roodwitte
blindenstok. Aan weerszijden
vier kastjes en vier - in het zwart
geklede - acteurs: het is fraai
ogende symmetrie.
De acteurs vertolken samen een
groot aantal rollen. Mannen- en
vrouwenrollen lopen kris kras
door elkaar. Iedereen speelt in
principe alles, geen enkele ac
teur heeft een 'eigen' personage.
Als er één de rol van arts en de
ander van patiënt speelt, dan
kan dat gedurende de scène
plotseling omkeren; de acteurs
wisselen van rol, de arts wordt
de patiënt en omgekeerd. Ter
wijl beide spelers zich in het
midden van het speelvlak bevin
den, nemen de acteurs aan de
zijlijn ook één van beide rollen
aan.
Dat is allemaal leuk bedacht.
Wil het echter overtuigen, dan
komt het op een uitgeldende ti
ming aan. Juist op dat punt le
veren de spelers een knappe
prestatie. De diverse losse scè
nes lopen naadloos in elkaar
over. En dat is een absolute
voorwaarde voor het slagen van
dit experiment Af en toe zou
het spel iets gestileerder mogen
zijn. De acteur of a<
de beurt is, grijpt m
de kans om een realisi
tje neer te zetten. Maa
storend is dat niet,
het geheel wel wat li
doet geen afbreuk
ductie.
Het effect van dit
soort vervreemding
de gevoerde gesprei
abstracter niveau woi
Het zijn als het warek Q4
die al spelend met r
den geconfronteerd,
cerende titel van het
daarbij aan, waar heti
de blanke maakt zi<
te, omdat hij aan
zelfwaarde ontleent,
volgehouden opval
medestanders gez<
contrastwerking woi
variaties herhaald: oi
daat, dokter - zieke
mee wordt een maal
mechanisme ontleed
denken stemt. Aldus
perium een overtuiL
gevonden voor deze 'i
sche moraliteit'
