Bakken
vol ellende
Raad voor de Kinderbescherming
worstelt met procedures en vooroordelen
Voor de buitenwacht kan
Raad voor de
Kinderbescherming het
nooit goed doen: of hij
grijpt te laat in, of hij is
de boeman omdat hij
kinderen en ouders uit
elkaar rukt. De
werkelijkheid is
complexer.
door Monique de Knegt
In de wachtkamer op de gang zit
een slank, in zwart gekleed
meisje. De kleding is versierd
met doodshoofden. Littekens van
messneden en sigarettenpeuken op
haar armen. Shyama (15) is van huis
weggelopen. Toen de politie haar
vond, weigerde ze hulp. Een nachtje
in de cel zou haar wel op andere ge
dachten brengen, dachten ze bij de
Raad voor de Kinderbescherming.
En nu zegt Shyama inderdaad wel
hulp te willen.
Raadsonderzoeker Ingrid Molenaar
wil crisisopvang voor haar. Want
Shyama drinkt, blowt, spijbelt, loopt
weg, steelt in de supermarkt en
speelt met messen. Thuis heeft ze
veel ruzie met haar moeder. Haar
vader woont in Suriname en haar
oudere zus heeft eerder de wijk ge
nomen naar oma.
Molenaar tikt het verzoek tot voorlo
pige ondertoezichtstelling uit, de
teamleider zet een handtekening;
nog diezelfde dag geeft de kinder
rechter een ondertoezichtstelling af
en krijgt een gezinsvoogd mede het
gezag over Shyama. Het meisje
wordt naar een opvanghuis gebracht
waar wonderwel voor zes weken
plaats is.
Iedereen lijkt opgelucht Hoe vaak
moeten ze niet leuren met kinderen?
Het halve land afbellen voor een
plekje, of genoegen nemen met een
noodbed waar iemand maar een
nacht mag blijven? Eén keer is er
zelfs een kind mee naar huis geno
men. Dat kan en mag niet. Maar wat
moet je als iedereen 'nee' verkoopt?
Shyama is in ieder geval onderdak.
Raadsonderzoeker Molenaar heeft
nu drie maanden de tijd om de rech
ter gedegen te adviseren over een
ondertoezichtstelling voor langere
tijd. Daarvoor gaat ze praten met de
school, de moeder, de zus en moge
lijke hulpverleners. Haar bevindin
gen worden tussentijds steeds be
sproken met de teamleider en ge-
dragskundige.
Helaas, de rust is van korte duur.
Shyama ontpopt zich in het opvang
huis al snel als de leider van de
groep en jaagt met griezelige verha
len iedereen de gordijnen in. Ze ver
telt dat ze bij een duivelssekte heeft
gezeten, dieren heeft geofferd en in
haar arm met een mes de naam van
haar band heeft gekerfd. Het op
vanghuis is haar zat en vraagt de ge
zinsvoogd het meisje te komen op
halen. Maar dan is Shyama al gevlo
gen: naar haar vriendje Jim, ook vijf
tien jaar. Samen gaan ze er met een
scooter en pistool vandoor. „We zul
len je omleggen", schrijven ze op
een papiertje aan moeder. Die doet
aangifte bij de politie en belt de Kin
derbescherming. Daar ligt het dos
sier van Jim al op de stapel kinder
leed om te worden behandeld. Zijn
moeder had ook al aan de bel ge
trokken. Ze wil graag hulp, want het
gaat niet goed met haar zoon: Jim
spijbelt, blowt de hele dag, slikt pil
len, is agressief en brutaal. Zijn moe
der kan hem niet meer in de hand
houden. Vader is niet meer in beeld.
Moeder is voor de derde keer ge
scheiden.
Voor Shyama wordt bij de rechter
om een machtiging gevraagd voor
een plek in een gesloten inrichting,
want anders is ze via de achterdeur
weer verdwenen. Haar moeder is het
er volledig mee eens. Vraag is of er
plek zal zijn. Als er plaats is, moet
Shyama binnen 24 uur worden ge
vonden. Anders gaat de plek naar
een ander. Tot die tijd zwerven
Shyama en Jim ergens op straat. Met
gevaar voor diefstal, roof en prosti
tutie. De politie heeft beloofd naar
het tweetal uit te kijken.
In de kamer van Raadsonderzoeker
Seretha Riemersma zitten zowaar
Veronique en haar moeder en stief
vader. Talloze malen is het gezin
door de Raad benaderd voor een ge
sprek. En natuurlijk kon er niemand
opendoen voor de Raad of wijk
agent. Ze waren net verhuisd, voor
de tiende keer in negen jaar.
Moeder zet grote verbaasde ogen op
als haar wordt verteld dat Veronique
volgens de leerplichtambtenaar vo
rig schooljaar hele maanden niet op
school is verschenen. Dat moet een
misverstand zijn! Veroniques stiefva
der zwijgt onderuitgezakt. Veronique
zit erbij en kijkt ernaar. Spijkerbroek,
coltrui en het haar kortgeknipt, met
de kamstreken er nog in. „Ik begrijp
er niets van", zegt moeder. „Wij
brachten en haalden haar altijd naar
en van school."
Sinds september zit Veronique in
derdaad niet op school, erkent moe
der, maar dat heeft alles te maken
met de speciale middelbare school
die haar heeft geweigerd. Veronique
zou voor een speciale middelbare
school opnieuw getest moeten wor
den en dat vond moeder 'te lang du
ren'. Maar nu zit het kind al maan
den thuis. „Help me maar dat ze op
school komt. Ik heb het ook liever
vandaag dan morgenzegt moeder.
Raadsonderzoeker Riemersma legt
het gezin uit dat ze de ongerijmdhe
den over het schoolverzuim zal on
derzoeken, omdat er ergens iets niet
klopt. Ze rept nog niet over het ver
leden, toen Veronique opgenomen
is geweest bij pleegouders. Het was
kort na de geboorte, er waren finan
ciële problemen en wisselende ver
blijfplaatsen. Moeder begint zelf
over haar 'heel nare ervaringen' bij
de kinderbescherming. „Ik had des
tijds een gewone man-vrouw discus
sie met mijn man waar we zouden
gaan wonen. Daarna las ik in het
rapport van de Raad terug dat ik een
hoog oplopende ruzie had met mijn
echtgenoot. Het kind moest daar
door naar een observatiekliniek in
Hilversum. Ik ben dus heel wantrou
wend naar de kinderbescherming!
Niets tegen u, maar dat blijft je je le
ven bij. De eerste de beste die nu
probeert m'n kind weg te haien..."
Als Riemersma vraagt of moeder een
papier wil lezen en tekenen waarin
staat dat de Raad informatie mag in
winnen bij huisarts of familie, ko
men de emoties los. „Ik wil absoluut
niet dat er contact met de vader
wordt opgenomen." Stiefvader veert
op.Als jullie dat doen, trek ik m'n
handen terug! En als jullie gaan in
formeren terwijl ik hier ben, kun je
de politie en ambulance bellen!
Toen hij zijn kind mocht zien wilde
hij niet. Ik mag m'n eigen kind al
tien jaar niet meer zien!" Moeder
sust de boel en belooft nog de vol
gende dag naar de speciale middel
bare school te gaan om haar dochter
opnieuw aan te melden. Een rapport
met het schoolkeuze-advies zal ze
kopiëren en afgeven.
Na enkele dagen belt raadsonder
zoeker Riemersma de moeder, die
opgewekt meldt dat ze de schooldi
recteur heeft gesproken en Veroni
que heeft aangemeld. .Ms Riemers
ma de directie belt, weet die van
niets. Ook is het beloofde rapport
nog altijd niet door moeder bezorgd.
Riemersma voelt zich belazerd. „Je
geeft iemand het voordeel van de
twijfel en dan krijg je dit."
De twee weglopers Shyama en Jim
blijken bij een alcoholist te verblij
ven. De politie,is al twee keer aan de
deur geweest, maar steeds als het
tweetal het busje zag aankomen,
vluchtten ze door de achterdeur.
Shyama zegt over de telefoon best
een gesprek te willen hebben met de
gezinsvoogd, maar weigert te wor
den opgepakt door de politie. De ge
zinsvoogd wil over ruim een week
wel in gesprek gaan, maar alleen als
het tweetal naar de Raad komt of het
Bureau Jeugdzorg. Je moet laten zien
wie de baas is, redeneert de voogd.
Flauwekul, menen de raadsonder
zoekers, die besluiten tot een af
spraak met de jongeren in het park.
Maar ze komen niet opdagen. Die
zelfde dag worden ze aangehouden,
met een levensgroot mes in de
boodschappentas.
Met de machtiging van de rechter
kan Shyama nu eindelijk naar een
gesloten inrichting worden gebracht.
Maar er is geen plek. Tot verbijste
ring van de Raad moet de politie het
gezochte tweetal laten gaan.
De Raad voor de Kinderbescherming
wordt ingeschakeld als eerdere hulp
niet heeft geholpen. Bureau Jeugd
zorg of het Advies- en Meldpunt
Kindermishandeling (AMK) vraagt
Zorgen om een kind
Bij welke instanties kunnen ouders en kinderen terecht
Bureau Jeugdzorg (BJZ)
Advies- en Meldpunt
Kindermishandeling (AMK)
Indien hulp niet werkt of in geval
van acute crisis
i
Raad voor de Kinderbescherming
De Raad onderzoekt de situatie van het kind
en vraagt de rechter zonodig in te grijpen.
j
Indien ingrijpen noodzakelijk word geacht adviseert
de Raad de rechtbank:
1 Onder Toezicht Stelling (Ouders krijgen
verplicht hulp bij de opvoeding).
2 Ontheffing c.q. ontzetting ouderlijk gezag.
De kinderrechter beslist wat er
met het kind moet gebeuren.
De spreekkamer van de Raad voor de Kinderbescherming oogt gezellig met een beer in de hoek, maar de alarmknop on
der de lage tafel (foto onder) neemt elke gedachte van onschuld en vrijblijvendheid weg. Foto's: CPD/Cees Zorn
de Raad dan te onderzoeken wat kan
worden gedaan. Om tot een goed
oordeel te komen over Shyama,
voert raadsonderzoeker Molenaar
een gesprek met de moeder. Ze wil
voor de rechter zo'n compleet mo
gelijk beeld kunnen schetsen van de
situatie thuis. De spreekkamer oogt
gezellig. Maar de alarmknop onder
tafel neemt elke gedachte van on
schuld en vrijblijvendheid weg.
De moeder van Shyama gaat geen
stennis maken. In alle rust vertelt de
verpleegkundige haar verhaal. Dat
haar dochter eerst op het havo zat,
maar is afgegleden naar het vmbo.
Twee jaar geleden trok de school aan
de bel, omdat het meisje na school
rondzwierf en niet naar huis ging.
„Ik heb mijn dagdiensten toen ver
ruild voor nachtdiensten. Maar
sindsdien gaat ze 's nachts op pad."
Erover praten lukt niet. Het contact
tussen moeder en Shyama is slecht.
Molenaar vraagt: „Gaat u niet aan
uzelf twijfelen?" Moeder: „Nee. Ik
wil gewoon dat ze haar best doet, te-
nig naar school gaat en alles oppakt.
Gewoon wat bereiken in je leven als
je zo pienter bent." Molenaar:
„Houdt u van haar?" Moeder: „Na
tuurlijk. Het is mijn kind." Er valt
een lange stilte. Voor het eerst breekt
er iets in de moeder en wist ze haar
stille tranen met een sjaal.
Aan de koffie verzuchten raadson
derzoekers dat er donderdag een ba
byvan goed tien maanden uit huis
moet worden gehaald. Baby Anna
woont bij oma, want moeder (32) is
verslaafd, lijdt aan schizofrenie, bor
derline en verblijft in een psychiatri
sche inrichting. Toen ze nog bij het
Leger des Heils was, liet ze zich ont
vallen dat Anna niet goed zat bij
haar oma en een verslaafde broer
met aids. Het Leger des Heils scha
kelde het AMK in, en dat klopte aan
bij de Raad voor de Kinderbescher
ming. Een psychiater die het gezin al
acht jaar kent, werd om advies ge
vraagd. De psychiater acht oma niet
in staat tot een goede opvoeding. Ze
zou heel agressief omgaan met haar
kinderen. Haar dochter liep op haar
veertiende van huis en ging samen
wonen met een drugsdealer. Niette
min komen de kinderen steeds weer
terug naar haar. Hèt is volgens de
psychiater een ziekelijk contact. De
kinderen komen niet los van hun
moeder, die nu met Anna weer
macht kan uitoefenen over haar
dochter Die cyclus moet volgens de
psychiater worden doorbroken.
Raadsonderzoeker Esther Wolters
ziet er vreselijk tegenop. Dit is het
werk waar de Kinderbescherming
om berucht is, terwijl het jaarlijks
misschien één keer voorkomt in een
stad. Uit vrees voor verzet worden
twéé raadsonderzoekers begeleid
door drie agenten in burger. Op de
hoek wacht een agent en iets verder
op staan twee politie-auto's. Oma
doet open voor vijf mensen. „Ik heb
niet zo'n goed nieuws", zegt Wol
ters. Oma wacht niet af en roept ver
schrokken: „Ze komen Anna halen!"
De inwonende zoon wordt agressief
en schreeuwt dat hij zijn aids tegen
hen zal gebruiken. Er blijkt nog een
andere zoon in huis. De politie
stuurt de raadsonderzoekers naar
buiten en halen Anna uit huis.
„Het was rampzalig", zegt Wolters
naderhand. „De politie deed ons
werk. Boven, links en rechts versche
nen buren. Schandelijk dat jullie dit
doen, zei een van hen. Als iemand
goed voor dat kind zorgde, was zij
het. Alle vooroordelen over de Raad
werden in korte tijd bevestigd. Ik
voelde me diep ongelukkig over deze
situatie."
De volgende dag krijgt oma in alle
rust nog eens uitleg. Het gesprek
sterkt Wolters in het besluit om baby
Anna weg te halen. „Oma heeft het
er alleen over dat héér feestdagen
zijn verziekt. Geen vraag over Anna.
Hoe het met haar gaat. Of ze haar
speen wel heeft, of haar lievelings-
loiuffel."
De weglopers Shyama en Jim heb
ben onderdak gevonden bij Jims
moeder. De begeleidende voogd is
in geen tien dagen meer gezien. De
Raad is verbijsterd en belt de voogd,
die dezelfde dag nog langs gaat Hij
wil Shyama een tweede kans geven.
Jim wacht een plek in een gesloten
inrichting.
De Raad betreurt de hele gang van
zaken. Er zit niets anders op dan de
machtiging voor een gesloten plek
voor Shyama in te trekken. Feitelijk
vindt de kinderbescherming het nog
steeds de beste plaats voor het meis
je, maar het is juridisch niet haal
baar.
Twaalf dagen nadat baby Anna bij
oma is weggehaald, is de rechtszit
ting waarop de Raad moet uitleggen
waarom een tijdelijke ondertoezicht
stelling en uithuisplaatsing gerecht
vaardigd was. Omdat de Raad de
zaak zo klaar als een klontje vindt,
wordt meteen om een langdurige
ondertoezichtstelling gevraagd. Op
de gang zitten oma en moeder al een
uur voor de zitting te wachten. Oma
vitaal en scherp, moeder verdwaasd
en opgezwollen van de medicijnen.
Oma is woedend. „Ze hebben Anna
van de ene op de andere dag met
vier politie-auto's gehaald. De jeugd
politie zei dat ze dit in 23 jaar niet
hebben meegemaakt. En waarom?
Op basis van een rapport van een
psychiater die ik zes jaar geleden één
keer heb gezien. Margot heeft wel
eens negatieve dingen over de fami
lie gezegd, maar toen was ze in de
war, hè Margot?" De dochter knikt.
Ze is verdrietig. Ze vertelt dat Anna
naar haar moeder is vernoemd.
Meer kinderen zal ze niet krijgen,
snift ze. „Ik ben gesteriliseerd." Oma
kalmeert haar. Dan begint de zitting.
Moeder staat op en schuifelt met ge
bogen knieën de rechtszaal binnen.
In haar voetspoor volgen een mede
werker van de Raad en twee vrou
wen van de voogdij-instelling.
Na een kwartiertje komen alle partij
en weer naar buiten. In tranen en
hoofdschuddend. Oma en moeder
zijn verdrietig dat Anna niet onmid
dellijk naar huis komt. „Ze willen
haar voorgoed afnemen." De Raad
en voogd zijn verbaasd over het von
nis van de rechter, die slechts tot
maart een ondertoezichtstelling en
uithuisplaatsing heeft uitgesproken.
De rechter wil een nadere toelich
ting op de ongezonde relatie tussen
moeder en dochter. Oma neemt on
dertussen een advocaat om de uit
huisplaatsing aan te vechten. En als
haar kleinkind dan toch weg moet,
kan ze dan niet naar een kinderte
huis? „Ik wil niet dat het kind mam
ma zegt tegen die pleegmoeder. Ze
heeft een moeder en dat is Margot."
De Raad is doordrongen van de
band tussen ouder en kind. Maar ze
moet steeds weer afwegen wat be
langrijker is: de affectieve band met
moeder of vader, of de ontwikkeling
van het kind. „Je kunt moeder blij
ven zonder op te voeden. Dat is
soms veel beter", weet de gedrags
deskundige. De Raad is er zelden op
uit het contact tussen ouders en kin
deren geheel te verbreken. „Er gaan
zelfs kinderen mee naar de gevange
nis, op bezoek bij vader, de moorde
naar van moeder."
Zes weken nadat Anna uit huis is ge
haald, mogen oma en moeder hun
(klein)kind weer voor het eerst weer
even zien. Anna wordt die dag 1 jaar.
(De namen van de cliënten zijn
vanwege privacy gefingeerd. Óp verzoek
van de medewerkers van de Raad zijn
ook hun namen veranderd, uit angst
voor bedreigingen).
