KUNST CULTUUR
'Cabaret is volwassen podiumkunst gewordel
u
il
bb' *<y>.
f H -
Leidse Schouwburg in teken van cabaretfestival
Jubileum groots gevierd in Carré
zaterdag 8 FEBRUARI
Najib Amhali.
Lebbis Jansen.
Vincent Bijlo.
De Bloeiende Maagden.
nbint
Harry Kies al 25 jaar de motor achter het Leids Cabaret Festival
Het Leids Cabaret Festival staat aan de
vooravond van het 25-jarig jubileum. Er is
één persoon die alle edities heeft gezien:
Harry Kies. Hij organiseerde in 1978 het
eerste festival. Op de zolder van Augusti-
nus gaf hij daarmee een lustrum van deze
Leidse studentenvereniging extra cachet.
Anno 2003 is hij nog steeds de man achter
het festival, dat inmiddels is uitgegroeid
tot eén instituut. „Nooit gedacht dat ik dit
jubileum nog eens zou vieren."
door Theo de With
Harry Kies is in die 25 jaar uitgegroeid
tot een belangrijk speler op de theater-
markt. In een monumentaal grachten
pand in de Leidse binnenstad drijft hij
met een tiental medewerkers een impre
sariaat dat de boekin
gen regelt voor een
groot aantal cabare
tiers. Niet toevallig zijn
veel van deze cabare
tiers ooit boven komen
drijven op het Leids
Cabaret Festival. „Maar
dat was nooit de be
doeling", haast Kies
zich te zeggen. „Caba
ret was in die tijd hele
maal niet zo populair.
Er viel geen droog
brood in te verdienen."
Op dit moment is dat
wel anders. Cabaret is
na de musical het po
pulairste genre in het
theater. Zo'n 28 pro
cent van de voorstellin
gen in theaters en
schouwburgen wordt
gespeeld door cabare
tiers. Toch betekent het
winnen van het Leids Cabaret Festival
volgens Kies absoluut niet de sprong
naar het grote geld. „Voor de meeste ca
baretiers geldt dat ze jarenlang voor een
appel en een ei in allerlei kleine zaaltjes
mogen optreden. De verwachtingen van
het publiek zijn hoog gespannen. Na de
eerste show moet een cabaretier gaan
werken aan zijn tweede. Dat is een lastig
proces. Het moet toch allemaal uit hem
of haar zelf komen. Een cabaretier is
geen acteur die een tekst van een ander
opdreunt"
„Bij cabaret draait het toch vooral om de
maker", zegt de Leidenaar in een poging
het genre te definiëren. „De cabaretier
schrijft het en voert het uit in interactie
met het publiek. Dat maakt hem tot een
waarachtig persoon. Dat is iets heel an
ders dan toneel. We hebben eens een ex
periment gedaan. Margot Ros, een voor
treffelijk actrice, speelde een cabaretsolo
van Lebbis letterlijk na. Ze deed dat on
gelooflijk goed en toch was ze niet over
tuigend. We geloofden haar gewoon niet.
De maker is onlosmakelijk verbonden
Sanne Wallis de Vries.
Harry Kies. Foto's: Martin Oudshoorn
met het materiaal."
Harry Kies heeft het in de loop van deze
25 jaar allemaal geleerd. Want in 1978
was hij niet eens zo'n enorme cabaret
liefhebber. „Het gaat te ver om te stellen
dat ik van cabaret hield. Ik vond het wel
aardig en volgde op afstand Cameretten,
het oudste cabaretfestival van Neder
land. Ik heb het festival destijds voor Au-
gustinus op poten gezet, omdat ik dacht
dat het veel studenten zou aanspreken.
Het was de bedoeling om een overzicht
te bieden van wat er op dat moment aan
cabaret gemaakt werd. Ik had niet kun
nen voorzien dat het zo'n vlucht zou ne
men."
Het competitie-element kwam pas later.
In 1983 werd er voor het eerst door de
jury een winnaar aangewezen. De gele
genheidsformatie 1983 ging met de eer
strijken. De inmiddels gevierde regisseur
Willem van de Sande Bakhuyzen ('Oud
Geld', 'Familie', 'Cloaca') maakte daar
destijds deel van uit. Hij neemt nu de re
gie voor zijn rekening van de jubileum-
voorstellingen die in april in het Amster
damse theater Carré worden gespeeld.
„In de begintijd was het not done om de
jury een winnaar te laten kiezen", herin
nert Kies rich. „Ons festival stond be
kend als links en geëngageerd. Zo'n be
voogdende opstelling van de jury zou
daar haaks op hebben gestaan. Bij de
eerste edities koos alleen het publiek een
winnaar. Dat past helemaal in het tijds
beeld." Met het kantelen van de tijd
kreeg de jury een sterkere positie en ver
waterden de linkse idealen. Het engage
ment raakte ondergesneeuwd. „Na de
laatste grote demonstraties tegen kern
wapens raakte Nederland dat strijdbare
kwijt. Het cabaret voelt de polsslag van
de samenleving altijd feilloos aan. Caba
retiers gingen het meer en meer over
zichzelf hebben. Het ik-tijdperk was aan
gebroken."
Helga Voets, die de laatste jaren het
grootste deel van de organisatie van het
Leids Cabaret Festival voor haar reke
ning neemt, vindt dat Leiden zich nog
altijd onderscheidt van de andere festi
vals door meer te letten op de inhoude
lijke kant. „Bij het selecteren van de kan
didaten let ik er altijd op dat de motieven
zuiver zijn. Iemand moet niet alleen uit
ijdelheid het podium op willen. Een ca
baretier moet echt iets te vertellen heb
ben. En engagement hoeft zich absoluut
niet te vertalen in bijvoorbeeld een relaas
over George Bush en Saddam Hussein.
Dat kan ook in een heel persoonlijk pro
gramma."
De lijst met winnaars is lang. Veel daar
van rijn definitief doorgebroken naar het
grote publiek: Jack Spijkerman (1982),
Erik van Muiswinkel (1985), Vincent Bijlo
(1988), Lebbis Jansen (1989), André
Manuel (1990), De Bloeiende Maagden
(1995). Sanne Wallis de Vries (1996), Na
jib Amhali (1998) en Javier Guzman
(2002). Sommige winnaars rijn echter in
de vergetelheid geraakt of kozen bewust
voor de luwte. De winnares van 1993,
Hester Hofman, had bijvoorbeeld al snel
genoeg van de eenzaamheid van haar
solo-optredens en koos bewust voor een
'carrière' in de verpleging.
Harry Kies zegt begrip te hebben voor
zo'n keuze. „Niet iedereen die zich aan
meldt voor het-Leids Cabaret Festival
weet wat hem te wachten staat. Je doet
eens wat leuks in het amateur-circuit en
als je het festival per ongeluk wint, heb je
meteen een grote naamsbekendheid.
Dat kan een enorme druk met zich mee
brengen. Daar moet je tegen bestand
rijn. Je reist van hot naar her om op te
treden. En ondertussen moet je ook al
nadenken over je tweede programma.
Hetty Feteris, de winnaar van 1997, heeft
daarom onlangs na twee succesvolle
tournees besloten dat het beroep van ca
baretier niets voor haar is. Ze blijft wel in
het theatervak, maar iets meer aan de
zijlijn. Ze geeft les op de Frank Sanders
Academie en doet zo nu en dan mee in
een musical."
Het lijkt onwaarschijnlijk bij het be
schrijven van zo'n succesverhaal als het
Leids Cabaret Festival, maar toch be
weert Kies dat hij een jaar of vier geleden
serieus heeft overwogen met het festival
te stoppen. „Ik wil geen instituut in
stand houden, alleen maar vanwege de
traditie. Er moet ook een inhoudelijke
noodzaak zijn. Het festival was verwor
den tot een soort keurmerk. Voor de the
aters en voor de media was het winnen
van het Leids Cabaret Festival de beste
aanbevelingsbrief die men zich zou kun
nen wensen. In mijn visie is winnen pas
Mai
nbirn
|r een
en h£
Stehi
iMia
emiè
het vertrekpunt. We willen een
plank zijn voor aanstormend ta en gt
wint een leven lang keihard werf
bent zeker nog niet gearriveerd.
jaar hadden we bij de finale in cJC3l
Schouwburg het NOS-Journaal i»
onflfl"
den
icha{
zoek. Volgens kijk- en luisteroi
hebben 7,2 miljoen mensen in
ander journaal gezien dat Javier
het festival won. Dat is bijna gr<
Desondanks hield de Leidse tlieP
ducent het festival overeind. He e,
met eigen belang te maken, war
festival is er ook minder aanwa: mJ»B
rijn impresariaat? „Gelul", reag<ms
gepikeerd. „Mag ik je eraan hen^
dat het festival er eerder was da |r.
presariaat. Lenette van Dongen5"
de Kunst behoren tot onze mee 1
cesvolle artiesten, maar hebberr en
aan het festival meegedaan. Wij* ®en
ook niemand een contract op. e
'Idols' niet, waar getalenteerde i j'
het programma moeten verlater.
geen contract willen onderteker er
werkt dat ook niet bij cabaretier
zijn autonome kunstenaars die P ,c
gen weg willen bepalen.r
iker
lurg
den.
Zijn enige motivatie om door te
dat hij denkt dat zijn festival noj
veel heeft te bieden aan nieuw t
Dat kunnen andere festivals toe
„Het is net als met voetbal. Hoe
voetballers een land telt, des te j y
kans heeft het om ooit het WK t
nen. Het is goed om veel festiva|©|f
podia te hebben. De toppers koi
vanzelf bovendrijven. Ajax en Fé - He
kunnen ook niet bestaan zondek Ku
amateurclubs in het land." Vooidenj
delijkheid: Harry Kies rekent heit lith
Cabaret Festival tot de top van <?n va
visie. (urig
Hij vindt het wel belangrijk dat eneef
cabaretiers die het festival niet in C
maar wel interessante programi! van
ken een soort vangnet komt. „Sdsenti
cabaretiers hebben niet direct sfltie r
Soms zie je dat het talent aanweCtie c
maar dat ze eerst drie voorstellirpaar
moeten maken voordat het vollfDe p
bloei komt. Die mensen raken n vooi
ondergesneeuwd en dat vind ikptei
Ik ben daarom met het ministeri die
sprek over de mogelijkheid van leunt
sidieregeling. Theatermakers in
ge worden immers ook financieF^
steund; dus waarom cabaretierst
Kies riet het als een stap in de g()y*
richting dat de Vereniging van S _L
burg en Concertzaal Directies (V
onlangs heeft besloten naast de»
prijzen voortaan ook jaarlijks eell 1
retprijs uit te reiken. „Daarmee i
ret eindelijk een volwassen podii
geworden. En bij kunst hoort be
dat is een zaak van de overheid.)
perspectieven rijn voor mij echtmuzi
lansen om door te gaan.Hen
Rest de vraag op welke winnaar*
afgelopen 25 jaar hij het meest
„De Bloeiende Maagden", komr^
der twijfel uit. Deze twee cabaref n'
haalden de laatste tijd vooral de: w
teit, omdat ze in hun voorstellin;
maag' grotendeels bloot op het jnd
lopen. Harry Kies zegt erover: „ken 1
den hebben heel waardevolle mi het
maar zijn compromisloos. Ze zijn. E
uit op effectbejag, maar weten hïb je
bliek toch keihard te raken. Hetiannf
geen cabaret meer. De Bloeienden j
den hebben een volstrekt niemvk m
genre uitgevonden." ers e
de
unt
leiden - De Leidse Schouwburg staat vol
gende week weer helemaal in het teken van
het Leids Cabaret Festival. Op maandag en
dinsdag zijn de voorrondes. Vijf van de tien
deelnemers stromen vervolgens door naar
de halve finale op donderdag. De beste drie
cabaretiers nemen het op zaterdag tegen el
kaar op in de finale.
Na een selectieprocedure, waarbij kandida
ten op video worden bekeken of op auditie
komen in de sociëteit De Burcht, blijven elk
jaar tien cabaretiers in spe over. Zij worden
door Harry Kies Theaterproducties in de
weken voor het festival intensief begeleid.
Zo mag er bijvoorbeeld onder begeleiding
van een professioneel regisseur een week
einde aan het optreden worden gesleuteld.
Op maandag 10 februari staan de volgende
kandidaten op het podium van de Leidse
Schouwburg: Schering en Inslag (Amster
dam), Wïetke Loebis (Amsterdam), Mie!
Verstappen (Nijmegen), Dorine (Utrecht) en
Alex Agnew (Antwerpen, België). Op dinsdag
11 februari is de beurt aan: Krikke en Ikke
(Oostzaan), Timo Septer (Groningen), Man-
ManMan (Qosterzeie, België), Gunter La-
moot (Gent, België) en Roosmarijn van Bo-
hemen (Amsterdam).
Een vierkoppige jury bepaalt steeds wie er
doorgaat naar de volgende ronde. De drie
finalisten hebben op zaterdagavond dan
drie optredens achter de rug. Aan de hand
daarvan kiest de jury de uiteindelijke win
naar. Het publiek mag door middel van
stembiljetten zijn eigen favoriet kiezen.
Vaak komt de keuze overeen, maar niet al
tijd. Zo koost het publiek in 1995 voor De
Bloeiende Maagden, terwijl de jury de voor
keur aan Mare Scheepmaker gaf.
De kaarten voor het cabaretfestival in de
Leidse Schouwburg zijn inmiddels uitver
kocht.
leiden - In de eerste week van april wordt het 25-ja-
rig bestaan van het Leids Cabaret Festival pas echt
gevierd. Koninklijk theater Carré in Amsterdam is
voor een week afgehuurd om zoveel mogelijk ex-
winnaars de gelegenheid te bieden eens in het mek-
ka van de Nederlandse theaterwereld op te treden.
„Iedereen wil wel eens in Carré staan", denkt pro
ducent Helga Voets. „Het is slechts voor weinigen
weggelegd. Ik geloof dat van de winnaars alleen
Lebbis Jansen er ooit hebben gespeeld." Een an
dere reden is volgens haar dat ze de toch al zenuw
achtige deelnemers aan het festival in Leiden niet
nog eens extra wilde belasten met allerlei jubileum
activiteiten.
Onder regie van Willem van de Sande 1
wordt voor Carré een avondvullende v
elkaar gezet die elke avond anders is. Zeven c
tiers doen alle avonden mee aan de show*. F
Muiswinkel, Lebbis Jansen, André Manuel, 1
Torn, De Bloeiende Maagden, Sanne Wallis de A
en Najib Amhali. Zij krijgen steeds versterking x
collega's als Jack Spijkerman, Javier Guzman e
ra Kroos die een lied, een sketch of een confei
ten gehore brengen. Elke avond is dus anders.
Voor deze jubileumvoorstellingen van 1 tot en r
6 april in het Amsterdamse Carré zijn nog volo
kaarten verkrijgbaar.
