KUNST CULTUUR
'Voor extra musicaltheater moet ruimte
Descartes kon behoorlijk korzelig uit de hoek komen
Naast pop ook cabaret op bevrijdingsfestivals
1
14! P IMfS
ir
Foto-expositie Riefenstahl ife
Amsterdamse galerie Torch
Joop van den Ende presenteert plannen voor nieuwe musicals
BiHI I
CBK Alphen toont rekbaarheid cultureel erfgoed
donderdag 6 FEBRUARI*
Foto: AP/lan West
Hoffman geëerd
voor filmcarrière
londen - Omringd door foto
grafen arriveerde acteur Dustin
Hoffman gisteravond in Lon
den. Hij is in de Engelse hoofd
stad voor de uitreiking van de
Empire Film Awards. Hoffman
ontvangt een onderscheiding
voor zijn inmiddels 35 jaar du
rende filmcarrière.
Cantate Domino
zoekt leden
zoeterwoude - Cantate Domi
no zoekt nieuwe leden die wil
len meezingen op het jubile
umconcert op vrijdag 24 okto
ber. Het koor kan alle stem
soorten gebruiken, maar zoekt
vooral bassen en alten. Voor
meer informatie: Ineke Droog,
tel. 071-5802220 of Annelies
van Cromvoirt tel. 071-5802050.
Vrouw leidt
Opera House
londen - Het Britse Royal Ope
ra House heeft voor het eerst in
zijn bestaan een vrouw be
noemd tot voorzitter. Judith
Mayhew (54) wordt de opvolger
van de in augustus terugtreden
de Sir Colin Southgate. Het
Opera House is de thuisbasis
van zowel het Koninklijke Britse
Ballet als de Koninklijke Opera.
Southgate heeft de benoeming
van Mayhew als zijn opvolgster
toegejuicht.
amsterdam/anp - Di-reCt,
Within Temptation en Dolf
Jansen zijn de artiesten die op
bevrijdingsdag 2003 elk min
stens vier festivals aandoen
voor een optreden. Ze worden
die dag vervoerd in helikop
ters, zoals dat voorgaande ja
ren ook het geval was met de
topacts.
Het Nationaal Comité 4 en 5
mei heeft dat gisteren laten
weten. In alle provincies en in
Amsterdam zijn op 5 mei be
vrijdingsfestivals. De evene
menten krijgen bezoek van bij
elkaar naar schatting 700.000
mensen. Voor de leuze van dit
jaar is Vrijheid is niet te koop'
gekozen.
In eerdere jaren werden be
kende artiesten als Marco
Borsato, Van Dik Hout en
Anouk langs diverse bevrij
dingsevenementen gevlogen.
Met het aantrekken van Dolf
Jansen introduceert het comi
té voor het eerst een cabare
tier als rondreizende act. Het
is de bedoeling dat de komen
de jaren steeds een cabaretier
meedoet.
Met het thema legt het comité
een link tussen de verdeling
van geld, goederen en vrij
heid. „Als die verdeling niet
rechtvaardig is, is dat een
bron voor conflicten en oorlo
gen."
De drie artiesten zullen ook
inhaken op het thema. Within
Temptation zal aandacht via-
gen voor de strijd van Amnes
ty International „tegen rech
teloosheid in Rusland". Di
rect richt het vizier op Burun
di waar de Hutu's en de Tut
si's weer moeten samenweri
ken. War Child speelt een r<f
in het optreden van Jansen.
Within Temptation treedt
in Wageningen, Groningei
Leeuwarden en Zwolle,
sen in Vlissingen, Rotterdaj
Utrecht, Almere en Amstefj
dam en Di-rect in Asser
Haarlem, 's Hertogenboscjj
en Roermond.
Stips terug
bij Nits
den haag - Toetsenist Robert -
Jan Stips keert in het najaar tij
delijk terug bij de band Nits. Hij
verliet de groep in 1996 na er
vijftien jaar deel van te hebben
uitgemaakt. Stips bracht sinds
dien een aantal soloplaten uit
en werkte mee aan concerten
van Freek de Jonge. Volgend
jaar viert de Nits het 30-jarig
bestaan. Dan staat een uitge
breide tour op het programma
met naast Stips andere oud
bandleden. Gezamenlijk gaan
zij ook de studio in om nieuwe
nummers op te nemen.
Doek Jan
Steen gestolen
honselersdijk - Uit een woning
in Honselersdijk is een doek
van Jan Steen (1625-1679) ge
stolen. Het gaat om het schilde
rij 'Kennis bij een dorp aan de
rivier'. De politie Haaglanden
wil niet meer kwijt dan dat het
een „zeer kostbaar schilderij"
is. Tegelijk werd volgens de po
litie een schilderij meegenomen
van Jacobus Storck. De eige
naar van de doeken looft 10.000
euro uit voor het terugbezorgen
van zijn bezittingen.
Brainbox van
stal gehaald
medemblik - De Nederlandse
rock-'n-rollband Brainbox
wordt nieuw leven ingeblazen.
Op eerste paasdag treedt de
groep in Medemblik op met
een deel van de originele bezet
ting. De band was begin jaren
zeventig ontbonden. Brainbox
scoorde eind jaren zestig de
hits 'Dark Rose', 'Down Man'
en 'Summertime'. De band
werd in 1968 opgericht door
meestergitarist Jan Akkerman
en zanger Kaz Lux. Laatstge
noemde treedt nu weer op met
de oorspronkelijke bandleden
Rudy de Queljoe (gitaar) Pierre
van der Linden (drums).
Verkiezing van
mooiste boek
leiden - Tot 1 juni kunnen alle
Nederlandse kinderen van zes
tot en met twaalf jaar stemmen
op hun favoriete boek dat in
2002 is verschenen en meedoet
aan de jaarlijkse kinderjury
wedstrijd. Dit kan middels for
mulieren die verkrijgbaar zijn
op school, in de bibliotheek, de
boekhandel, en via de website
www.kinderjury.nl. Op die site
zijn alle boeken te vinden die
meedoen aan de Nederlandse
Kinderjury 2003.
door Theo de With
scheveningen - Joop van den En-
de heeft komend jaar drie nieuwe
musicals voor Nederland in petto.
'Lion King' gaat 'Aida' vervangen
in het Circustheater in Schevenin
gen. 'Mamma Mia' gaat de plaats
innemen van 'Saturday Night Fe
ver' in het Utrechtse Beatrixthea-
ter. En volgende maand gaat de
in eigen huis gemaakte musical '3
Musketiers' in première in het
nieuwe Luxortheater te Rotter
dam.
De theaterproducent maakte
dat nieuws gisteren bekend in
het Circustheater. Dit Scheve-
ningse theater viert in 2004 zijn
honderdjarig bestaan. Van den
Ende wil daarom in het jubile
umjaar groots uitpakken met
een spectaculaire musical. Zijn
keuze is gevallen op de Disney-
hit 'Lion King' die in New York
en in Hamburg al veel succes
heeft. „Daarvoor moet dit thea
ter grondig verbouwd worden",
vertelt hij op het podium van
het Circustheater. „De kelder
onder het toneel wordt bijvoor
beeld verdiept, zodat er echt een
meters hoge rots omhoog kan
rijzen. We willen niet onder
doen voor Broadway."
In Scheveningen wordt momen
teel nog de musical 'Aida' ge
speeld. Daar wordt op 3 augus
tus mee gestopt. De verwach
ting is dat op dat moment 1,2
miljoen mensen de musical
hebben bezocht. Daarmee staat
hij na 'Phantom of the Opera'
en 'Miss Saigon' op de derde
•»5t.
53 w—R—-v -J -*►>*.
Een scène uit de musical in wording 'Lion King', waarmee volgend jaar het 100-jarig bestaan van het Circustheater in Scheveningen wordt ge
vierd. Publiciteitsfoto
plaats in de rij van best bekeken
musicals in Nederland. „Het is
mooi om op het hoogtepunt te
stoppen", zegt de musicalko
ning. „Bovendien is het nood
zaak, want we verhuizen 'Aida'
met alle kostuums en decors
naar Essen in Duitsland." Om
de productiekosten te drukken,
laat Van den Ende vaker musi
cals rouleren tussen theaters in
Nederland en Duitsland.
Als 'Aida' over zes maanden
wordt stopgezet, is 'Lion King'
nog niet klaar om opgevoerd te
worden. Het gat tussen augus
tus en januari wordt opgevuld
door 'Sound of Music'. Deze
musical toert momenteel langs
een aantal grotere schouwbur
gen in Nederland, maar blijkt zo
succesvol te zijn dat ze voor een
halfjaar in Scheveningen een ei
gen huis krijgt. „De zegetocht
begon in september in Carré en
eindigt met een grande finale in
het Circustheater. We hebben
de eerste cast met Maaike Wid-
dershoven en Hugo Haenen be
reid gevonden tijd vrij te maken
voor Scheveningen", aldus Er-
win van Lambaart, directeur van
Van den Ende Theaterproduc
ties. „De voorstelling wordt ook
speciaal voor dit theater aange
past. Er komt een groter orkest
en een grotere cast.
Op het toneel van het Circusthe
ater kreeg hoofdrolspeelster
Maaike Widdershoven daarom
gisteren alvast de sleutel van de
kleedkamer van Chaira Border
slee, die nu nog elke avond tri
omfen viert in 'Aida'. Anderhalf
jaar geleden kreeg Borderslee
die sleutel juist van Widdersho
ven, die toen met 'Elisabeth' af
scheid nam van Scheveningen.
Widdershoven: „Ik heb het ge
voel of ik weer thuiskom, want
het succes is voor mij op deze
plek begonnen met 'Phantom of
the Opera'."
Joop van den Ende vertelt dat
momenteel hard wordt gewerkt
aan 'Lion King'. „De spelers
moeten zwart zijn, want het ver
haal speelt echt in de rimboe. In
Duitsland hebben we de grootst
mogelijke moeite moeten doen
om de cast rond te krijgen.
Daarom zijn we nu al potentiële
Afrikaanse kandidaten in een
klasje Nederlands aan het leren.
Dat hebben we destijds ook met
Aziatische spelers gedaan voor
'Miss Saigon'. De musical wordt
tenslotte helemaal in het Neder
lands gezongen en gesproken."
Die taal vormde ook een belang
rijk struikelblok tussen Van den
Ende Theaterproducties en de
twee Abba-heren die de musical
'Mamma Mia' schreven. De
producent: „Ik heb anderhalf
jaar met Björn Ulvaeus gesprek
ken gevoerd en hem er echt van
moeten overtuigen dat in een
Nederlandse of Duitse versie
van 'Mamma Mia' geen Engels
talige liedjes passen. Uiteindelijk
heb ik zelfs met de vuist op tafel
moeten slaan. Ik heb gedreigd
me uit het project terug te trek
ken." Het deed de heren over
stag gaan.
Maar er waren meer problemen.
Zo kon Van den Ende alleen de
rechten krijgen voor theaters
met meer dan 1500 stoelen. Het
beoogde Beatrixtheater in
Utrecht heeft er 'slechts' 1200.
Het wordt daarom komende zo
mer ingrijpend verbouwd. Er
komen een nieuwe entree en
een nieuwe foyer. Bovendien
je au
itent
40-j;
irige
wordt een balkon in dej^a
hangen om het aantal :ieen
sen op te krikken. De ^ee 5
van 'Mamma Mia' is »erso
op 28 september. In d©stak
zijn 22 liedjes van de |met
hitfabriek Abba verwerlqüjn
De meeste aandacht
echter '3 Musketiers' dii
de maand al haar pren
leeft in het Luxortheatu
Kop van Zuid in Rotteip P
hoofdrolspelers, Idols-hjji
trice Tooske en de uit
komstige Bastiaan Ri
stonnen de hitparadfegini
hun single 'Alles'. H^nv
schreven door Bollandeurt
land die alle liedjes voo|er J.
sical componeerden. )mcj
dels zijn 130.000 kaaijeer
kocht", meldt Van L<)rp5
„En dat is uniek voor erma
temieuwe musical die g wjj
mand gezien heeft.jg w
1 gel
Aan al deze projecten b
den Ende nog niet geno
ook druk bezig een niei|g|
caltheater van de gronc
in Amsterdam. Nadat c( G
pen jaren veel locaties
kenbrouwerij, IJ-oevePü'>l
oost) de revue zijn gefucl«
heeft hij nu zijn oog latP166
op een terrein bij de Bvai
danks de recessie is het^er;
bezoek afgelopen jaar tafy
gen procent gestegen",»
„Van alle theaterbezoe!
34 procent naar een mNett
juist in de categorie 1
jaar scoren we het hoog
mee brengen wij zor|^|j
cent subsidie het beleii
overheid in de praktijk. »UI
nieuw musicaltheater r
ruimte zijn." D
uce
is 1
jaar
*lv
tgai
Universiteitsbibliotheek exposeert originele brieven van Franse filosoof
door Rody van der Pols
leiden - Cogito ergo sum. Ik
denk dus ik ben. Dat deze fi
losofische constatering uit de
koker van René Descartes
(1596-1650) komt, is alge
meen bekend. Wat minder
mensen weten is dat de we
reldberoemde Fransman een
innige band met Leiden had.
Niet alleen woonde en stu
deerde de zeventiende-eeuw-
se filosoof hier enkele jaren,
ook publiceerde hij zijn baan
brekende werk Discours de la
Méthode bij een Leidse druk
ker. In de Universiteitsbiblio
theek wordt deze homo uni
versalis momenteel geëerd
met een tentoonstelling.
Aan materiaal geen gebrek.
Op de Bibliothèque Nationale
in Parijs na bezit de Leidse
Universiteitsbibliotheek, de
grootste collectie Descartes-
handschriften ter wereld, ver
telt Eric-Jan Bos. Als een van
de samenstellers van een
nieuwe uitgave met corres
pondentie van Descartes kan
hij het weten. In die hoeda
nigheid boog de onderzoeker
uit Utrecht zich vele uren over
de brieven en manuscripten
van de filosoof. „Kijk, hij had
een heel net handschrift",
zegt Bos, wijzend naar een
brief in een van de vitrines.
„Een model schoonschrift
kun je wel zeggen.
Uit die manuscripten en brie
ven komt een man naar voren
die begeesterd was door zijn
werk, stelt Bos. Dat werk
strekte zich uit over vele ter
reinen: metafysica, genees
kunde, natuurkunde, muziek
theorie, allemaal disciplines
die in de zeventiende eeuw
nog tot de filosofie werden
gerekend. „Maar zijn belang
rijkste bijdrage aan de weten
schap ligt op het wiskundige
vlak", stelt Bos.
„Descartes brak de wereld af,
om haar in wiskundige ter
men weer op te bouwen. Hij
ging op zoek naar absolute,
onbetwijfelbare zekerheden,
die bovendien meetbaar wa
ren. Lengte, breedte, diepte,
aantal, in dat soort termen
beschreef hij de wereld. Het
was een revolutionaire, nieu
we manier van denken, die de
natuurwetenschappen in een
stroomversnelling bracht."
Descartes' zoektocht naar on
betwijfelbare zekerheden
wordt door niets zo goed geïl
lustreerd als zijn bekende uit
spraak: ik denk dus ik ben.
„Dat was volgens hem het
enige waar je niet aan kon
twijfelen", zegt Bos. Vanuit
deze onbetwijfelbare zeker
heid bouwt Descartes zijn fi
losofisch stelsel verder uit.
Een van zijn gevolgtrekkingen
is dat lichaam en geest strikt
van elkaar gescheiden zijn,
het zogenaamde 'dualisme'.
Over dit onderwerp voert hij
een uitgebreide correspon
dentie met prinses Elisabeth,
de oudste dochter van Frede-
rik van Bohemen, wiens ko
ningschap slechts één jaar
duurde. Nadien woont de fa
milie in ballingschap in Was
senaar. „Elisabeth blijft Des
cartes voortdurend ondervra
gen over de relatie tussen li
chaam en geest", vertelt Bos.
„Het grappige is dat je in an
dere correspondenties merkt
dat Descartes een ongeduldig
man was. Wanneer mensen
hem blijven bestoken met te
genwerpingen - en in zijn
ogen dus niet de waarheid
onderkennen - kan hij nogal
korzelig uit de hoek komen.
Maar met Elisabeth heeft hij
ontzettend veel geduld. Uit de
correspondentie volgt zelfs
een boek 'Passies van de ziel',
dat hij aan haar opdraagt."
Hoewel het merendeel van
Descartes' correspondentie
over wetenschappelijke zaken
gaat, zijn er ook andersoortige
briefjes bewaard gebleven.
„Er bestaat bijvoorbeeld een
brief waarin Descartes gratie
bepleit voor een moorde
naar", zegt Bos. „Die man
was niet toerekeningsvatbaar
op het moment dat hij zijn
schoonvader vermoordde,
stelt Descartes, hij werd ge
tergd door zijn schoonvader.
Descartes is zo goed op de
hoogte omdat de moordenaar
een buurman van hem is in
Egmond. Het voorbeeld illu
streert hoezeer Descartes be-
IUI
trokken kon zijn bij de ge- JS*
meenschap waarin hij woon- 1
de.
Egmond was slechts een van,jeir
de vele Nederlandse plaatsjes no}
waar hij zich tijdelijk vestigd^^
In Nederland vond Descartes^
niet alleen het liberale, intel-np
lectuele milieu waarin hij zijtyje j
ideeën het beste kon ontwik-^
kelen, ook trof hij hier de ru% p(
van een landelijke omgeving]
die hij prefereerde boven het^oc
kabaal van de stad. „Zijn n0g
mooiste tijd was wat dat be
treft op Kasteel Endegeest in
Oegstgeest, waar hij op het
hoogtepunt van zijn roem
verbleef', zegt Bos. „Als hij u
zijn raam keek, zag hij de bin~|"
nenstad van Leiden, waar hij L-
zijn wetenschappelijke con- 1
tacten had. Maar op hetzelfd!
moment genoot hij van de
rust van het platteland, waar
hij ongestoord werken kon."
'Descartes en Leiden', t/m 9
maart in de Universiteitsbi-ieke
bliotheek, Witte Singel 27 in
Leiden. ip -
1 c
_dan
beeldende kunst recensie
Bernadette van der Goes
Expositie: 'Met andere ogen', werk van
Thea Schulz, Hans Wilschut en Hans
Muller. Te zien: t/m 9/3, Centrum
Beeldende Kunst, Castellumstraat ie,
Alphen a/d Rijn. Open: wo t/m za 11-17
uur, vr ook 18-20 uur, zo 13-17 uur. In het
stadhuis worden twee werken van Hans
Wilschut en Hans Muller tentoongesteld.
In het Alphense Centrum Beel
dende Kunst (CBK) is het een
zootje. Kriskras door de ruimte
staan en liggen een stuk of twin
tig houten ledikantjes. Sommige
zijn slordig boven op elkaar ge
stapeld. Dat er ooit kinderen in
de bedjes zullen liggen, is zo
goed als uitgesloten. Ze hebben
namelijk geen bodem. De bed
jes zijn met elkaar verbonden
door een slinger van looplam
pen, waarvan het kille licht de
tentoonstellingszaal nog onge
zelliger maakt. Kunstenaar Thea
Schulz vervaardigde deze instal
latie als reactie op het culturele
erfgoed van Alphen aan den
Rijn. Drie kunstenaars van bui
ten werden gevraagd hun visie
op dit onderwerp te geven.
Wie een aantal mensen vraagt
wat zij verstaan onder cultureel
erfgoed zal waarschijnlijk door
gaans te horen krijgen dat het
daarbij gaat om oude gebou
wen, mooie schilderijen en kost
bare voorwerpen. De tentoon
stelling laat zien dat daar veel
meer onder valt Niet voor niets
hebben de organisatoren de ex
positie de titel 'Met andere
ogen' gegeven. Want wie zijn
beter in staat om ons bewust te
maken van het unieke en bij
zondere in onze omgeving dan
kunstenaars? Thea Schulz, Hans
Wilschut en Hans Muller tonen
ons vooral hoe rekbaar het be
grip cultureel erfgoed is. Dat je
er eigenlijk alles onder kunt la
ten vallen wat je om de een of
andere reden waardevol vindt.
Voor Schulz zijn dat niet de
gammele kinderbedjes, maar de
gedachte die zij daarmee wil uit
drukken. De geschiedenis van
Alphen bracht haar aan het den
ken over het verschijnsel tijd,
over het heden, het verleden en
de toekomst Met haar installa
tie heeft zij de tijd even stil wil
len zetten. De bedjes waren be
zig over elkaar heen te tuimelen,
maar zijn nu voor een moment
tot rust gekomen. Schulz heeft
de tijd een ogenblik pas op de
plaats laten maken en schept op
die manier haar eigen cultureel
erfgoed.
Vergeleken daarmee is het werk
van de twee andere exposanten
een stuk tastbaarder. In het
stadhuis exposeert Hans Muller
een lichtobject dat teruggrijpt
op het Romeinse verleden van
Alphen. Hij herinnert ons daar
mee aan het oude gebruik om
de nagedachtenis van keizers
die gehaat werden na hun dood
te vervloeken. Hun standbeel
den werden stukgeslagen, por
tretten overgeschilderd en mun
ten omgesmolten. Op een grote
uit lichtjes bestaande munt laat
Muller in hoog tempo teksten,
gezichten en een doodshoofd de
revue passeren.
Het werk van Hans Wilschut
vertoont de meeste overeen
komst met wat wij traditioneel
als cultureel erfgoed beschou
wen. Hij fotografeerde diverse
plekken van het moderne Al
phen: een kruispunt van wegen,
huizen aan de Oude Rijn, brug
gen, een flatgebouw, de skyline
van de stad. Maar ook hij heeft
er iets ongebruikelijks mee ge
daan. Wilschut maakte zijn fo
to's namelijk 's nachts, en voeg
de er allerlei lichteffecten aan
toe. Het accent valt daardoor
niet op de bebouwing, maar op
de verstilde nachtelijke sfeer.
in b
noe
irdo
amsterdam/anp - Als mens is ze door haar
banden met Adolf Hitler nog altijd omstre
den, als cineaste en fotografe wordt ze alom
beschouwd als een groot talent. Leni Riefen
stahl, inmiddels de 100 gepasseerd, expo
seert van 15 februari tot en met 15 maart in
de Amsterdamse galerie Torch.
Ze toont de foto's die ze tussen 1975 en 1980
maakte van de Nuba, een natuurvolk in het
zuiden van Soedan. Torch exposeerde al eer
der foto's van de hand van Riefenstahl. Toen
ging het om een serie over de Olympische
Spelen in 1936 in Berlijn. Dat door Riefens
tahl op legendarische wijze geregistreerde
evenenement werd door Hitier aangegrepen
voor propaganda.
De naam Riefenstahl werkt bij velen nog als
een rode lap op een stier. Een (joodse) New
ski
lom
Yorkse galeriehouder met meer gevoel ',ev)
schoonheid dan voor politiek expose^
haar werk enkele jaren geleden en r^g
meteen de helft van zijn clientèle kwij
Nederland wordt er over het algemeen^
zo heetgebakerd meer gereageerd. Zo i
enkele jaren geleden in Den Haag zoo
veel problemen een retrospectief van Ril
stahls filmwerk getoond.
Riefenstahl laat zich zelden meer zienLj
onderhoudt eigenlijk alleen nog conta)ntl
met de buitenwereld per fax. Jodie Fc
zou haar onlangs hebben gefaxt met hetnje
zoek haar leven te mogen verfilmen en
len. Dat vond Riefenstahl niet eens een r
plan, faxte ze op haar beurt: „Ik kan me Jj
Foster heel goed voorstellen als vertol^
van mijn leven in een Hollywoodfilm.s Z(
Elj
enk
