O
Oegstgeest lijdt onder
mondige bevolking
'Dat in een kleine gemeente zoveel venijnig wantrouwen bestaat'
ZATERDAG
25 JANUARI
2003
Soebatten met burgers, treu
zelen met de vernieuwing
van het winkelcentrum en
doorjakkeren om de plannen
voor bedrijventerrein Rijn
front op het nippertje rond
te krijgen. De gemeente
Oegstgeest heeft het lood
zwaar. En tot overmaat van
ramp brengt nieuwbouwwijk
Poelgeest het dorp nu aan de
rand van de financiële af
grond. Hoe komt één dorp
aan zoveel problemen?
door Nancy Ubert
Milieuwijk Poelgeest moest een glimmend paradepaardje worden waarmee Oegstgeest voor de dag kon komen. Nog even en Poelgeest is uitgegroeid tot een simpele nieuwbouwwijk en een monument
van hoogmoed waarvoor de eigenwijze Oegstgeestenaar de komende jaren de rekening krijgt gepresenteerd. Foto's: Henk Bouwman
egstgeest, de goudkust van
Leiden, is een keurige forensenge
meente. In de supermarkt dringt
nooit iemand voor en de enige echte
kroeg in het dorp doet er alles aan
geen overlast te bezorgen. Geliefd is
Oegstgeest ook. Het is een van de
weinige gemeenten in het kustge
bied waar je een Veluws woongenot
vindt. Die status houdt het gemeen
tebestuur graag in stand. Het dorp,
dat op 1 januari van dit jaar 21.240
inwoners telde, heeft zich ontwik
keld tot relais nouveau riche, al heeft
de gemeente zelf nog maar een mil
joen in de spaarpot zitten en staat zij
op haar lopende rekening 16 miljoen
euro rood.
Cijfers van het Centraal Bureau voor
de Statistiek plaatsen Oegstgeest in
de toptien van de rijkste gemeenten
van ons land. De Oegstgeestenaar
heeft gemiddeld 4.800 euro per jaar
meer te besteden dan Jan Modaal.
Soort zoekt soort; in Oegstgeest is
amper plaats voor de eenvoudige
jongen. Dat is onder meer terug te
lezen in de geschiedenis van Buiten-
lust, het wijkje vol sociale woning
bouw dat achter de A44 ligt. Precies
75 jaar geleden mochten daar na
veel gesoebat de eerste 27 huurhuis
jes worden gebouwd. Dat indertijd
gekozen is de arbeiderswoningen
buiten het dorp neer te zetten, ver
raadt veel van de hooghartige hou
ding die het burgerlijke Oegstgeest
typeert. Bewoners die vanaf de eer
ste dag in de 'arme buurt' hebben
gewoond, vertellen dat nog altijd
wordt neergekeken op de 'blinde
darm' aan het andere eind van het
dorp.
Door de bank genomen is de Oegst
geestenaar hoog opgeleid. In verge
lijking met andere gemeenten die
meer dan 10.000 inwoners tellen, is
het IQ van de burgers hoog. Wat dit
betreft kent Oegstgeest een tamelijk
eenzijdige bevolkingssamenstelling,
concludeerde onderzoeksbureau
KPMG anderhalf jaar geleden.
Kritisch
De Oegstgeestenaar is niet alleen
slim, hij is ook uitermate kritisch.
Zijn mening steekt hij niet snel on
der stoelen of banken, aldus KPMG.
Vandaar dat het met hem niet altijd
even makkelijk onderhandelen is -
de keerzijde van een hoogontwikkel
de bevolking. Bij elk nieuw plan stui
ten ambtenaren op conflicterende
belangen die niet zelden - nadat ze
in het huis-aan-huisblad zijn afge
kraakt - voor de rechter worden uit
gevochten. Oegstgeest vreest zijn
mondige, slimme burger. Het regent
bezwaarschriften in het monumen
tale gemeentehuis. De dienaars van
het dorp zuchten dikwijls dat de
burgers doordraven.
Vooral bij grote projecten is Oegst-
geest verzekerd van een club ijverige
en achterdochtige bewoners. Bij
winkelcentrum Lange Voort en in
Poelgeest heeft het spanningsveld
tussen gemeente en burgers steeds
grimmiger vormen aangenomen. In
1991 presenteerde het toenmalig
college het eerste verbouwingsplan
voor Lange Voort. Woedend waren
de dorpelingen over de 'New Yorkse'
plannen voor het winkelgebied. Van
af dat moment volgden hoogoplo
pende ruzies tussen volk en bestuur
elkaar in moordend tempo op. Nog
steeds is de eerste nieuwe paal van
winkelcentrum Lange Voort niet ge
slagen. Al is de sfeer tussen de partij
en verbeterd, de bewoners volgen
met argusogen elke stap die de ge
meente zet. Nergens hebben burgers
zo'n dikke vinger in de pap als bij de
Lange Voort.
In Poelgeest lijkt eenzelfde situatie te
ontstaan. Toen bleek dat de ge
meente (ernstige) kinderziekten, zo
als wateroverlast, niet op tijd wist te
overwinnen, was de volkswoede al
snel een feit. Met een sneeuwbalef
fect ontwikkelde zich tussen burger
en bestuur een miscommunicatie
die voor elke gemeente een nacht
merrie is. Al snel werden de ambte
naren Poelgeest spuugzat. Bewoners
gingen langdurige juridische gevech
ten aan om nieuwe bouwplannen
die niet naar hun zin zijn, te verhin
deren. „Ik heb er geen rekening mee
gehouden dat in Poelgeest mensen
zouden wonen terwijl de wijk nog
niet afgebouwd was", zegt de weg-
gebonjourde projectleider Gijs van
Valkenhoef achteraf.
Van Valkenhoef, ingehuurd om de
kar te trekken, stapte op uitdrukke
lijk advies van wethouder Meester
een klein jaar geleden op. Zijn af
scheidscadeau was een vernietigen
de zelfanalyse op schrift. Hij gaf
zichzelf de schuld van de mislukkin
gen die zich in de wijk opstapelden.
Vorig jaar september bekenden ook
het college en de ambtenaren
schuld. Het gemeentehuis had veel
te veel op Van Valkenhoef gesteund.
Zijn carte blanche zorgde ervoor dat
de gemeente zich nauwelijks met de
nieuwbouwwijk bemoeide. Terwijl
er toch zoveel problemen ontston
den en nu nog steeds ontstaan.
Ontwikkelingsmaatschappij Jos Jan
sen, de belangrijkste bouwer in Poel
geest, heeft het er ook moeilijk mee.
Jos Jansen, gemeente en Poelgeest
bewoners hebben elkaar ettelijke
malen voor de rechtbank getroffen
omdat de buurt van mening is dat
de woontorens die nu in aanbouw
zijn, te kolossaal uitpakken. Dit
brengt de bouwer in grote financiële
problemen. De bezwaarmakers we
ten van geen ophouden en vechten
door tot en met de Raad van State.
Diezelfde strijd dreigen de bewoners
van het Van Steenishof te ontkete
nen. Zij proberen bouwplan Kwaak-
haven te torpederen.
Kruiwagens
Het breekbare contact tussen inwo
ner en gemeente heeft zijn weerslag
op de gemeenteraad. De vier politie
ke partijen in het dorp vechten om
de liefde van de bevolking. Progres
sief Oegstgeest probeerde onlangs in
de gunst te komen door burgers de
kans te geven tegen een mild tarief
groene stroom af te nemen, de WD
prolongeerde de zondagmiddagfuif
jes in hotel-restaurant het Witte
Huis. Voorlopig wordt Leefbaar
Oegstgeest het meest bemind. De
partij is indertijd opgericht door
misnoegde dorpelingen en preten
deert de stem van het volk te zijn.
Ondertussen probeert de kritische
burger zijn gelijk te halen door ge
bruik te maken van de kruiwagens
die in de politieke arena keurig naast
elkaar staan opgesteld. „De keerzijde
van de ons-kent-ons-gemeente", fi
losofeert burgemeester Els Timmers.
„Je hebt bij de wethouder in de klas
gezeten, woont naast de volksverte
genwoordiger of kent iemand die
bestuurder van een politieke partij
is."
Timmers, sinds november 1998 bur
gemeester van Oegstgeest, heeft
moeten wennen aan de mentaliteit
in het dorp. „Wat heb ik me in het
begin verbaasd over het slechte poli
tieke klimaat waarin ik was terecht
gekomen! Dat in een kleine gemeen
te zoveel venijnig wantrouwen be
staat. Tegenstellingen werden tot
ongekende proporties uitvergroot en
de eigen wethouder werd omwille
van het meerderheidsbelang blinde
lings gevolgd." Raadsleden waren bij
lange na niet kritisch genoeg. „Lang
zamerhand komt daar verandering
in", vindt Timmers. „Mede dankzij
het dualisme, de nieuwe manier van
werken."
Toch duren de vergaderingen in het
gemeentehuis nog steeds veel langer
dan nodig is. Oeverloos zijn de de
batten in de raadszaal. Zo is over be
drijventerrein Rijnfront lang geëm-
merd. De stroperigheid van de ge
meente heeft de voortgang van het
project in gevaar gebracht. Eind de
ze maand moet het nieuwe bestem
mingsplan voor het gebied klaarlig
gen. Dan loopt het voorkeursrecht
van de gemeente af en hoeven eige
naren niet meer bij het gemeente
huis aan te kloppen als zij hun grond
en gebouwen willen verkopen. Be
woners en ondernemers van Rijn
front hebben met schadeclaims ge
dreigd indien Oegstgeest zijn werk
niet op tijd afrondt.
Hoewel Timmers de volksvertegen
woordigers regelmatig voorspiegelt
dat zij op hoofdlijnen dienen te be
sturen, houden de raadsleden zich
intensief met de kruimels bezig.
Muizenissen worden in de raadszaal
zo dramatisch uitgelicht dat de grote
problemen niet meer worden her
kend. Over een uitgave van duizend
euro voor de ondersteuning van het
humanistisch onderwijs kunnen de
politici het uren hebben. Wanneer
de volksvertegenwoordigers dan aan
het eind van de vergadering over een
miljoenensom moeten beslissen,
zijn ze murw en gaan ze al snel ak
koord. Bij grote projecten, zoals een
nieuwbouwwijk, is een dergelijke
houding funest. Timmers is overi
gens van mening dat Oegstgeest
daarin niet afwijkt van andere ge
'an het Centraal Bureau voor de Statistiek plaatsen Oegstgeest in de toptien van de rijkste gemeenten van ons land.
meenten. „Over een bedrag van dui
zend euro praat je nu eenmaal mak
kelijker omdat je het in je eigen por
temonnee kunt voorstellen. Een mil
joen wordt al snel abstract."
Een schrandere wethouder maakt
hiervan gebruik. Die laat de raad
happen in de kleine vis en haalt
daarmee de grote binnen. De raads
leden houden er ernstig rekening
mee dat ze bij hun besluiten over
Poelgeest de afgelopen jaren niet
oplettend genoeg zijn geweest. „Aan
de andere kant zijn we stelselmatig,
systematisch foutief ingelicht", ver
wijt LO-ffactievoorzitter Eegdeman
het college.
Grote buur
Wie in Oegstgeest woont, wil abso
luut niet bij Leiden horen. De aver
sie tegen de grote buurgemeente
wordt door vrijwel elke burger ge
deeld. Toen de gemeente eind 2001
haar inwoners uitnodigde over de
toekomst van het dorp mee te pra
ten, was de afkeer op verscheidene
bijeenkomsten pijnlijk hoor- en
voelbaar. De bevolking misprijst de
expansiedrift van de Sleutelstad, al is
het een generatie geleden dat de
stad een stuk Oegstgeest heeft opge
slokt.
Oud zeer ligt in de dorpsgemeen
schap verankerd. In 1896, in 1920 en
in 1966 moest Oegstgeest grondge
bied aan Leiden afstaan. Dat wordt
de grote broer tot op de dag van
vandaag nagedragen. Zelfs de acade
mici die van Leiden - waar zij hun
studententijd beleefden - naar de
welgestelde plaats verhuizen, verlie
zen zodra zij echt gesetteld zijn, hun
sympathie voor de universiteitsstad
en ontpoppen zich tot grootstrijders
voor een zelfstandig Oegstgeest.
Geen angst in het dorp is zo groot
als de vrees door Leiden gean
nexeerd te worden.
Oegstgeest heeft geleerd dat als Lei
den verstopt' dreigt te raken, de
buurgemeenten bloeden. In de loop
der tijd heeft het dorp meer dan
1200 hectare grond moeten offeren.
Bijvoorbeeld een groot deel van de
Broek- en Simontjespolder, waar de
Leidse Merenwijk is gebouwd.
Poelgeest, het resterende stuk van
die polder dat van de Merenwijk is
afgescheiden dankzij het spoor, wil
de Oegstgeest graag groen houden.
Een beetje burger van Oegstgeest
koestert zijn groenrijke dorp im
mers.
Groen staat boven aan het prioritei
tenlijstje van Leefbaar Oegstgeest.
De partij, in het dorp 'rechtser dan
de WD' genoemd, kwam in 1994 na
de Lange-Voortcrisis met een mon
sterzege voor het eerst in de raad en
is bij de laatste gemeenteraadsver
kiezingen opnieuw de grootste ge
bleken. Van meet af aan strijdt LO
voor het behoud van een 'groen
woondorp'.
Het lukte Oegstgeest lange tijd om
bouwplannen, opgelegd vanuit de
provincie, af te schieten. Toen in
1988 bleek dat de Leidse landhonger
niet genoeg was gestild, brak een
koude oorlog uit. Zonder vooraf
gaand overleg met Oegstgeest
schetste Leiden het plan om het
laatste stuk onbebouwde Broek- en
Simontjespolder met zo'n 750 wo
ningen vol te stouwen. Een vierde
annexatie was op komst. Het ge
meentehuis stond op ontploffen en
een bestuurlijk gevecht ontketende
zich.
De strijd bereikte een hoogtepunt
toen de provincie dreigde Poelgeest
aan Leiden over te dragen. Vanaf dat
moment moest Oegstgeest alle zei
len bijzetten om de wijk zelf te kun
nen bouwen. De gemeente gunde de
bouw niet aan Leiden. Daar was zij
te zelfzuchtig voor. Om geen subsi
die van het rijk mis te lopen, was
grote haast geboden. Voor eind 1997
moest de eerste paal de grond in.
Doordat Oegstgeest van Poelgeest
een haastklus maakte, zijn veel pro
blemen ontstaan, zeggen B en W nu.
Toen de bouw van de wijk begon,
lag er geen bestemmingsplan; dat
zou in de loop der jaren wel worden
gemaakt. Daardoor moest voor elk
stukje bouw opnieuw een ambtelijke
procedure in gang worden gezet en
dat gaf de bewoners weer de kans
bezwaar te maken.
Oegstgeest is behoorlijk arrogant en
laks geweest. De provincie had de
Broek- en Simontjespolder in 1987 al
als bouwlocatie geoormerkt. Het ei
genzinnige gemeentebestuur stak de
kop in het zand en was ervan over
tuigd dat die polder wel groen zou
blijven. Daarom deed Oegstgeest
geen enkele moeite om grond in
handen te krijgen. Leiden keek wél
vooruit en probeerde zoveel moge
lijk percelen te bemachtigen.
Oegstgeest maakte zich ook geen
moment druk om de locatiesubsidie.
Terwijl de gemeente geweten moet
hebben dat die rijksregeling vervan
gen zou worden door een minder
gunstige vorm van bouwsubsidie.
In een nota uit 1994, gericht aan de
statencommissies, staat te lezen dat
Leiden alles op alles heeft gezet om
het geld op de valreep binnen te ha
len. De Leidse oud-wethouder Van
Rij heeft zijn warme contacten in
Den Haag moeten benutten om te
zorgen dat de subsidie werd veilig
gesteld. Tot twee keer toe heeft Van
Rij bij het rijk om uitstel moeten vra
gen omdat Oegstgeest weigerde een
handtekening onder de aanvraag te
zetten. Oegstgeest heeft het zelfs ge
presteerd om van de subsidieaan
vraag een inspraakronde voor bur
gers te maken. Een vreemde ma
noeuvre: geen enkele gemeente laat
de burgers meepraten over de vraag
of je moet proberen extra geld bin
nen te halen. Op het nippertje wist
Van Rij de zaak te beklinken.
Paradepaardje
De struisvogelpolitiek is Oegstgeest
duur komen te staan. De grond die
Leiden had verworven, verkocht het
weliswaar voor een zeer redelijke
prijs aan Oegstgeest, maar voor de
percelen die in het bezit waren van
projectontwikkelaars en particulie-^
ren, tastte het dorp diep in de bui
del. Zo is voor het stuk grond waar
de Lange-Voortbrug wordt gebouwd
ettelijke miljoenen meer betaald dan
vooraf was begroot.
Oegstgeest had ambitieuze plannen
voor Poelgeest. Het moest een mi
lieuwijk worden, een glimmend pa
radepaardje waarmee een welgesteld
forensendorp uitstekend voor de dag
kan komen. De afgelopen jaren heeft
de gemeente al veel concessies moe
ten doen, omdat de eerzuchtige
ideeën de gemeenschap te veel geld
kostten.
Nog even en Poelgeest is uitgegroeid
tot een simpele nieuwbouwwijk en
een monument van hoogmoed
waarvoor de eigenwijze Oegstgeeste
naar de komende jaren vanzelf de
rekening krijgt gepresenteerd.