Met een
kwinkslag
de AOW in
'Ik blijf op de troon
tot ik er vanaf val'
Koningin Beatrix ongebroken
ondanks 'diep ingrijpend jaar'
Beatrix en Claus als trotse ouders bij het sprookjeshuwelijk van Willem-Alexander en Maxima.
Archieffoto: Reuters/Paul Vreeker
2000 bezocht ze Enschede, een dag
na de vuurwerkramp. 'Beatrix,
vraagt, praat, luistert, troost', kopte
de Tweritsche Courant Tubantia, na
dat slachtoffers natte vlekken in de
koninklijke outfit hadden gehuild.
Politieagente José Rooijers was in
één middag genezen van haar Oran-
je-scepsis, toen ze de vorstin had
rondgeleid door de getroffen wijk.
Beatrix troostte haar toen bekend
werd dat er weer doden onder het
puin waren gevonden. „Ik kreeg het
ineens te kwaad. Schijnbaar voelde
ze dat aan, en sloeg ze een arm om
me heen. Dat betekent heel veel op
zo'n moment", zei Rooijers later.
De vorstin dwong met haar optre
den in Enschede extra respect af,
omdat op dat moment vader Bem-
hard in zorgelijke toestand in het
ziekenhuis lag. Ook tijdens het lange
ziekbed van Claus moest Beatrix
schipperen tussen officiële verplich
tingen en bezoeken aan haar ernstig
zieke man.
Van dichtbij
Het afgelopen jaar heeft Nederland
het wel en wee van de Oranjes van
erg dichtbij kunnen volgen. Het
sprookjeshuwelijk van kroonprins
Willem-Alexander en Maxima, de
geboorte van Beatrix' eerste klein
kind Eloise. Maar vooral in de dagen
rond het overlijden van prins Claus,
en diens bijzetting in de Nieuwe
Kerk van Delft, gaf de vorstin zich
bloot. Ze woonde de indrukwekken
de dienst bij als rouwende weduwe,
niet als staatshoofd. Claus werd be
sproken als persoon, en niet louter
als prins-gemaal. „Het afscheid heeft
hem als mens belicht", onderstreep
te Beatrix zelf nog eens tijdens de
kerstrede, waarin ze sprak van een
'diep ingrijpend jaar'.
Nog geen zes weken na de uitvaart
van Claus verscheen ze weer in het
openbaar, bij het afscheid van Bas
de Gaay Fortman als hoogleraar van
het ISS (Institute of Social Studies).
Twee weken eerder was ze thuis al
aan het werk gegaan. De vorstin ver
hulde haar verdriet niet, zo hield ze
bij de uitreiking van de Prins Claus-
prijzen de zakdoek bij de hand.
Maar ze waakte ervoor als een ge
broken vrouw over te komen.
De besloten nieuwjaarsreceptie die
begin januari voor fractievoorzitters,
topambtenaren en vertegenwoordi
gers van maatschappelijke instellin
gen op paleis Noordeinde werd ge
houden, was een 'zeer geanimeerde
bijeenkomst', zegt een genodigde.
„De koningin toonde zich spontaan
en enthousiast, en zeker niet in mi
neur." Een week later bracht Beatrix
een bezoek aan het vernieuwde Van
Abbe-museum in Eindhoven. Dat
was haar eerste officiële verplichting
zonder Willem-Alexander en Maxi
ma aan haar zijde. Het zaaltje kunst
minnaars klapte bemoedigend toen
ze de ruimte betrad.
Relaxed
Met een olijke blik keek ze even naar
het publiek, van onder haar kobalt
blauwe hoed. Het stemmige zwart
van de afgelopen maanden had af
gedaan. Kleine protocollaire omis
sies, zoals een lege stoel aan haar
linkerzijde of het woord 'kankeren'
in een toespraak, leken haar niet te
deren. De rondleiding door het ge
bouw duurde veel langer dan ge
pland. „Ze heeft het hele museum
van onder tot boven grondig bestu
deerd", bevestigt museumdirecteur
Jan Debbaut. „We hadden nog een
'short cut' door het gebouw bedacht
voor het geval majesteit vond dat ze
onderweg te veel mensen moest be
groeten, maar dat was niet nodig."
Volgens de Vlaming was Beatrix
'heel relaxed en bevlogen'. „Ze deed
er ook alles aan om mij op mijn ge
mak te stellen. Daar is ze heel goed
in."
Na afloop praatte de vorstin met een
glas wijn in de hand nog lang na met
enkele kunstenaars. „Ik vermoed dat
ze in Eindhoven weer een begin
heeft gemaakt met dingen op te pak
ken die ze graag doet, zoals het be
kijken van kunst", zegt Debbaut. „Ze
was allesbehalve in een bedrukte
stemming. Je merkte wel dat er wat
is weggevallen. Maar misschien is
dat mijn perceptie."
De koningin is in ieder geval 'abso
luut niet' van plan te stoppen met
werken, aldus de Rijksvoorlichtings
dienst. Jan Vis (69), lid van de Raad
van State en voormalig hoogleraar
staatsrecht, ziet ook 'geen enkele re
den' voor Beatrix om vroegtijdig af te
treden. „Ik ben ervan overtuigd dat
ze dit blijft doen tot een aantal klein
kinderen is geboren. Ze heeft altijd
gezegd dat ze de tijd op Drakensteyn
(voordat ze koningin werd, red.) zo
plezierig heeft gevonden, dat gunt ze
haar zoon en schoondochter ook."
Ook op de nieuwjaarsreceptie maak
te ze de indruk 'bepaald nog lang het
land te willen dienen', aldus een van
de aanwezigen.
De vorstin mist Claus ongetwijfeld
enorm, maar wat haar werk betreft,
was hij niet haar belangrijkste raad
gever, aldus Vis. „Beatrix bespreekt
staatszaken met mensen die daar
voor zijn aangesteld, niet met haar
echtgenoot." Hoe fysiek vermoeiend
het ambt is, blijft voor een buiten
staander moeilijk in te schatten.
Maar Vis denkt dat het meevalt.
„Een agenda kun je plannen zoals je
wilt. De koningin wordt natuurlijk
wel voor alles en nog wat uitgeno
digd, maar ze kan altijd nee zeggen.
Ze heeft de ruimte om tijd voor zich
zelf te maken."
Drukke tijd
Met de formatie van een nieuwe re
gering breekt nu voor haar een druk
ke tijd aan. „Dat kan ze stellig aan.
Vergeet niet dat de koningin hier
mee inmiddels meer ervaring heeft
dan enig minister. Dat wordt nog te
vaak onderschat." De emeritus
hoogleraar erkent dat de koningin
bij een dergelijke klus baat heeft bij
haar routine. „Als politici een spelle
tje spelen, heeft ze dat al heel snel in
de gaten. Daar prikt ze zo door
heen." Vis wijst bovendien op de
trend dat ouderen in Nederland lan
ger doorwerken. De koningin is ten
slotte nog heel gezond. De Oranjes
zijn trouwens altijd al 'vreselijk lang
doorgegaan'. „Dat geldt voor Willem
III, Wilhelmina en ook Juliana, het is
inmiddels traditie." Maar doen ze
dat uit plichtbesef of omdat ze het
werk zo leuk vinden? „Niet omdat ze
het leuk vinden. Inmiddels heeft de
geschiedenis bewezen dat de mo
narchie gedijt bij lange regeerperio
des. En daar gaat het hen om."
ZATERDAG
25 JANUARI
2003
ER
BIJ
Koningin Beatrix wordt komende vrijdag 65 jaar. Nog geen vier maanden na
de dood van haar echtgenoot staat haar hoofd niet naar een feest. Vol
overgave stort ze zich op staatszaken; ze is volgens de Rijksvoorlichtingsdienst
'absoluut niet' v^n plan met pensioen te gaan. Haar populariteit is de laatste
tijd alleen maar toegenomen.
door Bernice Breure
I ijdens de besloten nieuw-
I jaarsreceptie, begin deze
I maand, op paleis Noordeinde
stond koningin Beatrix even stil bij
haar naderende 65e verjaardag. Vol
gens genodigden maakte ze een
'kwinkslag' over het feit dat ze
AOW'er wordt. Wat hen verder is bij
gebleven, is dat de koningin er niet
over piekert binnenkort op te stap
pen. Als weduwe past ze voor de rol
van gebroken vrouw.
Het contrast met haar zestigste ver
jaardag is immens. Die vierde de
vorstin nog met een groots, drie
daags feest in Amsterdam. Op het
Paleis op de Dam hieven staatshoof
den en andere prominenten het glas
op haar gezondheid. Maar onder Het
volk maakte ze zich niet bijster po
pulair met deze party achter geslo
ten deuren. Ze kreeg het verwijt ar
rogant te zijn en de hoofdstad als
'zalenverhuurbedrijf te gebruiken.
Beatrix kampte met een serieus ima
goprobleem. Het volk had weinig
waardering voor haar zakelijke, per
fectionistische aanpak. Ze mocht
zich wel wat menselijker gedragen,
klonk het.
Van feestgedruis zal vrijdag geen
sprake zijn. De koningin viert haar
verjaardag in familiekring, met een
diner op paleis Huis ten Bosch. Daar
blijft het bij. De dagen rondom haar
verjaardag heeft Beatrix helemaal in
gebouwd met verplichtingen; op 27
en 28 januari ontvangt ze de presi
dent van Mexico, en op 1 februari
reist ze met Willem-Alexander af
naar Zeeland voor de herdenking
van de watersnoodramp. Iets later,
eind maart, gaat ze voor het eerst in
Politieagente José Rooijers (rechts van de koningin) was in één middag gene
zen van haar Oranje-scepsis, toen ze de vorstin na de vuurwerkramp had rond
geleid door de getroffen wijk. Archieffoto: ANP/Marcel Antonisse
anderhalf jaar weer op staatsbezoek.
Ze doet Chili én Brazilië aan. De vor
stin stort zich weer volop op haar
werk.
Klankbord
Inmiddels is ze geliefder dan ze in
lange tijd was. Zo'n omslag voor
spelde historicus Jaap van Osta,
schrijver van het boek Theater van
de Staat, over de veranderde positie
van monarchieën, al jaren geleden.
„Het beste voor het koningschap is
elke vijfjaar een bruiloft, een baby of
een overlijden." De koninklijke fa
milie heeft al deze ingrijpende ge
beurtenissen binnen één jaar tijd be
leefd. Met als dramatisch dieptepunt
het overlijden van prins Claus, okto
ber vorig jaar. Beatrix verloor haar
'belangrijkste klankbord', zoals ze
haar echtgenoot ooit omschreef.
Zelf zegt ze zich niet door populari-
teitsmetingen te laten leiden. „Ik
vind populariteit gevaarlijk, opper
vlakkig en tijdelijk", verklaarde ze in
een tv-interview. Inhoud gaat voor.
„Je lijn vasthouden, doorwerken, de
dingen doen waar je in gelooft, zo
ben ik nu eenmaal."
Dat ze de laatste jaren meer van
zichzelf heeft laten zien, heeft haar
wel sympathie opgeleverd. In mei
Koning Norodom Sihanouk. Foto: AP/A
enkele dagen in het ziekenhuis, waar
hij nog een maand moet blijven om
te herstellen van een operatie we
gens prostaatkanker. Zijn taken wor
den tijdelijk waargenomen door de
kroonprins.
Discussie
Koningin Beatrix heeft in Europa tal
rijke generatiegenoten onder haar
collega's. Het Noorse koningspaar
Harald en Sonja vierde vorig jaar al
beider 65ste verjaardag. Koning Al-
bert van België, die dit jaar zijn tien
jarig ambtsjubileum viert, is met 68
jaar al iets ouder, maar koning Juan
Carlos van Spanje (van 5 januari
1938) is even oud.
In België noch in Spanje of Noorwe
gen wordt serieus gediscussieerd
over een spoedige machtsover
dracht. De ervaring en het gezag van
de koning worden juist gezien als
pluspunten en wie kijkt bij de Euro
pese republieken ziet daar ook een
flink aantal pensioengerechtigden;
in het geval van de Franse president
Jacques Chirac (70) zelfs met aan
zienlijk meer macht. De Italiaanse
president Ciampi spant de kroon: hij
is in december 82 jaar geworden.
Dat in Nederland en Luxemburg de
vorst op een bepaald moment de
iy Eames
kroon aan de wilgen hangt - zoals
koningin Juliana in 1980 op 71-jarige
leeftijd en groothertog Jean in 2000,
op 79-jarige leeftijd deed - vindt in
de rest van de wereld geen navol
ging. De Deense koningin Margrethe
(62) is daar nog het meest duidelijk
oyer geweest. „Ik blijf op de troon
tot ik er van afval."
De modernisering van de monarchie
gaat niet zo ver dat staatshoofden
ook met pensioen gaan. En ook na
31 jaar als koningin ziet de ketting-#
rokende Margrethe geen enkele aan
leiding er een punt achter te zetten.
Dat geeft kroonprins Frederik (34)
bovendien alle vrijheid en tijd rustig
rond te kijken op de huwelijksmarkt.
„Ik heb geen haast", geeft hij vol
mondig toe, al zit er volgens 'de bla
den' een verloving aan te komen
met de Australische Mary Donald
son.
Roze strippenkaarten en senioren
kortingen liggen nog niet in het ver
schiet voor de Zweedse koning Carl
Gustaf (1946), die in 1973 zijn op 91-
jarige leeftijd overleden grootvader
Gustaf Adolf opvolgde, de Liechten
steinse vorst Hans Adam (1945) en
de Luxemburgse groothertog Henri
(1955).
Koningin Elizabeth.
Foto: AP/Andrew Parsons
De koning is dood, leve de
koning! Een vorst gaat niet
met pensioen, maar regeert
tot het bittere einde. Zo is
de traditie, en alleen
Nederland en Luxemburg
wijken daar van af, maar
wel op vrijwillige basis en
zonder een leeftijdsgrens te
hebben vastgesteld.
Koningin Beatrix
bijvoorbeeld hoort met haar
65 jaar in vergelijking met
haar collega-vorsten tot de
jongeren en ook binnen de
Europese Unie zijn veel
presidenten ouder.
door Hans Jacobs
Het gaat niet goed met de (bijna-)
tachtigers onder de nog actieve vor
sten. Ze kwakkelen met hun gezond
heid, moeten het rustiger aan doen,
maar zijn desondanks niet bereid de
macht over te dragen.
De oudste nog regerende koning is
meteen een zwaargewicht. Dit jaar
hoopt Tupou IV van het eilandenrijk
Tonga in de Stille Oceaan 85 jaar te
worden. Over zijn gezondheid doen
tegenstrijdige berichten de ronde,
waarin het paleis de zwaarlijvige au
tocraat topfit verklaart en de opposi
tie volhoudt dat hij op sterven ligt.
Tupou hoort ook anderszins tot de
volhouders: hij regeert al sinds 1965.
Dat is zes jaar langer dan de emir
van Abu Dhabi, die ondanks zijn 84
jaar onlangs voor de zevende keer is
gekozen tot president van de Ver
enigde Arabische Emiraten.
'Oudjes' zijn ook te vinden in Cam
bodja en Saoedi-Arabië. Koning
Norodom Sihanouk (80) vecht al ja
ren tegen kanker en'verblijft vaak
maanden in Peking voor geneeskun
dige behandelingen. De erfopvolging
is niet goed geregeld: verschillende
zoons betwisten elkaar het recht op
de troon. In Saudi-Arabië is het niet
anders, al zijn het hier niet de zoons,
maar de broers en halfbroers van de
ernstig zieke koning Fahd (79) die
strijden om de macht. Fahd ver
schijnt na een beroerte die hem en
kele jaren geleden trof nog maar
weinig in het openbaar en de feitelij
ke macht is in handen van zijn half
broer, kroonprins Abdoellah (78).
Dichter bij huis, in Europa, is prins
Rainier van Monaco recordhouder.
Hij wordt in mei tachtig jaar en
zwaait al sinds 1949 de scepter over
het ministaatje. Er is al heel wat
drukinkt verspild aan speculaties
over een naderend aftreden, maar
Prins Rainier.
Foto: AP/Lionel Cironneau
de broze prins geeft nog niet op. Rai
nier hoopt wat betreft een huwelijk
van oudste zoon Albert (44) nog op
een wonder, maar voor het geval de
troonopvolger ongehuwd en kinder
loos blijft is vorig jaar de erfopvol
ging aangepast. Nu doen ook de
veelbesproken Caroline en Stépha-
nie en hun (wettige) kinderen mee.
De zeventigers zijn nog in prima
conditie. Koning Bhumibol van
Thailand heeft vorige maand in
grootse stijl zijn 75ste verjaardag ge
vierd. Hij geldt als geen ander als het
cement en rustpunt van de roerige
samenleving. Van terugtreden kan
geen sprake zijn, ook al zit Bhumibol
sinds 1946 op de troon. Een wereld
record heeft hij daarmee echter nog
niet in handen. Dat staat met een
72-jarige regeerperiode op naam van
de Franse 'zonnekoning' Lodewijk
XIV (1643-1715).
Het Britse record van koningin Vic
toria (63 jaar) lijkt voor achter-ach
terkleinkind Elizabeth, die vorig jaar
met veel pracht en praal en volks
feesten haar gouden regeringsjubile
um vierde, nog ver weg. Maar de ro
buuste gezondheid van de Britse
vorstin, die in april 77 jaar hoopt te
worden, rechtvaardigt de verwach
ting dat er nog heel wat jaren bij zul
len komen.
Aftreden komt in haar woordenboek
niet voor en haar moeder bereikte de
gezegende leeftijd van 101 jaar. Als
Elizabeth net zo oud wordt, kan ze
nog 24 jaar mee - goed in elk geval
voor dat wereldrecord. Kroonprins
Charles zou op dat moment 79 jaar
zijn, waarmee zijn kans op de troon
wel erg klein zou zijn. Zoon William
maakt meer kans.
Vorig jaar noteerde Elizabeth 545 of
ficiële verplichtingen - net iets min
der dan haar 81-jarige echtgenoot
Philip, die maar liefst 578 keer er
gens kwam opdraven. Van 'rustiger
aandoen' is dus zeker geen sprake.
De Japanse keizer Akihito wordt
eind dit jaar zeventig. Hij ligt sinds
Koning Fahd.
Foto: Reuters/Denis Balibouse
