Oost-Servië
TOERISME
Luxe stacaravan wint het steeds vaker van bungalowtent
Een toeristenoord zonder toeristen
B B
VRIJDAG 24 JANUARI 20}
REISBERICHTEN
Brillen
Het oudste portret waarop iemand met een bril is afgebe anc
28 februari te zien in de kerk van San Nicoló in Treviso q$
Daar wordt dan een tentoonstelling gouden over de gest
van de bril van 1200 tot vandaag. Duidelijk blijkt hoe
ling van brillen beïnvloed is door zowel technische verniei
als de veranderende mode. Naast brillen en lenzen va
soorten zijn er ook foto's en gadgets die de afj
gebruikt zijn voor het adverteren van brillen, plus oude
instrumenten.
Meer informatie: 700 Anni d) Occhlali, dal 1200 ai Clorni Nostri, Sem |Zjn
covile, telefoon 00 39 04 22 32 47
IJsland
Reykjavik in IJsland, telt al zeven thermale zwembaden,
lijk is daar het thermale strand Nauthólsvik aan toegevJetw
watertemeperatuur van het kunstmatig aangelegde, w ,npr
aanstrand met kleedhokjes, cafeetjes en winkeltjes bed
graden en de verwachting is dat er op een zomerse dag
terrane sfeer zal gaan heersen.
Bloedband
Familieverhoudingen zijn in de Italiaanse samenleving v;
belang. Dat blijkt uit de filmbeelden, TV-advertenties e
die bijeen zijn gebracht in de door het Museo del Corso
georganiseerde tentoonstelling 'La Famiglia nell'Arte'.
dan honderd kunstwerken van grote Italiaanse kunste
de twintigste eeuw, zoals Balla, Boccioni, Carré en De
.dienen eveneens ter illustratie van het thema. Het M
Corso is gevestigd aan de via del Corso 320. Openingsti
gelijks van 10-20 uur, behalve op dinsdag open (tot
toegangsprijs: 7,50 euro.
Iz
hef
racl
ach
irto
indi
De vermaarde IJzeren Poort in de door Servië stromende Donau. Foto: Cees van Zweeden
De graffiti verraadt wanhoop. 'Dwaas
heid' is op een hotelmuur geschreven.
Elders staat 'oorlogszone', en 'ellende'.
Een kwart van de auto's heeft geen
nummerplaat, omdat het de eigenaren
aan geld ontbreekt voor de registratie
ervan. Mensen trekken in drommen
weg uit de stad, die nu de laagste hui
zenprijzen van Servië kent. Een apparte
ment met twee slaapkamers doet nog
maar 4.000 euro. Majdenpek is zelfs in
het verpauperde Servië een plek om uit
weg te blijven. Maar in een ver verleden
werd daar anders over gedacht. Enkele
tientallen kilometers van waar nu dit
verlopen mijnstadje ligt, vestigden zich
ruim 7.000 jaar geleden enkele honder
den mensen, die er grote inspiratie von
den.
Toen hun nederzetting in 1967 werd
ontdekt, was dat wereldnieuws. Nooit
eerder waren op het Oude Continent
de fundamenten van zulke oude hui
zen gevonden, alsmede voorwerpen
die duidden op een zo hoge vorm van
beschaving. De inwoners van Lepenski
Vir, zoals de nederzetting heette, wa
ren de eerste Europeanen die een be
nul van architectuur hadden. Zij wa
ren tevens de eersten die land bewerk
ten, en zij onderhielden sociale en
economische betrekkingen die uniek
waren in die tijd. Ruim 35 jaar na de
geruchtmakende ontdekking, is Le
penski Vir in vergetelheid gezonken.
Tien jaar oorlog op de Balkan en de
sancties tegen Servië hebben de streek
van de kaart geveegd. De fundamen
ten van de oerhuizen liggen nu onder
een golfplaten dak aan de Donau.
,,Toen het dak werd gemaakt, was het
bedoeld voor een periode van twee
jaar", zegt Dragan Prvulovic, conser
vator van de plaats. „In de zomer
wordt het te warm onder het dak,
waardoor de fundamenten lijden.
Maar we hebben een miljoen euro no
dig om het te vervangen, en hoe kun
nen we dat betalen? We krijgen amper
25 toeristen per dag, voornamelijk
schoolkinderen voor wie het bezoek
Prvulovic kijkt uit over de Donau die
zich op deze plek door een nauwe
kloof perst. Er is geen schip te beken
nen. Hij observeert: „Ruim 7.000 jaar
geleden vond de mens dit geen be
roerde plaats. Je vraagt je af waarom
deze streek nu van god en iedereen is
verlaten. Toeristisch potentieel is er
genoeg en creativiteit ook. Slechts het
geld ontbreekt. We hebben een plan
om hier een kleine haven te maken.
Kunt u zich het voorstellen? Reizigers
die met de boot hier aanleggen om Le
penski Vir te zien." Honderdduizen
den toeristen maken jaarlijks de obli
gate boottocht van Boedapest naar Vi-
ségrad, een oninteressant stadje aan
de Hongaarse Donaubocht. Maar de
Servische Donau, tien keer mooier,
moet het doen met anderhalf school
kind en een paardenkop. En zij reizen
per bus. Lepenski Vir is slechts één der
bezienswaardigheden. Een tiental kilo
meters stroomopwaarts liggen twee
middeleeuwse burchten, en een stukje
stroomafwaarts wordt aan de Roe
meense zijde van de rivier het grootste
beeld ter wereld in een rots uitgehakt.
Alleen al de neus van het beeld, dat
een koning voorstelt, is twaalf meter
hoog. Nog een ietsje verder naar bene
den ligt de 1250 meter lange en 54 ho
ge stuwdam in de rivier, die na het ge
reedkomen ervan in 1972 de elektrici
teitsproductie van het toenmalige Joe
goslavië verdubbelde.
Maar nog spectaculairder dan wat aan
en in de rivier ligt, is de rivier zelf. Over
een afstand van 130 km wringt de Do
nau zich in Oost-Servië door een kloof,
de IJzeren Poort genoemd, waarvan de
rotswanden op sommige plekken 500
meter omhoog rijzen. De Kazan-pas,
het nauwste deel van die kloof, gaat
d9or voor het mooiste stukje Donau
tussen haar bron bij Donauschingen
in Duitsland en de Roemeense Zwarte
Zee. De Kazan-pas (kazan betekent ke
tel) eindigt bij de stuwdam, waarover
tevens Roemenië kan worden bereikt.
De dam heeft de rivier enigszins ge
temd, maar voordien was de tocht
door de 50 km lange Kazan-pas een
hachelijke onderneming. In de 19de
eeuw groeven de Serviërs een vaargeul
van 2.200 meter lengte om schippers
in staat te stellen het gevaarlijkste deel
van de pas te mijden. Maar zelfs in die
geul was de stroming nog zo sterk, dat
schepen met een locomotief stroom
opwaarts getrokken moesten worden.
Aan de fraaie bergweg van Donji Mila-
novac in de canyon naar Majdenpek
heeft de streek nog een andere toeristi
sche troef te danken: de meest indruk
wekkende grot in voormalig Joegosla
vië. In de 19de eeuw was de weg be
rucht om de vele gewapende overval
len op reizigers. Het duurde enige tijd
voordat de gendarmerie de dader wist
te pakken, omdat die als herbergier
een ogenschijnlijk respectabel en een
voudig leven leidde. Rajko bleek echter
zijn buit te hebben verborgen in een
grot bij zijn huis waarvan niemand het
bestaan wist.
Rajko's Grot, zoals zij sindsdien in Ma
jdenpek heet, bestaat uit een gangen
stelsel dat 2.403 meter lang is. Door de
diepste gangen schuimt de Rajkova,
een rivier die zich bijna loodrecht om
laag in de grot stort om kilometers ver
derop weer door een nauwe opening
aan de oppervlakte te verschijnen.
Maar wat Rajko's Grot bijzonder
maakt is het hoger gelegen gangenstel
sel, 1.174 meter lang is. Witte druipste
nen rijzen op uit roze bassins, wat de
grot een sprookjesachtig aanzien geeft.
Een van de ruimtes, de Kristal Hal, is
zo groot dat ze zou kunnen wedijveren
met die van een kathedraal.
In Rajko's Grot is echter lang geleden
FEITEN&CIJFERS
De Donau Canyon ligt in
het uiterste oosten van Ser
vië, waar zij de grens vormt
met Roemenië. Het gebied,
dat op 200 km van de
hoofdstad Belgrado ligt, is
het eenvoudigst te bereiken
met eigen vervoer.
De wegen verkeren in rede
lijke staat van onderhoud.
Bij Novi Sip kan desgewenst
de grens met Roemenië
worden overgestoken.
Voor de val van het oude
Joegoslavië waren er dage
lijks boten van Belgrado
naar de Donau Canyon,
maar er bestaan vooralsnog
geen plannen de bootdienst
te hervatten. Wel zijn er
bussen vanuit de hoofdstad
naar het gebied. De prijs
voor een enkeltje schom
melt rond de 6 euro.
Er zijn geen campings in
Oost-Servië. Hotels zijn
goedkoop maar van matige
kwaliteit (vuil ondergoed
onder het bed!). De beste
zijn Hotel Gami Grinka in
Zajecar 00 381 19 42 330,
Hotel Silver Lake in Veliko
Gradiste 00 381 12 62 650),
Hotel Golubacki Grad in
Golubac 00 381 12 78 207 en
Hotel Lepenski Vir in Gomji
Milanovac 00 381 30 86 122.
Voor Servië is een visum
verplicht. Afgelopen zomer
kon dat aan de grens wor
den gekocht.
Zie ook: www.serbia-tou-
rism.org.
het licht gedoofd. Het ticketkantoortje
is vervallen, de ingang gesloten. Tus
sen de appartementen langs de toe
gangsweg, die in lang vervlogen tijden
toeristen herbergden, grazen nu scha
pen. Majdenpek heeft nog steeds een
toeristische gids, Zorica Markovic, die
op speciaal verzoek het licht in de grot
aandoet. Ze zegt: „Voor de desintegra
tie van Joegoslavië kregen we hier tien
duizenden bezoekers. Hotel Karina in
de stad heeft 1120 bedden. Maar van
daag zijn nog maar 25 kamers in ge
bruik." De stad doet verwoede pogin
gen om buitenlandse investeerders te
lokken. „De grootste werkgever is nu
de kopermijn", zegt Steven Petrovic,
de gemeentesecretaris, in zijn onver
warmde kantoor. „Maar de koperprij-
zen zijn op de wereldmarkt gekelderd,
en de mijn biedt nog maar werk aan
1.200 mensen. Onze stad stroomt leeg,
en wat wil je ook? De werkloosheid
hier ligt boven de 50 procent, bijna hek,
dubbele van het landelijk gemiddel
de."
Petrovic ziet voor Majdenpek een toe
komst in bosbouw en toerisme. Sim-
po, een meubelbedrijf, heeft zich er al
gevestigd, maar de toeristen laten het
afweten. De gemeentesecretaris be
grijpt niet waarom. „We hebben hier
alles: een rivierkloof, een neolithische
nederzetting, talloze grotten, skiliften,
meren, bossen, bergen. Dit voorjaar
kwam Dilaco, een Belgische onderne
ming, naar Majdenpek om het water te
testen. Ze wilden een golfterrein aan
leggen, de faciliteiten bij de grot reno
veren en een geisermeer vergroten. Ze
wilden ook een nieuw hotel bouwen,
dat werk zou bieden aan 40 mensen.
Maar ze haakten af toen het stadsbe
stuur erop stond dat ze ook het be
staande hotel Karina zou overnemen.
Het enige waar ze niet in waren geïn
teresseerd, was Majdenpek zelf.'
Cees van Zweeden
De stacaravan wordt steeds po
pulairder. En dat gaat ten koste
van de bungalowtent Volgens
directeur Dick Poortinga van
Eurocamp kiest een Nederlands
gezin vaker voor meer comfort
en dat daarvoor meer moet wor
den betaald, is geen enkel be
zwaar. 'Ze willen toch een eigen
toilet, een eigen douche.'
Kropen een aantal jaren geleden
85 van de 100 gezinnen in een
bungalowtent en 15 in een sta
caravan; nu ligt die verhouding
op 60 tegen 40. En volgens
Poortinga zet deze verschuiving
zich langzaam door. Eurocamp
merkte dat aan de omzet over
het afgelopen seizoen. Steeg het
aantal boekingen met 4% tot
ruim 20.000, de omzet groeide
iets meer met 6% tot zo'n 20
miljoen euro. Gevolg van het feit
dat het huren van een caravan
nu eenmaal meer kost dan het
huren van een tent
Eurocamp, aanbieder van luxu
euze kant-en-klare kampeerac-
commodaties op 189 campings
jjpgBB
De compleet ingerichte bungalowtent verliest steeds meer terrein aan
in negen Europese landen, richt dan in een hotel. Volgens Poor-
zich met name op de hoge(re)
inkomens. Mensen die niet wil
len kamperen, maar wel van het
buitenleven willen genieten
en/of jonge kinderen hebben
die zich op een camping over
het algemeen beter thuisvoeien
tinga heeft zijn onderneming
zo'n 50 tot 60 procent van deze
markt in handen en is daarmee
naar eigen zeggen marktleider.
Om ook de iets lagere inko
mensklasse te bedienen, zet de
Amersfoortse firma komend sei-
luxe stacaravan. Foto: CPD
zoen een nieuw bedrijf in de
markt: Easycamp. Het wordt
daarmee een directe concurrent
van bij voorbeeld Vrij Uit en Va-
canSoleil. Poortinga schat dat
die markt goed is voor 150.000
boekingen en als hij er daarv^i
het eerste jaar 5.000 binnen-
haalt, is hij tevreden. De prijzen
bij Easycamp liggen tussen de
10 en 20 procent onder die van
Eurocamp. Uit een willekeurige
vergelijking blijkt dat de basis
prijs voor een stacaravan in het
hoogseizoen voor vier personen
in St. Jean-de-Monts (Vendée)
bij Eurocamp 126 euro per
nacht kost, terwijl Easycamp
daar 88 euro voor vraagt.
Poortinga: „Het verschil zit 'm
onder meer in de classificatie
van de campings. Easycamp
verhuurt ook accommodaties
op een driesterrencamping; Eu
rocamp alleen op een vierster-
renterrein. Bovendien zijn bij
Eurocamp de stacaravans van
ons en bij Easycamp van de
camping." Easycamp biedt ook
minder keuze: 110 campings in
vier landen. En in tegenstelling
tot de meeste campings van de
grote broer heeft Easycamp
geen (Nederlands sprekende)
spelleiders. Poortinga is niet
bang dat de boreling omzet
snoept van Eurocamp: "Als het
al tot kannibalisme leidt, blijft
het toch in eigen huis."
Naast Easycamp voegde Euro
camp, onderdeel van het Britse
Holiday Break, vorige maand
ook concurrent Eurosites aan
haar bezittingen toe. Overgeno
men van My Travel opereert de
ze aanbieder in een vergelijkba
re markt. Poortinga gelooft niet
dat dat botst: „Met Eurocamp
zitten we aan de top van de ca
paciteit. In de luxe-categorie ko
men er nauwelijks kampeer-
plekken bij. Temeer omdat een
campingeigenaar zich niet te
veel aan één bedrijf wil binden.
Meer capaciteit krijg je dan al
leen door overnames." Poortin
ga sluit overigens niet uit dat
Eurosites op termijn volledig ge-
integreerd wordt binnen Euro
camp.
Gerard Chel
Meer informatie: Eurocamp: internet
wvw.eurocamp.nl en/of telefoon 033
460 27 27. Easycamp: internet ww-
w.easycamp.nl en/of telefoon 033 422
04 72. Eurosites: internet www.eumsi-
tes.nl en/of telefoon 073 643 00 00.
In Engeland gevestigde Bed Breakfasts benader!
steeds met een zekere huiver. Daar is geen enkeleï
ding voor. Tenminste, nu niet meer. Maar toen ik!
jaren vijftig voor het eerst in zo'n logement sliep, j
zeker: dat was voor het eerst en het laatst.
Het huis stond in Bromley, een voorstad van Lonl
zag er van buiten keurig uit en op de hartelijkheicT
broodmagere, op tante Sidonia lijkende eigenare;
niets aan te merken. Totdat ik met haar overeen
we drie nachten zouden blijven en ze de verschu
pond had geïnd.
Ze pakte een stencil, keek ons doordringend aan
begon ze sterk op Eucalypta te lijken) en las de hl
op.
Die waren niet mis. Ik noem er een paar. Het ontl,
opgediend om 08.00 uur sharp. Te laat? Jammer!
van de B&B ging op slot van 10 tot 17 uur (dan m<
buiten spelen) en van 22 tot 7 uur (moesten we bi
Warm water was er van 7 tot 7.30 met dien versi
de kraan onmiddellijk moest worden dichtgedraa
logé in het bad was afgezakt. Ook was er nog iets
gen van prullenmandjes, het opvouwen van de b<
sprei en het vegen van de toiletpot. Bovendien m
tussen 22 en 7 uur geen wc worden doorgetrokke
Dat laatste was nog het erg
ste. Wel eens met een paar
potten Double Diamond in
het lijf om 10.30 uur naar bed
gegaan? Geplast heb ik in de
wasbak.
:st
We$
de c
Tc
OTo
t 0
Rob van den Dobl
Zuidpool
Op 7 januari is de Argentijnse luchtvaartmaatschappij I
gonnen met een lijndienst tussen de stad Ushuafa op Vut
de Zuidpool. Daartoe zijn Hercules C-130 vrachtvliegtu
schikt gemaak voor vervoer van maximaal zeventig persi
drie uur durende vlucht naar de Argentijnse luchtm.
Marambio wordt (tot begin april) tweemaal per week uil
Het vertrek is om vijf uur ochtends,- de retourvlucht
avonds tien uur dezelfde dag. LADE mikt met het exdu ,'jo
stapje op de buitenlandse toerist die een vakantie aan A .58
niet compleet acht zonder voet op Antarctica te hebben
prijs voor een ticket is 630 euro.
Kenia
Ooit vanuit bed een giraffe gevoerd? In Kenya is het
de Giraffe Matior, een half uur gaans van hoofdstad
Goedkoop is het niet, want voor een verblijf in het
per nacht 310 dollar. Maar je loopt wel de kans dat
's ochtends vroeg z'n snuit door het (open) raam
steekt in de hoop op iets lekkers.
Meer informatie: Kenya Tourist Board, telefoon 020 638 46 61
www.magicalkenya.com
Gezicht op Films. Foto: PR
Laax-Flims
De ski- en snowboardscholen in het Zwitserse Laax-Flirf
bünden) hebben een leerplan ontwikkeld dat onder mei
geheten Primetime TM-les met privé-leraar omvat.
den daarin de hele dag begeleid door een skileraar
naar piste en weer terug naar het hotel) die niet alleei
maar ook voor allerlei andere zaken zorgt zoals het r»
de huuruitrusting en de reservering van de tafel in ht
taurant. Beginnende skiërs worden opgevangen in spi
klassen die naar leeftijd worden ingedeeld. Laax-Flimi
3000 meter) en het daarbij behorende Falera tellen 22
ter aan pisten die worden ontsloten door 4 kabelbanei
delbanen, 7 stoeltjesliften en 11 slepers.
Meer informatie: www.snowboard-fahrschule.ch en/of www.skisc
laax.ch.
