'Waarschuw me als ik te veel praatjes krijg'
Voor Cohen is het geen straf
om burgemeester te blijven
'De gevestigde orde is nog niet van ons af
Formatie kan
erg lang duren
Kiezers bedankt
Verkiezingen 2003
donderdag 23 JANUARI 2OO3
«nst komt
Tog er uit
De opkomst van de
6bS kamerverkiezingen
coas en zijn uitgekomen
5 toer cent tegen 79 procent
m jge verkiezingen in
In de ochtenduren
nog naar uit dat de
.,«Jn vergelijking met de
lager zou
iingaa Maar in de loop van
GEI g begon het opkomst-
e te stijgen. Het op-
centage van 79 bij de
feezingen was hoog
inM n met de voorgaande
kamerverkiezingen in
in bracht 73 procent
jzers zijn stem uit. De
dat er bij Tweede-
warfeezingen een op-
80 procent werd ge
in 1989. Bij de ver
drie jaar eerder (in
d er nog een op-
aiia» centage van ruim 85
'i M :l
grootste in
Ie a/d IJssel
lo ijssel - De PvdA is
ide-Kamerverkiezin-
otste uit de bus ge-
Capelle aan den IJs-
i^fconplaats van CDA-
naai Balkenende. De so-
fiocraten wonnen 12,3
ia*iwjn behaalden 26,4 pro-
kn*pe stemmen. Het CDA
US( n kleine winst van 1,3
is wam uit op 22 pro-
len" daarmee de tweede
ES apelle. Ook de WD
dow ïst, evenals de SP.
ijk is de 0,1 procent
jers onservatieven.nl, de
Winny de Jong en een
Dd opkomstpercenta-
2003 tegen 79,1 vorig
Pel
Sj rliest in
S «laats Mat
■^«t - Ook in de woon-
LPF-lijsttrekker Mat
eeft zijn partij fors
ijdens de verkiezin-
i de LPF in mei vorig
?«st- 7,7 procent van de
gisteren moest de
aa™ in de gemeente Mont-
Sid i met ruim 10 procent
iew/NSS
het best
idali
relli ^terview/NSS heeft
'dow van de Kamerverkie-
ije t beste voorspeld. De
ro* ;voor de verkiezingen
5J eiling in opdracht van
precies de juiste
naar!irvoor de WD,
B, SP, D66, SGP en
Nederland. Bij het
en de PvdA zat Inter-
;a"aa t iets naast, maar ook
en Maurice de Hond
°aarjeze partijen niet goed.
2 Euf uit een analyse van de
s lingen en de uitslag.
leeg in alle peilingen
dooi; s te laag toebedacht,
i list een tot twee zetels
iwiLpp kreeg conse-
tot twee zetels te
ome alle peilingen. Op-
0Af is dat Maurice de
als enige ook op de
ie Tts 'sdag zelf peilde, juist
'Mfhet meest afweek
.„g,. lelijke uitslag.
rkijr
vijzer.nl
door
je iieuw record
door Wessel Penning
Rotterdam - In tijden van electo
rale ellende en een beginnend
volksoproer tegen PvdA'ers, stond
opeens een engel op: Wouter
Bos. Hij leidde zijn radeloze partij
genoten naar een electoraal mi
rakel: negentien zetels winst. Te
gelijkertijd vraagt hij zijn getrou
wen met wie hij een intensief e-
mailcontact onderhoudt: 'Waar
schuw me als ik te veel praatjes
krijg'.
Een engel? Vroeger had Wouter
Bos (Vlaardingen, 1963) een
puistenkop, een fout kapsel en
een jampot voor zijn ogen. Bos
was een kleine wijsneus, die
zuchtte onder de pesterijen van
zijn klasgenoten en naar metho
den zocht om zich vrij te vech
ten. „Ik heb me altijd moeten
bewijzen", zei hij eens.
Dat weet Nederland nu. Sinds
een dag of twintig is het land in
de ban van Bos. Geroemd wordt
de duidelijke taal die hij spreekt.
Bewonderd wordt het vertrou
wen dat hij uitstraalt. En het is
goed gevallen dat hij de hand in
eigen boezem steekt voor door
zijn partij gemaakte fouten.
Bos was een volstrekte onbe
kende toen hij in 1998 een gooi
deed naar het Kamerlidmaat
schap. De verkiesbare plaats op
de kandidatenlijst dankte hij aan
zijn cv. een internationale carri
ère in het bedrijfsleven (bij
Shell) - zo iemand had de PvdA
nog niet in de gelederen. Toen
bleek dat hij in Kamer en in de
media opvallend losjes politieke
zaken onder woorden bracht,
was zijn kostje gekocht.
Binnen twee jaar werd hij een
staatssecretaris die flirtte met de
camera's. Hier stond een staats
secretaris met Feyenoord-shawl,
eentje die op skates rijdt. Een
staatssecretaris met geinige kuif,
die jazz zingt. Bos was tot voor
kort 'een redelijk goed zanger'
van het Rotterdamse ensemble
Timbres Divers, verklapt een
Wouter Bos wordt gefeliciteerd door oud-premier Wim Kok. Jeltje van Nieuwenhoven kijkt toe. Foto: ANP/Robin Utrecht
bandlid.
Een engel was geboren. Toen
zijn partij op 15 mei een pak
slaag kreeg, sleepte Bos een on
voorstelbare dot voorkeursstem
men in de wacht. Na de val van
het kabinet was Wouter Bos op
eens de nieuwe lijsttrekker van
de PvdA. De engel kon aan de
slag.
„Gaat het niet te snel? Ik ben
nog zo jong", zei Bos eens tegen
zijn bevriende partijgenoot Jan
Riezenkamp. 'Jij bent alleen
jong omdat die anderen zo oud
zijn', zei Riezenkamp dan.
Riezenkamp, topambtenaar op
het ministerie van onderwijs,
kent Wouter Bos al jaren. De
Bos van Shell is de Bos van nu,
zegt hij: ambitieus. Geïnteres-
den haag/gpd - De duur van
een kabinetsformatie schom
melt nogal, leert een overzicht
van de totstandkoming van de
naoorlogse kabinetten. Het ka
binet-Balkenende (CDA-WD-
LPF) kwam na een formatie van
68 dagen tot stand. De minste
tijd had het kabinet-Beel II no
dig, bestaande uit KVP, ARP en
CHU, de drie partijen die later
het CDA vormden. Dat kwam in
1958 al na tien dagen tot stand.
Extreem lang duurde het voor
dat CDA'er Van Agt zijn eerste
kabinet van CDA-WD kon pre
senteren: 208 dagen.
Sinds 1945 zijn er 23 kabinetten
aangetreden onder voorzitter
schap van veertien minister
presidenten. Willem Drees seni
or was het vaakst premier, na
melijk vier keer tussen 1948 en
1958. De langst zittende minis
ter-president was Ruud Lub
bers, die twaalf jaar lang drie ka
binetten heeft voorgezeten.
seerd. Aanspreekbaar. „Hij is
buitengewoon nieuwsgierig.
Heeft hel vermogen te luisteren.
Hij bevraagt je. Wil het naadje
van de kous weten. Hij zou een
goede journalist zijn."
Bos is bovenal een groot com
municator, bij voorkeur per e-
mail. Groot is zijn netwerk van
e-mailadviseurs, die hem week
in week uit via de elektronische
snelweg van advies voorzien.
Het is een groep van een stuk of
veertig jonge sociaal-democrati
sche bestuurders uit grote en
middelgrote steden.
Een van die 'netwerkers' is Do
minic Schrijer, deelraadbestuur
der in Rotterdam. Schrijer is ly
risch over Bos, die zelden e-
mails onbeantwoord laat.
Schrijer probeerde eens weken
lang Kamerlid Adrie Duijvestein
aan de telefoon te krijgen. Toen
een medewerker van Bos weet
kreeg van de kwestie - de weige
ring van banken om bewoners
in probleemwijken een hypo
theek te verschaffen - was het
contact in een vloek en een
zucht geregeld. Bos kwam direct
in actie.
Schrijer: „Hij heeft de proble
men op zijn netvlies. Dat was de
afgelopen acht jaar niet altijd zo
met de PvdA'ers in Den Haag.
Als je aanklopte, merkte je dat
ze dachten: 'Nu even niet. We
zijn bezig het land te besturen'.
Ik had altijd het idee dat Kok en
Melkert in hun eentje een mara
thon liepen. Wij mochten alleen
af en toe een bekertje water aan
reiken. Met Bos mogen we mee
lopen."
Vernieuwend is Bos niet in alle
opzichten. Met zijn roep om het
behoud van Melkertbanen en de
verlaging van de ziekenfonds
premie keerde hij de afgelopen
weken terug bij het traditionele
sociaal-democratische ideaal
van solidariteit: laat de rijken
wat lasten van de armen dragen.
Riezenkamp herkent de hand
van Bos. „Degelijke sociaal-de
mocratische opvattingen. Jaren
geleden, als Shellman, sprak hij
al vol vuur over de Derde We
reldproblematiek en de ethiek
van het bedrijfsleven."
Grote woorden. Maar Bos moet
het eerst nog allemaal zien waar
te maken. Het afbrandrisico is
groot. In coalitie of oppositie, de
kiezer wil werkelijk zien of hij de
Melkertbanen redt en de zieken
fondspremie omlaag krijgt.
Sommigen vinden Wouter Bos
té gelikt en te glad. Dat zal zich
tegen 'm gaan keren bij de eer
ste politieke tegenwind. Weet
Bos zich dan weer zo uitstekend
te verkopen?
haarlem - De PvdA heeft direct na de verkiezingsuitslag de affiches van de partij beplakt met een dankbe
tuiging. De partij kwam gisteren als tweede partij uit de bus. Foto: United Photos de Boer/Michel Schnater
Job Cohen volgt de uitslagen met zichtbare tevredenheid. Foto: GPD/Harmen de Jong
amsterdam/gpd - Vier dagen
geleden hakte hij de knoop
door. Job Cohen stemde na veel
wikken en wegen in met het
verzoek van Wouter Bos om na
mens de PvdA premier te wor
den als die vraag aan de orde
zou komen. Nu het CDA de
grootste partij blijft, zal dat niet
gebeuren.
Toch een beetje teleurgesteld?
„Ik ben ontzettend tevreden
met deze prachtige overwin
ning van de Partij van de Ar
beid. Dat overheerst. Ik heb al
tijd gemengde gevoelens gehad
over mijn kandidatuur als mi
nister-president. Het is het te
gendeel van een straf dat ik
burgemeester van Amsterdam
mag blijven."
Waarom gemengde gevoelens?
„Ek ben pas twee jaar burge
meester en heb altijd geroepen
dat ik hier zes jaar zou blijven.
Nu hoef ik die belofte niet te
breken. Dat geeft een goed ge
voel. Amsterdam is een ontzet
tende fijne stad om te werken.
En het burgemeesterschap
geeft mij meer mogelijkheden
om mijn werk met mijn privé-
situatie te combineren."
Had u drie weken geleden ver
wacht dat de PvdA zo veel zetels
zou winnen?
„Nee, natuurlijk niet. Niemand
had dit verwacht. Dat dit nu
toch gebeurd is, maakt deze
avond heel mooi. Maar het laat
ook zien hoe broos de over
winning is. Daarom is het zo
belangrijk dat de PvdA door
gaat met de partijvernieuwing.
Alleen zo kunnen we deze
winst consolideren. We moe
ten niet denken dat we er zijn.
Als we weer achterover gaan
hangen en denken dat de kie
zer tevreden met ons is, verval
len we weer in de oude fouten
en zijn we het vertrouwen zo
weer kwijt."
Waaraan is de overwinning te
danken
„Daar is maar een reden voor:
de manier waarop Wouter Bos
campagne heeft gevoerd."
Is hiermee uw vertrek uit Am
sterdam van de baan? Ambieert
u geen andere post in het kabi
net?
„Nee. Ik blijf in de hoofdstad."
Vertrouwen Cohen
De PvdA'er Cohen lijkt na de
verkiezingen zonder kleerscheu
ren aan te kunnen blijven als
burgemeester van Amsterdam.
Toch zal de WD, na de PvdA de
tweede partij in de hoofdstad,
de kandidatuur van Cohen voor
het premierschap niet snel ver
geten. „Het is toch een krasje op
zijn belofte om zes jaar te blij
ven", aldus fractievoorzitter
Huffnagel van de Amsterdamse
liberalen. „Hij zal het vertrou
wen van de Amsterdammers te
rug moeten winnen." D66 zegt
dat Cohen zonder problemen
weer aan het werk kan gaan.
„Wat mij betreft wel", meent
fractievoorzitter Bruines. „Hij
heeft een zuivere verklaring af
gelegd waarom hij zich kandi
daat stelde en hij is een goede
burgemeester van Amsterdam."
Zondag ontstond er de nodige
scepsis bij enkele partijen in de
Amsterdamse politiek over het
kandidaat-premierschap van
Cohen. Hij is pas twee jaar bur
gemeester en had bij zijn aan
treden beloofd niet tussentijds
te vertrekken.
Wouter Bos
„Dit is een fantastische uitslag.
Er is weer ruimte voor een sta
biel en progressief kabinet. Het
is niet zo dat we koste wat kost
willen regeren, als we iets afge
leerd hebben het laatste jaar, is
het dat. Veertig zetels of een
paar meer of minder, het maakt
niet uit: Er is weer een groeiend
vertrouwen in de PvdA en dat
vertrouwen moeten we hard
maken. Onze standpunten
moeten we vanaf morgen zo
mogelijk nog duidelijker ma
ken."
Wim Kok
„Dit succes komt in belangrijke
mate door Wouter Bos die de
partij een gezicht gaf. Tegelij
kertijd moet geconstateerd
worden dat mensen er ondanks
de bittere ervaring van 15 mei
weer geloof in hebben. Het zou
een geweldige miskenning zijn
als aan de PvdA voorbij gegaan
wordt bij de eerste poging een
regeringscoalitie te vormen. Po
litici moeten zich er van bewust
zijn dat er de komende tijd hele
grote problemen spelen, inter
nationaal en in het binnenland.
Dat betekent dat we geen lange
formatie moeten hebben."
Mat Herben
„De gevestigde orde is nog niet
van ons af. Ze hebben gepro
beerd ons uit de geschiedenis
boeken te verwijderen, maar we
zijn nu gestaag klimmend. De
PvdA heeft van ons ideeën
overgenomen maar we moeten
maar zien of ze dat waarmaken.
We zijn er klaar voor onze idee-
en uit te dragen. En we zullen
onze huid duur verkopen in de
oppositie."
Femke Halsema
De fractievoorzitter van Groen
links is 'blij' dat meer kiezers
links zijn gaan stemmen. Zij
houdt CDA-leider Balkende aan
zijn uitspraak dat het 'ongeloof
waardig zou zijn als er weer
met de LPF geregeerd zou wor
den'. „Als er ook maar een
haartje op je hoofd aan denkt,
dan ben je volstrekt ongeloof
waardig."
Jan Marijnissen
„Het is de vierde keer op rij dat
we winnen, dat heeft niemand
ons ooit voorgedaan. We zijn
van de zesde partij van Neder
land de vierde geworden, dus al
met al ben ik tevreden. Boven
dien wist ik met die hoge pei
lingen destijds, dat de échte
verkiezingen nog moesten be
ginnen."
Ed Maas
„Als het CDA en de WD er
niets aan gelegen is om door te
gaan met de LPF mag de PvdA
van mij in de regering. Dat mag
je best rancune noemen, daar
ben ik ondernemer voor. Ik
vind het een overwinning als
wij op tien zetels uitkomen, de
prognose in oktober gaf twee
zetels aan en we komen van
veel ruzie en een slechte orga
nisatie af. Ik denk dat Zalm
vandaag de rekening heeft be
taald."
Jeltje y. Nieuwenhoven
„Als je meedoet aan de verkie
zingen en dagenlang in een
nek-aan-nek-race gepresen
teerd wordt, dan wil je ook
graag winnen. Maar we winnen
sowieso geweldig veel zetels.
Dat is het resultaat van een
campagne die we op straat ge
voerd hebben met alles er op
en eraan."
Jan Peter Balkenende
Als christen-democraten mo
gen we trots zijn op wat is be
reikt. Het is goed dat zo veel
Nederlanders zich met politiek
hebben bezig gehouden. Ik feli
citeer de PvdA met de winst,
dat mag ook wel eens gezegd
worden. Wij als CDA worden
rijkelijk beloond voor de ver
antwoordelijkheid die we na
men na de vorige verkiezingen
van 15 mei. Het zal onder de
huidige economische proble
men en de internationale span
ningen, geen gemakkelijke op
gave worden om te regeren.
Maar het CDA kiest voor solide
en sociaal."
André Rouvoet
„Het is geen feest. We hebben
er alles aan gedaan in de cam
pagne en zijn heus blij met de
steun die we nu weer voor onze
politiek hebben gekregen. Maar
ik denk oprecht dat er in Ne
derland draagvlak is voor meer
dan drie, vier, vijf zetels voor de
christelijke politiek. Het is de
slag tussen de grote partijen
waar de kleintjes onder lijden."
Roger van Boxtel
„Het zou Mat Herben sieren als
hij wat nederiger was. Na zo'n
groot verlies moet je niet mee
willen regeren, daar moetje
niet over praten. PvdA en CDA
moeten hier wat van maken. Ik
vind het jammer voor Thom.
Hij had bet^verdiend."
Herman Heinsbroek
„Hoezo mag Herben niet zeg
gen dat hij mee wil regelen? Als
een kabinet CDA-PvdA niet
lukt, en D66 wil ook niet mee
regeren, wat dan? Dan komen
ze toch bij de LPF uit? Ik vind
dat niet irreëel."
Gerrit Zalm
„We zullen ons moeten voorbe
reiden op een rol in de opposi
tie. Ik beloof de kiezers die op
ons gestemd hebben, dat we
daar zullen blijven opkomen
voor de belangen van Neder
land."
