De passie van Melanie Schultz
iu
tte
VTERDf
JANUA
ZATERDAG
11 JANUARI
2003
De WD zette haar op nummer drie, als hoogste
vrouw op de kandidatenlijst voor de Tweede
Kamer. Dat smaakt naar meer. Maar Melanie
Schultz van Haegen-Maas Ceesteranus wil ge
woon staatssecretaris blijven. Het liefst ook van
verkeer en waterstaat.
door Robbert Minkhorst
Don
Het was een absurd jaar, bekent
ze monter in haar monumen
tale woning in de Leidse bin
nenstad, waar ze met haar man - die ook
een drukke baan heeft- woont. „Tien
maanden geleden zat ik nog bij jullie
lijsttrekkersdebat in De Waag voor de
gemeenteraadsverkiezingen."
Die opmerking vat in een notendop het
stormachtige jaar samen dat Melanie
Schultz doormaakte. Van wethouder en
lijsttrekker voor de plaatselijke WD tot
staatssecretaris met de portefeuille
luchtvaart en waterbeheer: Het kan snel
gaan. Al werd Schultz al in januari 2001
gepolst voor een Kamerzetel. Ze bedank
te. Schultz was nog niet klaar in Leiden,
vond ze.
De politica maakte een andere afweging
toen in juli van vorig jaar Zalm belde.
Zijn aanbod kon ze niet weigeren. Een
baan als staatssecretaris vond ze meer in
het verlengde liggen van het wethouder
schap. Als bestuurder kun je veel beter
politiek bedrijven, motiveerde ze haar
keuze. Wel voelde ze zich overvallen.
„Maar af en toe moet je de sprong ge
woon wagen."
Aan de slag
„Ik heb na de gemeenteraadsverkiezin
gen nog de onderhandelingen voor een
nieuw college gedaan. Daarna kwamen
die extreme verschuivingen in de poli
tiek op 15 mei. Vervolgens kwam er een
kabinet dat met veel zin en heel slag
vaardig aan de slag wilde. Alleen viel het
door interne ruzies al gauw uit elkaar. Er
valt gewoon niet te werken als het steeds
gaat over wie nou niet met wie door een
deur kan. Dan sneeuwt de inhoud on
der. Het gekke is dat het daarna rustig
werd. Er ontstond een gevoel van: hè,
hè, we kunnen eindelijk aan de slag."
„De LPF heeft zelf de val van het kabinet
veroorzaakt. Het waren niet eens zozeer
de bewindslieden. Die hebben hun best
gedaan. In de partij en in de fractie was
er zoveel onrust. Je kan dan wel twee mi
nisters (Heinsbroek en Bomhoff, red.)
inwisselen, maar er was elke dag weer
wat. Het ging niet meer over de politiek,
maar over vetes en over mensen. Dan
was er weer een andere fractievoorzitter,
dan weer geen bestuur."
„Je zou zo'n jaar niemand toewensen,
maar ik had dit niet willen missen. Ik
heb ontzettend veel geleerd. Ik ben erg
gegroeid." Daarbij kwam haar ervaring
als wethouder van pas, meent ze. „Ik
heb geleerd om naar buiten te kijken:
wat speelt er? Je merkt direct wat men
sen willen, je kent veel beter hun gevoe
lens, je weet veel meer wat er leeft. Die
periode als wethouder maakt dat mijn
passie voor de politiek groter is gewor
den."
„Nummer drie op de lijst zijn is heel eer
vol. Een jaar geleden was ik nog wethou
der. Hier had ik natuurlijk nooit op gere-
Schultz na
haar sollicita
tiegesprek
met Balke
nende in Den
Haag.
Foto: Henk
Bouwman
Uitkijkend
over Schiphol.
Foto: ANP/
Koen Suyk
kend. Of die plek recht op meer geeft?
Recht op een ministerspost heb je nooit.
Eerst worden de posten verdeeld, dan
pas de poppetjes. Je moet ze niet bewust
ergens anders naar toe slepen, alleen
maar om ze minister te kunnen laten
zijn."
„Ik wil graag terugkeren als staatssecre
taris. In eerste instantie richt ik me daar
op. Als je net bent ingewerkt, van alles
hebt 'klaar staan', of er zit het een en an
der aan te komen, moet je niet een heel
nieuw veld kiezen. Soms kan het niet an
ders, maar de bestaande bewindslieden
moeten zoveel mogelijk op dezelfde plek
blijven. Als je net hebt geleerd om bak
ker te zijn, moet je niet een half jaar later
weer leren om slager te worden." Wfl ze
eventueel dan geen minister worden, als
de WD blijft regeren? „Op zich zou dat
ook kunnen. Als het allemaal zo wisselt,
en die vraag is er, dan kan het."
Nu het toch over een nieuwe regeerperio
de gaat, heeft u nog goede voornemens?
Ze lacht. .Alleen maar. Ik hoop het ko
mend jaar overal van te kunnen genie
ten. Er gaat weer heel veel gebeuren: te
beginnen met de campagne. Daar ga ik
me volledig aan overgeven. Daarna wel
of niet deelname aan een volgende rege
ring. De voorkeur gaat uit naar WD en
CDA. We hopen dat daar een meerder
heid voor komt."
„De campagne zal sowieso kort en hevig
zijn. De tv is heel belangrijk. En dan niet
alleen de politieke programma's, maar
ook de huis-, tuin- en keukenprogram
ma's. We moeten duidelijk zijn. In waar
om er weer verkiezingen zijn, waarom
de mensen weer moeten komen. En wat
willen de partijen? Waar moet er bezui
nigd worden? Het is echt belangrijk om
toch te stemmen. Juist nu er zo'n insta
biele periode is. Het zou heel slecht zijn
wanneer we weer naar een soort tussen-
kabinet moeten. Ik adviseer ook ieder
een: als je een kabinet met een rechtse
signatuur wilt, stem dan WD. 'Wij zijn
explicieter dan het CDA."
Bent u niet bang dat na het debacle met
de LPF de kiezers juist wegblijven?
„Je ziet dat de belangstelling voor de po
litiek heel erg gegroeid is. Ja, de onvrede
is er nog steeds. Ook op allerlei commer
ciële zenders zie je nu politieke pro
gramma's. Dat was vroeger nooit het ge
val. De ledentallen van politieke partijen
zijn gestegen. De komst van Pim For-
tuyn heeft de interesse in de politiek ver
groot. Ik merk ook dat de interesse heel
gericht is. Er zullen best een paar men
sen afhaken. Toch denk ik dat de op
komst groot wordt"
„Het gaat bij de verkiezingen nog steeds
om veiligheid, onderwijs en zorg. Met als
hoofdthema: de economie. De afgelopen
jaren is het heel goed gegaan. Nu zitten
we in een heel zware periode, wereld
wijd. We moeten de tering naar de ne
ring zetten. Duidelijk moet zijn wat de
keuzes zijn. We moeten mensen geen
rad voor ogen draaien. Het is een moei
lijke boodschap, maar als we nu niet
hard ingrijpen, kunnen we straks de
pensioenen en de zorg niet meer beta
len. We moeten zorgen voor een gezon
de toekomst."
„Voor veiligheid hebben we bovenop de
800 miljoen euro uit het regeerakkoord
nog eens 500 miljoen in ons programma
staan. Meer politie moet ook. Verder
heeft de hele keten van veiligheid extra
geld nodig. Zodat als je slachtoffer bent,
je daadwerkelijk wordt opgevangen. Of
dat als je aangifte doet, die ook wordt af
gehandeld."
„Weet je, de gevoelens van onveiligheid
zijn veel groter geworden. Waarom is
mijn oma zo angstig? Ze woont in Bilt-
hoven en daar gebeurt echt niet zoveel.
Maar ze leest van alles in de krant en dat
vindt ze eng."
„Er is in Nederland ook een gebrek aan
geborgenheid. Hoe dat komt? Dat is een
hele lastige. We zijn ook weer te ver
wend. We zeggen te snel: de overheid
moet mijn probleem maar oplossen. Er
werd ook te veel voor ons gezorgd: we
zijn doorgeschoten met de verzorgings
staat. Onze opgave is: hoe zorg je dat die
geborgenheid, de samenhang in de sa
menleving weer terugkeert, zonder dat je
de individualiteit aantast? Zonder dat je
betuttelt. We moeten een aantal verant
woordelijkheden weer bij de mensen
leggen. Dat is ook leuker. Iets zelf doen,
zorgt ook dat je je daar goed bij voelt."
In Limburg kregen mensen deze week
weer natte voeten. Waar blijft uw Delta
plan voor het water?
„Dat is er eigenlijk al. Van 1995 tot 2002
hadden we een noodwet, het Deltaplan
Grote Rivieren om heel snel kades en
dijken te kunnen verhogen. Het hele
project is bijna klaar. Daarom konden
we het aan in Limburg. Maar in de toe
komst komt er nog veel meer water aan.
De klimaatverandering gaat snel. We
mQeten dus nog meer doen. We gaan de
komende jaren de rivieren verbreden. Er
komen gebieden voor waterberging. En
als het aanhoudende vele regenen over
last blijft veroorzaken, moeten we mis
schien ook daar wel een spoedprocedu
re van maken. Er moet veel meer vaart in
komen. En er moet heel veel geld bij."
„Nieuw is al de watertoets in ruimtelijke
plannen: wat is het effect op de water
huishouding? Het is niet meer wat we
vroeger deden: water zo snel mogelijk
afvoeren naar de zee. Dat kan ook niet
meer. We hebben alles in Nederland al
dichtbebouwd. Als we water blijven
wegpompen, zakken we verder naar be
neden. Tegelijk stijgt de zeespiegel, komt
er meer water in de rivieren en uit de
lucht bij. Als we niets doen, hebben we
binnen de kortste keren Amersfoort aan
Zee."
„Alle provincies hebben hun visies over
waterberging net ingeleverd. Zodra een
nieuw kabinet is aangetreden, moeten
we hard aan de slag. Een probleem is
nog de burger. Dat is niet zo gek. Hij
krijgt straks te horen: u woont in een ge
bied dat onder water gezet gaat worden.
Dat is nog wel lastig. Ook als je ziet dat
WD-kopstuk Melanie Schultz: „Leiden creëert voor illegalen een schijnzekerheid, maar dat lost niets op." Foto: Dick Hogewoning
gemeenten blijven doorbouwen op plek
ken waar dat niet kan."
Luchtvaart is Schultz' tweede portefeuil
leonderdeel. Schiphol kan en mag de ko
mende jaren groeien, zegt de staatsse
cretaris, 'binnen de bestaande geluids-
grenzen'. Dankzij de aanleg van de vijfde
baan hoeven vliegtuigen minder over
bewoond gebied te vliegen.
„Het totaal aan geluid blijft gelijk, maar
er komt een betere spreiding. De lusten
en de lasten worden beter verdeeld. Ik
ben blij dat de laatste loodjes voltooid
worden. Er is jaren aan gewerkt. Schip
hol is een hele belangrijke banenmotor
voor de regio. Tot 2010, misschien zelfs
tot 2015 kunnen ze daar nu vooruit
Dat uitgerekend Schultz' woonplaats
Leiden door het nieuwe geluidsregiem
erop achteruit gaat, kan de WD-poütica
ook niet helpen. „Er zijn meerdere be
langen. Er is een economisch belang en
het andere is het belang van de omwo
nenden: het milieu, de geluids- en veilig-
heidsgrenzen. Rond Amsterdam hadden
mensen heel veel last. Leiden krijgt ietsje
meer geluid te verwerken, maar daar
door worden anderen ontzien."
Met de regionale luchthavens wil
Schultz andere afspraken maken. Ze wil
de regio's, de provincies en de vliegvel
den meer verantwoordelijkheden geven.
„Ik ben bezig met een nieuw, regiem. Ge
meenten en provincies moeten zelf meer
regelen. We gaan niet meer van rijkswe
ge sturen tot hoe laat Rotterdam en
Maastricht open moeten blijven. Ik ga
twee dingen doen: ik vraag wat de beste
functies van de luchthavens zijn. Zijn
dat chartervluchten of is dat transport?
Het tweede is dat ik de invulling meer bij
de regio's ga leggen."
Valkenburg
En dan is er nog een vliegveld: marine
vliegkamp Valkenburg. Schultz gaat er
niet over (het valt onder Defensie), maar
als wethouder uit Leiden pleitte ze nog
vurig voor sluiting. Zodat de regio er
huizen kon gaan bouwen. Het kabinet
stelde eind vorig jaar echter dat Valken
burg voorlopig niet dichtgaat. Botsende
belangen? „Er is nu geen geld, dus is
sluiting niet aan de orde. Voor Leiden en
de regio is dat heel vervelend. Er moet
nu snel een andere plek gevonden wor
den."
Dat door bebouwing een streep is gezet,
heeft de regio ook aan zichzelf te dan
ken, vindt Schultz. „Het rijk ziet geen
eenduidigheid. De regio was verdeeld.
Jarenlang zijn verschillende signalen af
gegeven. Er is een hele beperkte pot met
geld, dan gaat het dus niet door."
Sowieso heeft de politica kritiek op de
bestuurlijke samenwerking in de Leidse
regio en in de Duin- en Bollenstreek. „Ik
zie andere regio's en provincies veel
meer samen optrekken. De wijze waarop
elders wordt samengewerkt, heeft mij
echt de ogen geopend. Ik geloof nog
steeds dat het ook hier kan, maar we
blijven maar in het verleden hangen. Je
haalt veel meer binnen als je samen de
schouders er onder zet."
De oplossing: Rijnstad. Het demissionai
re kabinet mag dan weinig tot niets zien
in herindelingen, Schultz denkt genuan
ceerder. Rijnstad is het plan van Leiden
waarin alle gemeenten zichzelf opheffen
en samen Rijnstad vormen. Het voorstel
is destijds afgebrand. „Ik vind het nog
steeds een goed plan. De eigen identiteit
van gemeenten blijft heel goed behou
den, terwijl bestuurders grote zaken als
verkeer, wonen, natuur samen kunnen
oppakken. Je hebt alleen bijna een hele
nieuwe generatie bestuurders nodig om
het plan opnieuw bespreekbaar te ma
ken. Als straks grote projecten in de re
gio niet doorgaan, dringt er misschien
het een en ander door."
Topvoetbal
Schultz' grachtenpand is met smaak in
gericht. Dankzij een glasplaat in de keu
kenvloer is een kleine kelder te zien die
waarschijnlijk ouder is dan de woning
zelf. Boven op een stapeltje lectuur op een
secretaire ligt het boek van journalist Jan
Hoedeman over coryfee Hans Wiegel.
Zalm of Wiegel?
„Hans Wiegel is geweest. Ik vind hem
een hele interessante man. Hij spreekt
de taal van het volk. Zalm is een heel in
tegere man. Daarom was ik destijds ook
zo verbaasd op de kritiek dat hij onbe
trouwbaar zou zijn. Zalm zei natuurlijk
over het kabinet: 'zo gaat het niet lan
ger'. Dat heeft hem lange tijd geschaad.
Maar waarom zou hij, gezien het sterk
WD-gekleurde regeerakkoord, doelbe
wust dit kabinet hebben opgeblazen?
Zalm is een hele slimme man, zo dom
zou hij toch nooit zijn?"
„Wiegel zegt ook: Geef hem de tijd. Hij
moet weer leren fractievoorzitter te zijn.
Het lijkt tegenwoordig wel topvoetbal in
de politiek. Binnen drie maanden moet
je scoren en winnen met je team, anders
wordt de trainer alweer vervangen. Ik
vind dat zeer onterecht. Zalm heeft acht
jaar lang in twee Paarse kabinetten heel
veel gescoord."
Uw partijleider gaf onlangs voor de tv
toe: 'Nederland is vol'. Wat vindt u?
„Ik vind de discussie over vol of niet-vol
een non-issue. Ik vind dat er niet te veel
mensen zijn. Ik vind ook dat er niet te
veel bij moeten komen. We zijn al een
heel dichtbevolkt land. Politieke vluchte
lingen zijn welkom, economische vluch
telingen niet. Ik vind dat er te veel eco
nomische vluchtelingen meekomen met
de stroom asielzoekers. En de integratie
gaat al te langzaam. We komen al tijd,
middelen en mensen tekort om de hui
dige groep goed te integreren."
„Illegaliteit is ook een groot probleem.
We hebben ze niets te bieden: geen in
komen, geen scholing, geen werk en
geen zorg. Je moet dus werken aan een
terugkeertraject. Ik vind dat we ons strikt
te houden hebben aan de regels die we
zelf hebben gemaakt."
Dat is interessant. Als het om illegalen
gaat, lapt Leiden bepaalde regels aan zijn
laars. Zo weigert de gemeente mensen op
straat te zetten, omdat dat onmenselijk
zou zijn. U heeft daar als wethouder ook
mee ingestemd.
„Dat klopt Uiteindelijk was dat een poli
tiek compromis. Toen we met de VVD in
het college kwamen, zouden we ons niet
bemoeien met het vluchtelingenbeleid.
In ruil daarvoor gingen de lasten om
laag. Als lokaal bestuurder had ik andere
verantwoordelijkheden.
„Maar Leiden creëert een schijnzeker
heid. Je lost niets op, je biedt deze men
sen geen enkele toekomst. Het is zo dat
ze wel geld binnen krijgen en wel een
woonplaats hebben, maar dat ze voor de
wet niet eens bestaan. Dat is eigenlijk
nog onmenselijker. Het rijk maakt de re
gels en Leiden ontduikt de wet door ei
gen opvang te verzorgen. Alle gemeen
ten die zich niet aan onze regels houden,
moeten worden aangepakt."
„Natuurlijk hebben gemeenten het recht
het rijk ergens op aan te spreken. Het
moet ook een sluitend systeem zijn: het
rijk moet de uitzettingen regelen. Ik ben
het eens met Leiden dat zegt dat je daar
gemeenten niet mee mag opzadelen.
Maar Leiden zegt ook: 'Je komt maar
met de marechaussee binnenstormen'.
Terwijl we eigenlijk zouden moeten sa
menwerken om mensen naar hun land
van herkomst te laten terugkeren."
U heeft een tijd terug een opvallende
geestvenvant erbij gekregen in de WD:
Ayaan HirsiAli. Ze was tot aan de bedrei
gingen ook een plaatsgenoot van je. Hoe
kijkt u aan tegen haar overstap van de
PvdA?
„Ik ken haar; ze is heel liberaal. Het is
heel goed dat ze nu bij ons zit. Ze heeft
een hele bewuste keuze gemaakt. Zoiets
doe je niet zomaar. We hebben er na
tuurlijk meer die van de PvdA zijn geko
men. Haar plek bij de Wiardi Beekman
Stichting had volgens mij meer te maken
met haar onderzoek, dan dat ze een hele
duidelijke keuze voor de PvdA maakte."
En dan, lachend: „Die stichting blijkt
een hele goede kweekschool voor ander
soortige liberalen. Femke Halsema van
Groenlinks heeft er ook bij gezeten."
„De emancipatie van de islam is bij ons
heus wel in goede handen. Emancipatie
is ook integratie. Gelijke rechten voor
mannen en vrouwen zijn verschrikkelijk
belangrijk Islamitische vrouwen moeten
dezelfde kansen krijgen als mannen. Ze
moeten zelf kunnen gaan werken. Zelf
hun eigen bankrekening kunnen ope
nen. Ik zie heel veel jonge allochtone
vrouwen met enorm veel potentie, vaak
nog meer dan hun mannelijke leeftijdge
noten. De PvdA kan het gelijkheidsprin
cipe dan wel hoog in het vaandel heb
ben, als je vanaf de zijlijn wel roept maar
niets doet, ben je eigenlijk geen knip
voor de neus waard."
