REGIO h
Blokboek op microficljf
Kwakzalverij? In ons gezin werkt homeopathie
Biggelijer
Toen Tharphen Lingtsang (29) voor het
eerst de collectie Tibetaanse blokboeken
in het Leidse Instituut Kern onder ogen
kreeg, hapte hij naar adem. Zoveel kost
baar cultuurgoed had de Tibetaanse
kunsthistoricus nooit bij elkaar gezien.
Tussen de in totaal 2848 documenten
voelt hij zich dan ook als een kind in een
speelgoedwinkel. De komende jaren laat
het Instituut Kern de complete collec
tie op microfilm zetten. Aan
Lingtsang de taak om ervoor te
zorgen dat dat vlekkeloos ge
beurt.
De boeken zijn voor de oor
log verzameld door theo
soof en Tibetkenner Johan
van Manen (1877-1943).
Deze Nijmegenaar kreeg
omstreeks de eeuwwis
seling belangstelling
voor de 'diepe wijs
heid' die er in
Boeddhistische en
Chinese heilige
geschriften te
vinden moest
Tharphen Lingtsang met een astrologisch blokboek uit de collectie van het Instituut Kern.
„Door de plaatjes in het boek te vergelijken met de stand van de sterren aan de hemel, kon
een Tibetaanse monnik 'goede dagen' van 'slechte' onderscheiden." Foto: Henk Bouwman
zijn. Vanaf 1916 besloot hij zich volle
dig te richten op de studie van de Tibe
taanse cultuur. Hij vestigde zich in het
plaatsje Ghoom in Daijeeling, op de
grens van India en Nepal en zette zich
aan het ijverig verzamelen van manu
scripten en drukwerk.
Al snel kreeg Van Manen hierbij hulp
van de Tibetaanse monnik
Puntsok Lungtok, die vond
dat het westen meer moest
weten over de Tibetaanse
cultuur. Hij reisde voor Van
Manen Tibet af om boeken
te kopen of te bestellen.
Destijds was hij één van de
weinigen. Tibetaanse mon
niken vreesden dat Europe
anen hun heilige boeken
zouden ontwijden door er
op te gaan zitten of er hun
voeten op te leggen. Dat
was in hun ogen een dood
zonde. Lungtok zette toch
door. „Hij moest eens we
ten met hoeveel respect en
zorg wij de nalatenschap
van Van Manen hier behan
delen", lacht Lingtsang.
„Hij zou heel tevreden
zijn."
Tibetaanse 'boeken' lijken
totaal niet op wat wij onder
'boek' verstaan. Ze bestaan
uit lange stroken papier,
meestal zonder rug of band. De teksten
zijn veelal geschreven in het Tibetaan
se alfabet, dat net als het onze van links
naar rechts gelezen wordt. De Boed
dhistische mantra's zijn doorgaans in
het Sanskriet. „Deze spreuken zijn zo
heilig, dat ze niet vertaald mogen wor
den", legt Lingtsang uit. 'Omslaan' ge
beurt door een bladzijde van onder
naar boven te leggen. De boeken wor
den bewaard in katoenen hoezen met
een felgele, -blauwe of -rode kleur.
De meeste boeken hebben een religi
euze inhoud. Ze hebben betrekking op
het leven van Boeddha of bevatten ri
tuelen, gebeden of meditatieve teksten.
Daarnaast zijn er zangboeken, astrolo
gische teksten en handboeken voor
schilders. „Het Tibetaanse pantheon
telt zóveel goden", zegt hij. „Niet iede
re kunstenaar wist uit zijn hoofd hoe
die precies geschilderd moesten wor
den. Heeft die god een rood of een geel
jasje? De handboeken waren geheu
gensteuntjes voor schilders."
De oude gewoonte van boekdrukken is
nog altijd springlevend. Lingtsang kent
een klooster in het Belgische Schoten
waar nog steeds heilige Tibetaanse tek
sten worden uitgegeven. Zoals het Ri
tueel van Zesarmige Mahakal Tchag-
droepa, een liturgische tekst waarmee
deze god en zijn begeleiders kunnen
worden opgeroepen.
De blokboeken onüenen hun naam
aan het drukproces. Anders dan in het
Westen sneden de Tibetanen geen los
se letters, maar complete pagina's in
spiegelbeeld op een blok hout. Het was
bij voorbaat de bedoeling dat een blok
lang mee zou gaan, dus kregen de
ONDER
ZOEK
Nieuwsgierigheid
is de belangrijkste
drijfveer voor de
wetenschap. De
rubriek In
Onderzoek doet
een greep uit de
vele onderwerpen
waar Leidse
onderzoekers zich
in hebben
verdiept. Vandaag:
Tharphen
Lingtsang.
gen
dar
ift
houtsnijders de opdracht orf»011111
snijden. Dat werd nog eens (NCI
digd door de gewoonte van fn on
vorsten om de snijders te bei?0^
stofgoud. „Ze goten het gom aan
blok. Hoe dieper de gutsen,pbaal
goud er bleef hangen en hoe
verdienden." Anderzijds wajd0r(|
ken aan een bldjrijwiN
niet zonder risi^tje b
blokken met fotfopt-
verde, verloor njAls b
eens zijn hoofd!ze c
De blokboeken?11^11
zijn, deel van dtf uur
van de kloosterhof E
betaanse sami
vullen die veel fjlebat
zijn bibliotheek] f110*1
kerk tegelijk. Otfij v0
gelovigen naarb
om de monniki
plegen. Omdat
taanse samenli
logie een belai
speelt, vragen
gen de monnil
'gunstige dagei
- voor een reis.l
dag of om een
beginnen. Het
vinden de mor
diagrammen inPP ti)
boeken te verg<
de stand van d<
aan de hemel.
Over de meeste blokboeken
stituut Kern is weinig beken
ten niet wie ze heeft gemaak
ke kloosters ze werden bewa
Lingtsang. „De meeste zijn
uit de vijftiende of zestiende
Lingtsang toont een exempli
overduidelijk ooit is gered ui
brand: zwarte, krullende roe
bewijzen het. Ook zijn er boi
verleden beschadigd door in
schimmels of inktvraat. Tijdi
port naar Nederland in 1935
kist met boeken overboord i
van Calcutta, met watersi
volg.
Voor het Instituut Kern is d»
baarheid genoeg reden om
achter slot en grendel te hoi
nadeel is dat ze daardoor ni(
raadpleegbaar zijn. Bibliotht
Heilijgers besloot daarom ei
te doen op het ministerie va
dat een conserveringsprogr.
onder de naam Metamorfo2
bood aan om microfiches v«
ken te maken.
„Dat lijkt ouderwets in het ti
digitalisering, maar het is toi
dig", meent Lingtsang, die dfcer
heeft om het proces van micjo Ki
ring te begeleiden. „De ontwf
in de digitalisering gaan zo sj
niet weten welke technieken
jaar worden gebruikt. Voor hJV.C
geld zitten we dan met onlee)
standen. Microfiches zijn zek
honderd jaar raadpleegbaar."06
ikru
Wilfred Simons
SCHRIJVENDE LEZERS
Op het artikel 'Anti-kwakzalvers
kraaien victorie', in de krant van 24
december, wil ik reageren. In het
stuk betitelt de heer Renckens van
de Vereniging tegen Kwakzalverij
artsen die zich naast de reguliere ge
neeswijze toeleggen op homeopa
thie als 'overlopers' en 'zwakke
broeders van de beroepsgroep'.
'Toon eerst maar eens aan dat het
werkt', zegt hij ook
Wat een kinderachtige vent, die
Renckens. Wij hebben als gezin met
drie kinderen al meerdere malen de
hulp ingeroepen van een homeo-
paat en altijd met succes. Zowel
voor lichamelijke als psychische
klachten. En als deze meneer Renc
kens denkt dat dat dan wel tussen
onze oren zal hebben gezeten, kan
ik hem vertellen dat wij inderdaad
meer tussen de oren hebben dan hij:
namelijk het verstand om andere
mensen in hun waarde te laten.
Ellen Kerkvliet,
Roelofarendsveen.
Ik ben dol op koeien. Ze heb
ben van die ontroerende ogen.
Ovaal en melancholiek Als ze
me aankijken, dan smelt ik Ik
hou ook veel van poezen. Ei
genzinnige beesten. Je kunt ze
niet temmen. Ze zijn trots en
hooghartig. Poes bepaalt zelf
wel of ze op schoot komt zit
ten of niet. Til haar op, zet
haar op je schoot en gegaran
deerd dat ze een tel later weer
op de grond staat. Je legt haar
je wil niet op; zij legt haar wil
aan jou op.fic deel deze liefde
voor koeien en poezen met ve
len, hoewel het aantal koeien-
liefhebbers aanmerkelijk klei
ner is dan dat van de poezen-
minnaars. Maar ik ken heel
weinig mensen die net als ik
ook helemaal weg zijn van
varkens. Je zou zeggen dat ze
het tegenovergestelde zijn van
koeien. Geen mooie, grote,
droevige ogen, maar kleine,
ronde kraalooogjes die je heel
guitig kunnen aankijken. Geen
parmantig willetje, zoals de
poes: win het vertrouwen van
een varken en het zal je overal
volgen. Het komt naar je toe
zodra je maar in zijn buurt
komt. En het verlangt altijd
een stevige aai over zijn bolle
tje.
Vroeger bracht ik vaak de va
kantie door op de boerderij
van mijn tante Kee, een grote,
dikke boerin met een ferme
boezem. Als zij 's morgens het
brood sneed, pakte ze met
haar linkerhand het brood,
drukte dat krachtig tegen die
reuzachtige boezem, nam in
de rechter een groot mes en
vervolgens wist ze prachtig
mooie dikke boterhammen te
voorschijn te toveren. Bij elke
beweging van het mes kwam
haar tong even naar buiten.
Als ik in november op haar
boerderij was, dan werd er ge
slacht Het was voor mij een
tijd van droefheid. Altijd was
een van mijn lievelingsvarkens
aan de beurt. De slachter
sneed met een scherp mes de
keel door van zo'n lief dier, het
bloed werd opgevangen voor
de bloedworst. Als het beest
helemaal leeggebloed was en
niet meer schokte, werd het
op een ladder vastgebonden
en verder opengesneden. De
blaas werd eruitgehaald en
zo'n varkensblaas was een ge
wild object je kon er namelijk
mee voetballen. En aangezien
leren ballen niet te betalen
waren en zelfs een rubberen
bal al vaak boven de begroting
was, had je er veel voor over
om het ding in je bezit te krij
gen.
De slachter wist dat Soms
maakte hij misbruik van je
hebzucht. Je moest eerst iets
doen en dan kreeg je de blaas.
'Ga met je gezicht bij de kont
van het varken staan'. Je deed
het, want je wilde die blaas.
Vervolgens drukte die engerd
op een bepaalde plek van de
varkensbuik en je kreeg alle
nog resterende varkensstront
over je heen. Smerig, maar de
blaas was van jou.
Varkens zijn heel lief, maar je
moet ze wel de ruimte geven.
Zet ze met z'n allen in een te
klein hok en ze worden chag
rijnig en afgunstig op elkaar.
Ze gaan elkaar bijten, vooral
de biggen hebben daar een
handje van. In Zeeland wor
den de slachtoffers van dit
asociale gedrag dan ook wel
uitbijters genoemd: ze worden
immers net zo lang gebeten
tot ze uit het hok zijn verdre
ven. Ze zijn de uitgestotenen,
de verschoppelingen.Het
wonderlijke is dat in het Leids
het woord biggelijerr voor
komt in diezelfde betekenis
van 'verschoppeling', 'versto-
teling'. Ik kan mij niet aan de
indruk onttrekken dat de bete
kenis van biggelijer en uitbijter
op dezelfde gedachte berust:
de uitbijter wordt door z'n
medebiggetjes het hok uitge
werkt en de biggelijerr heeft
veel te lijden van die kleine
verrekkelingetjes.
Klein Korea. De wijk daar op
het einde van de Lammen-
schansweg, richting Tomaten-
straat, werd vroeger Nieuw
Korea genoemd. Althans dat
schreef ik een paar weken ge
leden. Ik kon niet precies be
grijpen waarom. Woonden er
veel communisten? Werden
de huizen ten tijde van de Ko-
rea-oorlog gebouwd? Maar
waarom noem je zo'n wijk dan
naar Korea?
Ach, de werkelijkheid is veel
en veel simpeler. Er werd nog
al wat gevochten daar, veel ru
zie op straat. De huizen waren
slecht gebouwd en dus geho
rig. Dat alleen al gaf aanleiding
tot scheld- en knokpartijen.
Niets is immers vervelender
dan voortdurend het lawaai
van de buren te moeten aan
horen? De wijk heette overi
gens ook geen Nieuw Korea,
maar Klein Korea. En die
naam is begrijpelijker. Ze
vormde een kleine afspiege
ling van wat er in dat verre Ko
rea zich afspeelde.
Met veel dank aan Margje
Baas (Hawaii), Liesbeth Boom
(Nisse), Lisanne Breugelmans,
A van Haarlem, Jopie Tuijt-
hojfen Joost van Ulden (Cana
da).
Reacties en tips voor deze ru
briek kunt u sturen naar de re
dactie van deze krant, Postbus
54, 2300AB Leiden, onder ver
melding van de rubrieksnaam
'Leids dialect'. E-mailen naar
de auteur kan ook: heester-
mans@inl.nl
Hans Heestermans
Kerstpuzzel
tan
De oplossing van d er
puzzel 2002 luidt: tra;
Wij denken in de ddan
nacht, aan wat de 1 im
ons in 2002 heeft ge en
m
De winnaars zijn: lAn
Tromp, Haarlemmf
Leiden; M.
de Vrind-
Hartog, Kop-
poellaan 9, j
Rijpwetering; "J t
W. Diepe- M>\
veen, Roo-
denburger-
straat 59, Lei
den; N. van Zuijlen
Petronella van Saxe
28, Rijnsburg; L.P. v
Bieslookpad 32, V(
J.G. van der Meer, 1 d
148, Roelofarendsvf ft
van Cleef, Ganzenv
Warmond; M. Olde
Macheld van Brabai ft
12, Leiderdorp; C.M ft
Amstel-Mink, Prins
drikkade 37, Katwijk
Klaassen, Zuster M(
straat 40, Leiden.
De winnaars krijgen
deaubonnen ter wa
25 euro binnenkort
stuurd.
NAVRAAG
Leidsch Dagblad
Directie: B.M. Essenberg. G.P. Arnold
W.MJ. Bouterse (adjunct)
E-mail: directie@damiate.hdc.nl
Hoofdredactie: Jan Geert Majoor. Kees van
der Malen. Léon Klein Schiphorst (adjunct)
E-mail: redactie.ld@damiate.hdc.nl
HOOFDKANTOOR
Rooseveltstraat 82, Leiden, tel. 071-5 356 356
Postadres: Postbus 54,2300 AB Leiden.
Redactie fax 071-5 356 415
Advertentie fax 071-5 323 508
Familieberichten fax 023-5 '5° 567
ADVERTENTIES
071-5 356 300
Sprinters (rubrieksadv.)- 072-519 6868
ABONNEESERVICE
071-5128 030
E-mail: abonneeservice@hdc.nl
ABONNEMENTEN
Bij vooruitbetaling (acceptgiro)
p/m €19,60 (alleen aut. ine)
p/kw €55,00 p/j €210.60
Abonnees die ons een machtiging verstrekken
tot het automatisch afschrijven van het
abonnementsgeld ontvangen €0,50 korting
per betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (binnenland)
worden verzonden geldt een toeslag van €0,50
aan portokosten per verschijndag.
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Voor nabezorging: 071-5128 030
ma t/m vr: 18-19.30 uur.za: 10-13 uur
AUTEURSRECHTEN
Alle auteursrechten en databankrechten ten
aanzien van (de inhoud van) deze uitgave
worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze
rechten berusten bij HDC Uitgeverij Zuid BV
cq. de betreffende auteur.
HDC Uitgeverij Zuid BV, 2003
De publicatierechten van werken van
beeldende kunstenaars aangesloten bij een
CISAC-organisatie zijn geregeld met Stichting
Beeldrecht te Amstelveen.
HDC Uitgeverij Zuid BV is belast met de
verwerking van gegevens van abonnees van
dit dagblad. Deze gegevens kunnen tevens
worden gebruikt om gerichte informatie over
voordeelaanbiedingen te geven, zowel door
onszelf als door derden. Heeft u hier bezwaar
tegen, dan kunt u dat schriftelijk laten weten
aan HDC Uitgeverij Zuid BV, Afdeling
Lezersservice, postbus 503,2003 PA Haarlem.
VRIJDAG 10 JAN.
=a
Het havo- en vwo-onderwijs moet lichter worden. Althans, dat advi
seert een groep onderwijsdeskundigen CDA-minister Van der Hoe
ven. In de
'Het Studiehuis werkt van hun oplei-
niet zoals het zou moeten' tZZTL
vier, maar drie
keuzevakken hebben, 20 luidt een van de voorstellen die gisteren zijn
gepresenteerd. De werkgroep adviseert verder om examens makke
lijker te maken. AAD
HENDRIKS, rector
van het Leidse Vliet-
land College, keek
de plannen gisteren
globaal in.
Niet een beetje ge
ïrriteerd, dat er
weer een reorgani
satieplan op tafel
ligt?
„Nou, het is wel zo
dat we nauwelijks
bezig zijn met het
Studiehuis. En dan komt er weer iets nieuws aan. Maar aan de an
dere kant hebben we dit allemaal allang zien aankomen. Het Stu
diehuis werkt niet zoals het zou moeten werken."
Zijn de hai>o en het vwo te moeilijk?
„Nee, dat vind ik niet. Sommige leerlingen hebben het wel heel
zwaar, maar anderen hebben ruimte genoeg. Ik denk niet dat het
altijd rechtvaardig is om te zeggen dat school te zwaar is sinds het
Studiehuis is ingevoerd. Over het algemeen kun je wel zeggen dat
leerlingen meer belangstelling hebben gekregen voor andere zaken
dan school. Ze gaan naar feestjes, werken veel achter de computer
en moeten daarnaast ook nog eens naar school. Uit onderzoek
blijkt dat leerlingen school wel leuk vinden: niet omdat ze daar iets
Teren', maar omdat het er 'gezelllig' is."
Dus eigenlijk moet de leerling i>eranderen?
„Dat is lastiger dan het onderwijs aanpassen. Maar ik denk wel dat
je rekening moet houden met die 'zapcultuur' van leerlingen. Het
aantal prikkels dat leerlingen buiten school krijgen is enorm
groot."
Wat moet er volgens u veranderen?
„Het vakkenpakket is verstevigd en dat betekent tevens dat de hoe
veelheid kennis per vak is afgenomen. Docenten talen zeggen nu
vaak: ik kan nog maar de helft doen van wat ik eerst deed. Ik vind
de gedachte achter het Studiehuis nog steeds goed, maar de juiste
vorm hebben we nog niet."
Zijn er vakken, examens of andere voorschriften die wat u betreft
makkelijker mogen?
„Daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Je staat nu voor de
keuze om vakken te schrappen of het totale pakket te veranderen.
Het eerste is natuurlijk het makkelijkst, maar misschien niet de
beste oplossing. Met zomaar vakken makkelijker te maken, red je
het ook niet. Dan schuifje de problemen door naar het vervolgon
derwijs. Ik kan nog niet zeggen wat ik van de voorstellen vind,
want ik heb ze nog niet uitvoerig bestudeerd. Ik kreeg ze gister
middag binnen. Ach, we overleven het allemaal wel weer, zullen
we maar zeggen."
tekst: Erna Straatsma foto: Ton Kastermans
UIT DE ARCHIEVEN
COLOFON
ANNO 1953, Zaterdag 10 Januari
DE KAAG - Scheepswerf C. van Lent en Zonen op De Kaag heeft se
dert bijna een eeuw talloze jachten gebouwd, waarmee de Hollandse
wateren maar ook de zeeën en meren ver buiten de grenzen worden
bevaren. Thans zijn op de werf twee motorjachten voor een Ameri
kaan in aanbouw, die een bewijs vormen, dat ons land prestaties le
vert, die de aandacht van de gehele wereld trekken. Voor rekening
van dezelfde Amerikaanse opdrachtgever houdt de werf zich op het
ogenblik bezig met deze 'super-opdracht' tot bouw van twee motor
jachten, die een soort vormgeving zijn van de weelde, die dit thans
rijkste land ter wereld zich kan veroorloven.
ANNO 1978, dinsdag 10 januari
LEIDEN - Na Leiden-Noord hebben nu ook de openbare kleuterschool
'De Margriet' en de lagere school 'Drie Oktober' een cursus 'Ouders
op Herhaling'. Gisteravond nam de cursus een aanvang in het ge
bouw van beide scholen aan de Drie Octoberstraat. Voorlopig heb
ben zich zo'n dertig ouders voor de cursus aangemeld. Links op de
foto schoolhoofd Wim Roeland. Foto: archief Leidsch Dagblad
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na
plaatsing 2,50 (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) over te maken op
gironummer 57055 t.n.v. Dagbladuitgeverij Damiate b.v. Postbus 507, 2003 PA
Haarlem, onder vermelding van Leidsch Dagblad, ANNO d.d. (datum van plaatsing)
of door contante betaling aan de balie van net Leidsch Dagblad, Rooseveltstraat 82
te Leiden. U krijgt de foto binnen drie weken thuisgestuurd.
lerenig
1 Leid
Tharphen Lingtsang onderzoekt Tibetaanse boeken in Instituut
de V
(Partij
