1
KUNST CULTUUR
'Gestopt met drinken,
begonnen met leven'
'Ruzie maakt vriendschap alleen maar sterker'
Werken van Herman Brood te groot voor inbrekers
4 c
Dance-formatie Underworld vaste klant op 'Lowlands'
Aardewerk uit
Gouden Eeuw
Decorontwerper
Harry Wich dood
Foto-expositie
'Ground Zero'
Onderzoc
uitsprakei
Riefensta]
Dit jaar vier interpretati
van de 'opera der opera'
Hans Resting, Paul de Leeuw en Edwin de Vries opnieuw in theaterhit Art
De Wolff en Buwalda
orgelconcours in Leid*
vrijdag 23 AUGUSTUS 2002
gouda - Dat steden als Delft,
Haarlem, Amsterdam en Rot
terdam in de zeventiende eeuw
een bloeiende tegelnijverheid
kende, is vrij algemeen bekend.
Dat gedurende diezelfde perio
de in Gouda tegels zijn gebak
ken, weet maar een enkeling.
Museum Het Catharina Gast
huis wil daar verandering in
brengen met de tentoonstelling
'Typisch Gouds, Aardewerk uit
de Gouden Eeuw', die van 7
september tot en met 3 novem
ber is te zien.
Amstelveen - Decorontwerper
en schilder Harry Wich is op
75-jarige leeftijd in Amstelveen
overleden. Wich was jarenlang
ontwerper voor de Haagse Co-
medie, later het Nationale To
neel. Hij maakte bovendien de
cors en kostuums voor onder
meer de Nederlandse Opera,
het Nationaal en het Neder
lands Ballet, Wim Kan Cabaret
en Opera Forum. In 1982 deed
hij de regie en vormgeving van
'Oedipus Rex' tijdens het Hol
land Festival.
Rotterdam - 'Images from
Ground Zero' is de titel van een
foto-expositie die tot en met 6
september in het Beurs-World
Trade Center in Rotterdam
wordt gehouden. De stad New
York heeft fotograaf Joel Mey-
erowitz verzocht de catasfrofe
van 11 september 2001 op de
gevoelige plaat vast te leggen.
Uit de door Meyerowitz ge
maakte 5000 foto's zijn er 28
geselecteerd.
door Richard Stekelenburg
biddinghuizen - Als Underworld
zondagavond Lowlands-festival
afsluit is het alweer de vierde
keer dat de Britse danceformatie
op het jaarlijks terugkerende eve
nement bij Biddinghuizen speelt.
Een vaste klant dus - één van de
zeer weinigen. Underworld staat
dit jaar op Lowlands met een
nieuw te verschijnen album in
het vooruitzicht. 'A hundred days
off, dat op 16 september uit
komt is de eerste plaat zónder dj
Darren Emmerson, maar vooral
mét een alcoholvrije Karl Hyde.
Bij het beluisteren van 'A hund
red days off valt één ding direct
op: de plaat klinkt blij, bijna
lichtvoetig. Neem alleen de po
sitieve toon al in de single 'Two
months off, waarin we Hyde
met vervormde, repeterende
stem You bring light in! You
bring light in!' horen jubelen,
terwijl om heen bevrijdende
bellen klinken.
Zanger/gitarist en vooral tekst
schrijver Karl Hyde straalt. „Blij
dat te horen. Zo voel ik me na
melijk ook. Het heeft alles te
maken met de stemming waarin
we nu zitten. Kennelijk heeft
Underworld de 'dark ages' ach
ter zich gelaten. 'A hundred
days off is in ieder geval de
meest blije plaat die ik ooit heb
opgenomen."
Na bijna twee jaar is Under
world recentelijk teruggekeerd
naar de podia. De tussenliggen
de periode is door genie Rick
Smith (toetsen/programming)
en Hyde gebruikt om te knutse
len aan de nieuwe plaat. Daar
voor werden dit keer alle bij-
projecten in de ijskast gezet. Het
was voor het eerst sinds lange
tijd dat de twee oude vrienden
weer helemaal alleen in de stu
dio zaten. Bij de laatste plaat,
het veel bejubele 'Beaucoup
Fish' uit '99 maakte dj Darren
Emmerson immers nog deel uit
van de groep. Het plotselinge
vertrek van de dj blijft raadsel
achtig.
„Ik heb 'm nog steeds niet ge
sproken", zegt Hyde. „Het is
niet aan mij om hem te bellen.
Ik beschouw hem nog steeds als
vriend, maar hij is weggegaan.
Kennelijk heeft hij de ruimte no
dig. Ik vind niet dat ik hem daar
in lastig moet vallen."
De ironie wil dat ook Darren
Emmerson dit weekeinde op
Lowlands rondloopt. Hyde: „Ik
volg zijn muziek niet, dus ik kan
daar niets van zeggen. Dat heeft
niks te maken met oud-zeer. Ik
heb er gewoon geen tijd voor. Er
zijn zoveel andere dingen te
doen. Darren en ik komen el
kaar vast wel weer eens tegen.
„Darrens rol was vooral in de
begindagen van Underworld be
langrijk, omdat hij die specifieke
kennis had over dat deel van de
dancewereld waarin hij zich be
woog. Maar Rick heeft die zich
die kennis al heel gauw eigen
gemaakt en is ook heel snel ver
der gegaan."
Underworld had Darren Em
merson gewoon niet meer no
dig? Hyde: „Darren is zijn eigen
weg gegaan en ik geloof dat we
daar alledrie gelukkiger van zijn
geworden. Maar Underworld
heeft mij ook niet nodig. Rick
kan best zonder mij. Al zou dat
anders klinken. Rick is Under
world."
Dat 'A hundred days off ver
trouwd maar toch zeker ook an
ders dan zijn voorgangers klinkt,
heeft volgens Hyde dan ook
weinig met het ontbreken van
Emmerson te maken. „We zitten
gewoon beter in ons vel, ik ze
ker. Omdat ik ben gestopt met
drinken, heel simpel. Gestopt
met drinken en begonnen met
leven. Ik vond mezelf niet zo
leuk als twintiger. Ook niet als
dertiger. Ik ben nu 45 en voel
me goed."
De drankuitspattingen van Hy
de zijn destijds breed uitgeme
ten in de pers. Allemaal onze
kerheid concludeert Hyde nu.
„Ik heb op de kunstacademie
ooit bedacht dat mijn beste
ideeën ontstonden na een paar
borrels. Toen ik met Under
world begon heb ik dat idee
weer opgepakt. Ik wilde dat Un
derworld iets was dat het ge
middelde oversteeg. Rick kon
dat, dat wist ik. Maar mezelf
vond ik niet zo bijzonder. Dus
ging ik drinken en deed daar
mee inspiratie op. Ongelukki
gerwijs werkte dat ook nog. Niet
zo gezond voor iemand die ge
voelig blijkt voor een ernstig al
coholprobleem
Hyde is nu een jaar of drie van
de drank af. „Hoe maak je de
omslag van een blind vertrou
wen in alcohol als inspiratie
bron naar iets daarbuiten. Ik
was bang het niet meer te kun
nen. Dat het allèmaal waarde
loos zou zijn, wat er uit mijn
handen zou komen. Daar heb ik
jarenlang mee geworsteld. En
hoe nuchterder ik werd, hoe
groter de angst."
„Ik ben daar nu overheen. Ik
heb eindelijk begrepen dat ik
ook zonder alcohol gewoon kan
schrijven over wat me bezig
houdt. En dan nog wat: Ik ben
tot de conclusie gekomen dat ik
liever waardeloos ben, dan lam.
Nog thee?"
Underworld speelt aanstaande
zondag om 20.00 uur in de Al-
pha-tent op Lowlands, bij Bid
dinghuizen (uitverkocht); en
op 8/11 in de Heineken Music
Hall in Amsterdam.
Underworld heeft inmiddels de 'dark ages' achter zich gelaten. Publiciteitsfoto
frankfurt/afp - Het pa
in Frankfurt heeft een om
zoek geopend naar uits
ken van de cineaste Leni
fenstahl over de vervol
van zigeuners tijdens
Tweede Wereldoorlog,
bekendmaking kwam op
dag dat de favoriete film
ker van Adolf Hitler
honderdste verjaardag vii
Een in Keulen gevestigde
ganisatie van zigeuners 1
bij het parket van Franl
een aanklacht tegen de
neaste ingediend. Zij ze
jaar dat er in de Tweede
reldoorlog niets met de
geuners was gebeurd di
1940 en 1942 gedwongen
ren mee te werken aan
film 'Tiefland'.
Riefenstahl zei zelfs dat 2
allemaal na de oorlog wa
gengekomen. Het le^
haar een berisping op
een rechtbank in Kei
Kort voor deze rechtei
uitspraak sprak de cini
overigens haar afschuw
over de vervolging van d
geuners door de nazi's.
Volgens de organisatie
zigeuners zijn twintig vai
48 zigeuners naar het
centratiekamp Auschwto
ruggekeerd, nadat de
mes van 'Tiefland' waren
tooid. De meeste van
hebben het kamp niet c
leefd. De organisatie be
Riefenstahl daarom van
„schandelijke leugen".
In een interview met de
se krant The Times zegt
fenstahl dat zij betreurt
zij nazi-Duitsland niet
verlaten, zoals onder and
Mariene Dietrich deed.
heb er veel spijt van d<
deze fout heb gemaakt.
vooral betreur ik dat ik I
heb leren kennen. Dat i
grootste ramp van mijn 1
die mij tot mijn dood zal
tervolgen. De mensen zi
blijven zeggen: Leni is n
aldus de regisseuse.
amsterdam/anp - Twee zeefdrukken van Herman
Brood en een schilderij van Peter Donkersloot zijn in de
nacht van woensdag op donderdag uit een galerie in
Amsterdam gestolen. De dieven waren van plan veel
meer mee te nemen, maar de auto was kennelijk te
klein.
Galeriehoudster M. Tiller is verbaasd. „Als je een kraak
pleegt, neem dan een bestelbusje mee waar alles in
past Toen ik om twee uur donderdagochtend bij de ga
lerie aankwam, lag er een schilderij van Donkersloot op
de stoep. Het zat onder de butsen en krassen. Het ding,
1.20 meter bij 1.50 meter, paste niet in de auto. Dat ver
telden de buren die alles hebben gezien", zegt Tiller.
Ook een zeefdruk van Herman Brood was te groot voor
de auto. „De buren vertelden dat de twee mannen de
lijst van de zeefdruk tegen de kofferbak stuksloegen.
Eenmaal kapot geslagen, hebben ze de papieren zeef
druk meegenomen. Maar daar heb je niets aan. Een
zeefdruk met een krasje of deukje is niets meer waard",
vertelt de galeriehoudster.
De twee zeefdrukken van Brood hingen voor 1900 euro
in de galerie. De schilderijen van Donkersloot moesten
6.500 euro opleveren. Zowel het ene schilderij dat is
meegenomen als het andere schilderij dat is achtergela
ten, zijn uit de serie 'Marlon Brando als Godfather'.
Volgens Tiller wisten de inbrekers precies waar de schil
derijen stonden. Op beelden van het alarmsysteem is
terug te zien hoe de dieven, toen zij eenmaal binnen
waren, direct naar achteren liepen. Daar stonden de
schilderijen in een voorraadkamer. Het zijn volgens
haar gewilde schilderijen. De politie spreekt van een be
stellingsinbraak.
door Nico de Boer
Amsterdam - Ze zijn al jaren be
vriend met elkaar: de acteurs
Hans Kesting, Paul de Leeuw en
Edwin de Vries. In het wereldbe
roemde toneelstuk 'Art' (1995)
van de Franse schrijfster Yasmina
Reza spélen ze nu drie vrienden,
wier vriendschap door een schil
derij ernstig op de proef wordt
gesteld. Vorig jaar speelden ze
het stuk met zoveel succes in
Rotterdam, dat werd besloten om
aan het begin van het nieuwe
theaterseizoen een korte tournee
van deze theaterhit langs zeven
schouwburgen in te lassen.
„Het was niet zo dat die voor
stelling zoveel publiek trok van
wege de namen", zegt Paul de
Leeuw. „Het wés gewoon een
goeie voorstelling, het was meer
mond-tot-mondreclame. Niet
van: heb je die voorstelling met
Paul de Leeuw al gezien, nee:
heb je die voorstelling met dat
witte schilderij al gezien?"
Het toneelstuk van de Franse to
neelschrijfster, romancière en
actrice Yasmina Reza (1957), dat
al bijna zes jaar onafgebroken is
te zien in Londen, speelt in de
grote stad en het moderne le
ven. Serge, een gescheiden der
matoloog heeft een peperduur
schilderij gekocht. Zijn vriend
Mare, een vliegtuigbouwkundi-
ge,. is verbijsterd: het schilderij is
namelijk volkomen wit. Hij be
spreekt het geval met hun bei
der vriend Ivan, een lichtelijk
gekwelde jongeman. Er ontspint
zich een discussie over wat
mooi is. Dat lege wit op een
doek, dat als een soort spiegel
werkt, zorgt ervoor dat de
vriendschap onder druk komt te
staan.
Het dwingt hen voor hun gevoe
lens uit te komen. „Het gaat
Paul de Leeuw, Hans Kesting en Edwin de Vries in 'die voorstelling met dat witte schilderij'. Foto: CPD
over drie vrienden die elkaar re
delijk goed kennen", zegt Paul
de Leeuw, die de brave Ivan
speelt die het 'leuk en gezellig'
probeert te houden. „Dat schil
derij zet hun vriendschap op
scherp. Hij twijfelt, want kun je
wel bevriend zijn met iemand
die zoiets koopt en mooi vindt?"
Zo vormt de kunst een mooi op
stapje naar het werkelijke thema
van deze geraffineerde zeden
schets waarin de diepe ernst tra
gikomisch werkt: vriendschap.
Bestaat ware vriendschap? Is
vriendschap een illusie?
Nee, zegt Kesting, die Mark
speelt. „Vriendschap bestaat.
Absoluut." De andere twee
knikken instemmend. Kesting
weer: „Ik heb een paar heel
dierbare vrienden. Het is maar
hoe je de vriendschap onder
houdt, je moet er moeite voor
doen."
De Vries, die de beledigde
kunstkoper Serge speelt: „In Art
krijgen de vrienden verschrikke
lijke ruzie. Zoals je in een echte
vriendschap ruzie kunt maken.
Dat heb je af en toe nodig. Aan
de vriendschap hoeft dat verder
geen afbreuk te doen. Die kan er
alleen maar sterker op worden."
Wordt een bekende Nederlan
der niet vaak geconfronteerd
met geveinsde vriendschap, met
mensen die zich graag willen
warmen aan de beroemdheid
van een ander? „Vast", zegt De
Leeuw, „maar ik ben gekke Ger-
ritje niet. Natuurlijk is dat gevaar
altijd aanwezig, maar ik kan nog
wel onderscheid maken tussen
wie oprecht is en wie niet."
De karakters op het toneel ver
tonen veel overeenkomsten met
de spelers zelf. Toeval? Edwin de
Vries: „Nee, toen ik het stuk ge
zien had en ook hier wilde spe
len, zocht ik acteurs die voor de
andere twee rollen geschikt wa
ren. Ik kwam toen als vanzelf op
Paul en Hans." Ze herkennen in
hun personage inderdaad wel
iets van zichzelf, 'al is Paul bij
voorbeeld privé veel overheer-
sender dan de Ivan die hij
speelt', zegt De Vries.
Kesting: „Feit is dat wij al be
vriend waren. Dat geldt trou
wens niet alleen voor de acteurs.
Gijs (de Lange, de regisseur) en
ik kennen elkaar al heel lang.
Van Edwin heb ik les gehad op
de toneelschool. Van belang is
dat er een zekere chemie ont
staat tussen de acteurs. En die is
hier onmiskenbaar aanwezig."
De Vries: „Het mooie van deze
rollen is dat het karakters zijn
die je naar jezelf kunt toetrek
ken. Door ons worden ze ook
heel anders gespeeld dan ze in
Engeland doen. Ik geef mijn ei
gen invulling aan een rol, zoals
ik dat ook deed bij George in
Virginia Woolf. George wordt
meestal als een lulletje gespeeld,
behalve dan indertijd door Ri
chard Burton (die het stuk zowel
op het toneel als in de film
speelde met Elisabeth Taylor,
red.). Ik wilde hem in geen geval
als een sul spelen, maar als ie
mand die van zich af weet te bij
ten."
Hetzelfde geldt voor Kesting, die
uiteenlopende toneelrollen
speelde, van komedie tot klas
siek drama. „Voor mij geen
mopsneusje, bochel, pruik of
maniertje om nadrukkelijk te la
ten zien dat je iemand anders
speelt. Nee, echt de rol naar me
toetrekken. Dat wil ik. Ik kan ei
genlijk ook niet anders. Zoals
John Gielgud deed. Niet dat ik
me meteen met hem zou willen
vergelijken, maar hij dient wel
als voorbeeld voor mijn manier
van spelen."
Voorstelling Art. Te zien: Ko
ninklijke Schouwburg, Den
Haag, t/m 25 augustus; Stads
schouwburg, Amsterdam, 22
t/m 26 september.
amsterdam/gpd - Carmen, de
opera der opera's - met jaarlijks
vele uitvoeringen over de hele
wereld - was niet van meet af
aan een succes. De première in
Parijs in 1875 was zelfs een re
gelrecht fiasco en componist
George Bizet heeft niet meer
mee mogen maken dat zijn 'lyri
sche drama' in tweede instantie
wel goed werd ontvangen. Laat
staan dat hij heeft kunnen be
vroeden dat 'Carmen' ooit een
wereldhit zou worden. Bizet
stierf drie maanden na de mis
lukte Parijse première.
In het nieuwe seizoen zijn er
niet minder dan vier verschil
lende interpretaties van de ope
ra 'Carmen' van Bizet in de Ne
derlandse theaters te zien. Spe
ciaal voor de enscenering door
Toneelgroep Amsterdam in een
regie van Ivo van Hove schreef
Oscar van Woensel een nieuw
libretto. Stef Kamil Carlens van
de Belgische popgroep Zita
Swoon componeerde de muziek
en de songteksten. Met als oog
merk dat deze 'Carmen' de op
peppende vitaliteit uitstraalt van
een dynamisch popconcert.
Dan is er het vier jaar oude Ope
ra Trionfo, bestaande uit jonge
vocalisten en instrumentalisten.
'La tragédie de Carmen' is de ti
tel van hun vertolking van 'Car
men'. De door Marius Constant
bewerkte en door Lodewijk de
Boer geregisseerde voorstelling
wordt in het Frans gezongen
met een Nederlandse boventite-
ling. Met 'Carmen' maakt Aus
Greidanus sr, regisseur en artis
tiek leider van toneelgroep De
Appel, zijn debuut als ope
gisseur. Hij doet dat bij he
te Theater Lodz.
En dan is er nog een ballet
van de buitengewoon pop
opera. Ted Brandsen, ad
artistiek leider bij Het Nat
Ballet, verwierf met zijn
stuk van 'Carmen' de Aust
Dance Award for Choreogi
Twee jaar geleden wei
dansstuk op muziek van I
Shchedrin door het Wes
stralian Ballet uitgevoerd. I
Waar ligt het geheim va
succes van de opera 'Cai
In de titelheldin, nati
Maar, de zigeunerin Cam
bepaald geen eenduidig
nage. De lange rij zangei
die haar al meer dan 125 j«
leven hebben gebracht,
haar vele, vaak tegengestel
zichten. Grillig, zinnelijk,
delijk als een femme fatali
nen we Carmen, en dan
beroemde Habanera, mi
sensuele, slepende ritmii
onvoorspelbare melodie,
duidelijkste visitekaartje.
Hartstochtelijk en oprech
hebbend, kennen we haa
en dan klinkt ze het duid
door in het tragische due
Don José, waarin ze zichj
seert dat hij niet echt val
houdt. Kan houden, al be
'hij nog zo hartstochtelijk 1
gendeel. Vrijgevochten,
wust en trouw aan zichze
als de dood erop volgt, j
derde Carmen. Die vindl
vooral aan het slot, waar|
sé's dreigementen be1
seert tot hij haar doodstei
leiden - Op 2 september begint
het negende Internationale Or
gelconcours Leiden. Organist
Charles de Wolff en counter
tenor Sytse Buwalda omlijsten
het concours met een speciaal
optreden.
Op 4 september speelt De Wolff
in de Hartebrugkerk orgelreper
toire uit de 20ste eeuw. Op het
programma staan "Variaties en
finale over een Noël Angevin'
van Litaize en 'La nativé de Seig
neur' van Olivier Messiaen. Op 6
september zingt Sytse Buwalda
in de Lokhorstkerk liederen van
ondermeer Purcell, Dowland,
Caldara en Caccini zingt. Luitist
David van Ooijen zal hem bege
leiden.
Het Internationale Orgelcon
cours zelf wordt gehouden van 2
tot en met 7 september en be
staat uit een drietal voori|
in de categorieën renaisj
/barok/rococo (Pieterskeij
mandek (Hartebrugkerkj
20ste eeuw (Hartebn
Conservatoir umstudenterj
den in drie ronden
hoofdprijzen in de verschj
categorieën. De voorrond
dinsdag, woensdag en
dag zijn vrij toegankelijl
het publiek en beginne
10.00 uur.
De finaleronden vinden
op zaterdag 7 september
Hooglandse Kerk (10.00 li
de Hartebrugkerk (13.30 l
16.00 uur). Het concours
afgesloten met een conc
zaterdagavond in de Hart
kerk (20.15 uur), waarin d
naars zich muzikaal prf
ren.
