Twee eeuwen Oranje-huwelijken
Trouwfeesten hadden altijd hartje winter plaats
Het Nederlandse parlement
heeft de afgelopen twee
eeuwen maar zelden moeilijk
gedaan over de partnerkeuze
van het (toekomstige)
staatshoofd. Alleen de laatste
twee keer - bij Beatrix en
Claus en Willem-Alexander en
Maxima - was er enig
gemurmel. Dat is eigenlijk
opmerkelijk omdat in de loop
vah de tïjd het belang van de
keuze Vbór' staat en dynastie is
afgenomen. Partners worden
niet langer gekozen om het
Huis van Oranje te versterken,
zoals in de voorgaande
eeuwen nog nadrukkelijk het
geval was. Een overzicht van
de belangrijkste 'koninklijke'
Oranje-huwelijken.
door Hans Jacobs
kia*i li yt ,tfi
Willem I en Wilhelmina
De toekomst was voor erfprins Wil
lem Frederik ongewis toen hij in
1791 in Berlijn met zijn nichtje Wil
helmina 'Mimi' van Pruisen trouw
de. Pas na de nederlaag van de Fran
se keizer Napoleon was er weer toe
komstperspectief, en zelfs beter dan
voorheen. Willem riep zichzelf in
1813 uit tot soeverein vorst, en zag
zijn inspanningen twee jaar later be
loond met het koningschap van de
verenigde Nederlanden. Na het
overlijden van Wilhelmina in 1837
stuitte het voornemen van de ver
eenzaamde koning om te trouwen
met de Belgische katholieke gravin
Henriëtte d'Outremont, een voor
malige hofdame, op algemeen ver
zet. Gravin, katholiek en Belgisch
bovendien (België had zich net van
Nèderland losgescheurd), dat was te
v^pl van het vqrkqprde. Willqm be
sloot af te treden en trouwde in 1841
in Berlijn alsnog met de katholieke
gravin, zeer tot ongenoegen van zijn
zoon en troonopvolger.
Willem II en Anna Paulowna
De ambitieuze en knappe erfprins
van Oranje was aan het begin van de
negentiende eeuw een goede huwe
lijkspartij, maar dat betekende nog
niet dat hij bij alle meisjes gewild
was. Vader Willem I meldde vol trots
de verloving met prinses Charlotte
van Groot-Brittannië en Ierland,
maar Charlotte zelf zag een eventu
eel verblijf in het koude, kille, en on
aanzienlijke Den Flaag helemaal niet
zitten. Ze verzette zich hevig tegen
de verbintenis. Ze schroefde haar
voorwaarden op - alleen onder heel
bijzondere omstandigheden zou ze
ooit eens een keertje in Nederland
langs hoeven te komen - om Willem
uiteindelijk toch af te wijzen.
Het gezichtsverlies duurde voor de
'held van Waterloo' maar kort. De
Russische tsaar Alexander I deed zijn
jongste zus, groothertogin Anna, in
de aanbieding en de Oranjes hapten
toe. In het huwelijkscontract - fraai
versierd met zilveren zegelhouders -
werd onder andere vastgelegd dat
Anna Paulowna aan het hof haar ei
gen Russisch-orthodoxe kapel en
priesters zou krijgen. De kinderen
echter zouden in het geloof van hun
vader worden opgevoed. Op 21 fe
bruari 1816 trouwde het paar in St.
Petersburg; de feestelijkheden gin
gen nog lange tijd door.
Pas zes maanden later kwamen Wil
lem II en Anna naar Nederland. De
tussentijd was overigens goed be
steed. Toen Anna Paulowna eind au
gustus haar opwachting maakte, was
zij reeds in verwachting. Met Char
lotte liep het minder goed af. Zij
trouwde in 1816 met Leopold van
Saksen-Coburg (de latere eerste ko
ning van België), maar stierf een jaar
later in het kraambed.
Willem III en Emma
Schande! Van eerbied en terughou
dendheid was in een deel van de va
derlandse pers geen sprake toen in
1878 het voornemen van de 62-jari
ge koning Willem III bekend werd
om te trouwen met de slechts twin
tigjarige prinses Emma van
Waldeck-Pyrmont. Wat moest zo'n
oude viespeuk met zo'n jong on
schuldig wicht?, werd hardop ge
vraagd. Voor de niet als fijnzinnig en
beschaafd bekend staande vorst was
het antwoord simpel; hij wilde zijn
dynastie redden.
Zijn eerdere huwelijk in 1839 met
zijn nichtje Sophie van Wurtemberg
was op een mislukking uitgedraaid.
Sophie, die zich ver verheven voelde
boven de in haar ogen 'boerse' Wil
lem, wilde na een paar jaar al schei
den, maar verder dan een in 1855
overeengekomen, en verder geheim
gehouden scheiding van tafel en
bed, kwam het niet. Sophie stierf in
1877 en liet zich opbaren in haar
trouwjurk, waarmee ze wilde aange
ven dat in feite al op haar trouwdag
aan haar leven een einde was geko
men.
De drie kinderen uit het huwelijk
stierven ongehuwd en kinderloos,
zodat Emma voor redding moest
zorgen. Op 7 januari 1879 werd op
slot Arolsen het huwelijk tussen Wil
lem III en Emma gesloten - pas in
1964 zou er weer een Oranje in het
buitenland trouwen. De bruid droeg
een gecompliceerd geplooide sleep
japon van crème satijn dat met zil
verdraad was geborduurd, de koning
had zijn admiraalsuniform aan. Em
ma kreeg daarna de kunst van het op
eieren lopen naast de nurkse Willem
snel onder de knie, en schonk hem
in de elf jaar van hun huwelijk in au
gustus 1880 één kind: Wilhelmina.
Wilhelmina en Hendrik
Bij de voorbereiding van het huwe
lijk van Wilhelmina werd onontgon
nen terrein betreden. Bij koninklijke
huwelijken was het gebruikelijk dat
de vrouw zich voegde naar het land
en het Huis van de echtgenoot, maar
daar kon bij de koningin van Neder
land natuurlijk geen sprake van zijn.
De uitverkoren partner zou Huis en
haard moeten opgeven, en zelfs de
eventuele nakomelingen zouden
niet zomaar zijn familienaam krij
gen. Alleen op die manier kon wor
den voorkomen dat de naam Oran-
je-Nassau zou uitsterven.
Koningin Emma vond in het voor
jaar van 1900 een geschikte huwe
lijkskandidaat voor haar inmiddels
bijna twintigjarige dochter. Gelukkig
was die het met de keuze van haar
moeder eens. Toen de onderhande
lingen met goed gevolg waren afge
sloten, werd in oktober van dat jaar
de verloving van de koningin met
Hendrik van Mecklenburg-Schwerin
bekend gemaakt. In de Tweede Ka
mer redetwistte Abraham Kuyper
nog over de vraag of het parlement
'goedkeuring' dan wel 'toestem
ming' moest geven voor dit huwelijk
- goedkeuring immers vereiste ook
instemming met de partnerkeuze.
Het huwelijk werd op 7 februari 1901
- de Oranjes hebben door de ge
schiedenis heen een opmerkelijke
voorkeur getoond voor trouwdata in
de koude wintermaanden - in Den
Haag gesloten. Voor het eerst deed
de Gouden Koets daarbij dienst als
koninklijk vervoermiddel, en voor
het eerst waren ook gasten van bui
ten de hofkringen bij het huwelijk
uitgenodigd. De huwelijksjapon van
Wilhelmina werd ontworpen door
het Parijse modehuis Nicaud. Het
destijds gebruikte knielbankje staat
op 2 februari ook klaar voor Willem-
Alexander en Méxima.
Het duurde daarna nog acht jaar al
vorens een troonopvolgster werd ge
boren: Juliana (1909). Wilhelmina en
Hendrik hadden elkaar steeds min
der te vertellen en leidden uiteinde
lijk gescheiden levens, waarbij mee
speelde dat de zich stierlijk vervelen
de en financieel kort gehouden
prins-gemaal zijn vertier regelmatig
buiten de deur zocht.
Juliana en Bemhard
Geen Oranje-huwelijk heeft zo lang
stand gehouden als de nog steeds
bestaande echtverbintenis tussen
Juliana en Bemhard, die op 7 januari
van dit jaar hun briljanten (65 jaar)
huwelijk herdachten. En dat is niet
alleen vanwege de tijdsduur bijzon
der, maar ook omdat hun huwelijk
zich veel meer dan dat van de eerde
re generaties in de openbaarheid af
speelde.
Koning Willem III bijvoorbeeld heeft
zich regelmatig liederlijk gedragen,
maar in zijn tijd waren er geen foto
grafen met telelenzen die zijn uit
spattingen nauwkeurig konden vast
leggen. Juliana en Bemhard hebben
echter na de woelige jaren zestig
moeten ervaren dat ze daadwerkelijk
in een glazen huis woonden, met al
le beperkingen van dien.
Het paar heeft elkaar in 1936 bij de
Olympische Winterspelen in het na
burige Tirol nog onbespied kunnen
ontmoeten. Voor koningin Wilhel
mina was er enige haast geboden,
want haar enige dochter behoorde
met haar 26 jaar niet meer tot de
jongsten, en de Oranje-dynastie be
stond op dat moment slechts uit
twee vrouwen. De via diplomatieke
kanalen opgetrommelde prins Bem
hard uit het verder onbeduidende
voormalige vorstendom Lippe-Bies-
terfeld, was daarom een welkome
gast in het Oostenrijkse Igls. Dat het
vrijwel meteen klikte, was mooi
meegenomen.
Begin september werd de verloving
bekendgemaakt, en op een koude ja
nuaridag in 1937 volgde het huwelijk
in Den Haag.
Juliana droeg een ivoren satijnen
bruidsjurk naar Nederlands ont
werp. In de lange tule sluier waren
in zilverdraad rozen en oranjebloe
sem geborduurd.
Beatrix en Claus
Rookbommen bepalen al meer dan
35 jaar het beeld van de huwelijks
plechtigheid van prinses Beatrix en
Claus van Amsberg op 10 maart 1966
in Amsterdam. Claus heeft zich
daarover herhaaldelijk beklaagd. Ie
dereen spreekt juist vanwege dat ene
incident over „hét huwelijk", en niet
over het huwelijk van Beatrix en
Claus. Misschien dat daar nu veran
dering in komt. Niet door mogelijke
opstootjes op 2 februari, maar door
dat een nieuwe generatie een nieuw
koninklijk huwelijk als referentie
punt krijgt.
Bij Beatrix en Claus zijn er voor het
eerst geen koninklijke makelaars aan
te pas gekomen, hetgeen hun ver
bintenis in vergelijking met alle
voorgaande huwelijken al uniek
maakt. Wat verder opviel, was dat
Claus weliswaar van adel was, maar
zeker niet van gelijk niveau. Ook dat
was toen geen bezwaar meer. Zijn
Duitse afkomst, hoezeer ook in de
traditie van koninklijke huwelijks
partners (alleen Anna Paulowna en
Maxima zijn uitzonderingen), was
dat aanvankelijk wel.
Bij het huwelijk in de Amsterdamse
Westerkerk - de meer voor de hand
liggende Nieuwe Kerk was vanwege
restauratiewerkzaamheden niet be
schikbaar - was een keur aan ko
ninklijke gasten aanwezig, en voor
het eerst werd een koninklijk huwe
lijk ook op de televisie uitgezonden.
Beatrix droeg een tweedelige bruids
jurk, uitgevoerd in wilde zijde. Op
haar hoofd een fraai pareldiadeem,
waarvan het motief terugkeerde op
de japon.
ZATERDAG
26 JANUARI
2002
n Frederik trouwt in 1791 in Berlijn met zijn nichtje 'Mimi' van Pruisen.
Een schilderij van P. Velijn van het net gehuwde kroonprinselijk paar Willem II en
Anna Paulowna (1816). Illustratie: GPD
Willem III met zijn vrouw Emma (getrouwd in 1878) en hun doch
tertje Wilhelmina. Foto: GPD/Phil Nijhuis
Koningin Wilhelmina en prins Hendrik trouwen op 7 februari 1901 in Huwelijksinzegening van prinses Juliana en prins Bemhard op 7 januari 1937 in Bij Beatrix en Claus (getrouwd in 1966) kwamen er voor het eerst geen koninklijke makelaars aan te pas.
Den Haag. Foto: ANP A de Grote Kerk in Den Haag. Fo^p: ANP Foto: ANP
