Maarten 't Hart bundelt mooiste verhalen van Hotz
KUNST CULTUUR
Verslaafd aan stempels
Hedendaagse componisten geïnspireerd door 400 jaar oude muziekstukken
R7
Jeroen van Merwijk: ironisch
verpakte wanhoop met een knipoog
Mondriaan duikt op in Alkmaar
woensdag 5 DECEMBER 2001
line Keuls
teert boek
door Theo de With
leiden - Het werk van de Leidse componist
Comelis Schuyt (1557-1616) heeft een aantal
hedendaagse componisten geïnspireerd tot
het maken van nieuwe muziekstukken. Deze
composities worden vrijdag door het Rosa En
semble ten gehore gebracht in het LAKtheater.
Het initiatief is genomen door de stichting
Made in Leiden, een platform voor iedereen in
de regio die zich bezighoudt met componeren.
Ze wil aantonen dat Leiden door de eeuwen
heen een muziekstad is. Daarom worden gere
geld compositie-opdrachten gegeven en con
certen georganiseerd.
Vrijdag staat Comelis Schuyt centraal. Hij was
eertijds organist van de Pieterskerk en de
Hooglandse Kerk. Twee vocale werken van
hem ('Bewaert Heer Hollant' en Voi bramante
ben mio') zijn gebruikt als uitgangspunt voor
dit concert. Zeven Leidse componisten kregen
de opdracht naar aanleiding van deze werken
een eigen compositie te schrijven.
Een van hen is Egbert Kemner. Voor zijn com
positie 'Zwerftocht door Leiden' liet hij zich
niet alleen inspireren door een canon van
Schuyt, maar ook door tekeningen die Kem-
ners vader van Leiden heeft gemaakt. „Zijn te
keningen verschenen enkele jaren op de voor
pagina van de Leidse Post", vertelt de compo
nist. „Hij maakte dan 's ochtends een tocht
door de stad of de regio. Omdat hij een foto
grafisch geheugen had, ging hij 's middags
rustig bij een kopje koffie zitten tekenen."
Egbert Kemner heeft het talent van zijn vader
geërfd. .Alleen doe ik het dan met noten. Ik
maak een wandeling door de stad en in mijn
hoofd vormt zich dan een idee. Thuis werk ik
het uit tot een muziekstuk." Voor de opdracht
van Made in Leiden heeft hij zich strikt aan de
noten van Comelis Schuyt gehouden. Dat
heeft Kemner niet als beperking ervaren, maar
als de spelregels waaraan hij zich te houden
had.
Zijn 'Zwerftocht door Leiden' is een instru
mentaal muziekstuk geworden, waarbij hij de
toehoorders aan de hand neemt door de stad.
„De wandeling begint 's ochtends en eindigt
's avonds. Mijn compositie begint met weinig.
Dat is de stilte van de ochtend. Gaandeweg
komt er meer leven in de brouwerij. Het blijkt
zelfs een marktdag te zijn. Deze geluiden wor
den 's avonds overgenomen door de cafés en
ook dat rumoer sterft langzaam weg."
De zes andere componisten hebben ook in
strumentale stukken geschreven, variërend
van minimal music tot een dialoog tussen vi
ool en saxofoon. Mark Harperink heeft een
melodie van Schuyt bewerkt voor carillon. Dit
werk wordt vrijdag, voorafgaand aan het con
cert, op het carillon van het stadhuis gespeeld.
In het LAKtheater worden alle composities
door het Rosa Ensemble uitgevoerd. Dit gezel
schap heeft een basisbezetting van viool, slag
werk, piano en saxofoon, maar wordt voor de
ze gelegenheid aangevuld met elektronische
instrumenten.
Voordat de hedendaagse muziek ten gehore
wordt gebracht, neemt Egbert Kemner het pu
bliek 400 jaar mee terug in de tijd. Hij dirigeert
het gelegenheidskoor dat de twee vocale wer
ken van Comelis Schuyt zingt.
Made in Leiden, vrijdag 7 december 2001,
20.30 uur, LAKtheater, Leiden.
- Schrijfster Yvonne
gneert komende zater-
r nieuwe boek 'Madame
ndisch kind tot Haagse
lij de Leidse boekhandel
r Ginsberg. Het is haar
lutobiografische boek
oe. Ze putte hiervoor
neer uit haar dagboe-
uls is tussen 14.00 en
ur present in de winkel
Breestraat 93.
I ik
'Schrijver met scherp waarnemingsvermogen en slecht gezichtsvermogen'
unre Boulez
„rresteerd
Een van 's werelds be-
ite dirigenten Pierre
is door de Zwitserse po-
irresteerd omdat hij een
"j. tische bedreiging zou
y75-jarige Fransman
Basel van zijn hotelbed
jje en drie uur lang vastge-
Q. De politie ging tot de
u ver omdat Boulez in de
p estig had gezegd dat van
le operahuizen mochten
opgeblazen. Op grond
verklaring was hij op
it van mogelijke terroris-
verdachten terechtgeko-
£firijving voor
"prijs geopend
dam - Muzikanten kun-
h inschrijven voor de
'rijs van Zuid-Holland
2002. De popprijs is on-
ro leeld in vier categorieën:
dance, singer/songwri-
&b/hiphop. Acts die in
rking willen komen,
voor 15 januari een de-
1 n biografie en drie foto's
:n naar de Popunie,
s 21450, 3001 AL Rotter-
e ischrijfformulieren zijn
;baar via de website ww-
'Pj inie.nl.
Katwijk
it vrijwilligers
I' k - K&O Katwijk zoekt
igers om het bestuur en
andere afdelingen te
Jken. K&O organiseert di-
^riviteifen op het gebied
lur en educatie voor
cers van alle leeftijden,
j .lursussen, concerten en
J.1 rvoorstellingen. Voor
ïformatie: R. van Hest,
n: 071-4062311.
p.v.1
:icl
door Theo de With
warmond/oegstgeest - Het is
vandaag precies een jaar geleden
dat schrijver F.B. Hotz uit Oegst-
geest overleed. Om te voorko
men dat het werk van de auteur
in de vergetelheid raakt, stelde
collega Maarten 't Hart een bun
del samen met de mooiste verha
len van Hotz. „Ik denk dat ik hem
beter heb gekend dan enige an
dere Nederlandse auteur."
Hotz (1922-2000) debuteerde als
schrijver pas in de jaren zeventig
met 'Tramrace', een verhaal
over de blauwe tram tussen Lei
den en Den Haag. Hij had toen
al een leven als jazzmusicus
achter de mg. Maarten 't Hart
heeft hem alleen de laatste 24
jaar van zijn leven gekend. „Hij
leefde teruggetrokken en was
een schuwe persoonlijkheid",
zegt hij. „Vroeger moet dat an
ders zijn geweest. Als trombo
nist moet hij toch ook in de
schijnwerpers hebben gestaan."
Volgens 't Hart waren de echte
vriendschappen van Hotz die
met zijn jazzmaatjes. „Zelfs op
zijn sterfbed in het Diacones-
senhuis wisselde hij nog casset
tebandjes met hen uit. Hij was
vooral geïnteresseerd in jazz uit
de jaren twintig. Ik had daar
geen enkele affiniteit mee."
Toch ontwikkelde zich een
vriendschap tussen Hotz en zijn
jongere vakbroeder uit War
mond. Ze praatten zelden over
muziek, maar des te meer over
de stand van zaken in de Neder
landse letteren. Maarten 't Hart
leerde Hotz kennen toen hij
hem in 1976 benaderde voor
een interview in het literaire
tijdschrift Maatstaf. De wan
trouwende Hotz wilde echter
geen gesprek en handelde de
vragen schriftelijk af.
„Het resultaat was blijkbaar der
mate bevredigend dat hij daarna
contact met me opnam", vertelt
't Hart. „Hij is zelfs bij me op
bezoek geweest op de Jan van
Goyenkade in Leiden. Vanaf dat
moment waren de rollen omge
draaid. Ik ging bij hem langs in
Oegstgeest, waar hij na zijn
scheiding bij zijn zuster in-
Hart hem heel tobberig over de
tails. „Tegen de simpelste din
gen kon hij opzien. Een inter
view of een prijsuitreiking waren
voor hem een bezoeking. Ik heb
zijn uitgever er nog eens van
kunnen weerhouden om in
Zuid-Afrika een bloemlezing van
zijn verhalen uit te brengen.
Hotz was helemaal in paniek.
Hij was doodsbenauwd dat de
anti-apartheidsbeweging zou
komen demonstreren voor zijn
huis."
Met zijn voorkennis vond de sa
mensteller van de bundel met
mooiste verhalen het moeilijk
een selectie te maken uit het
kleine oeuvre van de Oegst-
geestse schrijver. ,Alle verhalen
van Hotz zijn mooi. Voor de
Duitse markt heb ik het auto
biografische element voorop ge
steld, maar het is voor de oos
terburen een eerste kennisma
king met zijn werk. Voor de Ne
derlandse bundel heb ik de keu
ze laten vallen op verhalen over
muziek en geschiedenis. Op die
vlakken was Hotz het sterkst."
Hoe groot acht Maarten 't Hart
de kans dat de verhalen van
Hotz over tien jaar nog worden
gelezen? „Klein", zegt hij onom
wonden. „De meeste schrijvers
worden na htm dood snel verge
ten. Hun werk wordt zelden
meer her-
F.B. Hotz in zijn werkkamer in Oegstgeest. Rechts: Maarten 't Hart, die de bundel van de mooiste verhalen van Hotz sa
menstelde. Foto's: GPD/Harmen de Jong - WFA/Jos Lammers
woonde. We zaten dan een uur
tje op zijn kamer en namen bij
voorbeeld een verhaal van hem
door."
Andersom legde 't Hart zelden
werk van zichzelf voor aan Hotz.
,Ach nee, dat wilde ik niet. Die
man had zulke slechte ogen. Hij
droeg altijd een bril met donke
re glazen en moest met behulp
van een vergrootglas lezen en
schrijven. Ik wilde hem niet be
lasten met een concept-roman
van mijn hand."
Het nawoord van Maarten 't
Hart in de bundel draagt om die
reden de titel 'De man met het
glas'. Hotz had geen alcoholi
sche neigingen, maar zat altijd
met een loep in zijn hand. „Het
is een wrange speling van het lot
dat juist een man die in zijn ver
halen zo'n scherp waarne
mingsvermogen aan de dag legt,
met zo'n slecht gezichtsvermo
gen wordt opgezadeld."
De stijl van Hotz wordt vaak be
schreven als melancholisch, 't
Hart vergelijkt hem graag met
Elsschot. „Ze schreven diebei
heel laconiek. Ze hadden een
aparte kijk op het leven. Als hij
na de Tweede Wereldoorlog
door Duits
land reist,
schrijft hij
daarover 'het
land is al aar
dig aan kant'.
Dat is natuur
lijk een merk
waardige constatering. Zoiets
zou hij nu over het World Trade
Center kunnen schrijven."
Hoewel Hotz aan de ene kant la
coniek kon zijn over de toestand
in de wereld vond Maarten 't
De mooi
ste verha
len van
F.B. Hotz,
gekozen
en toegelicht door Maarten 't
Hart. De Arbeiderspers, 292
pag, ƒ26,44 (€12,-).
bbdn Leiden en de regio bestaat grote belangstelling voor de
na amateur-kunstbeoefening. Heilig Vuur volgt stad- en
.Afcgiogenoten die musiceren, zingen, dansen, toneelspelen,
c k( Ideren, fotograferen of op andere wijze actief zijn. Vandaag:
Lonie en Joyce Lens.
t d
moeder en haar dochter
ich samen hebben toege-
Q op verschillende stempel-
nieken. Hoe komen ze
Dp?
)egon nog geen jaar gele-
toen Joyce Lens (25) de
k-beurs in Rijswijk be-
t, waar ze op een stand uit
Joord-Brabantse Veghel
„Daar heb ik het stern-
voor het eerst uitgepro-
I en dat beviel me erg
Ik heb daar ook m'n eer
tempels gekocht."
oen heeft ze mij aange-
m", vult Lonie Lens (50)
[dochter aan. „Ik ben er
laai verslaafd aan ge-
|t." Een verslaving met ple-
e gevolgen, want de eer
escheiden expositie van
weetal is een feit. Een
zicht van hun stempel-
Iten is momenteel te zien in
fentrale Bibliotheek in Lei-
kbij het maken van stem
parten niet aan een biblio-
iresse die vroeger met een
b klap boeken afstempelde.
Het gaat hier om een nauw
keurig werkje dat zich niet ge
makkelijk laat uitleggen. Joyce
doet wel een poging: „Het is
moeilijk uit te leggen, maar ab
soluut niet moeilijk om te
doen. Je moet de techniek wel
een paar keer oefenen. Ook is
het belangrijk een goede com
binatie te vinden tussen de
kleuren van het papier en de
inkt, al is dat natuurlijk een
kwestie van smaak."
„Je begint met het kiezen van
de kleuren van het papier en
vervolgens ga je de gewenste
vormen uitsnijden. Ik plak vaak
meerdere lagen papier over el
kaar heen. Dan zet je een of
meer stempels, waarvoor je
langzaam drogende inkt ge
bruikt. Vervolgens strooi je er
wat embossingpoeder over
heen dat je met een 'heat gun'
moet laten smelten, zodat het
kan hechten aan de inkt. Met
dit poeder kun je verschillende
leuke effecten bereiken."
Het maken van een kaart lijkt
misschien een karweitje van
luttele minuten, maar zo is het
Lonie en Joyce Lens exposeren hun stempelkaarten in de Centrale Bibliotheek. Foto: Dick Hogewoning
ook weer niet. Moeder en
dochter ontwerpen veel zelf, en
dat kost tijd: „Soms maak je
wel eens iets na en ben je een
uurtje bezig. Maar als je een ei
gen ontwerp maakt, kun je wel
een hele dag bezig zijn met een
kaart."
Zodra Lonie en Joyce Lens een
nieuwe techniek tegenkomen,
proberen ze die uit. Ook varië
ren ze met meerdere inktsoor
ten. „Watermerkinkt geeft bij
voorbeeld een mooi doorzich
tig effect, omdat het de kleur
van het gebruikte papier aan
neemt."
De meeste kaarten van Lonie
en Joyce hebben een Oosters
tintje. Zo gebruiken ze veel
stempels met gedetailleerde
beeltenissen van Japanse vrou
wen en Chinese tekens. Op an
dere kaarten staan Engelse
versjes of Griekse figuren.
Moeder Lonie deed al aan
beeldhouwen. Daarom staan
er ook enkele Oosters getinte,
zelfgemaakte beeldjes tussen
de kaarten.
Moeder en dochter geven sinds
kort ook workshops aan be
langstellenden. Mensen zijn
vaalc verrast over de mogelijk
heden van het stempelen. „We
bezitten nu ongeveer 175 stem
pels, en die verzameling blijft
maar groeien", vertelt Lonie.
Om een indruk te geven van de
stempeltechniek gaf het twee
tal onlangs een demonstratie
in de bibliotheek. Sindsdien
stromen de inschrijvingen voor
de workshops langzaam bin
nen. „Per avond ontvangen we
niet meer dan vijf mensen",
zegt Lonie. „Zo blijft het over
zichtelijk. De mensen hoeven
zelf niets mee te nemen, al het
materiaal is voorhanden. Het is
leuk om te zien dat mensen zo
enthousiast zijn dat ze de vol
gende keer met een groepje te
rugkomen."
De stempelkaarten van Lonie
en Joyce Lens zijn tot eind de
cember te zien in de Centrale
Bibliotheek, Nieuwstraat 4 in
Leiden. Voor meer informatie:
071- 5764635 of 071- 5804348.
Joris Rietbroek
theater recensie
Wijnand Zeilstra
Voorstelling: 'Jeroen van Merwijk, uw
betrouwbare partner in cabaret'. Tekst
en muziek: Jeroen van Merwijk. Gezien:
4/12, Leidse Schouwburg.
'O, alles valt meestal wel mee',
zingt één van de grootste som
bermannen in het cabaret. Hij
somt een lijst van idiote meeval
lers op, meent er natuurlijk geen
snars van en eindigt met de
constatering dat dit liedje korter
blijkt dan misschien door ons
gedacht, dus dat ook hier geldt
dat alles meestal wel meevalt.
Zo'n aanpak is kenmerkend
voor Jeroen van Merwijk. Een
stelling poneren, dat met gekke
onverwachte voorbeelden illu
streren en tenslotte een aparte
draai aan het geheel geven.
Daarbij gaat hij de combinatie
van zelfspot en arrogantie niet
uit de weg.
Van Merwijk klinkt altijd weer
vermoeid, boos en verongelijkt.
Alleen doet hij dat steeds op
nieuw op een aanstekelijke wij
ze. Zou het puur een pose zijn?
Het begint in elk geval een heel
klein beetje op een voorspelbaar
maniertje te lijken. Maar aan de
andere kant is zijn aanpak in de
afgelopen jaren zo consequent
gebleven, dat die pose wel echt
moet zijn.
Deze keer kondigt hij aan uit
sluitend liedjes te zullen zingen.
De vroegere verhaaltjes ertussen
zouden niet deugen. Althans,
volgens de autoriteiten waarop
hij zich met regelmaat beroept
en die hij met termen als caba-
retpolizei, cabaretgestapo of. ei
gentijdser, als cabarettaliban
aanduidt. Vanzelfsprekend doet
hij het tegenovergestelde: hij
praat veel en dat gaat ten koste
van de hoeveelheid liedjes.
Een belangrijk thema bij die ver
bindende verhaaltjes is de de
mentie van zijn hoogbejaarde
schoonmoeder. In de samenle
ving zegt hij meer voorbeelden
van menselijke aftakeling aan te
treffen. Zo schaart hij beleggers
daaronder. Ook bestrijdt hij de
stelling dat Nederland te vol is.
Hier is het misnoegen van een
geëngageerd cabaretier te horen
die tegelijkertijd aan het nut van
dat engagement twijfelt. Zo krijg
je ironisch verpakte wanhoop
met een knipoog. Hij strijdt te
gen windmolens. Als een ware
Don Quichote staat hij op de
poster van zijn programma af
gebeeld.
Daarnaast stelt Van Merwijk zijn
lol in het spelen met taal cen
traal. De cabaretier probeert bij
voorbeeld te rijmen op onmoge
lijke woorden. Hij doet het in
een enigszins gekunsteld liedje.
Geen topper, maar toch is de
poging leuk. Een meezinger
('Heel Amsterdam bestond weer
eens uit gekken'), een paar alter
natieve liefdesliedjes CWaar jij
niet bent, daar kan het nooit wat
zijn'), enkele overpeinzingen en
citaten uit beroemde poëzie
completeren het geheel dat de
echte Van Merwijk- fanuiiet zal
teleurstellen.
alkmaar - Het Stedelijk Muse
um in Alkmaar blijkt in het bezit
van een vroeg werk van Piet
Mondriaan. Het kunstwerk, een
tekening van een onbekende
jonge vrouw, was in de jaren
vijftig voor 23,50 gulden op een
veiling gekocht. De waarde nu
wordt geschat op 200.000 gul
den.
Bij het museum bestond al lan
ger het vermoeden dat de teke
ning, gemaakt van houtskool en
conté (krijt), mogelijk een werk
van Mondriaan is, maar zeker
heid ontbrak. Deskundigen van
'Tussen kunst en kitsch' beves
tigden bij opnamen van het tv-
programma dat het om een
werk van de schilder gaat.
Bij de aanschaf werd destijds
aangenomen dat het om een te
kening van Leo Gestel ging, om
dat diens monogram rechtson
der op het werk werd aangetrof
fen. Later pas werden de initia
len PM op een andere plek ont-
dekt.De tekening is volgens een
woordvoerder van het Alkmaar-
se museum bijzonder waarde
vol, omdat het deel uitmaakt
van een kleine serie portretten
die Piet Mondriaan heeft ge
maakt aan het begin van de vo
rige eeuw. De tekening is met
ingang van vandaag te zien bij
de collectie van de Bergense
School in het museum.
De opgedoken tekening van Piet
Mondriaan.
Foto: ANP/Frits Kaijer
