'Meer kans om te sterven aan wespensteek
GESPREK VAN PE PAG 4
Er gaat weer iets boven Groningen
'Pikkén in een winkel
vinden ze niet zo bizar'
Florida wil voet
haaien verbiede
Advies aan Melkert
ZATERDAG 8 SEPTEMBER 20Q
MENSELIJK
De organisatie van FARM AID 2001 heeft nog maar wei
nigartiesten kunnen boeken. Het festival, op 27 oktober
in het Engelse Cardiff, moet geld opbrengen voor de Brit
se boeren die de dupe werden van de mond- en klauw
zeercrisis. Organisator Michael Eavis, zelf een boer, zegt
dat de artiesten niet staan te springen om mee te doen.
U2 en Robbie Williams zouden al beleefd geweigerd heb
ben.
De LANGHARIGE
Nese Melike Pedmez-
ci-Ünsal uit het Duitse
Nordheim toont trots
haar manen die tot op
de grond hangen.
Sinds haar geboorte
heeft ze het niet laten
knippen. De van oor
sprong Turkse rech
tenstudente haakt hier
in op een familietradi
tie. De exacte lengte
en gewicht van het
haar zijn niet bekend,
evenmin hoeveel fles
sen shampoo de vlees
geworden Raponsje -
zij het zonder vlechten
-er wekelijks in
smeert.
De Chinese overgevoelig
heid voor Taiwan is het Ja
panse Matsushita Commu
nication duur komen te
staan. Het bedrijf mag een
jaar lang geen MOBIEL
TJES meer verkopen in
China wegens een 'foutje'
op de beeldschermen van
de telefoons. Matsushita
fabriceerde in China tele
foons waarop Taiwan werd
aangeduid als ROC (Repu
blic of China), zoals het
heet als onafhankelijk
De politie heeft in Zwijndrecht donderdagavond een 41-
jarige man uit die plaats aangehouden omdat hij uitge
dost als een middeleeuwse RIDDER op een omgebouwde,
gevaarlijk uitziende brommer boodschappen ging doen.
De bestuurder droeg volgens de politie een aluminium
harnas en helm met neusvizier, schouder- en handkap-
pen, schoenen met kappen en autobanden als zool. De
brommer was met zelfgemonteerde kappen en versierin
gen tot een soort stalen ros omgebouwd. De politie nam
het vervoermiddel in beslag omdat het mogelijk gevaar
kon opleveren voor de bestuurder en andere verkeersdeel
nemers. Waarom de man zo rondreed, is niet.bekend.
land. Tot groot ongenoegen
van de regering in Peking,
die de in haar ogen afvalli
ge provincie aanduidt als
TW. De Japanners hebben
inmiddels degewraakte co
des van de schermen ge
haald en excuses aangebo
den. Dit was echter voor
China niet voldoende. Een
jaar lang geen telefoons
verkopen is voor Matsushi
ta een zware klap. China is
door zijn omvang een veel
belovende markt.
De twee Russische kosmonauten aan boord van het inter
nationaal ruimtestation ISS lijden aan CONSTIPATIE en
hebben daarom vruchten besteld. Volgende week neemt
een vlucht van een bevoorradingsschip op verzoek van de
kosmonauten Vladimir Dezhoeroven Mikhail Tjoerin prui
men, gedroogde abrikozen en noten mee om verstopping
tegen te gaan. Elk van de drie opvarenden van het ISS
heeft een eigen dieetplan. Of ook de Amerikaanse gezag
voerder Frank Culbertson aan de kwaal lijdt is niet meege
deeld. Culbertson, Dezhoeroven Tjoerin vormen sinds 12
augustus de derde hoofdbemanning van het ISS.
„Mijn naam is Frank en dit is Bart. Wij
vliegen u naar Groningen." Het pilo-
tenduo van Trans Travel Airlines (TTA)
moet het doen zonder stewardess. De
twee enige reizigers zoeken daarom zelf
een plaatsje uit.
Storm loopt het nog niet op de vluch
ten die TTA deze week is begonnen
tussen Schiphol en Groningen. Bij de
incheckbalies op Schiphol hebben ze
zelfs nog nooit van TTA gehoord. Ge
lukkig hangt er ergens een briefje dat
passagiers doorverwijst.
In het kantoortje van afhandelaar
Aviapartner weten de medewer
kers niet zo goed raad met de
opgedoken binnenlandse pas
sagier. Een van de medewer
kers begeleidt de reiziger ten
slotte hoogstpersoonlijk en op een
drafje naar de gate.
Na hun welkomstwoord laten Frank en
Bart de propellers van de tweemotorige
Beech 1900D (negentien zitplaatsen)
vrolijk brommen. Tussen de KLM-
luchtreuzen door stijgt het toestel met
een kort aanloopje op voor de noord-
waartse vlucht van 25 minuten.
Passagiere Willeke Barens-Kerr gaat op
familiebezoek in de buurt van Eelde.
„Ik woon in Ierland en ben voor een
week in Nederland. Ik had geen zin in
een lange treinreis want ik heb weinig
tijd. Maar ik schrok wel een beetje
van de prijs. Ik betaalde bijna vier
honderd gulden voor een retourtje
Schiphol-Groningen.
Boven het grijze wolkendek piept
een vaal zonnetje. Maar helaas blijven
grauwsluiers het oneindige laagland
aan het oog onttrekken. Barens moet
haar net begonnen breiwerk alweer
wegstoppen omdat de daling is ingezet.
Zij kan vanuit haar stoel over de schou
ders van de vliegers zien hoe het toestel
op de landingsbaan wordt gezet.
Na de hectiek van Schiphol doet de
rust op Groningen Airport Eelde welda
dig aan. De splinternieuwe terminal is
zelfs bijna leeg. „Ja, het is hier allemaal
wat overzichtelijker en relaxter dan op
Schiphol", zegt directeur Jeroen Meu-
lendijks. „Maar straks vertrekken er
twee chartervluchten en dan is het be
hoorlijk vol."
Meulendijks is verguld met de vier
vluchten per dag van TTA. Nadat de
KLM enkele jaren terug plotseling deze
lijn staakte, bleef het noorden versto
ken van goede luchtverbindingen met
Schiphol. De slogan 'Er gaat niets bo
ven Groningen' kreeg een wel erg let
terlijke betekenis.
De vliegverbinding is op initiatief van
het Groningse bedrijfsleven in ere her
steld. Trans Travel Airlines mikt op mi
nimaal 15.000 passagiers per jaar, voor
al zakenreizigers. Grote motor achter
het project is bedrijvenhuisvester SIG
Real Estate, dat zo meer internationale
ondernemingen naar Groningen wil
lokken. SIG heeft ook een garantie
fonds in het leven geroepen waarmee
TTA eventuele aanloopverliezen kan af
dekken.
Vliegen naar Schiphol is aantrekkelijk,
aldus Meulendijks. „Met de auto I
je 's ochtends vast in de files bij Al
Met de trein duurt het 2,5 uur."
Voor de terugvlucht meldt zich ee
handjevol reizigers, waaronder dii
teur Henk Smits van het in Gronin
gevestigde Nord-Lock Benelux bij
beeld. Hij is blij met de verbindinj
vlieg straks door naar Zweden. Va
tend heb ik nog gewoon kunnen
ken."
Maar Smits ziet ook een minpuntj
moet zondag met de trein naar hi
want TTA vliegt alleen op werkdaj
In het weekeinde blijft het voorloj
onverminderd rustig boven Groni
Richard Mooyman
Mythevorming rond haaien groter dan ooit
Bart is negen jaar. Met zijn
maatjes schopte hij op een
bouwplaats toiletpotten aan
gort, omdat hij zich verveelde.
Tom is tien. Hij pikte elke week
chocolade bij de drogisterij waar
hij met z'n moeder boodschap
pen deed, gewoon omdat hij zin
had in een reep.
Jonge kinderen zoals Bart en
Tom komen steeds vaker in
aanraking met de politie. Daar
om besloot het ministerie van
justitie twee jaar geleden tot een
andere aanpak van boefjes die
te jong zijn voor het strafrecht of
een alternatieve werkstraf. Want
een stevige uitbrander van 'oom
agent' maakt toch te weinig in
druk. „De normen zijn verscho
ven. De politie is minder bedrei
gend, kinderen zijn mondiger
en pikken in een winkel vinden
ze niet zo bizar", zegt Andrea ter
Riet van Bureau Halt Rijnmond
zuid.
In mei dit jaar begonnen Halt
bureaus, die zich tot dan toe al
leen ontfermden over 'ont
spoorde' jongeren tussen 12 en
18 jaar, met de zogeheten Stop-
reactie. Een project waarbij kin
deren onder de twaalf jaar wor
den aangepakt om te voorko
men dat ze afglijden naar het
criminele circuit. Na een suc
cesvolle proefperiode van ruim
twee jaar is deze werkwijze nu
officieel landelijk ingevoerd.
De vergrijpen waarvoor de kin
deren tijdens het Stop-project
een leerstraf krijgen zijn licht.
Het gaat om delicten als vanda
lisme, winkeldiefstal en het ille
gaal afsteken van vuurwerk. Jon
ge verdachten worden door de
politie doorverwezen naar het
Halt-bureau. Andrea ter Riet
ontwikkelde lesmateriaal voor
Stop en werkt zelf met de boef
jes. Zij probeert ze in twee bij
eenkomsten van anderhalf uur
te laten voelen wat de gevolgen
zijn van wat de kinderen heb
ben uitgevreten. Bijvoorbeeld
met behulp van rollenspellen. In
andere districten wordt gewerkt
met computers of moeten ze
een stripverhaal invullen. „Maar
welke methode je ook gebruikt,
overal komt het toch vooral neer
op praten, praten, praten. En
dat vinden die boefjes vervelend
hoor!"
De moeder van Martin zei met
een 'ja'. Haar zoon van elf werd
betrapt toen hij samen met z'n
veertienjarige buurjongetje bij
het trapveldje om de hoek het
bordje 'verboden voor honden'
in elkaar schopte. „Ik ging hele
maal uit m'n dak toen ik hoorde
dat Martin op het politiebureau
zat." Op het bureau hoorde ze
over het Stop-project: „Ik dacht:
je moet het maar voelen Jij hebt
het gedaan en je draait er ook
maar voor op. Kijk, nu is het
baldadigheid, volgend jaar staat
je op een auto te dansen en
daarna staat-ie met een pistool
in z'n hand." De hele toestand
viel Martin zwaar. Het Stop-pro
ject maakte veel indruk. Maar de
woede van zijn ouders, het huis
arrest, de schaamte en de angst
dat de klas het te weten zou ko
men, hebben ook diepe sporen
nagelaten. „Hij heeft er nacht
merries van", zegt z'n moeder.
Of Martin nu z'n lesje heeft ge
leerd, durft ze niet met zeker
heid te zeggen. „Dat moet de
toekomst uitwijzen. Ik ben wel
bang dat het opnieuw misgaat."
Jantina Russchen
de meeste politieke leiders wel, maar vooral dat hij
het graag wil weten. Hij zou dat triomfantelijke lachje
afmoeten leren maar dat zal wel te veelgevraagd
zijn. Geen groot charisma, Melkert. Dat is niet erg,
zijn voorganger is evenmin charismatisch. Die ging
pas verkiezingen winnen toen hij vier jaar lang had
mogen doen waar hij goed in is: het land netjes bestu
ren. Zover is Ad nog niet.
Melkert moet niet proberen om stemmen te winnen.
Daar is hij nog niet aan toe. Zijn strategie moet er op
gericht zijn om geen stemmen te verliezen. Hij moet
één- en andermaal zijn verhaal uitdragen, een goed
verhaal houden kan hij wel. Maar laat hem geen din
gen doen die hij niet in zich heeft. Geen kleding in op
zichtige kleuren. Geen carnavalschlager samen met
André van Duin. Geen panel in Waku Waku. Hooguit
een nieuw recept in een kookprogramma, hij schijnt
een goede kok te zijn. Maar daar moet hij het bij la
ten. En iedereen die tegen hem zegt: 'Ad, trek eens een
wat vrolijker smoel', moet onmiddellijk uitzijn cam
pagneteam ontslagen worden.
Laat een kind een monster teke
nen. Grote kans dat het dier een
haaienbek met enorme scherpe
tanden krijgt De haai komt altijd
uit de diepe duisternis van de
zee. Daarnaast weten we weinig
van dit bloeddorstige zeeroofdier.
Genoeg facetten die de mythe
vorming rond de haai tot grote
hoogte opstuwt.
zijn adviseurs hem naar de Dam om met de Damsla-
pers te gaan praten. Op de krantenfoto's zagen wij
Udink in driedelig grijs temidden van het langharig
niig. Een displaced person. Vanaf dat moment was
hij in de verkiezingsstrijd geen factor van betekenis
meer.
Recenter is het geval Brinkman. Iemand, de ongeluk
kige Frits Wester meen ik, had hem verteld dat hij
zich wat losser moest gedragen. Bij spreekbeurten
moest Elco met een zendermicrofoon over het podium
wandelen. De Brinkmanshuffle. Een Hans van Mierlo
had er zijn hand niet voor omgedraaid. Maar Brink
man schoof het toneel over als een geblesseerde ballet
danser.
Het punt is dat je iemand niet kunt vragen om iets te
doen dat hij niet in zich heeft. Gore, Udink en Brink
man, allemaal geen lachebekken. Dus draag hen niet
op om vrolijk te wezen op commando. Als je Elco had
gevraagd: 'Kijk een iets ernstiger'dan had hij dat met
een gekund. Maar vrolijker: nee.
De PvdA gaat met Melkert in zee. De knapste van de
klas. Dat betekent niet zozeer dat hij knap is, dat zijn
Amerika is in de ban van haai-
en-agressie. Er gaat bijna geen
dag voorbij of de tv-kijker wordt
bij het avondeten geconfron
teerd met nieuws over de laatste
aanval van een haai. Het vorige
weekend was dramatisch. Haai
en hebben aan de Atlantische
kust twee strandgangers dood
gebeten. Wat is er aan de hand?
Waarom worden haaien plotse
ling zo agressief en zaaien zij
paniek onder badgasten in
Amerika?
Het antwoord van de haaien-
kenners is dat er niets mis is met
de haaien, maar wel met de
mensen, en dan in het bijzonder
met de pers. Er zijn wereldwijd
dit jaar 52 aanvallen van haaien
gerapporteerd tegen 84 in het
jaar 2.000. Ook het aantal doden
is niet hoger dan normaal, al is
het ongewoon dat er twee
slachtoffers in een weekeinde
vallen.
Normaal gesproken halen haai-
enincidenten halen de krant
niet of nauwelijks. Toen vorig
jaar een haai een man opvrat in
St. Petersburg in Florida, kwam
dat bericht niet verder dan de
plaatselijke krant. Maar dit jaar
hebben de media de haai ont
dekt. En het is allemaal paniek
wat de klok slaat. Dat begon
toen in juli een haai het been
van een acht-jarig jongetje af
beet. Dat been werd vervolgens
weer aangenaaid. Sindsdien is
iedere haaienbeet groot nieuws.
Sommige mensen speculeren
dat de haaien dichter bij het
strand komen vanwege voedsel
schaarste. De zee wordt leegge
vist en de haaien zoeken wan
hopig naar voedsel, zeggen ze.
Maar dat is volgens de experts
onzin. „Er is echt helemaal niets
veranderd aan het gedrag van
haaien", weet Michaël La ter-
veer. Hij is zeebioloog en ver
bonden aan Blijdorp Zoo in Rot
terdam. Blijdorp heeft sinds een
jaar een enorm zeebassin waar
in 20 soorten haaien rond
zwemmen. De zogeheten haai-
entunnel is een kassucces.
Laterveer zwom zelf ook meer
der malen in Florida tussen de
haaien. „Och de kans dat je
door een haai wordt aangeval
len is eigenlijk nihil. In ieder ge
val vele malen kleiner dan te
overlijden aan een hondenbeet
of wespensteek. Haaien zijn
over het algemeen niet geïnte
resseerd in mensen."
Er vinden, weet de zeebioloog,
wel regelmatig 'misverstanden'
plaats. „Vooral in troebel water
als de haai niet goed kan zien,
denkt het zeeroofdier nogal eens
De Amerikaanse staat Florida v
voeren van haaien gaan verbiede
drijven in Florida bieden toerist
cursies aan, waarbij zij met eer
mee gaan om tussen de haaien I
ken. Tijdens de duiktochten wor<
haaien ook gevoerd voor wat
spektakel. Zeebiologen hebbe
overheid van Florida geadviseei
voeren niet langer toe te laten, i
haaien mensen zouden kunnen
verwarren met prooi. Organis
van excursies hebben woedend
geerd op de plannen voor het v
Zij dreigen naar de rechter te st
als het zover komt.
De zeebioloog legt uit: „Ro
ren en dus ook zeeroofdiei
hebben een bepaald zoekl
van hun prooi. Dat leren z
dens de tijd dat ze volwass
worden. De tijgerhaaien et
bijvoorbeeld in een bepaa
bied en in een bepaalde tij
leen zeevogels. Al zwemmi
lekkerste vissen en mensei
hun neus, ze laten die dan
rust. Maar na die periode .i
kassen ze weer en jagen di
vooral op jonge zeerobben
zeeleeuwen. Het verveleni
dat een mens als hij in het
zwemt wel op zo'n dier lijl
dan is het wel echt linke s<
om in de nabijheid van ee
te zwemmen."
De mens is voor de haai ei
lijk bedreigender dan andi
Want de mens blijkt meed
loos te zijn in zijn vooral c
merciële zucht tot doden,
verschillende haaien zelfs
beschermde diersoorten b
ren. Maar haaivinnensoep
envlees en haaienpillen zij
steeds geliefd, daarnaast is
'stoer' om te jagen op haai
Ieder jaar worden er zeker
half miljoen afgeslacht.
De zeebioloog: „De haai is
tuurlijk het ultieme zeeroo
Alleen zijn waamemening
nen zijn al uniek, behalve i
ken, zien en horen voelt hi
drukgolven en kan hij elec
magnetische velden waan
men. Maar net als met leei
zijn het vooral de oude eei
mannetjes en degenen die
beetje in de war zijn, die e
wijkend, dus niet voorspel
gedrag, vertonen. En het is
jaar weer hetzelfde liedje. I
een paar doden vallen, wo
jacht op het dier ineens vn
gruwelijker en feller. Maar
natuurlijk wel een beetje o
recht. Want als je op de Af
kaanse Savanne een eindje
lopen, heb je ook een rede
kans dat je door een leeuw
wordt aangevallen."
Irene Nieuwenhuijse
en Jaap van Wesel
In Vrij Nederland van vorige week stond een ar
tikel van Arthur Miller. Miller is toneelschrij
ver. Hij schreef stukken als 'Dood van een
handelsreiziger' en "Van de brug afgezien'.
Ooit was hij getrouwd met Marilyn Monroe.
Dat artikel heette 'Het raadsel van de leider-
als-acteur'. Sprekend over Al Gore, de man die
het Witte Huis op een millimeter misliep, zegt
Miller: Volgens mij kwam zijn onbeholpenheid
ten dele doordat het gekozen imago niet echt het
zijne was; hij had zichzelf een rol toebedeeld die
niet bij hem paste'.
In de roos, vind ik. Je had voortdurend de indruk
dat er twee zielen in Gores borst woonden. Zijn ei
gen serieuze ziel en de olijke ziel die zijn campag
nemedewerkers in hem hadden gepompt. Maar die
olijkheid was de zijne niet en dus moest hij zich
steeds forceren. Onbeholpen.
Wee de politicus die op verkiezingspad gestuurd
wordt met een jas die hem niet past. Ouderen onder
ons herinneren zich Udink, een keurig Christelijk His
torische lijsttrekker. Ergens in de jaren zestig stuurden
Bezoekers van Virginia Beach aan de oostkust van de Ver
enigde Staten blijven liever op het strand. Ze durven het wa
ter niet meer in nadat er vorig weekend een jongen werd
doodgebeten door een haai. Fotos: AP
beurt. Met zijn kaken hapt hij de
mens in een oogwenk in enkele
stukken en slokt die brokken zo
op. Van kauwen is geen sprake."
Er zijn momenteel zo'n 380
soorten haaien. Hiervan zijn er
vier soorten gevaarlijk. Dat zijn
de witte mensenhaai, de tijger-
haai, de blauwe haai en de
zandhaai. Maar ook zij zijn er
lang niet altijd op uit een mens
als diner naar binnen te werken.
dat hij een visprooi heeft. Hij
bijt, merkt dat het 'iets' anders is
en laat vervolgens weer los. De
zwemmer heeft dan inmiddels
wel een forse beet opgelopen,
maar overlijdt meestal niet
aan zijn verwondingen.
Want als een haai er op
uit is te doden, omdat
hij voedsel nodig
heeft, dan is dat echt
in twee seconden ge-