T VA
Indrukwekkend decor voor veel kunst
I
i
m
m
Jetteke Bolten-Rempt
Culturele
vakantietips van
Jetteke Bolten
donderdag 23 AUGUSTUS 2001
23
Gasthoofdredacteur Jetteke Bolten-Rempt (58) werd
in 1990 directeur van 'het stedelijk' in Leiden. Begin
jaren zestig studeerde ze kunstgeschiedenis in deze
stad met de directeur van dat andere 'stedelijk', Rudi
Fuchs. Dat ze beiden toen al de wens hadden muse
umdirecteur te worden, wil Bolten niet zo stellig be
weren. Maar die andere wens was er bij haar al zeker
wel: journalist worden. Aan de uitnodiging een dagje
op de stoel van de hoofdredacteur plaats te nemen,
geeft Bolten dan ook graag gehoor. „Ik heb altijd graag
voor een krant willen schrijven."
Bolten klimt dan ook zelf in de pen. Ze schrijft over de
Biënnale van Venetië, 's werelds toonaangevende ex
positie van beeldende kunst, die Leiden qua allure en
ondernemingszin tot voorbeeld kan dienen.
In de bijna elf jaar die Jetteke Bolten nu directeur is
van Stedelijk Museum De Lakenhal heeft ze er alles
aan gedaan om het museum tot 'een parel aan de
kroon van de stad Leiden' te maken. Daartoe herstel
de Bolten de museumzalen in oude luister, maakte ze
de indeling van het museum overzichtelijker en wer
den leemtes in de collectie opgevuld vanuit de over
tuiging dat oude en moderne kunst onlosmakelijk met
elkaar verbonden zijn.
Met het expositiebeleid timmerde Bolten nadrukkelijk
ook landelijk aan de weg: tentoonstellingen als die van
Rembrandt en Lievens, Dageraad van de Moderne
Kunst, maar ook over mode van Vivien Westwood,
over de Zangeres zonder Naam en momenteel die van
Carel Begeer, hebben wijd en zijd de aandacht getrok
ken. In de komende jaren hoopt Bolten het klapstuk
van haar carrière als museumdirecteur te realiseren:
de uitbreiding van De Lakenhal met de aanpalende
(fabrieks)panden.
Als gasthoofdredacteur wil Jetteke Bolten van de gele
genheid gebruik maken om de krantenlezer ook een
aantal culturele tips aan de hand te doen. „Ik heb de
ze zomer prachtige musea bezocht die ik graag onder
de aandacht wil brengen. Sommige zijn gloednieuw
en dus onbekend. Het zijn perfecte onderbrekingen
van een sportieve wandel- of fietsvakantie."
Met deze keuze wil zij aantonen is dat cultuur niet
langer is voorbehouden aan de grote Europese steden.
„Het draait niet meer alleen om Wenen en Parijs.
Hoogstaande kunst is vandaag de dag ook te vinden in
regionale centra. En in dat opzicht heeft Leiden een
pracht toekomst."
Tot slot grijpt Bolten haar 'krant' aan om drie voorma
lige wethouders van cultuur in Leiden te vragen hoe
zij over de toekomst van De Lakenhal denken. „Ik wil
niet alleen weten wat ze van de uitbreiding van het
museum vinden, maar ook waarom ze de uitbreiding,
die nu al jaren op het programma staat, zelf niet
voortvarender hebben aangepakt."
Moge Leiden één tiende van de Venetiaanse wijsheid, allure en ondernemingszin aan de dag leggen
Foto: Hielco Kuipers
üiiBÜ
Werk van Tuymans. Foto: EPA
door Jetteke Bolten
venetië - De weg naar Italië is geplaveid
met files. Die hindernissen vergroten het
bedevaartskarakter van de tocht naar het
Mekka van de Europese cultuur. Om de
twee jaar is Venetië daarvan het absolute
brandpunt, ook van eigentijdse kunst.
Dit jaar is het de 49ste Biënnale van Ve
netië. Over twee jaar is het dus honderd
jaar geleden dat de eeuwenoude water
stad ook de moderne kunst in haar hart
sloot. Die keus voor eigentijdse cultuur
heeft haar geen windeieren gelegd. Moge
Leiden voor de toekomst van zijn eigen
stedelijke museum al was het maar één
tiende van de Venetiaanse wijsheid, allu
re en ondernemingszin aan de dag leg
gen.
In de Giardini, het door pijnbomen be
schaduwde park aan de rand van de stad,
staan de paviljoens van inmiddels 32
deelnemende landen, waarvan de eerste
in 1895 werden gebouwd. Het Neder
landse paviljoen, in 1953 ontworpen
door Gerrit Rietveld, toont dit keer in foto
en video enkele aardige invallen van Liza
De gehurkt zittende jongen, een kolossaal beeld van Ron Mueck. Foto: EPA/Andrea Merola
May Post. Het ligt direct na en naast het
Belgische paviljoen. Hier legt Luc Tuy
mans in een reeks vederlicht geschilder
de schilderijen het nationale trauma
bloot. Niet Kuifje in de Kongo om bezoe
kersaantallen te scoren, maar de nog jon
ge koning Boudewijn en Lumumba, ver
moord in 1961, een jaar na de onafhan
kelijkheid van de Belgische kolonie. Tuy
mans schildert fragmenten uit het collec
tieve geheugen die we wellicht liever ver
geten. Een zeldzaam monument, niet
Ucht te evenaren.
De centrale tentoonstelling in het Itali
aanse paviljoen is samengesteld door
Harald Szeemann en biedt een gevari
eerd beeld van ruim 50 internationale
kunstenaars. 'Plateau der Mensheid' is de
alles of juist nietszeggende titel, die, ge
wild of ongewild, het meest letterlijk in
beeld is gebracht door de Koreaanse
kunstenaar Do-Ho Suh. In een grote, lege
zaal is een vrijstaande, glimmend-trans-
parante vloer verhoogd aangebracht, 40
vierkante meter. Een enkele bezoeker
durft erop te lopen, de meeste staan
langszij.
Kijk je goed, dan blijkt de glazen vloer ge
dragen te worden door talloze kleine
plastic poppetjes, mannetje naast man
netje, de handen omhoog, de benen als
een gewichtheffer uit elkaar, groenig, ca
12 cm hoog, geklemd tussen twee glas
platen. De muren van de zaal blijken be
plakt met behang bedrukt met fotopor
tretjes, medaillons van drie millimeter, rij
na rij na rij. Van dichtbij verschilt elk ge
zicht van het ander, maar op één stap af
stand is elke individualiteit verdwenen,
een stap verder en het patroon lost op in
beige tint. De Koreaan weet, om met de
Leidse kunstenaar Frans de Wit te spre
ken, wat kritische massa betekent en
geeft je te denken - door vorm en inhoud
- over de 'condition humain'.
Dat is ook het geval verderop, in het Ko
reaanse paviljoen. Daar rijst zijn mans
hoge, Boeddha-achtige beeld glanzend
op in de ruimte, opgebouwd uit mis
schien wel 500.000 of meer militaire
identificatieplaatjes, eenvoudig doch
doeltreffend. Tussen mens en mensheid
is een mensenleven als een zeepbel of
een nummer in metaal.
Wat een contrast hiermee vormt het op
het eerste gezicht meteen al spectaculai
re beeld van de Engelse Ron Mueck
waarmee de tweede grote tentoonstelling
van de Venetiaanse Biënnale in het Arse-
nale opent: de gestalte van een gehurkt
zittende jongen. Het realisme is tot in elk
detail volgehouden, alleen de reusachtige
maat - 4,9 x 4,9 x 2,4 meter - getuigt van
weinig realiteit. Dit beeld wil als met een
vuistslag in je gezicht bewijzen dat hij
kwetsbaar is, althans zo kijkt hij, althans
zo lijkt hij.
De haarscherpe, driedimensionale foto
vergroting heeft echter bij nader inzien
alleen maar last van zijn maat. Wij heb
ben daar een uitdrukking voor. veel ge
schreeuw, weinig wol.
Het Arsenale, de voormalige kruit- en
wapenopslagplaats van de stad-staat Ve
netië vormt met zijn casco-gerestaureer
de bakstenen architectuur een indruk
wekkend decor voor de vele kunstwerken
die volgen. Verrassend en indringend is
de film-installatie van de Armeense Atom
Egoyan hier in samenwerking met Juliao
Sarmento. Hij doet ons reikhalzend uit
kijken naar de tentoonstelling 'De Ont
moeting, vier kunstenaars uit de Ar
meense diaspora' in Stedelijk Museum
De Lakenhal met meer filmwerk van
Atom Egoyan, vanaf 3 november in Lei
den, in uw museum.
Biënnale van Venetië, te zien tot 4 no
vember.
jojhouder Pechtold (cultuur) zei
(en besloten brainstormsessie
de toekomst van De Laken-
Dglop 17 mei j.l., geen enkel idee,
enkel argument en geen en-
drijfveer gehoord te hebben
liet uitgeven van 40 miljoen
,Jen rechtvaardigen. Jetteke
t »n wil van de drie voorgan-
van Pechtold, de voormalige
Houders Van der Linden
et4)tertijd Van Dongen), Koek en
Jenberg, weten hoe zij den-
v»ver de toekomst van het
^Jeum en waarom zij zich des-
niet sterk hebben gemaakt
de uitbreiding.
Henriëtte van der
Linden.
Wethouder cul
tuur van 1990 tot
1991.
■rn,,
v' De Lakenhal uitbreiden of
en zoals het is: een klein-
0 ig stadsmuseum met
stedelijke aspiraties?
!ï2
IDe Lakenhal né de uit-
tng een rustig museum te
1 waar oude kunst be-
wordt, of moet het een
jreel Ikea' worden met een
'aIViteit aan functies?
en het stedelijk museum een
T1' m worden voor oude en
?a me Leidse kunst of voor
enaars uit alle delen van
z,( reld?
g|4
"^stapsgewijze ontwikke-
Jan De Lakenhal aanbeve-
a3aardig of moet de ge-
ite de uitbreiding van het
Jijk museum juist voortva-
ter hand nemen?
Stï1" u eigenlijk zelf
piouder geen stevige im-
jegeven aan de uitbreiding
•e Lakenhal?
„De Lakenhal moet uitbreiden omdat Leiden meer moet laten
zien van Nederlandse schilder- en beeldhouwkunst dan het nu
doet. Oude en nieuwe kunst moeten er aan bod komen, en
daarvoor is de ruimte nu veel te beperkt.
„Je moet op sommige momenten rustig van kunst kunnen ge
nieten. Maar het museum moet ook zoveel mogelijk mensen
uitdagen om naar kunst te komen kijken, zonder dat het een
Ikea wordt. Geen rustig museum dus, maar ook geen Ikea. Ik
zou zeggen: iets er tussenin.
„Het is duidelijk dat er in het stedelijk museum een stevige
Leidse component aanwezig moet zijn. Maar het stedelijk moet
geen oudheidkamer van Leiden zijn. Topkunst van buiten de
stad, die op een of andere wijze een relatie met de Leidse col
lectie heeft, moet ook aan bod kunnen komen."
„De uitbreiding van het museum moet wel degelijk voortvarend
ter hand worden genomen, maar als je alle miljoenen die daar
voor nodig zijn nog niet bij elkaar hebt, dan is het raadzaam
voor een soort groeimodel te kiezen. Wat ik heel mooi vind op
de Biënnale van Venetië is hoe ze een oud gebouw dat niet he
lemaal is opgeknapt, het Arsenale, gebruiken voor nieuwe
kunst. Dat kan in Leiden ook."
„Ik ben maar een jaar wethouder van cultuur geweest. Toen ik
er aan begon kwam de discussie over de uitbreiding van De La
kenhal net op gang. Het zou flauw zijn om te zeggen dat ik het
beter zou hebben gedaan dan de wethouders na mij. Maar ik
hoop dat ik het voortvarend zou hebben aangepakt."
Hennie Koek.
Wethouder cul
tuur van 1991 tot
1994-
Foto: Eric
Taal
„De Lakenhal moet uitbreiden. Ik denk dat er in Leiden ruimte
is voor een groter museum waarbinnen de functie van De La
kenhal beter tot z'n recht komt: het laten zien van de Leidse ge
schiedenis in de context van de Nederlandse schilder- en beeld
houwkunst vanaf de zestiende eeuw tot heden."
„Een cultureel Ikea, daar word ik niet vrolijk van. Maar een rus
tig museum, dat hoeft nou ook weer niet. Als ik uitga van een
groter museum moet dat wel vernieuwend zijn. Maar je moet
ook niet te veel willen. Wat mij betreft zou het beperkt blijven
tot schilder- en beeldhouwkunst. Ik denk dus niet direct aan vi
deokunst of aan andere vormen van beeldcultuur."
„Het stedelijk museum is er niet alleen voor Leidse kunst. De
charme van De Lakenhal is voor een deel gelegen in dat Leidse
accent, maar dat kan niet het enige zijn. Tja, en dan heb je het
al snel over de rest van de wereld."
„Leiden moet de plannen met De Lakenhal natuurlijk heel
voortvarend ter hand nemen, maar de ervaring leert dat als je
de uitvoering fasegewijs vormgeeft er iets heel moois kan groei
en. Ik zou zeggen dat de uitbreiding tussen vijf en tien jaar moet
zijn gerealiseerd."
„Ik had veel wensen in mijn portefeuille. Ik heb gekozen voor
het opknappen van de Stadsgehoorzaal en daarnaast de restau
ratie van tentoonstellingszalen in De Lakenhal en het inlopen
van achterstallig onderhoud in gang te zetten. Veel meer kun je
in drie jaar niet doen. Als je alles tegelijk wilt, gebeurt er niets."
Pex Langenberg.
Wethouder cul
tuur van 1994 tot
1998.
Foto: Mark
Lamers
„Uitbreiding van De Lakenhal hoorde bij de taakstelling waarmee
ik als wethouder op pad ben gestuurd. Ik ben nog steeds van me
ning dat het museum moet uitbreiden omdat de capaciteit te klein
is. Maar ik vind ook dat De Lakenhal meer mag integreren in de
Leidse samenleving en aan de weg moet timmeren."
„Ik betwijfel zeer of er behoefte is aan een cultureel Ikea, zoals
Pechtold wil, en of daar het geld voor is. De beschikbare middelen
kunnen het best worden gestopt in versterking van bestaande
functies. Er zouden meer mogelijkheden moeten komen om mo
derne kunst te tonen, maar het stedelijk museum moet ook zijn
beperkingen kennen. Bij de leest blijven, zou ik zeggen."
„De hele wereld is misschien wat al te ruim. Maar De Lakenhal
hoeft niet alleen Leidse kunst te tonen. Initiatieven om over de
grens te kijken, in samenwerking met het Centrum Beeldende
Kunst, kunnen het Leidse cultuurgoed versterken. Ook hier geldt:
De Lakenhal moet haar beperkingen kennen en een duidelijk pro
fiel ophouden."
„Er moet snel een flinke stap worden gezet om uitbreiding van De
Lakenhal mogelijk te maken. Ik word een beetje gek van die staps
gewijze ontwikkelingen in Leiden. De ontwikkeling van het gebied
rond het station en de Aalmarkt gaat ontzettend traag, terwijl juist
een krachtige stedelijke ontwikkeling noodzakelijk is. Ik vraag mij
af waaraan het ligt dat in Leiden alles zo langzaam gaat."
„Ik heb weinig kunnen doen vanwege politieke verdeeldheid, de
PvdA wilde niet echt kiezen voor uitbreiding van De Lakenhal, en
door gebrek aan geld. In de periode dat ik wethouder ben geweest
was er nog sprake van forse bezuinigingen."
Musée de l'impression sur
Étoffes, Frankrijk
„Bent u toevallig in de Voge
zen op weg naar Bazel dan is
dit museum een absolute
must. Interessant zijn de pa
ralellen tussen de geschiedenis
van de textielindustrie van
Mulhouse en de Leidse laken
industrie.
Het textielmuseum in het
Franse Mulhouse heeft maar
liefst drie miljoen stukken in
huis. Dat deze schat aan his
torisch materiaal bewaard is
gebleven, is te danken aan de
textielontwerpers die in de
19de eeuw niet alleen hun ei
gen ontwerpen verzamelden,
maar ook die uit andere re
gio's, om zo hun kennis van
de textielnijverheid uit te
breiden. Naast textielontwer-
pen zijn er machines, verf en
gereedschappen te zien, die
tezamen het verhaal vertellen
van de eens zo bloeiende in
dustrie.
Musée de l'impression sur
Étoffes, Rue Jean-Jacques
Henner 14, Mulhouse, Frank
rijk
Post-Nature expositie, Italië
„Naast de Biënnale van Vene
tië zijn er door de hele stad
heen prachtige exposities in
sfeervolle Palazzi. De Post-
Nature expositie mag niet ge
mist worden.
Varkensflats, drijvende vlieg
velden, gestapelde land
schappen en dassentunnels:
het Nederlandse landschap is
eerder het werk van mensen
handen dan van natuur
krachten. Met dit thema in
het achterhoofd gingen tien
Nederlandse kunstenaars aan
de slag. De foto's, films, in
stallaties en schilderijen die
dit opleverde zijn, onder de
titel 'Post-Nature'onderge
bracht in het sfeervolle Palaz
zo Zenobia. Het werk van on
der anderen Mark Manders,
Aemout Mik, Liza May Post,
Michael Raedecker, Frank
van der Salm, Mike Tyler en
Marijke van Warmerdam is
nog tot 4 november te zien.
Post-Nature, Palazzo Zeno
bia, Fondamente del Soccor-
so 2596, Venetië
Castello di Rivoli, Italië
„Een schitterende kunstcollec
tie, prachtig gerestaureerd.
Een aanrader.
Oud en nieuw gaan hand in
hand in het Castello di Rivoli.
Dit Italiaanse museum voor
moderne kunst is onderge
bracht in een zestiende-
eeuws kasteel met een bij
zondere geschiedenis. Nadat
Franse soldaten eind zeven
tiende eeuw grote delen van
het gebouw sloopten, waag
den twee architecten zich
aan het herstel van het
Castello. Beide projecten
werden nooit voltooid, maar
lieten wel hun stempel ach
ter. Of dat erg is, is de vraag.
In al zijn onvolledigheid
vormt het een prachtig decor
voor exposities van moderne
kunst. Rudi Fuchs maakt er
tentoonstellingen
Castello di Rivoli, Piazza Ma-
falda di Savoia, Rivoli, Italië
Chateau d'Arenthon, Frank
rijk
„De klap op de vuurpijl' Een
wonderbaarlijk museum, ten
toonstellingen van een hoge
kwaliteit, een leuk café en een
mooi winkeltje. Kortom, een
fantastisch rustpunt in een
heerlijk fiets- en wandelge
bied."
Tussen Annecy en Thónes
ligt een oud bisschoppelijk
paleisje. Bijna dreigde dit
prachtige bouwwerk in de
vergetelheid te raken, tot
Jean-Marc Salomon zijn erfe
nis gebruikte om het kasteel
tje te kopen, te renoveren en
tot museum om te vormen.
Ieder jaar zijn er drie ten
toonstellingen te zien. Mo
menteel kan de bezoeker ge
nieten van het wvk van het
excentrieke BritWcunste-
naarsduo Gilbert en George.
Chateau d'Arenthon. Alex.
Frankrijk
V
Gilbert en George.
