Jurassic Park
in Patagonië
Gao Xingjian beteugelt de grote gevoelens
BOEKEN
Koninkrijk voor kaart van Grozny
President Soekarno als
omgekeerde Mefistofeles
Werk Nobelprijswinnaar eindelijk in het Nederlands beschikbaar
144
MAANDAG 13 AUGUSTUS 2001
biografie recensie
Ronald Frisart
oekarno, President. Een biografie 1950-
1970' door Lambert Giebels. Uitgeverij
Bert Bakker. Prijs 55,00.
en beetje pech heeft de Breda-
politicoloog Lambert Giebels
el. Vorige maand werd bekend
de Amerikaanse inlichtin-
ndienst CIA vergeefs heeft ge
acht de publicatie van 35 jaar
jde documenten te stuiten,
it die stukken blijkt dat de Ver-
ligde Staten medio jaren zestig
og meer steentjes dan al be
nd was hebben bijgedragen
an de bloedige communisten-
cht in Indonesië. De Ameri-
,anse Sectie Stiekem staat
larmee weer eens lelijk te kijk.
et nieuws werpt echter ook
>n nogal onflatteus licht op het
nlangs gepubliceerde tweede
eel van Giebels' Soekarno-bio-
afie.
;recht besteedt
tebels in de laat-
e hoofdstukken
el aandacht aan
couppoging uit
165 en de tegen-
laatregelen van
et leger die Soe-
rno zijn presi-
intschap kost-
p. Hij zet uiteen
aarom Soekarno
zijn smaak
tn bedenkelijke
speelde bij de
aatsgreeppoging
an linkse militairen. Ook bear-
limenteert Giebels waarom hij
eent dat Soekamo's opvolger,
neraal Soeharto, in die dagen
een vuil spel heeft gespeeld,
oewel vaak het tegendeel
ordt beweerd. De auteur leunt
aarbij zeer zwaar op The Coup
wf Backfired, een rapport van
?zelfde CIA die zichzelf recent
te kijk zette. Het maakt Gie-
ls' standpunten in dezen nog-
kwestieus.
ronnen zijn trouwens ook el-
ers in dit boek niet het sterkste
tint. Na te hebben vastgesteld
at in Indonesië in ruime mate
ateriaal over Soekarno is ver
henen, verwijst de auteur dat
«dgemoedereerd naar de
estvaalt: „De wetenschappelij-
waarde van deze publicaties
gering". Gesteld al dat dat zo
iu zijn, dan nog valt te betwij
len of Giebels in de positie is
aarover te oordelen. De Indo-
esische taal is hij immers nau-
•elijks machtig. Zijn boek bevat
Ivan fouten die daarvan getui-
inis afleggen. Zo noemt hij In-
onesische legenden abads. Nu de aanricht.
non-fictie recensie
Aly Knol
"Walking on eggs, discovering the
astonishing secrets of the world of
iinosaurs' door Luis Chiappe Lowell
Dingus. Uitgeverij Little, Brown
ompany Geïmporteerd door Penguin
Books. Adviesprijs 55,95.
en paleontologisch paradijs,
at treffen wetenschappers aan
5 ze in 1997 aan de voet van de
tgedoofde vulkaan Auca Ma-
uida in de Argentijnse provin-
e Patagonië op zoek gaan naar
Bsielen van dinosaurussen. De
gentijnse bodem was al vaker
k gebleken aan fossiele o"er-
ijfselen van die tot veler ver-
eelding sprekende reuzendie-
sn, maar wat deze expeditie
ind tartte alle verwachtingen:
lizenden dinosauruseieren,
immige nog heel, enkele zelfs
et een gefossiliseerd embryo
nn. Maar van welke dinosau-
issen waren ze afkomstig en
oe werden de eieren gelegd, in
esten of op willekeurige plaat-
ïn en hoe beschermden de ou-
ers hun jongen?
iteindelijk zouden de Ameri-
aanse paleontologen Louis
hiappe en Lowell Dingus in to
tal drie expedities naar Patago-
iè maken om het begin van
tn antwoord te vinden. En pas-
mt vindt een van hun expedi
tieden ook nog eens een bijna
tact skelet van een tot dan toe
nbelcende dinosaurussoort, de
ucasaurus garridoi. Chiappe
Dingus doen van hun avon-
ten op uiterst toegankelijke en
Verhoudende wijze verslag in
'diking on eggs (Op eieren lo-
tn) dat zojuist is verschenen.
e[ boek is bovendien rijk geïl-
tstreerd, niet alleen met foto's,
ook met prachtige teke
nen van hoe de dinosaurus-
sreld er zo'n 80 miljoen jaar
tleden in dat deel van de we-
tld uit zou kunnen hebben ge
len.
a,agonië gaf de eerste dinosau-
:ielen prijs in 1882, niet
tr van de plek waar ook de
toerikanen hun zoektocht be-
betekent abad eeuw, terwijl een
kroniek - en dat bedoelt Giebels
- een babad is. De Geleide De
mocratie die Soekarno in 1959
invoerde, heet in het Indone
sisch 'Demokrasi Terpimpin'.
Giebels verhaspelt dat welge
moed tot 'Demokrasi Perhimpin
een woord waarvan een Indo
nesiër geen chocola kan maken.
En zo gaat het maar door. Slor
digheden van allerlei soort zijn
in dit tweede Soekamo-deel al
even kwistig rondgestrooid als
in het eerste.
Toch zijn de ruim vijfhonderd
pagina's geschiedschrijving voor
de lezer niet louter kwelling en
ergernis. Want bij alles wat erop
valt af te dingen staat één ding
vast: samen met het twee jaar
geleden gepubliceerde Soekar
no, Nederlands Onderdaan
vormt Soekarno, President de
eerste grote Nederlandse bio
grafie van de Indonesische va
der des vaderlands. Bovendien
schrijft Giebels met
vaart en dragen de
vele anekdotes die
hij opdist ook zeer
bij aan de leesbaar
heid.
Deze biografie is
des te actueler nu
Soekamo's oudste
dochter, Megawati
Soekarnoputri, is
benoemd tot vijfde
president van Indo
nesië. Toen ze op
19 juni voor de In
donesische televisie
werd ondervraagd,
ging dat over het leven van haar
vader in plaats van - wat meer
voor de hand had gelegen - over
haar politieke visie. Verklaarbaar
is die keuze overigens wel, want
Megawati's politieke gedachte
goed is zeldzaam armoedig. Ze
hamert slechts op twee leerstuk
ken: de van pappa geërfde een
heidsstaat en de door pappa op
nieuw ingevoerde grondwet van
1945 - en wat haar betreft mag
aan geen van beide worden ge-
stomd.
Anno 2001 is dat voor een Indo
nesische president niet het ge
lukkigste uitgangspunt. Maar ja,
net als veel andere Indonesiërs
heeft Megawati Soekarno zo on
geveer heilig verklaard. Ten on
rechte, zo laat Giebels zien. Van
grondlegger van een grote natie
gleed Soekarno in het laatste de
cennium van zijn president
schap af tot verlicht despoot, al
dus de biograaf. In de woorden
van Soekamo's oude strijdmak
ker Hatta: Soekarno (is) een om
gekeerde Mefistofeles - een man
die het goede wil, maar het kwa-
In één seconde werd Gao Xingji
an van een onbekende naam een
begrip. Dit gebeurde toen vorig
jaar bekend werd gemaakt dat
hij, als eerste Chinese schrijver,
met de Nobelprijs voor literatuur
zou worden onderscheiden.
'Kramp' heet de bundel die een
soort staalkaart van zijn kunnen
biedt.
verhalen recensie
Hans Warren
'Kramp' door Gao Xingjian Vertaald door
Michel Hockx Hong Yu, Anne Sytske
Keijser, Mark Leenhouts, Silvia
Marijnissen en Jan A M De Meijer
Uitgeverij Meulenhoff. Prijs: 29,75.
„Een oeuvre van universele
waarden, bittere inzichten, en
taalkundige vernuftigheid", was
in het juryrapport van de Nobel
prijs te lezen. In het nawoord
van Mark Leenhouts wordt de in
1940 geboren auteur uitvoeriger
voorgesteld. Deze had zelf ook
absoluut niet op de bekroning
gerekend. Hij woonde sinds
1987 in Parijs, zijn werk was
nauwelijks vertaald en werd in
China buiten de boekhandels
gehouden. Met z'n vlucht naar
het westen had hij niet meer ge
wild dan zijn literaire vrijheid
veiligstellen. In zijn Nobellezing
pleitte hij nog eens voor 'koude
literatuur', voor schrijvers die
zich alleen door hun eigen vol
doening en niet door enig ander
belang laten leiden.
Die strikt persoon
lijke aanpak hield
bij Gao, zoals het
hier wordt om
schreven, het stre
ven in 'naar een zo
zuiver mogelijke
taal, waarmee hij
direct de wereld
kan vangen zonder
die meteen van be
tekenis te voorzien,
al kan hij de werke
lijkheid dan alleen
nog maar in flarden
weergeven'. Dit al
les is in de verhalen uit Kramp -
door de vertalers in overleg met
Qao
Xingjian
de auteur samengesteld - goed
te zien. Gao betoont zich een
schrijver die regi
streert in plaats van
becommentarieert.
'Een ongeluk', waarin
hij zakelijk en juist
daardoor indringend
beschrijft hoe een
fietser door een bus
wordt aangereden,
eindigt met de op
merking dat je van
dit gegeven 'met een
beetje verbeelding en
met enige aanvullin
gen een heel aan
grijpend verhaal' had
kunnen maken. „Maar dit is dan
fictie", zegt Gao en dat wil hij
vermijden.
In het prachtige Kramp zien we
hetzelfde. Vrijwel geen enkele
schrijver had de verleiding kun
nen weerstaan van dit relaas
over een zwemmer die in moei
lijkheden raakt, maar uiteinde
lijk toch het strand nog bereikt,
een verhaal over de geheimen
van dood en leven te maken.
Gao beteugelt de grote gevoe
lens en beperkt zich tot de on
opgesmukte feiten. Met mini
male dialogen, als in 'In het
park', weet hij maximale effec
ten te bereiken. Hij weigert z'n
toevlucht tot kunstgrepen te ne
men. 'De Tempel van de Vol
maakte Goedertierenheid',
waarin een pas getrouwde man
en vrouw een onbeduidende
stad aandoen en een onbelang
rijke tempel bezoeken, mist alles
wat aan een plot doet denken,
maar is desondanks een vol
maakt verhaal.
Of lees 'Een hengel voor mijn
grootvader' waarin de hoofdper
soon terugkeert naar het ver
woeste land van zijn herinnerin
gen. Welke andere auteur zou
van zo weinig zoiets groots heb
ben kunnen maken? Volgend
voorjaar zal de vertaling van zijn
magnum opus Berg van de ziel
verschijnen. Maar deze bundel
maakt al duidelijk dat in de lite
ratuur Gao Xingjian voortaan al
tijd een begrip zal zijn.
MOOISTE BOEK VAN DE WEEK
gonnen. De 1997-expeditie was
aanvankelijk bedoeld om te zoe
ken naar overblijfselen van mil
joenen jaren oude vogels en
kleine, vleesetende dinosaurus
sen (theropods). waaraan ze
nauw verwant zijn, maar al op
hun derde dag doet de expeditie
zijn meest wonderbaarlijke ont
dekking, de eieren. Ze noemen
de plek Auca Mahuevo, een ver
wijzing naar de Spaanse woor
den mas huevos, 'meer eieren'.
Het is pas later in het laboratori
um, terug in de VS, dat met aan
zekerheid grenzende waar
schijnlijkheid wordt vastgesteld
dat de eieren afkomstig zijn van
een grote groep dinosaurussen,
neosauropods, waartoe ook gi
ganten als de Brachiosaurus, de
Titanosaurus en de Argentino-
saurus behoren. „Op een be
paalde manier", schrijven Chi
appe en Dingus, „hadden we
het kleinste fossiel van de groot
ste dinosaurussen ontdekt."
Wie denkt na twee Jurassic Park
-films (de derde is in aantocht)
alles wel zo'n beetje over dino
saurussen te weten, moet Wal
king on eggs zeker lezen. De
twee Amerikaanse paleontolo
gen leggen helder uit hoe de
verschillende soorten dinosau
russen aan elkaar verwant zijn,
wat hun gemeenschappelijke
band is met krokodillen en vo-
gels.
Chiappe en Dingus hebben ook
een heel ernstige waarschuwing.
Tijdens hun derde expeditie vo
rig jaar ontdekten ze dat Auco
Mahueva, net zoals al op andere
plaatsen in de wereld is ge
beurd, was bezocht door plun
deraars, die uit zijn op de hoge
prijzen voor fossielen op de in
ternationale markten en bij vei
linghuizen. Maar een fossiel
zonder zijn geologische context
vertelt de wetenschap feitelijk
niets. Inmiddels is de overheid
in Patagonië begonnen het
grondgebied rond de vindplaats
aan te kopen om het tot een fos
sielreservaat te kunnen verkla
ren. Een boek als Walking on
eggs leert waarom dat broodno
dig is.
Dokter De Soto is muis en tand
arts. Op een dag komt er een vos
hartstochtelijk jammerend onder
zijn praktijk staan. Normaal ge
sproken behandelt hij geen vos
sen, veel te gevaarlijk, maar het
gekerm van deze vos is zo hart
verscheurend dat De Soto over
zijn hart strijkt. Hoe zal dat aflo
pen? De vraag wordt in het
prachtige prentenboek 'Dokter
De Soto' van William Steig (Lem-
niscaat, 29,75) Pas °P de laatste
paar bladzijden beantwoord. Het
boek uit 1982 is een van de vier
klassieke prentenboeken die
Lemniscaat deze zomer opnieuw
op de markt brengt. Met zijn
bibberige tekenstijl legde Steig
de sluwheid van de vos en en
het enthousiasme en de arge
loosheid van De Soto en zijn as
sistente haarscherp vast. Een bij
zondere uitgave, dit kinderboek,
en het begin van wat een jaar
lijkse traditie van Lemniscaat
moet gaan worden.
Illustratie uit besproken boek
NET VERSCHENEN
BIBLIOFIEL
Maria Sibylla, een ongebruike
lijke passie door Inez van Dul-
lemen (De Bezige Bij, 44,07).
De schilderes Maria Sibylla Me-
rian vertrekt aan het eind van
de zeventiende eeuw naar Suri
name vanwege haar bijzondere
passie voor vlinders. Van Meri-
ans leven is slechts een beperkt
aantal feiten bekend. Schrijfster
Van Dullemen heeft dus vooral
een beroep op haar verbeelding
gedaan om een beeld te schet
sen van deze vrijgevochten
vrouw die haar man verlaat om
naar Zuid-Amerika te reizen.
Netwerk door Mart Smeets (L.J.
Veen, 19,90). In de nieuwste
roman van Mart Smeets heeft
tennisspeler Max Kwenter niet
alleen oog voor witte lijnen en
de strakke bespanning van zijn
racket. Hij maakt ook graag een
'love game' op een andere on
dergrond dan gravel of gras. En
dat breekt hem op als hij na het
winnen van 'Melbourne' een
\touw ontmoet uit de top van
de internationale tennisbond.
De affaire die daaruit voort
komt, maakt van zijn leven een
chaos.
Het bezoek van de lijfarts door
Per Olov Enquist (Ambo,
49,90). In 1770 wordt Johann
Friedrich Struensee, lijfarts van
de geesteszieke Deense koning
Christian VII, praktisch alleen
heerser van Denemarken. Niet
alleen voert hij een fluwelen re
volutie door, hij maakt ook nog
eens koningin Caroline Mathil-
de zwanger. Per Olov Enquist,
de grand old man van de
Zweedse literatuur, vertelt het
verhaal van de hoofdpersonen
in dit van psychologie en poli
tiek doortrokken liefdesdrama.
TOP 10 FICTIE
1. (-) Renate Dorrestem, Zonder genade Contact, 34,90
2. (-) Helen Fielding, Het dagboek van Bridget Jones. Prometheus. 25,00
3. (2) Umberto Eco. Baudolino. Bert Bakker, 55,00
4. (1) John Irving. De vierde hand. De Bezige Bij, 45,00
5 (5) Nicci French. De rode kamer. Anthos. 39,90
6. (3) Isabel Allende, Portret in sepia. Wereldbibliotheek, 45,00
7. (7) Sandór Marai, Gloed. Wereldbibliotheek, 45,00
8 (4) Helen Fielding, Het nieuwe dagboek van Bridget Jones Prometheus, 36,50
9. (10) Louis de Bermeres, Kapitein Corelli's mandoline. Arbeiderspers, 34,70
10. (6) Karei Glastra van Loon, Lisa's adem. L.J. Veen, 34,90
De boekentoptien wordt wekelijks samengesteld op basis van verkoopcijfers van
Athenaeum Boekhandel in Haarlem, Boekhandel Kooyker Ginsberg in Leiden,
Standaard Boekhandel Harkema in Hilversum, Boekhandel Los in Bussum en
Boekhandel De Ark in Almere.
door Jaap Timmers
In de rubriek Bibliofiel spreken boeken
liefhebbers zich uit over hun collectie. De
ze week Peter Weenink (39), verzamelaar
van atlassen.
Waar hij ook neerstrijkt, hij duikt een boek
winkel in om te speuren naar atlassen. Bij
belse, historische, actuele, het maakt niet
uit. Zijn voorkeur gaat uit naar atlassen
waarin staatsgrensfouten en afwijkingen in
verband met politieke kwesties staan. De
verzameling van Peter Weenink omvat circa
180 stuks uit de hele wereld.
„Kijk, dit is een Chinees exemplaar, dat mijn
moeder voor mij heeft gekocht.'' Hij wijst
naar de eilanden in de Zuid-Chinese Zee,
die geclaimd worden door onder meer Chi
na en Vietnam. „Uit deze atlas moet blijken
dat ze bij China horen. Logisch, daar zit veel
olie in de bodem."
Weenink groeide ermee op. Hij werd gebo
ren op het Griekse eiland Korfoe en reisde
in zijn jonge jaren met zijn vader, die bij
Shell werkte, mee naar Afrika, Azië en Enge
land. „Ik heb veel landen geproefd, gevoeld
en geroken, en overal kwam ik landkaarten
en aüassen tegen. Ik weet nog heel goed dat
ik Biafra opzocht in de atlas toen daar hon
gersnood heerste en ik wilde precies weten
hoe het zat in Bangladesh na de afscheiding
van Pakistan. Later, toen ik een jaar of 25
werd en ik zelf ging reizen, begon ik kaarten
en aüassen te verzamelen."
Het gaat hem niet om peperdure, histori
sche exemplaren.Als ik er een tegenkom
van Blau en ik kan hem betalen, laat ik hem
natuurlijk niet liggen, maar de financiële
waarden interesseren me niet. Het liefst heb
ik gewoon de atias van 'gisteren'". Waarom
aüassen? „Omdat ze zoveel achtergronden
prijsgeven. Heb je een vraag naar aanleiding
van het nieuws, of een persoonlijke ervaring
dan biedt de aüas vaak een antwoord."
Hij zou een koninkrijk geven voor een actu
ele kaart van Grozny, de hoofdstad van Tsje
tsjenië. „Die stad ligt helemaal in puin, we
lezen er reportages over in de krant of krij
gen beelden te zien op televisie, maar ik zou
dolgraag een plattegrond van die stad willen
met informatie over de bevolkingsaantallen,
de stadskernen, de gebieden waar de Rus
sen actief zijn. Dat soort dingen zouden
voor mij het beeld compleet maken."
Hij realiseert zich dat dergelijke informatie
te vinden is op militaire kaarten die uit stra
tegische overwegingen niet aan de buiten
wereld worden prijsgegeven. Met enige gêne
biecht hij op 'slagveldtoerist' te zijn. De
Normandische stranden, waar in 1944 de
geallieerde troepen landden, staan nog op
de verlanglijst. Hij wijst de verslaggever op
een Duitse atlas uit 1933, waarin een groot
aantal Poolse en Tsjechische plaatsnamen
zijn doorgestreept en vervangen door Duitse
equivalenten, of een Grieks exemplaar
waarin het 'Joegoslavische' deel van Mace
donië (Skopje), dat door Griekenland niet
wordt erkend, naamloos wordt gelaten.
„Heel dierbaar voor mij zijn een paar atlas
sen uit 1880", vertelt Weenink. „Daaruit
blijkt dat de geschiedenis zich vaak herhaalt.
Daarop vind je bijvoorbeeld landen die toen
zelfstandig waren zoals Bosnië, maar ook
gebieden in Roemenië en Hongarije. Later
werden ze ingelijfd in grotere staten en
hoorde of wist je in feite niet van hun be
staan. Tegenwoordig duiken ze allemaal
weer op."
Er is niet één volledig betrouwbare atlas te
vinden, stelt hij. „Ze zijn allemaal gekleurd
door de politieke situatie, of er staan sim
pelweg fouten in als gevolg van slordighe
den." Peter Weenink vermoedt dat de atias
en de landkaart de concurrentie van het in-
Foto: Ton Kastermans
ternet zullen weerstaan. „De gemiddelde
kaart op internet is relatief slecht. Surfen op
internet is best handig als je even snel wilt
zien hoe je bijvoorbeeld naar mijn huis
moet komen, maar wie de stad Soest wil
verkennen, kan veel beter een gedetailleerde
kaart kopen."
