Cultuur Kunst
Van rauwe bluesmuzikant tot familieman
vidre
e goede en de
lechte weduwe
Portugese dichter centraal op vierde poëziemanifestatie
'Degelijke liedjessmid' kiest
voor volgeplamuurde sound
Bijzondere
tekeningen
voor Teylers
Vraagtekens bij financiering Hermitage
ERDAG 9 JUNI 2001
23
ideroosjes
ledkoper
wijk - De Limburgse punk-
Ij De Heideroosjes is boos
latenzaken die hun nieuwe
ast Forward' voor meer
35 gulden verkopen. De
cers hanteren dat bedrag
dviesprijs, juist om de kos-
voor de fans laag te houden.
I platenmaatschappij ver-
ipt de cd ook voor een lagere
kaan de platenzaken. Win
ers lappen de adviesprijs
[hun laars en berekenen
p een 'gebruikelijke' prijs
rond de 40 gulden. Op de
iite van de band hebben de
cers bij wijze van protest
ijst gepubliceerd van zaken
'ast Forward wel voor 35
(en verkopen.
istin Hoffman
eisseert film
)EN - De Amerikaanse ac-
Dustin Hoffman gaat voor
rerst een film regisseren.
>aat om een bewerking van
iriller Personal Injuries,
man speelt zelf in de film
rorrupte advocaat. Het
[Personal Injuries is ge-
even door Scott Turow, die
bekend is van Presumed
cent.
irmaal speelt
Boskoop
[oop - De Achterhoekse
groep Normaal heeft Bos-
uitgekozen voor zijn enige
:ert in het westen van Ne-
md. Op vrijdag 15 juni
lt de band op het ITC Ter-
te Hazerswoude-Boskoop,
•rband met de mkz-crisis
1 Normaal andere concer-
noeten verplaatsen naar
tajaar. De poorten gaan
agopen om 20.00 uur.
ten zijn onder andere ver
baar bij VW Boskoop of te-
tisch via nummer 0172-
83.
aanse prijs voor
ris Lessing (8i)
iDO - De Spaanse Prins van
irië-ptijs voor literatuur is
aar toegekend aan de Britse
pjfster Doris Lessing. De
'faoemde de 81-jarige
pjfster van onder meer ro-
iis eri toneelstukken een
jder voor vrijheid' en roem-
het name haar onvermoei-
inzet voor de Derde We-
Nick Cave krijgt met gefluister de zaal stil
BERLIJN CPD
Zanger Nick Cave is voor twee
optredens even terug in de
Duitse hoofdstad. Voor de deu
ren van de Columbiahalle in
Berlijn verzamelt zich op de
warme mei-avond een bont ge
zelschap. Strak in zwart pak ge
klede dertigers en veertigers
zijn er, maar ook zwaar opge
maakte mannen en vrouwen
met getoupeerde, zwartgeverf
de haren. Het lijkt een reünie
van anarchisten uit begin jaren
tachtig, kringen waarin ook de
toen in Berlijn wonende Nick
Cave zich regelmatig liet zien.
In de zaal loopt de tempera
tuur snel op. Als de zaallichten
uitgaan en Caves begeleidings
groep The Bad Seeds opkomt,
breekt een hels gejoel los. Plots
staat Cave, lang en mager, zelf
op het podium, in zwart pak
met stropdas. Vijf passen naar
rechts, vijf passen naar links en
drie naar voren. 'Where is Mo-
na?...she's long gone', zingt hij
en The Bad Seeds vallen in.
'Oh My Lord' komt er gedre
ven uit, met The Bad Seeds
zwoegend en stompend in het
spoor van Cave. De Australiër is
echter niet best bij stem. Zijn
inzet voor het duet met gitarist
Blixa Bargeld in 'The Weeping
Song' moet hij even laten lopen
omdat er niet meer dan een
schor gekras komt. Hij kan er
om lachen. Met zijn gefluister
aan het eind van 'God is In The
House' krijgt hij de zaal stil. Na
drie toegiften is het voorbij. Hij
zwaait nog een keer naar de
zaal en is weg.
Berlijn lijkt een apart plekje te
hebben in het leven van Nick
Cave. Begin jaren tachtig strijkt
hij met zijn band The Birthday
Party neer in West-Berlijn, na
dat hij in Amsterdam diep on
der de indruk is geraakt van een
concert van Einstürzende
Neubauten. In krakerskringen
rond de groep Die Haut en
Einstürzende Neubauten vindt
Cave de vrijheid die hij zoekt.
Het betekent het einde van The
Birthday Party, dat niet meer
aan de extreme verwachtingen
kan voldoen. Uit de restanten
van zijn oude groep formeert
Cave The Bad Seeds, met onder
meer Blixa Bargeld en zijn oude
maatje Mick Harvey. Met hen
neemt hij in 1984 zijn eerste so-
lo-cd 'From Here To Eternity1
op.
Inmiddels, zeventien jaar la
ter, heeft Cave zijn twaalfde so-
lo-cd uitgebracht: 'No More
Shall We Part'. Uit het interview
dat door zijn platenmaatschap
pij op cd is meegeleverd, blijkt
dat Cave (1957) een rustige,
weloverwogen pratende man is
geworden voor wie muziek een
dagelijkse job is. In zijn woon
plaats Londen heeft de voorma
lige 'Black Crow King' zelfs een
kantoor waar hij elke ochtend
arriveert, zich achter een hon
derd jaar oude Steinway-piano
zet en begint te componeren.
Hij huwde vorig jaar het foto
model Susie Bick die afgelopen
najaar beviel van een tweeling.
,,Het is een goede periode in
mijn leven", zegt Cave op de
cd. ,,Ik hou erg van mijn vrouw
en heb mooie kinderen. Ik heb
nu zelfs een kleine verzameling
vrienden. Dat zijn belangrijke
dingen voor me." Cave als fa
milieman. Het is even wennen.
De laatste tijd luistert Cave
weer naar de rauwe blues en
rock van zijn oude band The
Birthday Party. Hij moet wel,
want de platenmaatschappij
brengt binnenkort sessies uit
voor het BBC-programma van
John Peel. Het blijkt geen straf
voor hem te zijn. „Die tapes
zijn erg goed. Ik was haast ge
schokt. We hadden echt een
heel goede sound."
Zijn solo-cd's zijn rustiger.
Aanvankelijk is er nog een dui
delijke invloed hoorbaar van
Amerikaanse country en blues.
Later lijkt hij meer te worden
beïnvloed door Europese mu
ziek. Cave zet zich ook aan een
boek: 'And the ass saw the an
gel' (vertaald als 'En de ezelin
zag de engel'). Met zijn Bijbelse
en archaïsche taalgebruik is het
werk haast niet om door te ko
men. Het verlangen naar religi
euze troost en verlossing speelt
een grote rol in deze van schuld
en boete doortrokken roman,
die doet denken aan het werk
van William Faulkner.
Eind jaren tachtig met zet hij
met Tender Prey (1988) een
verrassende ontwikkeling in.
Las Vegas-invloeden doen zich
gelden en Cave profileert zich
zelfs als crooner, een smartlap
zanger. Het thema-album over
moord, Murder Ballads (1996),
waarop Cave zingt met onder
meer Shane McGowan en Polly
Harvey, wordt verrassend ge
noeg Caves meest succesvolle
album en levert met 'Where
The Wild Roses Grow' (met Ky-
lie Minoque) zelfs een hit op.
The Boatmans Call (1997) is
een melancholieke, sombere
plaat waarop Cave zijn stukge
lopen relaties verwerkt. Onder
meer die met rockster Polly
Harvey, de vrouw met de
'crooked smile and a heart sha
ped face'.
Dan valt Cave creatief gezien
in een zwart gat. Anderhalf jaar
lang krijgt hij geen noot op pa
pier, maar dankzij 'het bureau'
en echtgenote Susie Bick, alom
aanwezig op de nieuwe cd,
wordt 'No more shall we part'
toch een prachtige, typische
Cave-plaat die hem terecht op
nieuw in het middelpunt van
de aandacht zet. Onlangs zei hij
dat hij graag wil dat zijn oeuvre
eruit zou zien als dat van Bob
Nick Cave bewondert artiesten, die ondanks het ouder worden hun waardigheid behouden en zich steeds
weer weten te vernieuwen. Foto: GPD
Dylan, Leonard Cohen, Neil
Young en Van Morrison. Arties-
ten die het ondanks het ouder
worden lukt hun waardigheid
te behouden en zich steeds op
nieuw weten te vernieuwen.
Daar lijkt Cave nu al in ge-
Nick Cave The Bad Seeds,
Grote Zaal 013, Tilburg (uit
verkocht), maandag 11 juni,
20.30 uur.
LEIDEN COEN POLACK
De Portugese dichter Fernando
Pessoa (1888-1935) staat cen
traal op de poëziemanifestatie,
die dinsdag 12 juni voor de
vierde keer in Leiden wordt ge
houden. Vanaf 19.30 uur dra
gen vijftig sprekers op de
Koornbrug (over de Nieuwe
Rijn) gedichten van Pessoa voor
met als hoogtepunt van de
avond een integrale voordacht
van het 900 verzen tellende
'Ode van de zee'. De manifesta
tie wordt georganiseerd door
Stichting Tegen-Beeld, bekend
van de muurgedichten in Lei
den.
Het programma wordt inge
leid door August Willemsen,
vertaler van Pessoa's werk. On
der de sprekers bevinden zich
prominente Leidenaren als Ste
ven Engelsman, Vincent Icke,
Jetteke Bolten, Rudy Kous
broek, Ilja Leonard Pfeijffer en
Alexander Pechtold. De eerste
gedichten worden afwisselend
in het Nederlands en het Portu
gees voorgedragen door burge
meester Postma en de ambas
sadeur G. Santa Clare Gomes
van Portugal. Tijdens de twee
pauzes in het programma zingt
Monica Triga Portugese fado's.
Ze vertolkt de levensliederen
onder begeleiding van een ac
cordeonist en gitaristen.
Fernando Pessoa wordt wel
gezien als vier dichters in één
persoon. Behalve onder zijn ei
gen naam publiceerde de dich
ter ook onder de namen Alberto
Caeiro, Ricardo Reis en Alvaro
dos Campos. Deze vier dichters
hadden, ook al waren ze allen
dezelfde persoon, ieder een ei
gen stijl.
Het werk van Caiero en Dos
Campos wordt vaak geken
merkt door een vrije versvorm,
met toch diverse verschillen in
toon. Reis dichtte metrisch,
maar zonder rijm en het werk
van Pessoa zelf is bijna altijd rij
mend en sterk metrisch. Van al
deze 'Pessoa-varianten' is tij
dens de poëziemanifestatie
werk te beluisteren.
HAARLEM AART VAN DER KUUL
Teylers Museum in Haarlem
heeft een bijzondere collec
tie tekeningen van oude
meesters gekregen. De 21 te
keningen, stammend uit de
late vijftiende eeuw tot en
met de periode rond 1900,
zijn afkomstig uit de nala
tenschap van de beroemde
Haarlemse verzamelaar en
bankier Franz Koenigs
(1881-1941). Deze nalaten
schap vormde de zogeheten
'tweede collectie Koenigs'.
Onder de bladen die nu
geschonken zijn aan Teyler
bevindt zich werk van Vero
nese, Watteau en Tiepolo.
De kern van de schenking
bestaat echter uit een groep
negentiende-eeuwse Franse
meesters onder wie David,
Delacroix en Corot, en de
impressionisten Manet, Pis-
arro, Degas en Toulouse-
Lautrec. Van geen van deze
Franse meesters had het
museum tot nog toe tekenin
gen in zijn bezit.
De schenking kwam tot
stand via de bemiddeling
van de beëdigd taxateur en
expert en adviseur schilderij
en en tekeningen, Hans Ver
beek. Een keuze uit de aan
winsten wordt getoond in de
expositie 'Belangrijke aan
winsten tekenkunst 1984-
2001. Afscheidstentoonstel-
ling directeur Eric Ebbinge'.
Deze expositie opent op 16
juni en duurt tot en met 7
oktober en is te zien in het
Prentenkabinet van het mu
seum.
Een groot deel van de Koe
nigs collectie kwam via ha
venbaron D.G. van Beunin-
gen in Rotterdam terecht.
Die bracht de werken onder
in de verzameling van het
mede door hem opgerichte
Museum Boijmans Van Beu-
ningen. Een deel van die ver
zameling is verloren gegaan
doordat Van Beuningen ze
tijdens de bezetting aan
Duitsers verkocht.
Een ander - kleiner - deel
bleef in het bezit van Koe
nigs zelf, die met Van Beu
ningen bleef verzamelen. Op
deze wijze ontstond de zoge
heten 'tweede collectie Koe
nigs', die na het overlijden
van de verzamelaar aan zijn
erfgenamen verviel.
(i'crlcven na de dood' in 17de eeuws Leiden
gezin als hoeksteen van de
enleving, het zou zo een
jagneleus van een wille-
ige politicus van het CDA
nen zijn. En het begrip 'her-
dende weduwe', zou dat
zo ontsproten kunnen zijn
de vrouwenbeweging in de
i zestig van de vorige eeuw?
zóu kunnen, maar niets is
der waar. De wortels van
e 'moderne uitdrukkingen'
tn al in de zeventiende
k zo blijkt uit het boek
■leven na de dood. Wedu-
i in Leiden in de Gouden
iv' van historica Ariadne
nidt. Binnenkort ligt het in
oekhandel.
et leven van weduwen in
len verschilde niet heel erg
dat in andere delen van de
imalige republiek. Toch ligt
euze voor Leiden volgens
nidt voor de hand omdat
leutelstad in de zeventiende
w in grootte de tweede stad
het land was. Daarbij werd
Leidse economie beheerst
r de textielindustrie, waarin
1 vrouwen werkzaam waren,
vele instellingen en institu-
zijn archieven uit die tijd
aard gebleven. Weduwen
en daarin een eigen plaats
ibben verworven,
ie raar kon het lopen in het
w van een getrouwde vrouw
—toe Gouden Eeuw. Het ene
nent werd haar, op grond
geestelijk onvermogen, het
uur over haar gezin ont-
i- Een vrouw in de zeven
de eeuw was altijd 'de echt-
ote van of dochter van'. De
Duwde vrouw stond zelfs
er voogdij van haar man.
de dood van haar echtge-
t verkeerde zij als weduwe
ter in een geheel andere en
tveel sterkere positie. 'Plot-
^g was zij gezinshoofd en
z'j bijvoorbeeld als partij in
I2,i rechtbank verschijnen en
ze het beheer over haar ei
gen goederen. In officiële docu
menten uit die tijd dook de we
duwe opeens op. Haar nieuwe
status was kennelijk het ver
melden waard.
Was de anonieme, achter
haar man schuilgaande echtge
note, nu zij weduwe was op
eens veel slimmer en verstandi
ger geworden in de ogen van
haar medeburgers? Nee, zo
blijkt uit de studie die Schmidt
maakte van Leidse gerechts
stukken, belastingarchieven,
volkstellingen en notariële ar
chieven. Er was e?n belangrijke
andere reden, waarom de we
duwe zo'n prominente plaats
kreeg en dat was haar gezin.
Dat gezin gold destijds als
hoogste goed. Schmidt heeft
het in haar studie dan ook over
het kerngezin. Om te zorgen
dat het 'gebroken' gezin niet
uiteen zou vallen, kreeg de we
duwe privileges, die haar man
ook had gehad.
In veel gevallen betekende
het dat zij het bedrijf van haar
overleden echtgenoot mocht
voortzetten. Zij moest daarvoor
wel speciaal toestemming vra
gen aan het Leidse Gerecht. Of
haar verzoek werd ingewilligd,
hing af van de aard van het
werk dat haar man tijdens zijn
leven verrichtte. Was hij een
professor of vergaarde hij eer
en roem op grond van zijn ver
stand, dan viel er voor de we
duwe geen eer te behalen. In
dat geval liep de weduwe, die
als getrouwde vrouw nog tot de
elite van de Leidse maatschap
pij behoorde, kans om te ver
vallen in armoede. Maar ging
het om een bakkerij, waar zij
zelf ook in had meegewerkt, of
een ander ambachtelijk beroep,
dan lagen er wel degelijk kan
sen om in haar eigen onder
houd te blijven voorzien.
Toch hadden veel weduwen
het niet gemakkelijk. In 1622
werd dertien procent van de
huishoudens gevoerd door we
duwen. Een kwart van die we
duwehuishoudens stond gere-
MUZIEK RECENSIE
HANS KEUZERS
ConcertErwin Nyhoff. Gezien: 1/6, LVC, Leiden
Wie kent Erwin Nyhoff nog? Weinig mensen in
Leiden gezien het handjevol mensen dat gister
avond het concert van de ex-frontman van de
Prodigal Sons in het LVC bijwoonden. Je vraagt je
onmiddellijk af waarom de zanger niet onder zijn
meer bekende groepsnaam is doorgegaan. The
Prodigal Sons maakten met het album 'Wine of
Life' in '93 een heerlijke Amerikaanse georiën
teerde rockplaat waarvan vooral de single 'You
still think' tot de internationale klasse behoorde.
Een flink aantal jaren heeft Nyhoff aan de kant
gestaan en met het toepasselijke 'Take you time'
voegt hij, na het uiterst tegenvallende album 'In
the eye of a stranger' van 1995, een nieuw meer
uitgebalanceerd hoofdstuk toe. Liedjes schrijven
kan de langharige zanger zonder enige twijfel.
'Take your time' en Love comes tumblin down'
zijn als start van een optreden op zichzelf prima
nummers, maar het is alleen jammer dat hij zo
vaak kiest voor een standaard opbouw met een
volledig volgeplamuurde wall-off-sound. Maar
heel zelden doorbreekt Nyhoff dat patroon. Er is
al vroeg in de set die wereldsingle "You still think'
en 'Empty Highway' is wel een oubollig rockertje,
de toegevoegde slide vergoedt veel. Don't chan
ge' wordt opgedragen aan Nyhoffs moeder en en
het ademt de geest van de Travelling Wilburys
uit. Niet geheel toevallig want Richard Doll de
producer van het album van Erwin Nyhoff zat
ook achter de knoppen bij de superformatie van
begin jaren negentig. Snakken doe je na een half
uurtje naar een ander arrangement. Gooi eens
een beetje dynamiek in die nummers wil je Erwin
Nyhoff toeroepen na al weer een song in klassie
ke volle vorm. De single komt in juni uit en mis
schien kan de formatie juist met 'What's been
said and done' nog scoren. Spetterend is de solo
tijdens dat nummer en de zang van Nyhoff klinkt
hemels. Toch moet de degelijke liedjessmid met
voorliefde voor het traditionele Amerikaanse
werk maar eens flink de bezem halen door zijn
arrangementen. Na zoveel jaren wachten zou je
van Nyhoff wat meer inventiviteit verwachten.
AMSTERDAM ANP
Emerentia Banning, hier afgebeeld op een schilderij uit 1626 van de hand van J. A. van Ravesteyn (afkomstig
uit het depot van De Lakenhal), was een schatrijke Leidse weduwe. Foto: Henk Bouwman
gistreerd als arm. Daarbij
moesten ze ook nog eens op
boksen tegen alle vooroordelen
die rondom hun burgerlijke
staat de ronde deden. Zo blij
ken er in de kluchten uit die tijd
duidelijke ideeën te bestaan
over wie 'de weduwe' was en
hoe zij zich diende te gedragen.
Het komt er op neer dat er
twee soorten weduwe 'beston
den', de goede en de slechte.
De goede was bedroefd en
vroom en leidde een terugge
trokken leven. De slechte daar
entegen was vrolijk en wellus
tig. Zij verleidde, misleidde en
misbruikte haar macht en kapi
taal, zo wilden de schrijvers van
kluchten althans doen geloven.
„Nee, een dochter met eer, al
is ze zonder geld, word bij mij
boven de rijkste hoer gesteld"
schreef Hendrik van Halmael in
zijn blijspel 'Het schijnheilige
weeuwtje' over een weduwe die
men uit een hoerenhuis had
zien komen.
In werkelijkheid stond de we
duwe in een hoger aanzien. In
huwelijksovereenkomsten werd
haar positie, na het eventuele
overlijden van haar man, als ge
zinshoofd veiliggesteld. Ook het
erfrecht was sterk gericht op
het gezin. In Leiden, in het
Plakkaatrecht van 1599, zelfs
nog sterker dan in het landelij
ke recht. De belangen van de
weduwe en haar gezin gingen
boven die van eventuele bloed
verwanten.
De Amsterdamse Kunstraad zet
vraagtekens bij de financiering
van de Hermitage aan de Am-
stel, de dependance in Amster
dam van het wereldberoemde
museum in Sint Petersburg. De
raad wil dat er een onderne
mersplan ter tafel komt waaruit
blijkt dat er een sluitende be
groting is. Pas dan mag de ge
meente het licht op groen zet
ten.
De stichting Hermitage aan
de Amstel heeft Amsterdam ge
vraagd om 25 miljoen gulden.
Dat geld is bedoeld voor de ver
bouwing van het beoogde on
derkomen, de gebouwen Am-
stelhof, die in totaal 86 miljoen
gulden kost. De Nederlandse
Sponsor Loterij heeft daarvoor
reeds 30 miljoen gulden toege
zegd. Verder heeft de stichting
de gemeente gevraagd om een
jaarlijkse exploitatiesubsidie
van 1,2 miljoen gulden.
Volgens de Kunstraad, die
wel positief is over de subsidie
aanvraag, vertoont de begroting
gaten en is de dekking 'verre
van rond'. De raad schat dat de
Nederlandse Hermitage voorlo
pig jaarlijks 2,5 tot 4 miljoen
gulden tekort komt. De raad
maakt zich daarbij nóg eens
zorgen over eventuele over
schrijding van de bouwkosten
gezien de 'vaak snel oplopende
kosten' bij andere bouwplan
nen in de hoofdstad.
De stichting Heonitage aan
de Amstel wil varaP2006 kunst
uit de collectie van het Russi
sche museum laten zien.
Hardglazen deuren
i Glazen meubelen
Spiegel
Motiefstralen
VORMGEVER VAN
GLAS EN SPIEGELS
Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
i Alles uit eigen atelier Telefoon: 071 -521 8055