Veel werk aan de winkel
Rijp en Groen
Cyclaam ontdaan van stoffig imago
Terecht standbeeld
voor Jac. P.
Thijsse
Bloem
van de zon
mm
VRIJDAG 11 MEI 2001
960
REDACTIE. RIEN POLDERMAN 023
De tuin in mei
utÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊOÊÊsm
U Z Z E L
Cryptogram
Horizontaal: 1Deze ruimte verdient beter (6); 7. Voor een rondje komt de feeks op de
dansvloer (5); 8. Verzamelt weer op z'n akkertje (5); 9. In de richting van de beurs (5);
10. Licht op om erop te gaan! (4); 11Een van de ledematen van een vrucht (6);
12. Ook Sartre zat dikwijls bij het café (6).
Verticaal: 2. Intriges komen niet aangekondigd (5); 3. Ruimte voor een verleidelijke vis
(6); 4. Die rivier geeft vaart aan een boom (6); 5. Hier is een schoonheid in het spel (4);
6. Orgaan van een gemelijk persoon (8); 10. Maak 's een stevig vuurtje (4); 11. Geen
wakkere energie (3).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1. Erna; 5. och; 7. gepland; 10. lp; 12. pek; 14. go; 15. Aida; 17. raam;
19. ar; 20. ia; 21. zone; 23. elle; 25. ah; 26. lol; 28. er; 31. triolet; 33. Eva; 34. vlo.
VERTICAAL: 2. Mg; 3. aet; 4. slee; 5. ons; 6. cd; 8. platzak; 9. lomperd; 11. pi; 12. parel;
13. kriel; 14. ga; 16. dan; 18. aal; 22. oh; 24. Ie; 27. opoe; 29. tra; 30. lev; 31. tv; 32. tl.
HET WEER
Mei steekt juni naar de zomerse kroon
Mei houdt van de zomer en de zomer
houdt van mei! Gedurende de afgelopen 13
jaar (1988-2000) is het kwik in De Bilt op 61
dagen (15 procent van het totale aantal)
opgelopen tot 25 graden of hoger. Op
maandbasis betekent dat gemiddeld vijf
zomerse dagen.
Hoewel het om nog geen halve normaalpe
riode gaat (een normale vergelijkingsperio
de duurt 30 jaar) lijkt hier duidelijk sprake
te zijn van een structurele ontwikkeling.
Om die reden kunnen we stellen dat de
bloeimaand de zomermaand juni naar de
kroon steekt. De maand van de zonnewen
de komt namelijk niet verder dan gemid
deld vier zomerse dagen. Over de afgelopen
13 jaar bleef juni maar liefst 8 keer op 4 of
minder zomerse dagen steken. Juni is dus
bepaald geen grootgrutter in vijfentwinti
gers.
Gisteren was het officieel de eerste zomerse
dag van het nieuwe millennium. Van
woensdag kon je dat ook zeggen, maar dat
werd niet door het KNMI vastgesteld. In De
Bilt werd het maximaal 25,3 graden en in
onze regio kwam Schiphol uit op 25,7 gra
den en Nieuw-Vennep 25,9 graden.
De afgelopen jaren werd het in De Bilt voor
het eerst zomers op 5 mei (2000), 27 mei
(1999), 9 mei (1998) en 16 mei (1997). In
1995 en 1996 beet april de spits af. De hoge
temperaturen werden bereikt bij onafge
broken zonneschijn. Het uitmuntende zo
merweer duurt voort maar morgen dringt
wel een fractie minder warme lucht tot on
ze streken door. Toch wordt het nog wel
zo'n 24 graden.
Het weerbeeld kenmerkt zich opnie
door veel zon en er waait een zwak!
matige oost tot noordoostenwind.
zondag is het nog warm met weer n
tot boven de 25 graden. Na het weel
neemt de kans op een enkele bui to
gaat de temperatuur geleidelijk oml
Na plaatselijk 26 graden in het zuidi
Zweden is het gisteren in vrijwel gel
Noord-Europa sterk afgekoeld. Alle
het zuiden van Noorwegen en Zwei
kwamen nog temperaturen boven
graden voor. In Lapland vielen sne<
en bij middagtemperaturen rond lo
graden.
JAN VISSER
steentjes, gekleurd glas of ander
materiaal toe te voegen."
Wat de meeste mensen niet we
ten is, dat de cyclaam het ook
buiten goed doet. ,,Die moge
lijkheid ontdekten we zo'n twee
jaar geleden door contacten
met onze afnemers in Duits
land. Hier wordt de plant veel
vuldig gebruikt voor grafwerk.
Wij zagen meteen de potentie
hiervan en zijn bij ons bedrijf
met een proef begonnen."
Het resultaat was boven ver
wachting. Zelfs bij een paar gra
den vorst deed de plant het uit
stekend. Het leek wel of ze rij
ker bloeiden dan ooit. „Boven
dien bleek de cyclaam prachtig
te combineren met zomergoed
en vaste tuinplanten. Ook com
binaties van de verschillende
types cyclamen leveren boeien
de plaatjes op.
De plant moet zich weer popu
lariteit verwerven. De gebruiks-
en sierwaarde is nog niet zo be
kend en de concurrentie van
andere planten is groot. Daar
moet de cyclaam zich zien tus
sen te wringen. Maar wie hem
eenmaal als buitenplant heeft,
raakt er snel aan verknocht."
Om de prijs hoeft de consu-
Een schaal met cyclamen. Foto:GPD
ment het niet te laten. De aller
kleinste cyclamen kosten tus
sen de twee en drie gulden.
Voor een fors exemplaar moet
om en nabij een tientje worden
betaald. De beste standplaats is
halfschaduw. De cyclaam
wordt ih conditie gehou
door om de twee weken
mesten. Dode bloemen
deren bevordert een rijk
bloei.
HENNIE TftLENS
In boeken met oude sagen
en legenden over planten
zoek je tevergeefs naar iets
over de zonnebloem. Onze
folklore gaat immers terug
naar lang vervlogen tijden
en toen was de zonne
bloem in Europa niet be
kend. De zonnebloem heb
ben we evenals veel andere
planten te danken aan Co
lumbus die
volgens de ge
schiedenis
boekjes Ameri
ka heeft ont
dekt. Daar, in
Noord Ameri
ka, gloeide en
groeit de Heli-
anthus an-
nuus, zoals de
eenjarige zon
nebloem in
het Latijn ge
noemd wordt,
volop.
Behalve de
overbekende
eenjarige Heli-
anthus zijn er
ook een aantal
meerjarige
soorten, maar
wij willen het
hier hebben
over de plant
die het klaar
speelt om in een enkel sei
zoen twee of wel meer me
ter hoog te worden en een
bloem voort te brengen die
overduidelijk op een stra
lende zon lijkt. De bloem is
een composiet, samenge
steld uit heldergele lint-
bloemen en donkere buis-
bloemen.
Na de bevruchting door in
secten ontstaan dan de be
kende zonnepitten die rijk
zijn aan mineralen waaron
der het voor de mens
noodzakelijke zink evenals
veel vitamines. Bovendien
bevatten deze pitten veel
olie en vormen ze de
grondstof voor zonne
bloemolie die rijk is aan
onverzadigde vetzuren.
Wie zonnebloempitten wil
oogsten van eigen teelt
doet er goed aan om snel
wat zaad aan te schaffen.
Het is gemakkelijk verkrijg
baar en je weet in elk geval
dat het kiemkrachtig is en
bloemen in de gewenste
hoogte voortbrengt. Dat
kun je niet zeggen van
zonnepitten uit de reform-
handel. Die zijn bestemd
voor consumptie.
Het aardige nu is dat er
momenteel een groot aan
tal verschillend hoge zon
nebloemen in de handel
zijn. Een beetje goed gesor
teerde verkoper van bloe-
menzaden heeft zonne
bloemzaden in voorraad
die variëren in hoogte van
veertig centimeter tot twee
meter. Dat die twee meter
meer kunnen worden we
ten we uit allerlei verslagen
van wedstrijden onder het
motto: wie heeft de hoogste
zonnebloem gekweekt.
Zonnebloemen stellen vrij
weinig eisen
aan de grond
maar wel hoge
eisen aan de
plaats in de
zon. De aller-
zonnigste
plaats is net
goed genoeg.
Immers voor
de abnormaal
snelle groei is
heel veel licht
nodig. Verder
hebben de za
den een rede
lijke hoge
temperatuur
nodig om te
kiemen. Daar
om is het nu
de beste tijd
om in de volle
grond te zaai
en. Dat geldt
trouwens voor
de meeste
eenjarige bloemen die je in
de volle grond vooral niet
te vroeg mag zaaien.Is er
voldoende ruimte, zaai de
zonnebloemen dan op een
rij. Houd voor lagere soor
ten een onderlinge afstand
aan van ongeveer dertig
centimeter en voor hogere
ongeveer vijftig centimeter.
Leg veiligheidshalve telkens
twee pitten in de grond.
Komen ze inderdaad alle
bei op dan kun je er één
weggooien dan wel ver
planten en blijft het een
mooi gesloten rij. Uiteraard
moet het zaaisel goed
vochtig worden gehouden.
Ook tijdens de groei heeft
de zonnebloem voldoende
vocht nodig. Af en toe flink
wat compost op de voet
wordt op prijs gesteld. Als
de bloem bloeit kun je, net
als bij de zonnebloemvel
den in Frankrijk, zien hoe
de bloem zich de hele dag
naar de stand van de zon
richt.
Zodra het zaad gevormd is,
moeten wel maatregelen
worden genomen tegen
hongerige vogels, tenzij je
ze het lekkere hapje gunt.
Een stukje vitrage of dun
gaas is makkelijk rond de
grote bloem te binden. Het
geeft het zaad de kans rus
tig te rijpen.
GREET BUCHNER
geeft antwoord op
al uw tuinvragen
Bneven naar:
POSTBUS 507
2003 PA HAARLEM
Blijf alert, sla waarschuwingen
voor nachtvorsten niet in de
wind. In de periode 11 tot en
met 14 mei komen de IJsheili-
gen Mamertus, Pancratius, Ser-
vatius en Bonifacius langs met
matige (nacht) vorsten in hun
gevolg. Dat kan wel tot in juni
voortduren. Breng uw tuin in
veiligheid. Het heeft dus pas in
de tweede helft van deze
maand zin om eenjarigen in de
tuin te planten, bloembakken
op het terras te plaatsen of aan
het balkon te hangen. Tenzij ze
til- of verrolbaar zijn.
Wat doen we met de uitgebloei
de bolbloemen?
Tulpen en hyacinten worden
ontdaan van hun vruchtjes. U
kunt ze laten staan in de hoop
dat ze volgend jaar voor een
deel nog eens bloeien, wat
meestal een ijdele hoop is.
Meer zekerheid wat bloei be
treft, heeft u als u in de herfst
nieuwe bollen van tulpen en
hyacinten koopt. Vele soorten
narcissen kunnen bijvoorbeeld
onder struiken of in gras blijven
staan.
Leg een knoop in de nog groe
ne bladeren zodat nabije vaste
planten er hun vaak ferme bla
deren over uitstrekken. Die vas
te planten -waaronder heel wat
klimmende- kunt u al begin de
ze maand voorzien van steun
door er rijshout tussen te ste
ken wat van de gesnoeide ligus
ter komt (ontdaan van het blad
natuurlijk). Dit voorkomt dat
voorjaarsstormen hun tol eisen.
Wat later komen bij dit 'aanbin
den' binddraad en tonkinstok-
ken te pas. Monnikskap en rid
derspoor zullen u er dankbaar
voor zijn evenals de Clematis-
soorten, dahlia's en lathyrus.
Enkele weken geleden zijn de
zaailingen van de favoriete zo
merbloemen verspeend en in
potjes of kistjes uitgeplant. Nu
kunnen ze de derde week van
de maand naar buiten. Kies er
een vochtige dag voor. Voor de
meeste plantjes is een onderlin
ge afstand van twintig centime
ter voldoende maar de wonder
boom (Ricinus) eist wel een
meter.
Kies eens iets anders voor uw
balkonbakken zoals struik-mar
griet, heliotroop, lage afrikaan-
tjes, Felicia of fuchsia's. Zorg
ervoor dat de wortels in de pot
jes lekker nat zijn. Na een week
of vier mag er plantenvoedsel
door het water dat de planten
te drinken krijgen.
Midden mei is ook een goed
moment om de vijver van oe
ver- en waterplanten te voor
zien. Kies voor een kleine vijver
kleine waterlelies of dito gen-
tiaantjes. Worteltjes, bieten en
sla kunnen ook nu worden ge
zaaid. Sla kan om de drie weken
worden gezaaid zodat het hele
seizoen kan worden geoogst.
Er komen steeds meer hoekjes
vrij. Probeer eens eigen brocco
li. Peen en uien kunnen naast
elkaar worden geteeld. Dit
voorkomt wormstekigheid bij
peen en jaagt de uienvlieg op
de vlucht. Eind van de maand
kunnen de tomatenplanten die
in de vensterbank werden ge
kweekt of bij de kweker werden
gekocht, in de volle grond ver
der groeien. Koop wel zoge
naamde vollegrondsrassen. De
tomaten in de kas worden stel
selmatig 'gediefd' waarbij de
ongewenste spruiten uit de bla
doksels geknepen worden.
De beste tijd om stam- en stok-
bonen te zaaien, is de derde
week van mei. Op droge grond
komen ze vier centimeter diep,
op natte twee centimeter. Geef
ze vooral de ruimte: ongeveer
vijftien centimeter onderling,
eventuele rijen komen vijftig
centimeter van elkaar. In het
kuiltje legt men twee of drie
boontjes. Van het restant maakt
men de 'reservebank' om uitval
op te vullen.
Vruchtbomen die tegen een
muur of schutting groeien,
kunnen in droge perioden ge
brek aan water hebben, evenals
onlangs geplante nieuwe aan
winsten. Een leuke teelt is sui-
kermaïs in de koude kas. Drie
zaden in een zeven centimeter-
potje en twee cenitmeter grond
er op. In juni de plantjes in de
volle grond op veertig centime
ter afstand van elkaar zetten.
Suikermais kan absoluut niet
tegen nachtvorst. Als de kolven
rijp zijn kunnen ze gegeten
worden.
FRANS WEGMAN
Soms, bij het schrijven van dit
wekelijkse stukje, moet ik den
ken aan mijn illustere voorgan
gers en schrijvers van kranten
stukjes Heimans en Thijsse. De
ze namen behoren bij elkaar als
Van Gend en Loos, of Peek en
Cloppenburg. Maar Heimans
en Thijsse werkten lang niet al
tijd samen.
Heimans is bij mijn weten de
eerste die in Nederland een we
kelijks stukje over de natuur
schreef, in De Groene Amster
dammer, van oktober 1902 tot
zijn dood in 1914. Daarna nam
Thijsse het van hem over. Hij
schreef zijn wekelijkse column -
die toen nog gewoon 'stukje'
heette - van 1914 tot 1928.
Naast zijn stukjes schreef hij in
het begin van de vorige eeuw
een grote reeks Verkade-al-
bums die in reusachtige opla
gen op de markt kwamen. Van
bestsellers als 'Texel' en 'De
Bloemen en haar Vrienden'
werden meer dan honderddui
zend exemplaren verkocht.
Jac. P. Thijsse schreef in spreek
taal en dat is de reden dat zijn
boeken en artikelen nu, na
meer dan driekwart eeuw, nog
steeds zo leesbaar zijn. Hij was
één van de oprichters van de
Vereniging tot Behoud van Na
tuurmonumenten. Daarnaast
werkte hij mee aan de beroem-
de Flora van Heimans, Heinsius
en Thijsse, aan de hand waar
van de schoolkinderen vroeger
planten leerden determineren.
Ik denk er nog met afschuw aan
terug. Nooit kwam ik bjj de
juiste plantennaam uit. Wat
'kruiswijze bladstand' was, be
greep ik wel, maar pas tien jaar
later kreeg ik het 'onderstandig
vruchtbeginsel' onder de kniè.
Maar in zijn klantenstukjes is
Thijsse altijd begrijpelijk. Toen
vanochtend de eerste bloemen
van de ereprijs opengingen,
heb ik weer eens nagekeken
wat Jac. P. destijds in zijn weke
lijkse krantenartikel over die
plant schreef: „Ontroerend
mooi, de grote blauwe bloe-
menplekken in het hoge gras
van mei. 't Is een blauw dat in
onze flora zijn wederpart niet
heeft. Viooltjes, vergeet-mij-
niet, wikke, cichorei hebben al
le zeer mooie bloemen, maar
geen van hen heeft een blauw,
zo sterk en klaar, zo diep en
verbazingwekkend. Ieder jaar
zie ik de ereprijs met nieuwe
vreugd, ieder jaar begin ik van
voren af aan het bloempje op
nieuw te bestuderen en 't is om
de ereprijs dat ik ten slotte de
tuinman finaal zijn congé heb
gegeven, ofschoon ons ge
meentebestuur bij politieveror
dening er op aandringt dat ie
der zijn tuin behoorlijk in orde
houdt. Maar als die man in
april reeds het grasperk wil
maaien en rollen, hoe zal ik dan
in mei en juni bij de ereprijsjes
kunnen zitten?".
Het gemeentebestuur van Bloe-
mendaal heeft Jac. P. Thijsse
nooit beboet. Het erkende zijn
verdiensten voor de bescher
ming van de natuur en schonk
hem in 1925 als cadeau voor
zijn zestigste verjaardag een
stuk grond van twee hectare in
het Bloemendaalse Bos. Het
woord 'heemtuin' bestond nog
niet en Thijsse richtte zijn per
ceel in als een 'instructief plant
soen'.
Thijsse's Hof bestaat nu ruim
vijfenzeventig jaar en in al die
tijd is het plantsoen nauwelijks
veranderd. Ik was er vorig jaar
op een zonnige herfstdaj
nen op duingrond zijn O]
interessantst in het voorj
de orchideeën bloeien er
avonds de nachtegaal zir
Misschien was het late st
er de reden van dat ik de
bezoeker was van Thijsse
Ik zag wel ergens een boi
er liggen, maar gelukkigi
in geen velden of wegen
hovenier te bekennen, zt
in alle rust en weldadige
kon rondlopen.
Er was weinig veranderd
ik hier bijna vijftig jaar gr
als schoolkind verplicht i
zoek kwam. Er stond nu
standbeeld van Jac. P. Tl
in brons, dat ik mij nietv
vroeger herinner. Hij stoi
daar tevreden en ontspar
met één hand in de zakt
colbertjasje. En als er éér
schrijver over bloemen a
ten een standbeeld heeft
diend, dan is het Jac. P. 1
wel.
ROMKEVAN DE KAA
De cyclaam kampt met een ou
bollig imago. Ten onrechte,
vinden ze bij kweker Schone-
veld in Twello. Hier worden
verschillende types cyclamen
ontwikkeld, die het niet alleen
binnen op de vensterbank goed
doen maar ook buiten in pot of
tuin. En mooi te combineren
zijn met ander tuingoed.
Schoneveld is al vele jaren be
zig met het veredelen van de
cyclaam waarvan er jaarlijks in
ons land nog altijd zo'n een
miljoen worden gekweekt. Deze
oorspronkelijk uit Turkije stam
mende kamerplant roept een
beetje het beeld op van een be
jaardenhuis en een stoffige ven
sterbank.
Schoneveld kweekte vier typen,
elf kleuren en selecteerde op
knopdichtheid en rijke bloei.
En dat allemaal bij elkaar maakt
de cyclaam volgens woordvoer
der Joep van de Burgt van kwe
kerij Schoneveld weer helemaal
up-to-date. Schoneveld heeft de
plant door de keuze van speci
aal genetisch materiaal ook ge
schikt gemaakt voor het gebruik
buiten.
Inmiddels levert de kweker
tuincentra cyclamen die be
deeld zijn met de titel 'Super
Serie' in de formaten micro,
compact, midi en macro pastel.
De Twellose planten zijn te her
kennen aan een speciaal etiket
je. Volgens Van de Burgt is de
grote cyclaam die pontificaal
op de vensterbank pronkt, op
z'n retour. De huidige consu
ment zet liever een paar kleine
planten in groepjes bij elkaar.
En in mooie potjes, variërend
van zink en aardewerk tot glas.
De cyclaam op water doet het
volgens Van de Burgt eveneens
goed. De plant wordt niet als
waterplant verkocht, maar kan
door de consument zelf zonder
al te veel moeite op water wor
den gezet. „Dat gaat heel ge
makkelijk. Je haalt een cyclaam
uit de pot, schudt de aarde er af
en spoelt de wortels onder de
kraan schoon. Daarna kan de
plant op de vaas worden gezet
waarbij het waterniveau tot aan
de bol komt te staan. De deco
ratieve waai de kan nog worden
vergroot door aan het water
Antieke pot met vergeet-mij-nietjes. Foto:GPD
zaden voor zomer en zon
en bloemen en zomerse zonnebloemen,
zoek ze bij;
ISSIEp1 bloemendaal bw
rijksstraatweg wassenaar
Standbeeld van Jac. P. Thijsse in Thijsse's Hof te Bloemendaal.
Foto:GPD
