Toerisme
CIJFERS
SB ERICH TEN'
BINNEN MINUUT
NAAR 360
METER
o
UITSMIJTER
RDAG 20 JANUARI 2001
'q N-tower beheerst de skyline van Toronto.
Kampeerkampioen
In het januarinummer van de Kampeer Caravankampioen
wordt veel aandacht besteed aan kamperen in Frankrijk en
aan het onloochenbare feit dat slapen in een tent nog wel
eens praktische problemen kan opleveren. Om zo'n kampeer-
vakantie goed te kunnen voorbereiden, beantwoordt de Kam
peerkampioen tien praktische vragen. Verder behandeling
van het probleem: hoe ervaren moet je zijn voordat je met een
caravan kan gaan rijden alsmede een test (van de hand van
de Haarlemmer Ad van Aanholt) van de meest voorkomende
caravanluifeltypes. De Kampeer Caravankampioen kost
12,50 gulden.
Valkenburg
De gemeente Valkenburg heeft op een internet website aller
lei gemeentelijke gegevens op een rijtje gezet met daarbij na
tuurlijk ook veel toeristische informatie. Tevens bevat de site
(www.visitvalkenburg.com) een lijst van evenementen die dit
jaar in de stad aan de Geul worden gehouden.
IJsbeelden
Madurodam heeft afgelopen jaar 993.000 bezoekers getrok
ken, vergeleken met 1999 een groei van 21 procent. De stij
ging is onder meer te danken aan de grote belangstelling voor
de tentoonstelling 'Wereld in ijs'. Ook dit jaar komen er weer
achttien Chinese kunstenaars naar Den Haag om ijssculptu-
ren te maken. Beitelden en hakten ze vorig jaar gebouwen als
het Witte Huis en de Eiffeltoren, nu is het thema China. 'The
Magic of China' zoals de nieuwe expositie heet, duurt van 22
februari t/m 6 mei en vergt een investering van bijna ander
half miljoen gulden.
Vakantiehuizen
Zo'n 300 vakantiehuizen, appartementen en hotels staan be
schreven in de onlangs verschenen reisgids 'Het Andere
Spanje'. De woningen en hotels liggen onder meer in Andalu-
sië, het noorden van Spanje en op de Canarische eilanden.
Wie Spaans wil leren kan dat doen op een 14-daagse cursus
in Alpujarras (Granada).
Informatie: telefoon (0182) 58.02.50 en/of internet www.het-an-
dere-spanje.nl.
In de taal van de
oorspronkelijke
bewoners, de Huron-
indianen, betekent
Toronto 'een plaats
van samenkomst'.
Een betere
omschrijving is er
van de Canadese
stad aan het Lake
Ontario nauwelijks
te geven. De 19de en
de 21ste eeuw liggen
hier op een uurtje
afstand van elkaar.
En dat weer op nog
geen zeven uur
vliegen van
Nederland.
Het klinkt misschien oneerbie
dig, maar het gevoel is onmis
kenbaar - dit is als dineren
naast God.
Het is dan ook een niet-alle-
daags gebeuren om te eten op
360 meter hoogte in een restau
rant dat in anderhalf uur tijd
360 graden om zijn as draait en
waar tongstrelende gerechten
hand in hand gaan met een
adembenemend uitzicht. Het
is, alsof je voor een avondje op
proef bent in de hemel. Om
daarna in een glazen lift en bin
nen 58 seconden weer af te da
len naar de wereld der sterve
lingen. Terug op aarde sta je,
met een onbestemd gevoel in je
maag, nog wat onwezelijk na te
trillen midden in downtown
Toronto naast de CN Tower,
met 553 meter het hoogste ge
bouw ter wereld. Soms lijkt de
werkelijkheid verdacht veel op
een sprookje.
Een dag later nog maar een
keer omhoog dan om te genie
ten van dit panoramische uit
zicht dat behalve de stad To
ronto en omgeving ook het La
ke Ontario omvat alsmede de
skyline van Buffalo, gelegen aan
de andere kant van de grens, op
Amerikaans grondgebied.
Wend je de blik 180 graden
richting het binnenland van
Ontario, de provincie waarvan
De CN ToWer bepaalt de sky-line van Toronto. Logisch,
want met 553 meter en 33 centimeter is het het hoogste
gebouw ter wereld. Dë bouw van de Canadian National
Tower vergde 40 maanden, aan het project werkten 1500
mensen mee en de kosten van de communicatietoren be
droegen destijds 63 miljoen Canadese dollars. Het ge
bouw kwam in 1976 gereed.
Met 2 miljoen bezoekers per jaar is de CN Tower één van
de grote toeristenattracties van Canada. Het telt twee res
taurants, Horizons en het 360 Degrees. Deze hebben een
capaciteit van in totaal 700 gasten. Het 360 Degrees draait
in 72 minuten rond zijn as en werd pas drie jaar geleden
aan de toren bevestigd. Dat geldt ook voor het vermaak-
centrum met daarin een glazen vloer waarover je - seri
eus waar - kimt lopen om diep daar beneden, auto's als
dinky-toys te zien rijden. De lift doet er 58 seconden over
om je van boven naar beneden en van beneden naar bo
ven te brengen.
Aan de voet van de toren staat het Royal York Hotel, date
rend uit het begin van de vorige eeuw. Wat Huis ter Duin
is voor Noordwijk en het Kurhaus voor Scheveningen is
het Royal York voor Toronto - er hangt een grandeur die
doet denken aan de dagen dat Winston Churchill hier
verbleef, of de Britse koningin-moeder. Een jaar of zeven
geleden onderging het Grand Hotel met zijn 1300 kamers
een restyling die 100 miljoen Canadese dollar kostte. Be
kende figuren als Prince Charles, Lady Di, Prinses Mar
griet (jawel), Henry Kissinger, de Dalai Lama, Lech Wale
sa, Mikhail Gorbachev, Mohammed Ali, Raquel Welch,
Frank Sinatra, Dolly Parton en Andrew Lloyd Webber ver
bleven er. De goedkoopste kamer kost 149 dollar per
nacht. De Royal Suite is tien keer zo duur.
de stad Toronto met zijn 4 mil
joen inwoners het kloppend
hart is, dan liggen aan de hori
zon plaatsjes als St. Jacobs, El-
mira, Kitchener en Waterloo.
Daar waan je je in een compleet
andere wereld. Het is de wereld
volgens de Mennonieten. Waar
de klok 150 jaar geleden abrupt
is stilgezet. Om niet meer te
gaan lopen.
Mennonieten zijn volgelingen
van Menno Simons, de Neder
lander die ten tijde van de Re
formatie de doopsgezinde leer
predikte. Net als de Amish
(leerlingen van Joseph Amann)
trokken de Mennonieten in de
negentiende eeuw naar Ameri
ka om daar In the Land of the
Free hun godsdienstpraktijken
vrijelijk te kunnen uitoefenen.
Ze waren afkomstig uit Duits
land, Nederland, Rusland en
Zwitserland. Ze settelden zich
aaïivankelijk in Pennsylvania,
maar trokken omhoog naar Ca
nada toen de grond in het geïn
dustrialiseerde Pennsylvania
'op' raakte. Inmiddels wonen er
in Ontario zo'n 28.000 Menno
nieten. De meeste zijn boeren.
Michael Jordan
Hoewel tegenwoordig veel
Mennonieten met hun tijd
meegaan, leeft een aanzienlijk
aantal een simpel leven dat ge
heel in dienst staat van God en
is gebaseerd op oude wetten en
tradities die teruggaan tot ver
voor de industriële revolutie.
Die zogenaamde Old-order-
Mennonites zijn wars van de
moderniteiten die horen bij de
21ste eeuw. Ze hebben geen
electriciteit, geen radio of tv,
geen telefoon, geen kranten en
geen auto's. Ze bewerken het
land met (vier) echte paarden
krachten en sturen hun kinde
ren naar eigen scholen. Vanwe
ge het leven achter die omhei
ning hebben deze kinderen
géén enkele weet van wat zich
honderd kilometer verderop in
downtown Toronto allemaal af
speelt. Nike en Coca-Cola?
Nooit van gehoord. Michael
Jordan? Wie is dat?
Joziah en Almyda behoren niet
tot de harde kem van Old-or-
der-Mennonites. Anders kwam
je überhaupt niet bij ze over de
vloer. Ze hebben een tractor en
telefoon en de melk van de
koeien wordt gekoeld middels
een aggregaat. „Maai- verder
gaan we niet", zegt de vrouw
des huizes in het Pennsylvania-
Dutch, de taal waarvan de
Mennonieten zich onderling
bedienen en die nog het meeste
lijkt op het Schwabisch dialect
van het Duits. Ze laten mond
jesmaat toeristen uit Europa in
de keuken toe om hun huisge-
maakte producten zoals quilts
(spreien) en Maple-stroop aan
de man te brengen. En goed,
omdat u het vraagt, een tipje
van de sluier op te lichten.
In afwisselend Engels en Penn
sylvania-Dutch vertelt de vrouw
des huizes dat de kinderen van
hun zesde tot hun veertiende
naar school gaan en daar taal
en rekenen leren. Andere vak
ken zoals geschiedenis en aard
rijkskunde zijn niet relevant
voor een Mennoniet. Het verle
den is geweest, de toekomst is
in Gods hand en de wereld is
gereduceerd tot de eigen boer
derij en de boerderijen daarom
heen. De meisjes helpen in de
huishouding, de jongens op het
land. Op hun 21ste mogen ze
trouwen, vanzelfsprekend met
een telg uit een andere Menno
nieten-familie. De zoons krij
gen een eigen stuk land en be
ginnen een farm verderop. De
dochters krijgen kinderen. Het
liefst zoveel mogelijk. Aan ge
boortebeperking doen ze in het
kader van de geloofsverbreiding
niet. De meisjes dragen vlech
ten. En dezelfde lange jurken
als hun moeder. Ze hebben er
drie. Twee voor doordeweeks
en één voor de zondag. Voor als
ze naar de kerk gaan.
Recht-vooruit
Religie vormt de spil waar het
leven van de Mennoniet om
draait; Old-order of modern,
dat maakt niet uit. De plaats
van samenkomst is de kerk, een
eenvoudig houten gebouw zon
der enige opsmuk, zoals alles
bij de Mennonieten eenvoud en
simplisme uitstraalt. De ouder
lingen bepalen de koers: recht-
vooruit. Elk gezin staat tien pro
cent van het jaarinkomen af
rond het stadje speciale voor
zieningen zijn getroffen om er
met paard en wagen naast het
voortrazende autoverkeer veilig
te kunnen rijden. Ze gaan niet
graag op de foto - in hun optiek
is alleen het beeld van God het
waard om afgedrukt te worden
- en mengen zich liever niet on
der de 'modernen'. Van wie er
wekelijks zo'n 20.000 van hein
de en ver afkomen op de gezel
lige markt en de ouderwets
aandoende winkeltjes van St.
Jacobs.
Materiële zaken zijn niet be
langrijk. Byron Shantz, Menno
niet en werkzaam voor de VW
in St. Jacobs: „Ons leven staat
in het teken van God. Ik krijg
vooral van de Amerikaanse me
dia dikwijls de vraag waarom
we dan het toerisme naar St. Ja
cobs Country en zijn markten
en winkels bevorderen en of dat
niet indruist tegen onze princi
pes? Op de voorhand vinden ze
ons hypocriet. Welnu, geld ver
dienen is op zich niet verbo
den. We moeten ook leven. Ie
der voor zich moet uitmaken
wat hij daar mee doet. Dat
komt in orde als God de lei
draad in je bestaan is. Iedereen
wijst ook alleen naar de Old-or-
derMennonites. Logisch, ze
vallen het meeste op. Maar ze
zijn ver in de minderheid. Aan
Op nauwelijks een uurtje rijden van de Canadese metropool leeft,
werkt en bidt in bijna volstrekte afzondering een grote groep Menno
nieten.
aan de kerk. Een familie die
door een misoogst of dure zie
kenhuisrekeningen in de pro
blemen raakt, krijgt financiële
steun van de kerk. Dat geld be
hoef je niet terug te betalen.
Overigens, een rijke Mennoniet
is in het geheel niet van een ar
me te onderscheiden. Ze dra
gen dezelfde kleren, wonen in
eenzelfde boerderij met diezelf
de karakteristieke hoge silo en
werken zonder uitzondering
zes dagen per week.
Op de markt in St. Jacobs komt
de 21ste eeuw tweemaal per
week samen met de 19de eeüw-
se variant van leven. Een groter
contrast is nauwelijks denk
baar. Op die markt brengen de
Mennonieten hun fruit en land
bouwproducten aan de man,
alsmede het huisvlijt van de
hand van moeders en dochters.
Die van de Old-order komen
aanrijden in hun zwarte koets
jes waarvoor langs de wegen
mij kun je van de buitenkant
toch niet zien, waar ik aan de
binnenkant voor sta? Excuus,
hoor. Even mijn mobieltje be
antwoorden."
Honderd kilometer verderop
draait de 24-uurs-economie
van Toronto op volle toeren
voort. Met zijn 4 miljoen inwo
ners, zijn Chinese, Italiaanse en
Portugese wijk, zijn gezellige
uitgaanscentrum Yorksville,
zijn fraaie winkelcentra en zijn
bloeiende culturele en sportie
ve leven mag Toronto zich op
één lijn stellen met de grote
Noordamerikaanse metropolen
als New York, Los Angeles,
Washington, Chicago, Miami
en Dallas. Met die toevoeging
dat het er vooral nog schoon,
mooi en vooral veilig is. En dat
is iets wat je van die andere ste
den niet altijd kan zeggen.
AD VAN KAAM
TORONTO
Uitgaan: Entertainment
District rond Yorksville en
King Street. Hard Rock Cafe,
Planet Hollywood
Sport: SkyDome (Blue Jays-
honkbal), Golf Museum, Air
Canada Centre voor Raptors
(NBA-basketbal) en Maple
Leafs (NHL-ijshockey))
Cultuur: Hummingbird
Centre, Art Gallery, Bata
Shoe Museum, Festival Hall,
Museum of Ceramic Art,
Fort York, Theatre District
Uit Eten: CN Tower, Enter
tainment District rond King
Street en Yorkville, China
town en Little Italy.
Winkels: Bloor-Yorkville,
Yonge, Financial District,
Chinatown, St. Lawrence
Market en vele shopping-
malls.
Hotels: Van het Royal Yorke
tot Robins' Bed Breakfast.
Vervoer: Subway, tram en
bus
ST. JACOBS COUNTRY
Kitchener - stad met
200.000 voornamelijk Duitse
emigranten. Grootste okto
ber bierfestival na Mün-
chen. Joseph Schneider
Haus - museum over eerste
Mennonieten in Ontario.
Waterloo - Quilt Festival.
Cambridge - Farmers Mar
ket met lokale producten.
St. Jacobs - Farmers Mar
ket met lokale producten.
Outlet Mall. Main Street met
oude ambachten.
Elmira - Rondleiding door
Woolwich met evt bezoek
Mennonieten Farm.
Info: www.stjacobs.com. of
tourist@stjacobs.com
VUegen: Er zijn meerdere
mogelijkheden. Air Canada
laat zijn passagiers vanaf
Schiphol eerst met British
Midland naar Londen rei
zen. Vandaar gaat het met
een eigen toestel recht
streeks naar Toronto. De
rechtstreekse vlucht Am
sterdam - Toronto die Air
Canada in juli 2000 begon,
wordt op 27 januari ge
staakt. Informatie: Air Cana
da, WCT Center Amsterdam
Airport.
Telefoon 020-405.52.50
Informatie: Canadian
Tourism Commission,
Den Haag. Telefoon
070-311.16.68
Jamaica
Een overnachting voor 51 gulden in een eenvoudige kamer of
voor ruim 600 gulden in het voormalige vakantiehuis van wij
len lan Fleming (auteur van de James Bond-reeks). Deze ui
tersten staan in de brochure 'Insiders Jamaica' die onlangs is
samengesteld door reisorganisatie Special Traffic. De Am
sterdamse reisorganisatie selecteerde ruim dertig hotels ver
spreid over het Caribische eiland. Een 'insider'-gast krijgt
korting op tal van excursies, attracties en restaurantprijzen.
Passagiers van Special Traffic vliegen met Air Jamaica vanaf
Schiphol via Londen naar Montego Bay en Kingston.
Meer informatie: telefoon (0348).43.08.29.
Blind skiën
De skischool in St. Moritz geeft sinds kort niet alleen skiles
aan blinden en slechtzienden maar ook aan visueel gehandi
capten die willen snowboarden. Net als bij alpine skiën krij
gen de leerlingen via een koptelefoon instructies van hun le
raar en dragen ze opvallende kleding zodat andere piste-ge-
bruikers rekening met hun kunnen houden.
Informatie: telefoon (0041).818.300.101 en/of internet www.ski-
school.ch.
Ramblas
Barcelona wil dat de vermaarde Ramblas rustiger, schoner en
veiliger wordt. Daarom is het touringcars sinds kort alleen bij
wijze van uitzondering toegestaan over de boulevard te rij
den. Voor het normale in- en uitstappen van passagiers zijn
twee tijdelijke stopplaatsen gemaakt. De ene locatie is bij het
Plaza del Portal de la Pau; de andere bij de Plaza de Catal-
unya. Slechts passagiers die in een hotel aan de Ramblas
slapen mogen (met hun koffers) voor de deur worden afgezet.
Glacier Expres
Bij het artikel over de Glacier Expres in de Vakantiebijlage
van 6 januari is een informatienummer weggevallen. Inlich
tingen over de dwars door Zwitserland rijdende trein kunnen
worden opgevraagd bij Zwitersland Toerisme in Amsterdam,
telefoon (0800) 100.200.30 en/of internet Switzerland Tou-
rism.ch
u
M
NI
Even over de grens bij Hazeldonk staat een AC-restaurant. En
we hadden honger.
'Een uitsmijter kaas alstublieft', zei ik tegen de mevrouw achter
het buffet. 'Die hebben we niet', antivoordde ze.
Vreemd vond ik dat. 'Heeft u eieren?' vroeg ik. 'Ja', antwoordde
zé, 'zacht gekookt en hard gekookt.
'Heeft u kaas?' vervolgde ik. Hadden ze ook. 'oude en jonge'.
'Kijk eens aan', zei ik. 'dan graag een uit
smijter kaas.'Hebben we niet', hield ze
vol.
Het zijn natuurlijk niet de grootste te
genslagen die je op reis kunt hebben.
Maar tsjoh, wat word ik van zoiets chag-
riJniS
We zijn - anderhalf uur i'erderop - in
flHHÜ 2 Brussel gaan eten.
