r
Woonlessen uit Leiden na Toilet City
Leiden
Leiden Regio
i DA hekelt uitlatingen van
t illebrand over tolpoorten
Paggedet
IJDAG 20 OKTOBER 2000
Leidse delegatie bezocht Zuid-Afrikaanse zusterstad East-London
Laurier - en gemeentelijke
üai (lichter Fons Delemarre,
van de reisgenoten - zagen
stad die met alle macht het
de apartheid van zich af
schudden. De gevolgen van
■Is rassenscheiding zijn in het
k elijks leven op bijna elke
athoek nog zichtbaar,
jsbestuur, instellingen en
Z Qners laten zich daarbij niet
moedigen door bezuinigin-
t. werkloosheid, huizente-
11 criminaliteit, of een 'van
jgj en' opgelegde herindeling.
au| had mijn standpunt over de
00 rtheid natuurlijk al lang be-
eld", zegt Laurier. ,,Maar
sl oik zag wat dat systeem, dat
Ij» dadige regiem, uiteindelijk
i fi aangericht, bleek het alle-
ilnog veel erger dan ik
ht. Het is bewonderens-
Pf
,p jdig hoe vastberaden en g
d treerd de mensen de sa-
de ilering weer willen opbou-
tmarre: „De problemen in
gebied zijn zo gigantisch
Er moeten de komende
•en al 50.000 huizen
ranwege de woningnood,
iduizenden mensen wonen
de, rotten. Openbaar vervoer is
auwelijks. Er rijden duizen
dure taxibusjes. Vervoer is
big business. De apartheid
diepe kloven geslagen,
is voor mij onbegrijpelijk
rze de energie vandaan ha-
die kloven te overbrug-
In East-Londen, de Zuid-Afrikaanse zusterstad van Leiden, staat een prachtig
monument van het verzet tegen apartheid. Het blanke regiem dat de zwarte
bevolking huisvestte, zette in de townships geen woningen neer, maar bouwde
toilethuisjes. Daartussen mochten de mensen zelf voor hun onderdak zorgen.
Wat ze niet deden - en zo ontstond Toilet City, een zich uitstrekkende wijk van
louter toilethokken in een golvend landschap. „En dat beeld staat in mijn
netvlies gebrand", zegt wethouder Jan Laurier (internationale betrekkingen), die
pas terugkeerde van een reis naar East-London.
DOOR ROBBERT MINKHORST
pi
Haatgevoelens worden,
ie er al zijn, onderdrukt, al-
de laatste. „Ik ben verbijs-
dat ze dit zonder wraakge-
ens kunnen doen." Er
)uw dl volgens hem voortdu-
°P Iverwezen naar Mandela,
nti-apartheidsstrijder die
df uenlange gevangenisstraf
vamen toch het volk ver
end toesprak. En die daar-
resident werd.Mandela
- fleert de mensen. Voor
is zoveel ontzag."
•'on door een voor Nederland-
Egrippen onwezenlijke her-
ling laat de stad zich niet
et veld slaan. East-London
acht keer groter worden,
Buffalo City heten en krijgt
jche plattelandsproblemen
g rentjes bij', vertelt Dele-
e. „Maar meer ambtena-
jeld, dat niet."
huidige agglomeratie van
'1v London leven de verschil-
e culturen nog grotendeels
'ofi ielkaar heen. Elk ras had
ns|' ijde van het apartheidsre-
r® ibij wijze van spreken zijn
stadsdeel. Terwijl de rijke
'fg2 ie minderheid zich ver-
ha
Wethouder Laurier met een exemplaar van de Daily Dispatch, een krant uit East-London. De foto op de voorpagina waarop Laurier rechts te zien
is, is gemaakt tijdens het begin van de bouw van de eerste huizen in Belgravia.
schanste in ommuurde villawij
ken, kreeg de inheemse bevol
king qen nieuw leefgebied toe
gewezen ver buiten het oude
stadscentrum. „Ze zijn de zwar
te bevolking die bij het stads
centrum woonde gaan trans
porteren", schetst Laurier.
Complete wijken rondom het
centrum werden gesloopt.
Het woningbouwproject Bel
gravia moet een voorbeeld zijn
van hoe blank en zwart naast
elkaar in een wijk kunnen le
ven. De 488 huizen worden me
de dankzij financiële steun van
Leiden gebouwd. De Leidse de
legatie bracht vorige week ook
een bezoek aan de wijk die niet
ver van het stadscentrum ligt.
De lening van 1,5 miljoen gul
den aan de Housing Associa
tion East Londen (HAEL) was
aanvankelijk omstreden. Be-
FOTO MARK LAMERS
schuldigingen van de Neder
landse projectleider van Belgra
via over vriendjespolitiek van
lokale bestuurders (zij zouden
bevriende aannemers voortrek
ken), brachten Leiden in verle
genheid. Bovendien liep de ge
meente met het verstrekken
en>
dep.ROBBERT MINKHORST
zijn
eidse CDA-fractie vindt het
dat wethouder Hillebrand
den is met de miljoenen
'ri* het rijk als genoegdoening
het spitstarief, terwijl de
ram van Gouda naar het
(erium bij Leiden daar niet
1 111 worden aangelegd. Het
is juist teleurgesteld over
onderhandelingsresultaat
n de provincie Zuid-Hol
en minister Netelenbos
terkeer en waterstaat,
provincie is een van de
waarmee de minister
akkoord moest bereiken
het plaatsen van tolpoor-
Provinciale Staten gaven
puteerde Norder een was-
an aanvullende eisen mee.
enti belangrijkste waren: geld
de sneltram (Rijn Gouwe
zekerheid over het tracé
ran van Leiden naar Kat-
Noordwijk, geld voor
wdiepte aanleg van de A4
ft schrappen van de 'per-
de hoge kruising van de
net die A4.
een brief aan de wethou-
schrijft de oppositiepartij:
fractie was oprecht ver
lover de harde voorwaar
de de provincie stelde. Met
stelling vernamen wij ver-
is dat de minister op dit
inje» fnt niet genegen is 64 mil-
saiw het tekort, uit te trekken
st(W
EEN SERRE
MR VIER SEIZOENEN?
)anü lek vandaag nog de showroom
'lieflink, knipper even met uw
en sta versteld van onze
tin allerlei mooie uitvoeringen!
uw zomer niet worden!
'owroom: Produktieweg 15-17
2404 CC Alphen a/d Rijn
lel. 0172 43 26 21
Openingstijden showroom:
vrijdag van 8.30 lol 17.00 u
voor de aanleg van dit essentië
le deel." Het CDA doelt op het
stukje tussen Leiden Lammen
schans, de Breestraat, Leiden
Centraal en het transferium.
Wat de partij evenwel vooral
'bevreemdt', is Hillebrands re
actie. Door aan te geven dat hij
tevreden is over de belofte van
Netelenbos dat zodra zij extra
geld heeft, de sneltram 'met
voorrang wordt bekeken', heeft
hij bovendien de onderhande
lingspositie van zijn partijge
noot Norder ernstig verzwakt,
vindt het CDA.
De bouw van tolpoorten
schaadt de belangen van Lei
den bijzonder, schrijft de frac
tie. Van het rijk mag daarom
compensatie worden verwacht.
„Naar onze mening betekent
dat een harde toezegging dat de
middelen voor de Rijn Gouwe
Lijn ter beschikking worden ge
steld. De aanleg is immers een
noodzakelijke vereiste om de
bereikbaarheid van de Leidse
regio die door de tolcordons
wordt verminderd, weer te kun-
rien verbeteren."
Gedeputeerde Norder moet
zich voor het bereikte resultaat
verantwoorden bij Provinciale
Staten, die juist hadden ingezet
op een hoog bedrag aan smar
tengeld voor Leiden en de Bol
lenstreek. Het CDA vraagt zich
af of zijn positie niet slechter is
geworden nu de wethouder van
de grootste gemeente in het ge
bied al heeft laten weten tevre
den te zijn."
„Kennelijk is het CDA niet op
de hoogte wat deze regio in to
taal krijgt voor de tolpoorten",
reageert Hillebrand. „Daar
naast ligt er gewoon een aantal
heel duidelijke toezeggingen."
Onder andere over de sneltram.
Ook komt er een onderzoek
naar de gevolgen van het spits
tarief voor de regio's die inge
klemd raken tussen Groot-Am
sterdam en Haaglanden. „Ik
vind dat nogal wat. Als ik het
hele pakket maatregelen bekijk,
zie ik dat de provincie zich op
een goede manier heeft inge
spannen voor de regio."
Jgjs
.H. Heemskerk woonde als kind in de wijk
Groenoord, in de Jan Lievensstraat. Hij is, zoals
hij mij schreef, 'in zijn geheugen gedoken' en
heeft daar zo'n 25 woorden uit opgediept. In dit
stukje zal ik er vijf behandelen
die een wat negatief karakter
hebben.
Allereerst de paggedet, de bena
ming voor een 'dikke vrouw'.
De eigenlijke betekenis van dit
woord is 'Oosterse duif met
een wat vlezige uitstulping op
zijn neus en op zijn ogen'. En
die dikke vlezige uitstulping zal
mogelijk de aanleiding zijn ge
weest om een dikke vrouw met
paggedet aan te duiden. Maar
er is nog een andere verkla
ringsmogelijkheid. In West-
-Vlaanderen komt paggedet
voor in de betekenis 'iets dat
zeer groot is'. Je kunt bijvoor
beeld van een zeer grote draai
tol zeggen: 'is dat een pagge
det'. Welnu, het is bekend dat
zo rond 1640 zo'n 60 procent
van de Leidse bevolking be
stond uit gevluchte Hugenoten en Vlamingen.
Die Vlamingen hebben hun sporen achtergelaten
in het Leidse dialect. Dus misschien is de pagge
det wel uit het West-Vlaams afkomstig.
Overigens, het woord paggedet komt ook wel in
andere dialecten voor. Van Dale meldt dat de
'volkstaal' (wat dat ook precies mag zijn) het kent
in de zin van 'opgedirkte, behaagzieke vrouw'. Is
paggedet dus wel echt Leids? Ja, zeg ik volmon
dig. Als je alleen maar woorden Leids zou noe
men die nergens anders dan in Leiden worden
gehoord, dan ben je gauw klaar. Het zijn er mis
schien niet meer dan een stuk of vijf...
Alle andere verschijnen ongetwijfeld ook in Al
phen of Sassenheim of Katwijk. Dat wil zeggen:
het ene in Alphen, het andere in Sassenheim, het
derde in Katwijk. Maar juist het feit dat ze alle
maal wél in Leiden voorkomen en niet overal in
Zuid-Holland of de rest van Nederland, én op
een bepaalde typische manier wordt uitgespro
ken: dat maakt het Leids.
Fraai vind ik ook het woord loenemakervoor 'on
betrouwbare praatjesmaker'. Een loen is een 'ge
mene streek' of een 'leugen'. In het boek 'De Jor-
daan' van Israel Querido komt de volgende, wat
scheldachtige passage voor: 'Sau'n stinkma-
kreel... mottie maan loentjes
sette?' (zo'n stinkmakreel...
moet hij mij er in laten lopen,
een gemene streek leveren?)
Loen is verwant aan loens, een
beetje scheel. Kennelijk zit er
een negatief aspect in dat 'beet
je scheel' en dat verklaart dan
dat loen 'gemene streek' bete
kent. Iemand die loenen maakt,
levert dus gemene streken, liegt
en bedriegt. Hij is een loenema-
ker.
Een minneman is een 'nieuws
gierig kind dat graag alles wil
horen, ook over aangelegenhe
den die hem of haar volstrekt
niets aangaan'. Van de her
komst van het woord ben ik
niet helemaal zeker. Het zou
kunnen zijn dat het eerste deel
minnegezien moet worden als
min 'laag, verachtelijk'. Dan
zou de nieuwsgierigheid van dat kleine kind een
niet te prijzen karaktereigenschap zijn. Of moe
ten we min interpreteren als 'klein, gering'? Dan
is minneman gewoon een 'klein ventje', maar dat
verklaart zijn nieuwsgierigheid nog niet.
Wel heel duidelijk wat herkomst betreft zijn de
volgende twee verbindingen. Een handeltje onder
de schort hebben, 'de hoer spelen'. En klauwtje
leggen. Dat is bij het knikkeren je hand met knik
kers te dicht bij het putje brengen. Een beetje
smokkelen met de afstand om zo beter de knik
kers te kunnen deponeren.
HANS HEESTERMANS
Reacties en tips voor deze rubriek kunt u stu
ren naar de redactie van deze krant onder ver
melding van de rubrieksnaam 'Leids dialect' of
naar de auteur, Rijnsburgerweg 22, 2233 AA
Leiden. E-mailen kan ook naar heestermans@
inl.nl
van de lening onnodige risico's,
oordeelden raadsleden.
Toen de politiek deze maand
uiteindelijk alsnog akkoord
ging, belde Laurier nog tijdens
de raadsvergadering naar Zuid-
Afrika om het goede nieuws te
vertellen. Delemarre zat daar
op dat moment al. „Deze lening
was voor de stad cruciaal om
verder te kunnen", zegt Laurier.
Belgravia is het toonbeeld van
een revolutie in de volkshuis
vesting. Delemarre: „In Zuid-
Afrika is een huis een ding waar
je in woont, met daaromheen
een stukje land. Een huis op
een ander huis, dat kennen ze
niet." Bovendien geldt: een
huis koop je of bouw je zelf.
HAEL breekt met die wetten:
het gaat om sociale woning
bouw, in lagen van twee en drie
hoog. Het zijn bovendien huur
huizen, zoals eerder gezegd, in
een 'multiraciale wijk'.
De nieuwe bewoners volgen
cursussen over hoe ze in Bel
gravia moeten wonen. Ze leren
dat je huur moet betalen, en
stroom, en hoe ze om moeten
gaan met het eigendom van een
ander. Het is vergelijkbaar met
de woonscholen die we ooit in
Nederland kenden, legt Dele
marre uit. Laurier vult aan:
„Een deel van de bevolking is
ooit begonnen met het boycot
ten van middelen die de over
heid beschikbaar stelde, zoals
elektriciteit. Dat zit er nog
steeds in bij mensen en als je
dat jaren hebt gedaan, is het nu
niet vanzelfsprekend dat je
huur gaat betalen."
Meer Belgravia's zijn nodig om
de zichtbare kloof tussen blank
en zwart en arm en rijk, tussen
de villawijken en sloppensteden
als Duncan Village en Mmanza-
ne, teniet te kunnen doen.
„Men heeft heel bewust getto's
gemaakt tijdens de apartheid,
getto's van het ergste soort",
vertelt de wethouder. Delemar
re: „Als ik zeg dat ik aangenaam
verrast was toen ik de nieuwe
wijk zag, is dat een groot under
statement. Het ziet er gewoon
heel mooi en goed uit. De wijk
is ruim opgezet, met goede en
ruime woningen."
Het verschil met Duncan Villa-
ge is levensgroot, geeft de voor
lichter aan.Shacks worden de
sloppenwijken genoemd. In
Duncan Village wonen tiendui
zenden mensen in hutjes van
golfplaten. Als je daar aankomt,
hóór je die wijle Het geluid is
dat van een vol zwembad op
een warme zomerdag. Gekwet
ter. Alleen daar is het echt een
grote massa van mensen die op
elkaar zijn gepakt. Je hart breekt
als je dat ziet."
WIJKLADDER Nieuws en berichten uit en over de Leidse wijken,
uit de buurthuizen en van de wijkverenigingen, gerangschikt
naar stadsdeel. Persberichten en wijkbladen kunnen worden
gestuurd naar het Leidsch Dagblad, postbus 54, 2300 AB Leiden.
Fax: 071-5321921; e-mail: redactie.ld@damiate.hdc.nl
CRONESTEIN De Vereniging Vrienden van het Polderpark Cro-
nesteyn (WPC) verzorgt zondag een paddestoelenexcursie in het
polderpark. De excursie begint om 13.30 uur bij de ingang van het
bezoekerscentrum 'Het Reigersbos', midden in het polderpark en
duurt ongeveer 1,5 uur. Het hoofdthema van deze gratis excursie
vormen de paddestoelen. Over de namen, bijzonderheden van
groeiwijze of groeiplaats kunnen de gidsen veel vertellen.
TUINSTADWUK WijkcomitéTuinstad-Staalwijk verzorgt morgen
van 10 tot 13 uur een kinderkleding- en speelgoedbeurs in wijkge-
bouw De Linde, Herenstraat 64.
PROFESSORENWUK Voor kinderen van 6 tot en met 12 jaar is er
woensdag 25 oktober van 10 tot 13 uur in het buurthuis een kook
club. Samen met de docente Anja gaan de kinderen sierbroodjes
bakken, koekjesijs en pindakaas maken. Inclusief een glaasje limo
nade zijn de kosten zes gulden. Vrijdag is er voor kinderen van 7
tot en met 12 jaar een middag vol magie, avontuur en knutselen,
die als titel heeft 'Iets engs onder je bed'. Buurthuis Cornelis Jop-
pensz staat aan de Oppenheimstraat 6a, telefoon 5132462.
NOORDERKWARTIER De werkgroep Kleurrijk Leiden-Noord ver
zorgt zondag een Marokkaanse middag in buurthuis 't Spoortje,
Bernhardkade 40. Vanaf 14 uur wordt er Marokkaanse thee ge
schonken, beschildert een henna-schilderes handen en wordt er
swingende Marokkaanse muziek gedraaid. Om 15 uur treedt buik
danseres Yamina op.
GROENOORD Liefhebbers van antiek kunnen tot en met zondag
in de Groenoordhallen aan de Willem de Zwijgerlaan 2 terecht.
Ruim tachtig antiquiairs uit Nederland en België bieden een bij
zondere collectie antiek aan. De toegang bedraag tien gulden en
voor 65 plussers 8,50 gulden. Vanavond is de beurs tot 22 uur ge
opend, morgen en zondag van 11 tot 18 uur. In een apart gedeelte
van de hal houdt de Kever Club Nederland, een club voor luchtge-
koelde Volkswagen liefhebbers, zondag een regiomeeting voor
Zuid Holland. Er is een onderdelenmarkt en ook het Concours
d'Elegance ontbreekt niet. Er zijn drie categorieën, de Kever, de
Cabrio en de overige luchtgekoelde VW's. Opgeven kan zondag tot
12 uur, zolang er plaats is. Ook voor kinderen zijn er diverse activi
teiten. De band The Mashed Potatoes is aanwezig om de sfeer te
verhogen. De bijeenkomst duurt van 10 tot 17 uur. Leden hebben
gratis toegang, niet leden kunnen via de antiekbeurs naar binnen.
Tijdens de Nationale Collecteweek van de Nierstichting, die eind
september werd gehouden, zijn in Leiden 180 collectanten de deu
ren langs geweest. De opbrengst van deze collectie bedroeg 33.200
gulden. De Nierstichting financiert speciale programma's die bij
dragen aan een beter leven voor nierpatiënten en onderzoek doet
naar verbetering van dialyse- en transplantatiemogelijkheden.
Rond het Marokkaans familierecht wordt vanavond van 20 tot 22
uur een informatieavond gehouden in het Leidse Volkshuis aan de
Apothekersdijk 33a. De toegang is gratis, maar alleen voor vrou
wen. In Marokko is het debat volop gaande over de wettelijke
voorstellen van de regering om het personen, erf- en familierecht
(Mudawannah) te moderniseren. De veranderingen beogen een
positieverbetering van vrouwen in dat land. Ook voor Marokkaan
se vrouwen in Nederland is de wijziging van de Mudwannah van
belang, omdat zij onder die wet vallen. Informatie: 070-3456154 of
071-5149180.
Leidsch Dagblad/1llCIfI liYLi\
ANNO 1900
Zaterdag 20 October
LEIDEN - Na de door den gemeenteraad genomen
besluiten behoort thans te worden overgegaan tot
het ontwerpen der gedetailleerde plannen en be
stekken voor den bouw van twee zeer gewichtige en
omvangrijke werken, als het openbaar slachthuis op
het terrein aan den Maresingel en het Sanatorium
voor zenuwziekten op het buitengoed 'Rhyngeest'.
Voorts zal ook het algemeene rioleerplan voor deze
gemeente, hetzij dan volgens het ontwerp van den
Directeur van Gemeentewerken, hetzij volgens het
vereenvoudigde plan van den wethouder Dekhuyzen,
weldra aan de orde komen, of wel, indien de Raad
mocht besluiten, hetgeen ook B. en Ws. beter zou
den achten, niet tot de uitvoering van een zoo ver
strekkend werk over te gaan, zullen aanstonds bij
wijze van proef, door reiniging van sommige der
meest vervuilde wateren langs biologischen weg,
aan de gegronde klachten van de bewoners van Zoe-
terwoudschen, Witten Singel en Hoogen Rijndijk te
gemoet te komen.
Bovendien wacht nog steeds op uitvoering het ge
meenteraadsbesluit tot vergrooting van het politie-
bureel door bijtrekking en verbouwing van de thans
bij de schutterij in gebruik zijnde vertrekken van het
Raadhuis.
ANNO 1975
Maandag 20 oktober
SPORT - Als laatste van de tien ploegen in de eredi
visie basketbal heeft BS Leiden in principe overeen
stemming bereikt met een sponsor. De Leidse club
is met Perquin Import BV uit Leiden een overeen
komst aangegaan die geldt voor negen maanden, dat
wil zeggen tot en met het einde van de nu lopende
competitie. Daarnaast heeft Perquin, importeur van
Mercasol Roestpantser, een Zweeds produkt dat ge
bruikt wordt voor de uitvoering van ML-behandeling
van auto's, een optie voor het volgende seizoen.
Behoudens goedkeuring van de buitengewone al
gemene ledenvergadering van BS Leiden, die over
veertien dagen bijeenkomt en behoudens goedkeu
ring van de Nederlandse Basketbal Bond, die beide
met de sponsoring moeten instemmen, zal BS voort
aan uitkomen onder de naam 'Mercasol Roestpan-
ster Leiden'. Door de sponsoring, die door voorzitter
Ernst Oudshoorn als een geschenk uit de hemel ge
kwalificeerd werd, wordt BS Leiden in staat gesteld
om tot het einde van dit seizoen eredivisie basketbal
te blijven spelen.
ALPHEN AAN DEN RIJN - "Er is in Ridderveld op
een vreselijke wijze geknoeid met de aanleg van an
tennes. Voor installaties die pas en jaar oud zijn,
moeten we al een compleet nieuwe installatie aan
brengen, omdat er gewoon gescharreld is. Zo zijn er
vorig jaar 300 woningen van het ABP gereed geko
men. Daar moeten we de installatie ook helemaal
vernieuwen. Dat zegt wel iets over de kwaliteit...."
Aldus de directeur van de water- en lichtbedrijven in
Alphen, WJ. Nieuwland (tevens bestuurslid van wo
ningbouwvereniging 'Alphen aan den Rijn' en van
'Sodea', de stichting achter de aanleg van kabel-tv
in Alphen). Hij zei verder: "we hebben nog niet één
flat- of wijkantenne in Ridderveld gevonden, die wel
aan de PTT-eisen voldoet".
LEIDEN - Sinds enige tijd
zit de Kamala scouting
groep aan de Binnenves
tgracht 20. Afgelopen
weekend hadden zij in
hun tijdelijke onderko
men, dat eigendom is
van de universiteit en
waar al meer groepen
gehuisvest zijn geweest,
een open dag georgani
seerd. Veel ouders,
vrienden en kennissen
'l toonden belangstelling;
I onder het eten van pof
fertjes kon men een dia
serie over het afgelopen
jaar zien.
FOTO ARCHIEF
LEIDSCH DAGBLAD
Foto's In deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien daten na plaatsing een Ingevulde cheque (geen
overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bl| 18 In zwart wit) op te sturen naar het Leidsch
Dagblad, La.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 AU Lelden of door contante betaling aan de balie van het leidsch
Dagblad aan de Roosevelt straat 82. U ontvangt de foto binnen drie weken.
