lultuur Kunst
Opera aan Zee de straat op
'Leidse' poëzie schalt over de gracht
De lucht van een dood paard
)chone
Schijn
Godot van Samuel Beckett:
hoopvol wachten op niets
Jan Cremer signeert
AG 13 MEI 2000
listen Levenslied-festival bekend
I Twee 'acts' uit Voorschoten hebben zich gevoegd bij de
jen van het Leids Festival van het Levenslied. Het zijn
ferluidt en Ed Citroen in de categorie het Nieuwe Levens-
I de categorie Klassiekers plaatste S5 uit Leiden zich even-
>or de finale. Met de al eerder gekwalificeerde Co van
jt Alphen komt het aantal regio-finalisten zoedoende op
jor de eindstrijd op 23 september in de Leidse Schouw-
aatsten zich verder: De Fruitella's (Rotterdam), Paul de
Nijmegen), Joep de Bont (Amsterdam), Tonny Jordaan
Inge Quee (Zwijndrecht), Trio Bill Naad (Krimpen),
Vnnie (Wageningen), De 3 Keien (Lichtenvoorde), Kreuk-
Jwolle) en Cor Vissers (Raamsdonkveer).
ijfster Barker wint de 'jackpot'
j De Britse schrijfster Nicola Barker heeft de Ierse Impac-
iurprijs gewonnen. Aan de prijs is een bedrag van onge-
57.000 gulden verbonden. Barker won de prijs met haar
n Wide Open' over twee van elkaar vervreemde broers. De
innares zei dat ze dacht dat winnen in de literatuur niet
fear nu ze zelf in de prijzen valt, is ze bijzonder blij met de
blijke literatuurprijs. Ze betaalt er haar hypotheek mee af.
(toonstelling over Toon in de maak
Museum Het Domein in Sittard werkt aan een grote
Instelling over Toon Hermans. Het is nog niet bekend
Ier de expositie wordt gehouden. Volgens woordvoerster
k kwam het idee voor een expositie over Toon Hermans
[na het nieuws van zijn overlijden ter sprake. „Als er er-
jen tentoonstelling over Toon Hermans komt, moet dat in
zijn", zegt ze.
(Iler-Müller wil uitbreiden
Het Kröller-Müller Museum in Otterlo wil uitbreiden
[jet ruimte om een tweede museum in te richten. De mu-
irectie, de gemeente Arnhem, de provincie Gelderland en
•delijk Knooppunt Arnhem-Nijmegen (KAN) praten over
gelijkheden van een tweede vestiging in de regio. Het mu-
ïeeft meer te bieden dan het nu kan laten zien. Boven-
il het ruimte hebben voor grote internationale kunstma-
ties en meer aandacht geven aan ontwikkelingen in de
rakke opzet 'Romeo en Julia'
bij Imperium blijkt effectief
wunand zeilstra
i Julia' naar W. Shakespeare/D.
joor Toneelgroep Imperium
Ice Damen en Christian Martini
i/erking Roeland Segaar. Ge-
Imperiumtheater, Oude Vest
daar nog te zien. 13/5, 18/5
>n 25/5 t/m 27/5
Noordwijks festival dicht gat tussen nationale top en lokale koren
Langs de Noordwijkse boulevard kunnen toevallige
voorbijgangers dit jaar weer luisteren naar bekende ope
rafragmenten uit Carmen, Romeo en Julia en West Side
Story. Het festival Opera aan Zee gaat in de week rond
hemelvaart, van zaterdag 27 mei tot 1 juni weer de straat
op. Jonge mensen een podium bieden, en jonge bezoe
kers laten kennismaken met opera, dat zijn volgens or
ganisator Lenny Vulperhorst belangrijke doelen.
Om de belangstelling een duw
tje in de rug te geven mogen
jongeren onder de 21 jaar gratis
naar binnen bij de operadiners.
„Maar geen zendelingsmentali
teit astjeblieft. We willen niet
iedereen tot de hoge cultuur
bekeren. Dat lukt toch niet."
Een tweede doel is om wat
minder bekend repertoire ten
gehore te brengen. Niet op de
balkons, want daar horen be
zoekers de geeikte operafrag
menten. „Dat is allemaal be
kend werk, alle 20 goed." De
opera-dineerders krijgen daar
entegen minder voor de hand
liggende keuzes voorgescho
teld. Zoals Der Scha uspield i ree -
tor van Mozart. Na de opera's
zingen de solisten aria's en
duetten in het publiek.
theater recensie
ing op bewerking op be-
toch blijft het ver-
er Romeo en Julia onge-
Jaren geleden heeft re-
Dirk Tanghe een op
ende modernisering van
ieare's werk gemaakt,
eneratieconflict tussen
lige pubers en aan con-
gebonden ouders kreeg
liuk naar aanleiding van
eoorloofde liefde tussen
en Julia in een voorstel-
uitblonk in fraai Itali-
isign. De taal van Shake-
was daarbij rigoureus
roudigd.
vertaalt deze groots
eerde voorstelling van
lar de kleine speelruimte
:t eigen theater. Geen
cènes dus, maar kleine*
itaties die de jarenlange
;sen de families Capulet-
ontacchi voldoende illu-
Dat is het begin van het
as na drie kwartier heeft
te ontmoeting plaats. In
ssentiële scène benade-
twee jonge spelers elkaar
ter en geheel zonder
;n. Dan gaat het er om,
of zij geloofwaardig zijn als één
van de beroemdste liefdesparen
uit de literatuurgeschiedenis.
Gelukkig zijn deze nieuwe ac
teurs temidden van veelal ver
trouwde Imperiumleden in
staat om dat waar te maken.
Vrij snel namelijk na hun stille
ontmoeting is er een tweede sa
menzijn waarin zij met meer
spelmogelijkheden en met
woorden hun niet te stoppen
liefde kunnen laten blijken.
Hun spel heeft op dat moment
een overtuigend naturel. Het
zijn deze korte scènes, waarin
regisseur Roeland Segaar nog
strenger heeft geschrapt dan in
dertijd Dirk Tanghe, die het al
oude liefdesverhaal relatief snel
en effectief vertellen.
Juist omdat er zo veel scènewis
selingen zijn, moeten tijdroven
de decorveranderingen worden
vermeden. Dat gebeurt gelukkig
ook, afles speelt zich af in een
kamer met één grote tafel die
als liefdesplek, vechtarena, be-
spreektafel en stervensbed
dient.
De ouders zijn ontwapenend in
hun onbegrip, de helpers sym
pathiek in hun steun, de vech
tersbazen dreigend in hun we
derzijdse agressie. Maar alles in
deze strak opgezette productie
draait om het liefdespaar. Voor
jonge spelers een gedroomde
kans; het is een genoegen om te
zien dat Maaike Dam^n en
Christian Martini die kans ook
ten volle benutten.
noordwuk silvan schoonhoven
Bij de voorgaande afleveringen
van Opera aan Zee waren de
opera's, compleet met decors,
ook in de Jeroenskerk in
Noordwijk-Binnen te zien Aan
die traditie komt dit jaar een
eind. De akoestiek is slecht en
de kerk te duur. „Een concert is
daar pas geslaagd als er zeven
honderd mensen zitten," zegt
Vulperhorst. „Zelfs grote ope
ra's van een beroemd gezel
schap trekken soms maar drie
honderd mensen, dus dat is
een onmogelijke opgave. De
kerk heeft iets heel statigs. En is
duur om te huren. Een statige
sfeer werkt alleen maar drem-
pelverhogend. Dat wil ik niet."
Opera aan Zee heeft het lang
gedaan zonder subsidie, maar
ook dat gaat dit jaar verande
ren. Vulperhorst vindt dat een
festival zich eerst maar eens
moet bewijzen voor de organi
satie om subsidie gaat vragen.
Nu ontvangt hij 15.000 gulden
van de gemeente, op een be
groting van 30- tot 40.000 gul
den. de organisatie krijgt een
orkest met elf man voor 8000
gulden, in plaats van de gebrui
kelijke 40.000. Vulperhorst:
„Eén keer hebben we Marco
Bakker geboekt. Maar voor dat
geld kan je een hele opera neer
zetten. We dachten dat een be
kende naam veel extra publiek
zou opleveren, maar het kostte
alleen maar geld."
Topkwaliteit is niet te beta
len, zegt de organisator. „Er zit
in dit land een gat tussen ener
zijds de operatop - zeg maar:
de Nederlandse Opera of de
Reisopera - en anderzijds de lo
kale koren. Dat gat proberen we
met Opera aan Zee te dichten."
Het festival mikt op jonge
mensen. De musici zijn jong en
als het goed is het publiek ook.
Absolute klapper van het,
Opera aan Zee-programma was
vorig jaar het onderdeel Bal
kons aan Zee. Idee is dat toeval
lige voorbijgangers als door de
rattenvanger van Hameien van
balkon naar balkon worden
meegelokt. Een concept dat
volgens Vulperhorst prima
werkte. „Bij het eerste balkon
stonden zestig luisteraars en
die groep was tot tweehonderd
aangezwollen bij het laatste
balkon. Mensen kleefden on
derweg aan. Toeristen zagen
wat er gebeurde en schoven
ook aan."
In het zwembad water van
hotel Zonne komt dit voorjaar
zelfs een rubberboot te drijven:
een opera in het water. En als
uitsmijter: opera op de zee. Met
goed weer, aan het eind van de
middag van hemelvaartdag, als
het een beetje heiig wordt.
„Dan proberen we een piano,
een pianist, en een zangeres op
de witte sloep van Jo van der
Lippe te zetten. Deze plaatselij
ke schipper vaart dan langs de
kust heen en weer."
Het affiche van Opera aan Zee.
illustratie pr
Adembenemende
Beethovensonates
Ronald Brautigam
muziek recensie
li dy van der spek
Beethoven Sonates door Ronald Brau
tigam, fortepiano Gehoord 12/5, Groene
Kerkje, wegens 25 jaar K&O Oegstgeest
Bij zo'n adembenemende,
schitterende uitvoering van vijf
Beethovensonates blijft er maar
één gevoel over: zó moet Beet
hoven het bedoeld hebben. K
&0 Oegstgeest had zijn 25-jarig
jubileum niet beter kunnen af
sluiten. Ronald Brautigam
speelde zelden zo betrokken, zo
expressief en bezeten als gister
avond in het Groene Kerkje. En
niet eens op z'n eigen pianofor
te inclusief eigen tuinstoeltje,
maar op een kopie van een
Walter und Sohn uit 1800.
Eigenlijk maakte Brautigam het
aardige standaardverhaal van
Aukelien van Hoytema, een uur
voor aanvang van het concert,
ridicuul. Zijn eigenzinnige spel
is boven alle 'boekentaal' ver
heven. Brautigam tart alle alge
mene opmerkingen over de for
tepiano. Natuurlijk is de klank
van dit instrument veel dunner
en helderder dan de moderne
vleugel. Maar Brautigam laat
middels Beethoven ook de
overrompelende en overdonde
rende kant horen. Alle aspecten
maakt Brautigam hoorbaar en
levend. Zijn spel is vol innerlij
ke kracht, onderkoelde vurig
heid, gigantische virtuositeit.
Niet alleen in weergaloos rate
lend, sprankelend passagespel,
in razende, hartstochtelijke har
monieën, maar ook en vooral in
benevelende, uitgesponnen
zachtheid. Zoals in de Sonate in
d ('der Sturm'), waarin Brau
tigam de opwaartse lijnen, de
stiltes voor de storm doodstil in
een donzen tapijt vlijt. Z'n ge
raffineerde toucher, in combi
natie met het zachte pedaal is
hemels. Het slot van het eerste
deel weerklinkt als een opko
mend onweer dat niet de kracht
heeft zich te ontwikkelen. Brau
tigam speelt het allegro strie
mend, razendsnel. Alsof Beet
hoven de melancholie en het
leed die de noten oproepen niet
wil toelaten. Weg ermee, anders
ga je kapot! De aandacht die
Brautigam besteedt aan opma
ten, eindnoten, rusten, is steeds
weer delicaat. Uiterlijk vertoon
'om het vertoon' is bij hem te
reduceren tot nul komma nul.
rody van der pols
De poëzie ligt op straat. En
schalt op 6 juni over het water
van de Nieuwe Rijn. Die dag
vormen de Koornbrug en een
dekschuit in de gracht de podia
voor een avondvullende poë
ziemanifestatie in de open
lucht. Vier uur achtereen de
clameren ruim vijftig sprekers
op uitnodiging van de Leidse
Stichting Tegen-Beeld uit het
werk van dichters die de afge
lopen vijf eeuwen op de een of
andere manier met Leiden ver
bonden zijn geweest.
De Leidse burgervader Jan
Postma bijt om zeven uur het
spits af met het gedicht 'Lei
den' van Jan van Hout, stadsse
cretaris van de sleutelstad tij
dens het beleg in 1574. „Een
toepasselijk begin van de
avond", vindt Ben Walenkamp,
een van de mensen achter
Stichting Tegen-Beeld. „In de
voorgaande twee jaren stond
het werk van één dichter cen
traal. In het eerste jaar de 'Mei'
van Herman Gorter en vorig
jaar de sonnetten van Shake
speare. Voor het jaar 2000 heb
ben we bewust gekozen voor
dichters die op de een of ande
re manier een band met Leiden
hebben. Ze zijn hier geboren,
groeiden er op of woonden
voor kortere of langere tijd in
de stad. Daar zit ook een groot
aantal buitenlandse dichters
tussen, zoals Apollinaire en
Borges. Sommigen zijn hier
weliswaar maar één dag ge
weest, maar ook die mochten
meedoen. We vonden het leuk
om de avond een internatio
naal tintje te geven."
Zo gaat de melancholieke
studentenpoëzie van de negen-
tiende-eeuwse Piet Paaltjens
die avond hand in hand met de
impressionistische gedichten
van Verlaine, de Franse dichter
die in 1892 een bezoek aan de
Sleutelstad bracht. Om maar
een paar namen te noemen. En
dat allemaal voorgedragen, ge
zongen en mogelijk zelfs gerapt
door Leidenaars. Onder de
sprekers zijn in ieder geval
schrijver Rudy Kousbroek, uni
versitair docent Peter van Zon
neveld en dichter Anton Korte-
weg. „Voor Leidenaars, door
Leidenaars. Dat was onze leus
toen we hiermee begonnen. En
daar houden we nu ook aan
vast", licht Walenkamp toe.
Net als vorig jaar wordt er af
wisselend vanaf twee podia ge
sproken. Behalve op de Koorn
brug is ook op een dekschuit in
de Nieuwe Rijn ter hoogte van
café De Stadthouder een
spreekgestoelte neergezet. „Op
die manier hebben we het bes
te bereik", legt Walenkamp uit.
„Langs de gehele gracht zijn de
sprekers te horen en te zien.
Vorig jaar werkte het fantas
tisch en ook nu zijn de ver
wachtingen hoog gespannen.
Het blijft alleen hopen dat het
weer een beetje meewerkt."
De poëziemanifestatie 'Ly
riek in Leiden' op dinsdag 6 ju
ni duurt van 19.00 tot ongeveer
23.00 uur. Plaats van handeling
is het gebied rond de Vismarkt,
Nieuwe Rijn en de Koornbrug.
een week op de eeuwig-
iel. Hooguit een druppel,
cht, een ademtocht,
och. Het is ook weer niet
et hangt er een beetje
ioe je tegen een week
:t. Dat kan op verschil-
nanieren.
irde het bijvoorbeeld ze-
lle dagen eer Maarten
ns met zijn dode paard
brug kwam. De Leidse
rcheoloog had dat, sa-
iet zijn collega's van de
ntelijke afdeling van Mo-
ïtenzorg, bij opgravingen
nder het gras van het
alige voetbalveld Pomo-
igetroffen. Een unieke
daar aan de Nachte-
m. Want het ging hier om
anten van een edele vier-
uit de tijd van de Romei-
ïdaan op de noordelijke
"an de Rijn. Zo'n paard
combinatie met kring-
|e sporen, scherfjes aar-
en stukjes houtskool,
et eerder in het land der
en - de Rijn was in die
grens van het Romeinse
gevonden.
ontdekking, dat Pomo-
ird. Daar doe je het voor,
dsarcheoloog. En daar wil
mee voor de dag ko-
le graaft per slot van reke
liet elke dag een beest op
n eeuwigheid onder het
dd heeft gerust om als-
theater recensie
nog zijn eeuwenoude geheimen
prijs te geven. Dat is een ver
haal dat doorverteld moet wor
den.
Vanzelfsprekend. Maar deson
danks hield Dolmans de hele
week zijn kaken stijf op elkaar.
Waarom? Gewoon omdat hij
bang was dat als hij het via de
pers aan de grote klok zou han
gen, dat ook meteen het einde
zou betekenen van de onge
stoorde graafwerkzaamheden
daar achter de Vogelwijk met
zijn hoge bomen en zijn rustie
ke huizen. Wat hij vreesde was
dat er - bij voorkeur 's nachts
-een bataljon aan schatgravers,
amateur-archeologen en vooral
vandalen zou neerstrijken op
Pomona. Kon hij fluiten naar
zijn paard.
Pas toen het laatste botje van
het beest was gelicht en veilig
en wel was overgebracht naar
het onderkomen van de arche
ologen aan de Aalmarkt, kon
Dolmans er niet meer onderuit.
Er was al sprake geweest van
vandalisme en nu had hij ook
nog eens onverwacht bezoek
gekregen van journalisten die
lucht hadden gekregen van het
paard. Hij moest er wel mee
voor de dag komen. Of hij wilde
of niet.
Dolmans vond dat jammer. Pu
bliciteit prima. Maar alles op
zijn tijd. Tien keer liever had de
stadsarcheoloog de zaak nog
minstens een week langer 'on
der de pet' gehouden. Dan had
hij met zijn team in alle rust
kunnen zoeken naar nog meer
sporen uit de oudheid. Nu
moest hij de de put afdekken,
bewaking regelen, 's nachts
posten op Pomona, dat soort
onsympathieke en dure maat
regelen nemen. Het paard had
er 2000 jaar ongestoord gele
gen. Wat maakte, zo redeneer
de hij voor zichzelf, die week
dan nog uit? Daar kraait toch
zeker geen haan naar?
Tja. Dat is het probleem als je
in het open veld werkt. Ieder
een ziet het. En helaas, dat van
die vandalen en grafschenners
is ook niet nieuw. Eigenlijk al zo
oud als de mensheid zelf. De
sarcofaag was nog niet gesloten
of al zijn goud en sieraden wa
ren al uit de pyramide verdwe
nen. De farao kreeg niet eens
een week om van zijn rust te
genieten. Laat staan een eeu
wigheid. Zoals dat paard.
ad van kaam
dick van teylingen
Theater Malpertuis speelt Wachtend op
Godot van Samuel Beckett Regie, ver
taling en bewerking: Sam Bogaerts Met
Bert André, Maaike Cafmeyer, Jurgen
Delnaet en Han Kerckhoffs. Gezien op
12 mei in de Leidse Schouwburg
En attendant Godot werd vo
rig jaar bij een Britse verkie
zing uitgeroepen tot beste
stuk van de twintigste eeuw.
En dat terwijl het zich onttrekt
aan ongeveer elke categorie:
het heeft geen handeling en
geen plot, je komt niet te we
ten wie de personages zijn,
waar ze vandaan komen of
naartoe gaan, en de man om
wie het allemaal lijkt te draai
en blijft helemaal buiten
beeld.
Misschien kun je beter zeg
gen dat Wachten(d) op Godot
het beste stuk is óver de vorige
eeuw: de hoofdpersonen Vla
dimir en Estragon weten dat
ze moeten wachten, maar
daar houdt het mee op. Ze
weten niet waarom, wie Godot
is of wat hij doet. Ze weten
niet of ze gelukkig zijn of on
gelukkig, ze willen weg maar
kunnen niet (want ze wach
ten), er staat een boom, maar
ze hebben geen touw om zich
op te knopen. Ze worden ge
confronteerd met de wreed
heid van Pozzo tegenover zijn
slaaf Lucky, maar het is ook
niet duidelijk wat ze daarvan
moeten vinden. Geheugenver
lies lijkt een voorwaarde voor
overleven. Steeds valt de
avond, en een meisje komt
zeggen dat Godot vandaag
niet, maar morgen zeker
komt. In het decor van deze
versie wordt daar de agressivi
teit van de machine nog aan
toegevoegd: de door luidruch
tige luchtdruk aangestuurde
deuren van een soort postmo
derne poppenkast annex bus
hokje lijken hun best te doen
iedereen te vermorzelen die te
dichtbij komt.
Niemand heeft beweging-,
zin- en richtingloosheid mooi
er verwoord dan Samuel Bec
kett. Hij gaat het wereldraad
sel te lijf met een berustend
soort ironie, als een trieste,
maar wijze clown. Ook Bert
André en Han Kerckhoffs zijn
harlekijntjes uit treurwilgen-
hout gesneden: sterk op elkaar
ingespeeld doden ze de tijd.
André (Vladimir) is van hen de
variétéartiest.
Uit zijn gulp steekt het kwij
nende stukje groen dat in
klassiekere ensceneringen aan
de bijna kale boom op het to
neel zit. Estragon (Kerckhoffs)
is de illusieloze onnozelaar
van wie de diepere gronden
heel af en toe door zijn pant
ser schemeren. Ze zijn een
mooi duo, met het juiste soort
nuchtere humor.
Tegenover die machtelozen
zijn macht en onderdrukking
gepersonifieerd door Pozzo en
Lucky, goed gespeeld door de
jonge acteurs Jurgen Delnaet
en Maaike Cafmeyer. Sam
Bogaerts onderhoudt en amu
seert met deze Godot dankzij
zijn acteurs.
leiden Een dofzwarte motorfiets bij de ingang van boekhandel
Kooyker Ginsberg kondigde het ongewone schrijversbezoek al aan.
Met een biertje bij de hand en in het gezelschap van twee in zwart
maatkostuum gestoken bodyguards zette Jan Cremer gisteren een
uur lang handtekeningen. Voor het eerst van zijn leven in een boek
handel. „Dit zijn jongens van de Bezige Bij", stelde hij de kleerkas
ten voor. „Die letten op of ik mijn naam wel goed spel." Cremer.
Door de literaire kritiek neergesabeld, door cultuurminnend Neder
land uitgekotst, uit de bibliotheken geweerd. Maar gretig gelezen.
En nog steeds, zo bleek gisteren. De rij - vooral mannelijke - fans
werd langer, de stapel 'Ik Jan Cremers', de vijftigste druk inmiddels,
steeds kleiner. foto henk bouwman