ZATERDAGS 2 Et BIJVOEGSEL
De massahysterie rond
ZATERDAG 8 APRIL 2000
Pokémon
'Dit spel berooft sommigen echt van het verstand'
Net als het grafschrift op een
pakje sigaretten dat de gebrui
ker waarschuwt voor de geva
ren van z'n rokertje kent ook een pakje Poké
mon z'n bijsluiter. 'Aanbevolen leeftijd tien
jaar', staat er in kleine letters op elk setje
kaarten. Nét zo verslavend, nét zo gevaarlijk,
is de gedachte die zich onwillekeurig op
dringt. Want nooit eerder kreeg een spel de
jeugd zó in zijn greep.
Het is pas een half jaar geleden dat spelle
tjesfabrikant Nintendo besloot om door mid
del van een uniek offensief ook Nederland
plat te krijgen voor zijn nieuwste Game Boy
cassette. Het buitenland was ons al voor ge
gaan, maar wisten wij veel.
Kosten noch moeite werden gespaard.
Liefst honderdduizend stickers van Poké
mon, de opvolger van 'classics' als Mario
Bros en Donkey Kong, werden op basisscho
len verspreid. Er ging een intensieve tv-cam-
pagne van start, demonstratieteams liepen
de drukste winkelcentra af en alle ruim
twaalfhonderd Nederlandse speelgoedwin
kels werden bezocht om het personeel de
spelregels bij te brengen. Wereldwijd was er
al voor tien miljard gulden aan Pokémon-
artikelen omgezet en ook Nederland diende
zijn steentje bij te dragen aan dat overweldi
gende succes.
Inmiddels zijn de gevolgen bekend. De
veertigduizend in de voorverkoop afgezette
speelcassettes (een record) waren weg voor
dat iemand er erg in had. Inmiddels zijn er al
tweehonderdduizend exemplaren van ver
kocht, zes keer zoveel als van andere promi
nente Game Boy-spelletjes op jaarbasis
wordt afgezet. En daarmee is de toon gezet,
want in kinderland is het alleen nog maar
Pokémon dat telt. Na het computerspelletje
kwam de cartoonversie op tv en verschenen
de kaarten, de poppen en de kledinglijn.
Verbijsterend
De gevolgen zijn legio, 's Ochtends voor het
naar school gaan zit de jeugd van vijf tot
•twaalf jaar met de neus voor de buis gedrukt
bij Fox Kids. Daama gaan, of het nu van de
leiding mag of niet, de Pokémon-kaarten
mee naar school om té ruilen. En 's middags
na schooltijd hokt de toekomst van Neder
land bijeen rond hun Game Boy-versies van
de monstertjes.
„Het is verbijsterend wat dat spel bij de
kinderen losmaakt", constateert Stevanne
Auerbach, spelletjesdeskundige uit de Ver
enigde Staten. Auerbach, alias dr. Toy,
neemt onder meer op haar eigen website op
internet dagelijks het wereldwijde fenomeen
onder de loep. „Anders dan bij de meeste
spelletjes wordt bij Pokémon veel eigen in
breng van de deelnemers verlangd. Het 'van
gen' van de mon
stertjes vergt
telkens een
andere
strate
gie",
zegt ze.
„Bijko-
Nederland is in de ban van het
fenomeen Pokémon. Kinderen
en ouders worden er gek van.
Een simpel computerspelletje
zet de wereld op z'n kop. Op
scholen wordt het verboden en
op straat vinden berovingen
plaats. Basisscholieren lijken
door het spel gehersenspoeld,
maar de fabrikant weet van de
prins geen kwaad.
HANS VAN ALPHEN
Pokémon-kaartjes, die van kinderen geslepen,
hebberige ettertjes kunnen maken.
mend element is dat de ouders er in de
regel helemaal niets van snappen, wat
gen uit en voor kinderen is er niets mooiers
dan een kunstje te beheersen dat hun vader
en moeder boven de pet gaat. Op die leeftijd
vind je geheime genootschappen en dito
wachtwoorden heerlijk."
Anders dan de rages rond de Teletubbies
en Tamagotchi's, hypes die na een paar
maanden alweer waren overgewaaid, is. Po
kémon ontwikkeld voor een duurzamer rela
tie met het kind. Door de afwijkende karak
ters van de te vangen monstertjes en het gro
te aantal ervan wordt beoogd de verveling
buiten de deur te houden. De bedenkers er
van gaan zelfs zo ver dat ze aan Pokémon
een educatieve waarde toekennen. De bezit
ter van meerdere monstertjes moet bijvoor
beeld sociale vaardigheden ontwikkelen om
al zijn gedomesticeerde vriendjes tevreden te
houden. En bij het ruilen van kaarten komt
rekenwerk om de hoek kijken. Bovendien
zijn er wereldwijd inmiddels zo'n elfduizend
websites op dit gebied verschenen (www.po-
kemon.com), waardoor volgens de fabrikant
de kinderen automatisch vertrouwd raken
met de zegeningen van de computer.
Nintendo's vice-president Gail Tilden, ver
antwoordelijk voor productontwikkeling:
„Het succes verbijstert ons ook. En dan te
bedenken dat we nog maar aan het begin
staan van de Pokémon-rage, want er ligt nog
een enorm terrein braak. Ons Japanse moe
derbedrijf heeft pas duizend Pokémon-pro-
ducten ontwikkeld. Maar het enthousiasme
van de spelers kent geen grenzen, en daar
moeten we gebruik van maken."
De Game Boy-versie van Pokémon kost
f 79, de Nintendo 64-versie f 149. Van het
kaartspel doen meerdere versies (Neder
lands- en Engelstalig, limited- of unlimited)
de ronde. Een pakje met elf kaarten kost
f7,95, een groot pak van 61 stuks f 29,95. En
hoewel daar geen bevestiging van is te krij
gen, heeft Nintendo de verdenking op zich
geladen een bewuste schaarste aan bepaalde
exclusieve kaarten te creëren om de con
sumptiedrift bij kinderen aan te wakkeren.
Spelspecialist Stevanne Auerbach: „Het mot
to van het spel is 'Gotta catch 'm all'. Het
gaat er om ze allemaal te krijgen, en dat be
tekent: kopen!."
Net als eerder in Japan en de VS gebeurde,
is het de kinderen op veel basisscholen in
middels niet meer toegestaan de speelkaar
ten mee te nemen. Noodgedwongen wapent
het onderwijzerskorps zich tegen de overlast
van het spelletje, dat bij menig kind een on
gekende hebzucht aanwakkert.
„Het is een monsterlijk spel, echt", ver
zucht een leerkracht. „Sommige van mijn
kinderen herken ik niet meer als ze ermee
spelen. Het lijkt wel of ze nergens anders
meer over kunnen praten, laat staan denken.
Ik vind het een crime. Ik heb meegemaakt
dat ik boze ouders in de klas kreeg die zich
erover beklaagden dat hun kinderen waren
opgelicht tijdens het ruilen op het school
plein. Of ik er niet op kon letten dat ze hun
kostbare plaatjes niet verpatsten voor min
dere exemplaren. Collega's lopen tegen de
zelfde problemen aan. In gezamenlijk over
leg is nu door de schoolleiding besloten Po
kémon buiten de deur te houden. Sindsdien
is de rust weergekeerd, althans op school. Ik
heb niets tegen een rage, maar dit is te gek."
Probleem
Hoe sterk Pokémon tot de verbeelding van
de jeugd spreekt, blijkt ook uit de berichtge
ving in de media. Over kinderen die er bij
voorbeeld allang geen been meer in zien een
leeftijdgenootje in elkaar te slaan en te bero
ven van zijn Pokémon-kaarten, of tijdens een
plaspauze op school vrolijk even alle jaszak
ken na te lopen op zoek naar dergelijke heb
bedingetjes.
De politie van Haarlem heeft zelfs al een
heuse Pokémon-brigade in het leven geroe
pen om de jeugd in toom te houden. De po
litiewoordvoerder: „Rond winkels hangen
groepjes oudere kinderen die kaarten willen
pikken. Wij zien het als een echt probleem
en zullen er extra aandacht aan besteden.
Ook gaan wij op scholen inventariseren wat
er aan de hand is." Zelfs sommige ouders
deinzen er niet voor terug hun kinderen des-
poods met behulp van criminele methoden
van Pokémon-kaarten te voorzien. Onlangs
nog liepen in een speelgoedzaak in Gouda
twee volwassen vrouwen tegen de lamp met
gestolen kaarten in hun jaszak.
Jessica ten Hopen, moeder van twee meis
jes van zeven en negen jaar, ervoer als klas
semoeder hoe de Pokémon-hype heeft toe
geslagen. Toegankelijke, onbevangen kinde
ren veranderden stukje bij beetje in gesle
pen, hebberige ettertjes. Ten Hopen (om re
denen van privacy is haar naam gefingeerd):
„Opeens was de portefeuille van een leer
kracht verdwenen. Gestolen! Een paar dagen
later bleek een meisje dat juist opviel omdat
ze nooit meedeed aan Pokémon-spelletjes
over een grote stapel kaarten te beschikken.
Ze is apart genomen en toen kwam het ver
haal er uit: ze wilde per se meedoen, maar
mocht dat van thuis niet. Uiteindelijk maak
te de gelegenheid van haar een dief. Heel
triest."
„Een van de leerkrachten had de kaarten
ingenomen van een kind, omdat het bij ons
op school verboden is ze mee te nemen. Na
schooltijd komt dat kind terug, voor haar
kaarten en hoor ik de bewuste onderwijzeres
vragen of ze er niet een paar wilde ruilen te
gen Pokémons van haar eigen zoon. Ik kon
mijn oren niet geloven. Hoezo goed voor
beeld? Ik kon me niet inhouden en heb die
leerkracht gevraagd of ze wel goed bij haar
hoofd was. Dat spel berooft sommigen echt
van het verstand."
„Die kaarten zijn net aandelen", consta
teert Jessica. „Sommige kinderen kopen bij
voorbeeld bewust een sleutelhanger van de
film en tv-serie South Park, die je dan kunt
ruilen tegen een dure Pokémon-kaart. Ook
voetbalmunten van Shell Worden als wissel
geld aangeboden. Heel eng vind ik dat. De
kinderen strooien ook de wildste geruchten
rond. Over kaarten bijvoorbeeld waarvoor
soms wel honderden guldens zouden wor
den geboden. Maar als je dan doorvraagt,
weet niemand door wie of waar. Maar met
name die factor geld benauwt mij. Jonge kin
deren behoren zich daar mijns inziens hele
maal niet mee bezig te houden. Er staan klei
ne kapitalistjes op."
Door de aanhoudende vraag naar nieuwe
kaarten spelen zich bij net door Nintendo
bevoorrade winkels de vreemdste taferelen
af. Een middenstander: „Ik kijk er echt al niet
meer van op als ouders in één keer voor
tweehonderdvijftig gulden aan kaarten mee
nemen. Die zijn murw van het gezeur van
hun kinderen en denken in één keer die
honger te kunnen stillen. Maar blij ben ik
niet met dat gedrag, want daardoor moet ik
veel anderen weer teleurstellen. Er is een
continue vraag en te weinig aanbod."
De regelrechte massahysterie rond het
spel, in 1996 voor het eerst op de Japanse
markt geïntroduceerd, maakt het ouders on
mogelijk zich er aan te onttrekken. Niemand
wil immers van zijn kind een 'outcast' ma
ken. Jeroen (11): „Ik had niets meer te doen
op het schoolplein. Niemand wilde meer
met me spelen. Toen heb ik ook maar een
paar kaarten gekocht en kon ik weer met de
anderen meedoen."
Spaargeld wordt meteen omgezet in kaar-
ten; er lijkt geen houden meer aan. In ons
land zijn inmiddels al tachtig licenties verge
ven rond Pokémon, dat naast de rode en de
blauwe versie van de speelcassette binnen
kort ook met een gele komt. Bij Nintendo
Benelux willen ze geen kwaad woord horen.
„Waarom wordt Pokémon geweerd van de
scholen?", reageert zegsman Frank Ritting-
haus. „Integreer het spel in het schoolpak -
ket; de kinderen doen er vaardigheden door
op die hen in het latere leven van pas zullen
komen. Strategisch denken bijvoorbeeld.
Verbieden is onzin."
En dat stelen dan? „Ach, dat is een onder
deel van het leven. Vroeger werden mijn
knikkers ook door oudere kinderen afge
pakt."
i-knuffels in pluche. Een van de vele verzamelobjecten van het spel waar de jeugd zo waanzinnig door gegrepen is.
FOTO'PR
