'Ik ben nog steeds een T
underground fotograaf
Cultuur Kunst
entoonstelling
jknton Corbijn -
er dap 5 jaar werk' in
Groninger
Museum
Anton Corbijn bij de inrichting van de expositie: „Ik kom uit een ander tijdperk.
IDAG 8 APRIL 2000
Werk van Anton
Corbijn is vanaf
dit weekeinde te
zien in het Gro
ninger Museum.
FOTO WFA
De foto's van Anton
jCorbijn bepaalden het
beeld van een hele
popgeneratie. Hij
maakte er wereldwijd
furore mee. Op de
overzichtstentoon-
itelling 'Anton Corbijn -
25 jaar werk' in het
ïroninger Museum zijn
liet alleen de iconen uit
zijn begintijd te
bewonderen, maar ook
recent werk. „Het was
wel een erg donkere
wereld die ik om me
heen creëerde."
door MANNUS VAN DER LAAN
ipliefhebbers zullen zijn werk-niet in de
'ben staan. Blader door de langspeelplaten
fgelopen kwart eeuw en er zit zeker een hoe-
Anton Corbijn tussen. U2, Nick Cave, Bry-
Captain Beefheart, de Rolling Stones,
er is bijna geen illustere band die hij niet
lens heeft gehad. Eerst in opdracht van
iter voor het Engelse muziekblad New Musi-
ess (NME), het Aiherikaanse Rolling Stone
:re prestigieuze bladen,
ipbaan van enig kaliber smeekt om een be-
ikdote, iets moois waarmee het sprookje aan-
Mj Corbijn is dat het verhaal over de camera
1972 van zijn vader leende. Met die camera
naar de Grote Markt in Groningen waar So-
tptrad. Hij wilde van de band een foto maken,
igenlijk was dat een smoes om dichter bij het
te komen.
)tes zijn onuitroeibaar, helemaal als ze op
id berusten. Maar ook in dat geval ontnemen
licht op de werkelijkheid, diè kleurlozer, ba-
dan welk mediageniek voorval dan ook. „Ei-
,rna! was ik gewoon een contactgestoord iemand",
:rtc rbijn terwijl hij de verslaggever langs zijn
het Groninger Museum leidt. „Een camera
i goeie introductie bij mensen. Je had een ex-
mand iets te vragen. Muziek betekende voor
1 veel. Toen ik mijn vaders camera leende,
dan ook logisch dat ik een foto maakte tij-
in concert. Maar fotografie betekende hele-
lks voor mij. De camera was gewoon een han-
dat in huis was."
razendsnel uitgroeide tot een bekend popfo-
en y had hij niet alleen aan zijn eigen onvermoe-
liteiten te danken, er kwam natuurlijk ook
n ins itje geluk bij kijken. Een van de eersten die hij
camera kreeg was Herman Brood -.overi-
et omdat deze destijds 'ook' vanuit Gronin-
de weg timmerde, want Corbijn was toen al
ar Den Haag verhuisd. Dankzij de komeet
carrière van Brood werden Corbijns foto's
iig gepubliceerd.
creeg ik ook mijn eerste problemen met de
mdat ik heel donker afdmkte en dat wilde
die tijd niet. Als ik het achteraf bekijk, was
nge) |wel erg donker." Die inktzwarte foto's met
>ezelige, grofkorrelige structuur, waarvan een
is opgenomen in zijn eerste fotoboek 'Fa-
(1989), komen in een oranjerode zaal van het
ger Museum prachtig uit. Het blijft een feest
kenning, die schijnbaar achteloos geportret-
underground pophelden die gebukt gaan on-
>eilbare weltschmerz.
lowie die in een hoekje van een café is weg-
-49 twee broodmagere Steely Dan-leden op een
damse hotelkamer (uit 1976, de oudste foto
xpositie), een monsterlijk belichte John Cale
OA* rek aan licht gebruikte Corbijn een zaklan-
:n Elvis Costello met gitaar en Vox-versterker
op zijn hotelbed.
mt allemaal wel erg oud op mij over", rea-
orbijn. „Ik had eigenlijk niet eens zoveel suc-
ie tijd. Ik had wel een soort geloof in mijn fo-
gevoel dat ze anders waren, maar dat kon ik
'oorden. Vroeger drukte ik ze nog donkerder
jeld er de vreemde gedachtegang op na, dat
"':ere foto een diepere betekenis had. Gecom-
met het soort foto's dat ik maakte, was het
wel een erg donkere wereld die ik om me heen cre-
eerde."
Dat deze legendarische foto's, die het gezicht van
een popgeneratie bepaalden, in het Groninger Mu
seum slechts één zaal kregen, is een bewuste keus
van Corbijn en medesamensteller Mark Wilson. Hij
wil er namelijk niet op vastgepind worden, niet lan
ger gezien worden als 'die zwart-witfotograafHij
heeft als fotograaf een ontwikkeling doorgemaakt,
werkt niet meer 'documentair', heeft kleur toegela
ten, fotografeert ook andere celebrities dan popar
tiesten en experimenteert met Polaroid- en 'zes bij
zes'-camera's.
Dat kunnen we zien aan de foto's uit zijn meest re
cente boek '33 Still Lives' (1999) die niet alleen in het
Groninger Museum hangen, maar ook in de Amster
damse Torch Gallery. Het is een serie met geënsce
neerde foto's van beroemdheden. Corbijn betreurt
het dat het avontuur verdwenen is uit de heden
daagse celebrity-fotografie. Daarom zit er een snap
shot-element in dat refereert aan het snelle werk van
de paparazzi uit de jaren '60.
Het zwarte, depressieve kader is verdwenen, er
hangt een blauwe gloed overheen, maar het ver
vreemdend effect is er niet minder om. „Ik ben nog
steeds een underground fotograaf, vind ik zelf. Maar
dan niet zozeer door de mensen die ik fotografeer,
maar door de manier waarop ik werk. Vroeger werk
te ik met het karakter van mensen, nu met een idee
waarin sterren een rol spelen."
Op de foto's uit deze serie lijkt het of de sterren even
hun lichtkrans hebben afgeworpen, terwijl ze be
spied worden tijdens het verrichten van 'alledaagse'
bezigheden in hun eigen achtertuin. De verstilde
beelden roepen een onbenoembare spanning op.
Acteur Danny DeVito die met een wanhopig gezicht
een luchtballon vasthoudt, cineast Lars von Trier
naakt achter een kruiwagen, U2-leadzanger Bono
met sombrero en nepsnor en acteur Robert DeNiro
tegen een behangetje met een berglandschap als een
brave huisvader die een kopje koffie achterover
slaat.
In een enkel geval verdwijnt het vertrouwde imago
volledig uit beeld en vindt er een verrassende omke
ring plaats. Achter een reusachtige zonnebril met
spiegelglazen gaat de geniale natuurkundige Step
hen Hawking schuil, die we doorgaans alleen maar
kennen als hij in een rolstoel zit. Corbijn heeft hem
Opgetooid met hét attribuut van het sterrendom,
waar Hawking - doordat we bijna geen enkel ander
deel van zijn gezicht zien - bijna volledig mee sa
menvalt. „Ik wilde niet dat geijkte beeld van hem
zien. Ik wou dat je naar hém keek en niet naar een
man in een stoel."
Er is ook een zaal ingeruimd met foto's van U2 en
Bono, waarmee Corbijn al achttien jaar bevriend is
en samenwerkt. Dat heeft meer betekenis voor hem
dan zo maar een 'ongehoord lange samenwerking'.
In hun werkrelatie hebben ze zich wederzijds ont
wikkeld. „Zijn ontwikkeling voor de camera en mijn
ontwikkeling als fotograaf lopen parallel. Hij heeft
me altijd bijgestaan en gestimuleerd in mijn fotogra
fie. Op werkbasis vechten we ook altijd. Hij is een
stier, ik ben een stier. We vinden altijd dat we allebei
gelijk hebben. Over twee weken beginnen we weer
met een nieuwe hoes..."
In de onlangs op de televisie vertoonde documentai
re 'Anton Corbijn - Geen stilleven' van Dirk jan Roe
leven vertelt Bono onverbloemd dat zijn vriend eens
wat vaker uit het vliegtuig moet stappen, dat hij te
hard werkt. Hij wijt het aan Corbijns calvinistische
achtergrond. Is daar in het buitenland nog zoveel
van overgebleven?
Corbijn: „Ik ben een werker, dat is ervan overgeble
ven. En een beetje dat wat je doet, zinvol moet zijn.
Als je er zelf plezier uit haalt, vind ik dat ook zinvol.
Maar er worden veel dingen gemaakt die niet zinvol
zijn, die alleen worden gemaakt om het geld. Er is
veel visuele vervuiling. In de architectuur vooral,
maar ook in de bladen. Deze staan vol met rotzooi.
Ik ben niet eens zo'n goede fotograaf, denk ik soms,
er zijn gewoon veel anderen die minder zijn, waar
door ik opval. Als ik dit kan, dan moet iedereen dit
kunnen, want ik heb niet eens een opleiding gehad."
Op de tentoonstelling zijn ook nog modefoto's van
hem te zien, waar hij zich begin jaren '90 in Los An
geles enige tijd op heeft gestort. Natuurlijk ontbre
ken ook zijn foto's uit zijn boek 'Star Trak' (1996)
niet: 'het echte celebritywerk'. En uiteraard zijn op
een videowall ook de muziekclips van Corbijn te
zien, zoals hij die bijvoorbeeld maakte voor Nirvana,
U2 en Depêche Mode.
Vergeleken met de doorsnee gladde MTV-clips zijn
het eenvoudige, statisch opgebouwd clips, zonder
enige pretentie gemaakt, waarin je de ambachtelijke
hand van de fotograaf herkent. Toch behoren ook
die werkzaamheden goeddeels tot het verleden.
Tijdgebrek", verklaart hij. „Maar ook het gevoel dat
ik niet echt meer relevant ben in de videowereld. Er
zijn zoveel jonge mensen die te gekke dingen ma
ken. Ik heb gezien wat mijn kracht was op dat ge
bied. Voor mij is fotografie een veel langer overle
vend medium. Een goede foto is unbeatable."
Tegenwoordig beschouwt hij zich meer als beeldend
kunstenaar dan als fotograaf. Daarom is het niet ver
wonderlijk dat hij onlangs een project heeft gedaan
met beeldend kunstenaar Mariene Dumas. Hij foto
grafeerde en zij schilderde strippende modellen op
de Amsterdamse wallen. De vruchten van deze co
productie zijn onder de titel 'Strippinggirls - Strip
tease' als theatervorm te zien in het Theater Muse
um Amsterdam. „Daar heb ik erg van genoten, om
dat ik op visueel vlak nooit met iemand samenwerk
en zeker niet met iemand uit een andere discipline."
Met beeldend kunstenaars heeft hij zich sowieso al-
tijd meer vertrouwd gevoeld dan met fotografen.
Veelzeggend genoeg, vertelt hij, heeft hij wel vrien
den die schilder zijn, maar zit er geen fotograaf tus
sen.
„Veel fotografen zijn geïnteresseerd in camera's en
dat soort dingen. Een hele lichting fotografen is in
mijn ogen om de verkeerde reden fotograaf gewor
den. Ze denken dat het een glamourwereld is. Snelle
jongens, babes. Ik kom uit een ander tijdperk, ben
misschien ouderwets. Veel dingen aan fotografie
vind ik onaantrekkelijk. Het enige wat ik mooi vind
aan fotografie is het ontmoeten van mensen en de
beelden die daarvan overblijven."
Anton Corbijn - 25 jaar werk, Groninger Museum,
9 april t/m 25 juni; Still Lives, Torch Gallery Am
sterdam, 15 apr t/m 13 mei; Strippinggirls - Strip
tease ls theatervorm, Theater Museum Amster
dam, 15 apr t/m 2 juli.
