Valhoed gedijt in de Flevopolder
Bes voor tuin en balkon
Weinig werk tuin
Tuin werkboek
Speeltoestellen
Rijp en Groen
Romantische bloemen
T uininformatiepark
ïf'
Zelfmoord onkruid
15_
VRIJDAG 17 MAART 2000
In de wereld van krant en tele
visie lonkt men vooral naar de
jongere lezer en dan met name
naar de vrouwen onder hen.
Daar zit ik dan met al mijn goe
de gedrag en een rubriek over
tuinen en planten die tijd en
zorg vragen.
De jonge vrouw heeft het im
mers druk, druk, druk met
werk, studie, huishouden, hob
by's en nog veel meer en zelfs
in het nieuwe millennium telt
een etmaal niet meer dan 24
uur. Daarom vandaag het een
en ander over een onderhouds
arme en steenarme tuin. De op
lossing immers van veel onno
zele zielen voor een tuin die
geen tijd kost is het gebruik van
veel steen. Dat is enerzijds een
schijnoplos
sing omdat er
ook op steen
mos, on
kruid, blad
en allerlei on
gerechtighe
den terecht
komen die
verwijderd
moeten wor
den. Anders-
zijds een ui
terst milieu-
en kindon
vriendelijke
oplossing die
het microkli
maat in de
stad aantast. Maar hoe dan wel?
Schaf om te beginnen het sta
tussymbool van twee terrassen
in een piepkleine tuin af. Eén
terras is meer dan genoeg om te
zitten. En vanuit het huis is kij
ken naar groen aangenamer
dan kijken naar steen, zeker als
het regent. Ook het pad kan an
ders. Zijn we de stapstenen die
ons vroeger met droge voeten
van A naar B brachten zonder
het kwetsbare gazon te bescha
digen dan helemaal vergeten?
Jongeren kennen ze niet en zul
len ze ongetwijfeld gaaf vin
den...Tja, wat nu.
Laten we beginnen om ons
piepkleine stadstuintje te verrij
ken met een boom. Maar dan
wel een boom die ons niet in
conflict brengt met de buren en
De komende weken gaat het in
de tuin weer langzaam aan
bloeien en groeien. Uitgevers
spelen hierop al enige tijd in en
brengen talrijke tuinboeken op
de markt. Een opvallend exem
plaar hiertussen is het Tuin-
werkboek, waarin onder meer
de belangrijkste klussen van
maand tot maand worden uit
gelegd. Zo is maart prima ge
schikt om de grond om te spit
ten, terwijl in april de tijd rijp is
voor het zaaien van wat keu
kenkruiden. Bij iedere maand
staat een bloeikalender ver
meld, zodat de tuinier weet wat
voor soort planten en bloemen
kunnen gaan bloeien. Naast
tips voor tuinieren per maand
behandelt het 160 pagina's tel
lende boek ook onderwerpen
die niet aan een periode zijn
gebonden. Zo wordt bijvoor
beeld ingegaan op het aanleg
gen van paden, het maken van
een pergola en het ontwerpen
van een tuin. Bij ieder onder
werp zit een werkschema,
waarop de hobbyist onder meer
de benodigde materialen kan
Doe-het-zelven vinden sommi
gen niet alleen leuk, het be
spaart ook geld. Goed voor
beeld daarvan is het maken van
een speeltoestel. Een degelijke
en eenvoudige glijbaan met
klimtouw en platform kost in
de winkel al snel minimaal dui
zend gulden, maar met wat
handigheid is een speeltoestel
ook zelf in elkaar te zetten. Voor
klussers die daar wel zin in heb
ben, zijn de zogenoemd Jungle
Gym-montagedozen bedacht.
Daarin zitten onder meer be
vestigingsmaterialen en hand
grepen om vervolgens met hout
het speelgoed voor het kroost te
maken. Er zijn dozen voor ver
schillende modellen speeltoe
stellen zoals de Villa, Lodge,
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER 02
die jaren probleemloos kan blij
ven groeien, omdat zijn hoogte
beperkt is en blijft. Dat kan ook
met een bolboom, maar die zijn
doorgaans hoger dan lage
treurbomen, en vergen geregeld
snoeiwerk. Ook de smal blijven
de fastigaat kan in een kleine
tuin, maar dient wel geregeld
deskundig gesnoeid te worden.
Rest de treurboom. Er zijn er
veel in de handel bij goede
kwekers, variërend van een tot
twee meter hoog. Er zijn treu-
relzen, berken, beuken en pru
nussen. Onder de wilgen vol
doet alleen de Salix caprea en
heel bijzonder is de Pyrus sali-
cifolia. Kortom, keuze te over,
al zijn ze niet goedkoop. De
kweek ervan duurt jaren en eist
deskundig
heid. Maar ze
blijven laag,
hebben fraai
blad en snoei
en zichzelf.
Tja en verder:
goede groen-
blijvende
grondbedek-
kers met hier
en daar een
royale pot
met bloeien
de planten -
liefst eenjarig,
dan hebben
we 's winters
geen zorgen -
vullen de vakken aarde op.
Onovertroffen is klimop als
grondbedekker, die met vijf
planten per vierkante meter in
een seizoen alles groen maakt
en bovendien tegen lichte be
treding bestand is. Dat laatste
kan niet gezegd worden van de
bijzonder mooie Pachysandra
terminalis en van de laagblij-
vende Vinca. Iets rommeliger
zijn de dovenetelsoorten, mooi
met het grote blad is de Berge
nia en ook longkruid voldoet,
zelfs in de schaduw, terwijl Du-
chesnea meer van zon houdt.
Goed idee om vakken met ver
schillende grondbedekkers te
maken voor afwisseling.
Kortom, een groene tuin kan
onderhoudsarm zijn en blij
vend mooi.
Cabin en Castle. In de wat
duurdere dozen voor de model
len Lodge en Cabin zit een
klimtouw en speelgoedtele
scoop. Naast de montagedo
zen, moet de klusser het hout
en een eventuele wip of glij
baan aanschaffen. De voorde
ligste doos (Swing) is bedoeld
om een schommel te maken en
komt op ongeveer 150 gulden.
In de Villa zitten accessoires om
een vrij uitgebreid toestel met
onder meer een glijbaan te
bouwen. De prijs van deze doos
bedraagt een kleine driehon
derd gulden. Voor meer infor
matie: Jungle Gym, Amsterdam,
tel. 020-408.13.76.
ALEX VAN HOOF
In Flevoland zijn de afgelopen 25 jaar meer dan vijftienhonderd soorten paddestoelen gevonden. Tot de exclusieve soorten behoren de lilaroze
satijnzwam en de peperige vaalhoed, de olijfbruine bosbekerzwam en het gedraaid knotsje. foto archief
Flevoland is rijk aan truffels.
Helaas, het zijn niet de tongs-
trelende buikzwammetjes die
in de Franse Périgord een paar
honderd gulden per ons doen,
maar oneetbare familieleden.
„Je gaat er niet dood aan als je
ze eet, maar ze smaken naar
niets", zegt Ger van Zanen, een
van de auteurs van het zojuist
verschenen boek Paddestoelen
in Flevoland.
Al smaken de truffels uit Neder
lands jongste provincie niet zo
als de bosvruchten waarnaar in
het zuidelijk deel van Frankrijk
met speciaal afgerichte honden
en varkens wordt gezocht, zeld
zaam zijn ze wel degelijk. De
muffe en de vage zijdetruffel
behoren tot de negentien soor
ten paddestoelen die exclusief
zijn voor de Flevopolder en dus
elders in Nederland niet voor
komen.
Amsterdammer Van Zanen
heeft met enkele tientallen an
dere vrijwilligers de ontwikke
ling van de paddestoelenflora
in het op de zee veroverde Fle
voland de afgelopen vijfentwin
tig jaar op de voet gevolgd. Zo'n
gebied bestaat nergens anders
in Europa.
Aanleiding tot het instellen van
de Werkgroep Mycologisch On
derzoek IJsselmeerpolders was
de vondst, in '73 of '74, van en
kele honderden bokaalkluif-
zwammen op het begroeide
Abbertstrand. Dat was een bij
zondere ontdekking, want de
paddestoel was zeer zeldzaam
in ons land. „Waarom die het
daar zo goed deed, is een raad
sel", zegt gepensioneerd biolo
gieleraar Van Zanen.
Boven verwachting zijn in Fle
voland in de afgelopen 25 jaar
meer dan vijftienhonderd soor
ten paddestoelen gevonden.
Tot de exclusieve soorten beho
ren de lilaroze satijnzwam en
de peperige vaalhoed, de olijf-
bruine bosbekerzwam en het
gedraaid knotsje, allemaal na
men die aan verhalen van Mar
ten Toonder lijken te zijn ont
leend.
Maar er zijn ook nog eens 35
soorten die sterk aan de regio
gebonden zijn en dus als karak
teristiek voor de Noordoostpol
der, Oostelijk en Zuidelijk Fle
voland mogen worden be
schouwd, zoals breeksteeltje,
inkt zwam, hertezwam, franje-
hoed en een aantal vezelkop
pen. „Het omgekeerde heb je
ook", zegt Van Zanen. „De gele
aardappelbovist komt alge
meen in Nederland voor, maar
in Flevoland zul je er vergeefs
naar zoeken. Dat komt door de
resten van schelpen in de bo
dem: de aardappelbovist heeft
een hekel aan kalk."
Uiteraard waren de eerste pad
destoelen in het nieuwe land zij
die zich voeden met een gras
sprietje of een brandneteltje.
De amanieten die in symbiose
leven met de wortels van bo
men kwamen pas later en ook
de zwammen die gedijen op
dood hout waren er niet met
een.
De wind voert sporen van pad
destoelen met zich mee, maar
ook vogels, vleermuizen en in
secten zijn transporteurs en
soms dragen aangeplante bo
men nog myceliumdraden bij
zich. Soms kwam de werkgroep
niet meer bij van verbazing. Zo
werd in 1994 in het Abbertbos
een Nieuwzeelands paddestoel-
tje aangetroffen, op een plek
waar een kampeerder ooit een
vuurtje had gestookt. „Een
raadsel hoe de sporen van zo'n
paddestoeltje van overzee hier
zijn terecht gekomen", zegt Van
Zanen.
Alle maanden van het jaar zijn
de leden van de mycologische
werkgroep actief in Flevoland,
ook al treffen zij sommige pad
destoelen slechts in één maand
aan, andere het hele jaar door.
Ze gaan er in groepjes op uit,
noteren wat ze zien en nemen
af en toe een zwammetje mee
om het onder de microscoop te
determineren. Een enkeling is
gespecialiseerd in een bepaalde
paddestoelengroep, zoals de
'truffeloloog' van het gezel
schap.
Het nieuwe land geldt als een
rijk paddestoelengebied. Een
groep Engelse liefhebbers
kwam twee jaar geleden speci
aal een dagje rondneuzen in
het Urker- en het Schokkerbos.
„Daar waren mooie soorten te
zien", herinnert Van Zanen
zich verlekkerd.
Hij heeft niet gehoord van
mensen die speciaal naar Fle
voland komen om een mandje
paddestoelen voor het diner te
verzamelen, zoals'hier en daar
in Nederland wel voorkomt.
Ook zijn nog geen liefhebbers
van paddo's opgedoken, de
kaalkopjes die een hallucine
rende werking hebben. „Die
vind je ook niet zomaar", zegt
de medeauteur van Paddestoe
len in Flevoland. „Dan moet je
er wel verstand van hebben."
De leek zal lang niet alle in Fle
voland voorkomende padde
stoelen waarnemen. De in heel
Europa zeldzame zakjeszwam
hypozylon mammatum is niet
meer dan een klein zwart bal
letje aan een dood takje en valt
niet op. „Maar zeldzame soor
ten als de gouden pronkridder
en de zwavelgele bundelzwam
zijn goed zichtbaar", verzekert
Van Zanen.
CARLO NAGEL
Een illustratie uit Het Tuinwerk-
boek. foto gpd
invullen en de kosten grofweg
kan uitrekenen. De uitgave telt
diverse kleurenfoto's en werk
tekeningen en is vooral geschikt
voor beginnende tuiniers.
(Tuinwerkboek, Wim Ouds
hoorn, uitg. Kosmos, 24.90 gul
den)
De Ribes is een veelzijdige
struik. Hij trekt vogels en vlin
ders aan en levert eetbare
bessen. Er zijn veel verschil
lende struiken met de naam
Ribes. De ene soort kenmerkt
zich door volle bloemtrossen,
de ander geurt heerlijk en de
derde heeft goed smakende
bessen.
Bessendragers passen in elke
tuin of balkon. Van juli tot ok
tober draagt de plant vruch
ten, de kruisbes al vanaf eind
mei. Voor zoete vruchten die
direct van de struik kunnen
worden gegeten is het beste te
wachten tot half juli. De
kruisbesstruik groeit breed uit
en mag na de bloei gesnoeid
worden, op enkele hoofdtak
ken na. De bloemetjes van de
kruisbes verschijnen al in
april. Last van late, lichte
nachtvorsten heeft hij niet.
Nattigheid is wat anders. Een
kruisbes wenst een lichte,
doorlatende grond.
De rode en witte aalbessen
komen van Ribes rubrum. Er
zijn veel verschillende rassen,
vooral van de rode aalbes.
Een gangbare indeling van de
rassen is naar oogsttijd. Wan
neer verschillende rassen bij
voorbeeld in een haag staan,
kan gedurende een hele lange
tijd dagelijks vers fruit worden
geplukt. Behalve oogsttijd ver
schillen ook de smaak van de
vrucht en de opbrengst per ras.
Een gesnoeide, volwassen aal-
bessenstruik kan in een jaar 5 tot
7 kilo vruchten opleveren.
Op het balkon waar uiteraard
minder plaats is dan in een rui
me tuin, is 'Jonkheer van Tets'
een uitstekende keus. De takken
van deze bessenstruik kunnen
namelijk goed tussen de stangen
van de balustrade heen worden
gevlochten. 'Rolan' en 'Rood
neus' doen het ook uitstekend in
pot en in de volle grond.
Voor een goede vruchtdracht
moet de plant in de zon staan.
Anders worden de vruchten niet
zoet. Verder is een net nodig om
vogels op afstand te houden.
Witte aalbessen worden veel
minder snel door vogels gege
ten. Dus wie geen zin heeft in
netten en andere vogelwerende
maatregelen, plant gewoon
'Witte Parel' of 'Blanka'.
De zwarte bes (Ribes nigrum)
brengt per volwassen struik tot
6 kilo vruchten op. De bessen
laten zich verwerken tot bij
voorbeeld sap, likeur of gelei. In
tegenstelling tot de meeste an
dere planten mag de zwarte bes
iets dieper worden geplant dan
zijn oorspronkelijke plantdiep-
te. Hierdoor komen namelijk
van onderuit veel meer nieuwe
krachtige scheuten, en dat heeft
weer meer bloei en meer vruch
ten tot gevolg. Goede rassen
zijn 'Black Reward' en 'Ojebyn'.
De Ribes rubrum
wel 1000 dingen om het voorjaar 2000
welkom te heten, vindt u bij:
Bloemen met lichte kleuren en
pasteltinten zetten komend
voorjaar de toon. Dat verwacht
Bloemenbureau Holland; de
promotieorganisatie van bloe-
menkwekers in ons land. „In
dit prille begin van de nieuwe
eeuw zijn we nog onzeker over
wat ons te wachten staat. Deze
onzekerheid in combinatie niet
optimisme uit zich in een hang
naar romantiek", meldt het bu
reau. Bloemen die dit gevoel
uitstralen zijn onder meer ane
monen, prunussen en hyacin
ten.
Ook de hangende witte kelkjes
van de uit het Andesgebergte
afkomstige eucharis ofwel
Amazonelelie zorgen voor een
romantisch sfeertje. Een andere
bloem die de komende weken
moet aanslaan, is de sering. Wie
een wit exemplaar cadeau doet,
zegt daarmee eigenlijk 'ik hou
van jou', terwijl de betekenis
van de purperen sering luidt:
'hou je van mij?'. Volgens
'trenddeskundigen' ogen witte
soorten in glazen vazen zeer ei
gentijds.
Om de bloem een langer leven
te bieden is het verstandig de
stelen iedere vier dagen af te
snijden, zodat de vaatbundels
niet verstopt raken. Ook de pru
nus stelt deze verzorging op
prijs.
Overigens lenen de takken van
de prunus zich voor de zoge
noemde Japanse bloemsier-
Een glazen vaas met prur [ooi
witte seringen en fresia's agr
S t:
ite
kunst ikebana. Zeer hei
daags is om enkele exei
te combineren met een
parante stof of voile en
een doorzichtige
Een andere echte lenl™
de anemoon. Deze konf®^
spronkelijk uit het Mi(
Oosten en dankt zijn r
het Griekse woord anei
wind betekent. De sooi
krijgbaar in verschillen
teltinten en symbolisee
wachting, zorgzaamhe Jen*
toewijding.
lenl
md
ALEX VAN HOOF
De Tuinen van Appeltem vlak
bij Tiel is een groot voorlich
tingspark dat een beeld geeft
van alles op gebied van tuinen
en onderhoud. Het park is mo
menteel bezig met de aanleg
van Architecten- en Auteurstui-
nen waarin de nieuwste tuin-
trends en -producten verwerkt
zijn. Twintig tuinarchitecten en
groenauteurs, onder wie Jac
queline van der Kloet, Ton van
der Linden, Wim Oudshoorn en
Piet Oudolf laten hun tuinont
werpen zien. Ook wordt een
grote natuurtuin aangelegd
voor liefhebbers van natuurlijk
en ecologisch tuinieren.
Het park is een idee van Ben
van Ooijen. Hij wilde een com
plex opzetten, waar de bezoe
ker wórdt geïnformeerd over
wat op de Nederlandse tuinen-
markt te koop is. Er worden
geen materialen verkocht. Er
zijn allerlei thema's te l5J
als ouderwetse boerde 'dei
moderne patio's, oostf
balkon- en watertuine pik
jaar brachten 150.0001rc>
een bezoek aan het pa
Er zijn speciale evener e
op 13 en 14 mei (de Di d
en Art Fair), en op 24e tyg
het Plant- en Stekweel pro
Ook worden in het pai 'I
matig cursussen gegev g
wie wil lëren ontwei
straten enz.
De Tuinen van Appelli grai
dag open van 10.00 tol
van 1 maart tot 1
persoon, kinderen tot
gratis. Voor meer info:erte
0487-541732 of www
tietuinen.nl. De Tuine s°n
vestigd aan de Walste
Appeltem.
da
er
lolti
rog
'<or
ee
ers
Onkruid kan worden aangezet tot zelfmoord. Deze nieuv
is ontwikkeld door onderzoekers van het onderzoeksinst
het ministerie van landbouw in Beltsville, Maryland (VS)
biologische methode wordt lastig onkruid bespoten mei
dat is gewonnen uit de bodemschimmel Fusarium oxys[
het passeren van de bladopeningen, die stomata heten,;
schimmeleiwit een verdedigingsmechanisme in werking |$.j,
fensieve reactie helpt normaal om infecties buiten de de j^.
den door nabijgelegen cellen te laten afsterven. Maar bij p0r^
dienen van bovenmatige hoeveelheden in kasproeven ei |We
veld veroorzaakte het eiwit een massale cellulaire zelfmo B1)W(
planten. De methode is vooral effectief bij breedbladigei jzor
planten. Bij paardebloemen stierven de bladeren af binn BrVi
24 uur. Een soortgelijk effect is gevonden bij gele distel,! iura
zenvoet en wikke. Omdat het schimmeleiwit alleen dico $.jc
ten (tweezaadlobbigen) aantast kan het middel zonder
worden gebruikt in velden met monocotyle gewassen, a )orf
en tarwe. Bij dicotyle landbouwgewassen, zoals bonen e nSp
kan het eiwit worden gebruikt om het veld te schonen w
Cryptogram
Horizontaal: 1. Niet onhandig om het te houden (6); 4. Het strak zetten is een nerveuze
toestand (8); 6. Brieven voor de wacht (4); 8. Brandbare pil (4); 9. Namaak van het
verstand? (9).
Verticaal: 1. Borstel dat paard goed afl (3); 2. Schrijver die als prins naam heeft gemaakt
(5); 3. Het is een vis die 'm streelt (4); 5. Zonder bezwaar het werk neergelegd (6);
6. Drank die opwekkend is (4); 7. Moeilijk karweitje voor een breister (4); 8. Treuzelaar
onder invloed (4).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1. Kegelclub; 9. lies; 10. oase; 11. as; 12. lid; 14. on; 15. tanen; 17. rei;
19. Ase; 21. gel; 22. Mao; 23. fan; 25. kus; 27. drift; 30. es; 32. aai; 33. ui; 34. notk;
36. karn; 38. splitsing.
VERTICAAL: 1. Klaar; 2. eis; 3. ge; 4. esla; 5. code; 6. la; 7. uso; 8 bende; 13. Ino;
15. tiend; 16. naakt; 18. ega; 20. sou; 23. flens; 24. via; 26 swing; 28. raki; 29. fiks;
31sop; 33. urn; 35. tl; 37. ai.
:ht!
