'Kerstmis wijst de weg in nieuw millennium'
Binnenland
AN DAG 27 DECEMBER 1999
ANP Algemeen Nederlands Perebureau CPO Geassocieerde Pers Diensten
J
DEN HAAG ANP
Hieronder volgt de letterlijke tekst
van de toespraak die koningin Bea
trix op Eerste Kerstdag heeft uitge
sproken.
„Het licht breekt door in het donker
van het menselijk bestaan. Dit is de
boodschap van Kerstmis, die overal in
onze wereld nu al bijna twee duizend
jaar wordt gehoord. De komst van Je
zus Christus plaatst zowel onze ver
houding tot God als de betrekkingen
tussen mensen in een nieuw schijnsel.
Met die geboorte begint onze jaartel
ling, aangeduid met voor en na Chris
tus. Ook wordt gesproken van twee
duizend jaar christelijke beschaving.
De overgang van het ene millennium
naar het andere nodigt uit tot bezin
ning op het gehalte van de beschaving:
waardering van leven, zorg om mense
lijke waardigheid en eerbied voor de
schepping. Beschaving is geen gege
ven, maar een dagelijkse opdracht
voor wie nu leven. Daarbij voelen wij,
op zoek naar de juiste wegen, behoefte
aan richting en steun. Al bijna twee
millennia lang vinden velen zo'n kom
pas in de woorden en daden van
Christus. Zo blijft Kerstmis een ijkpunt
in de bezinning op de tekenen der tij
den.
Tegen het einde van deze eeuw be
drukt ons het besef van de duistere
kant van de mensheid. Geweld lijkt
onuitroeibaar en ingrijpen in vijande
lijkheden uiterst moeilijk. Wel wordt
nu erkend dat bij wreedheid en gru
weldaden niet werkeloos mag worden
toegekeken. In deze eeuw van oorlo
gen is ook het bewustzijn gegroeid dat
machtsuitoefening - zowel tussen sta
ten als binnen landen - moet worden
getoetst aan de internationale rechts
orde. Was aanvankelijk nationale soe
vereiniteit een onaantastbaar begrip,
nu winnen internationaal aanvaarde
normen meer en meer aan gewicht.
Wie misdrijven tegen de menselijkheid
begaat, weet dat de wereldgemeen
schap zulke daden bestraft wil zien.
Dit is een van de meest hoopgevende
ontwikkelingen in onze tijd.
Het was een eeuw vol tegenstellingen
en spanningen. Ongekend sterke
machtsposities werden opgebouwd,
zowel van staten en bedrijven als van
individuen. Toch was dit niet alleen
een tijd van concentratie en ook mis
bruik van macht, maar evenzeer de
eeuw van ontplooiing van het recht.
Recht schept orde en bindt mensen:
het kan de gemeenschap bij elkaar
houden. Het garandeert ook vrijheid,
al is die niet vrijblijvend. Bij rechten
van mensen gaat het om wederzijds
verplichtende bescherming van noden
en belangen. Universeel is de verplich
ting rechten van anderen te respecte
ren. Zo staan recht en plicht niet te
genover elkaar, maar zijn zij juist ver
strengeld in het begrip verantwoorde
lijkheid. Als de organisatie van een sa
menleving is gericht op recht en recht
vaardigheid, wordt des te meer ge
vraagd van mensen zelf. Zij zijn het
immers die in de praktijk van het leven
van dag tot dag de normen moeten
wa&r maken.
Voor vele volkeren die leefden onder
dictatoriale regimes bracht dit laatste
decennium een einde aan de onder
drukking. De weg van staatsideologie
gelijkheid schrijnender dan ooit. Da
gelijkse zorgen om het bestaan bepa
len het leven van velen: mensen die
kwetsbaar zijn, arm, ontheemd en ver
vreemd. In onze eeuw is de overtui
ging gegroeid dat ook deze mensen
recht hebben op een redelijk bestaan.
Daarmee kreeg sociale gerechtigheid
nieuwe inhoud: zowel in onze naaste
omgeving als ook in de gemeenschap
van volkeren. Nu de wereld zozeer is
ontsloten, heeft het streven naar recht
vaardigheid in de internationale eco
nomische verhoudingen een klem
mend karakter gekregen.
Intussen vormt de voortdurende toe
name van materiële productie een
ernstige bedreiging van de draagkracht
van de aarde. Steeds meer dringt het
besef door dat onze toekomst op het
spel wordt gezet. Hieruit worden lang
zaam aan ook consequenties getrok
ken. Zo werd dit de eeuw van het mi
lieubewustzijn. Nooit eerder was onze
natuurlijke omgeving zozeer aange
tast, maar tegelijk werd de verant
woordelijkheid van de mens voor de
schepping - met al haar schepselen -
nimmer zo serieus genomen. De aarde
is ons erfgoed: de zorg daarvoor is de
mensheid toevertrouwd. Mensen zoe
ken nu naar een nieuwe verhouding
tot de natuur en zien in de verplichtin
gen tot zorgvuldig beheer hun grote
opdracht - ook jegens toekomstige ge
neraties.
De vorige eeuw werd gekenmerkt door
de opkomst van organisaties van groe
pen mensen die zich maatschappelijk
voelden achtergesteld. In het tijdperk
dat nu ten einde loopt, werden ver
trouwde verbanden losser en kwam
het individu centraal te staan. Dit pro
ces heeft geleid tot grotere zelfstandig
heid en de vorming van sterke burgers
die tegen onrecht durven op te komen.
Meer en meer weet men zich persoon
lijk verantwoordelijk voor de inrichting
van eigen leven. Maar individualise
ring brengt ook gevaren mee. Ver
schraling van groepsgevoel kan men
sen onverschillig maken. Waar solida
riteit wordt uitgehold, gaat eigen be
lang overheersen en dreigen anonimi
teit en eenzaamheid. Daarom wordt
nu de noodzaak gevoeld te zoeken
naar nieuwe vormen van menselijke
verbondenheid en saamhorigheid.
Zo staan wij vandaag voor belangrijke
uitdagingen. Hierbij blijven de woor
den en daden van Christus voor velen
een betrouwbaar kompas. In zijn ge
boorte maakt God humaniteit en naas
tenliefde zichtbaar. Een nieuwe bood
schap wordt verkondigd van gerech
tigheid en vrede op aarde. Hoe ver dit
soms ook verwijderd lijkt van onze da
gelijkse werkelijkheid, het is een geloof
dat inspireert tot handelen.
Bij ons zoeken naar begaanbare paden
wijst Kerstmis de weg. Juist op deze
grens van twee millennia confronteert
Christus' komst in de wereld ons met
de kracht van de liefde en de belofte
van een hoopvolle toekomst. In een
lied uit de eerste helft van deze eeuw
wordt dit bezongen:
God lijkt wel diep verborgen
in onze duisternis,
maar schenkt ons toch een morgen
die vol van luister is.
Ik wens U een gezegend Kerstfeest."
naar democratie en vreedzaam sa
menleven is verre van eenvoudig. De
mocratie biedt ruimte aan veel ver
schillende meningen en roept daar
mee tegenstellingen op. Daarom zijn
heldere regels vereist die door ieder
een aanvaard moeten worden. Demo
cratie vraagt bovendien om mondige
burgers met hart voor de publieke
zaak en oog voor de belangen van
minderheden en andersdenkenden.
Iedere maatschappij kent groepen
mensen die andere opvattingen heb
ben en kiezen voor eigen vormen van
leven en samenleven. Ook hebben
stromen migranten overal een nieuwe,
pluriforme werkelijkheid geschapen.
Respect voor een ieders eigenheid in
overtuiging en cultuur is voor allen
een verplichting. Hierbij gaat het om
meer dan louter tolerantie. Het komt
aan op erkenning van menselijke
waardigheid en gelijke rechten. Alleen
zo kan een wereld ontstaan van vrij
heid, gerechtigheid en vrede.
Techniek
In de moderne samenleving wordt ge
zag niet langer als vanzelfsprekend
aanvaard. Overal ter wereld staan hië
rarchische verhoudingen onder druk.
Wie verantwoordelijkheid draagt moet
natuurlijk verantwoording afleggen.
Een ieder die voor het voetlicht treedt
zal op zijn prestaties worden beoor
deeld. De kritische houding waarmee
waarheid wordt onderzocht en geloof
waardigheid getoetst is zeker positief.
De vraag naar openheid is gerecht
vaardigd, maar als commercie intimi
teit tot openbaar bezit maakt, dreigt
het recht op de persoonlijke levens
sfeer - een van de grote verworvenhe
den van deze eeuw - te worden ge
schonden.
De laatste honderd jaar waren ook het
tijdperk van de moderne wetenschap
met baanbrekende uitvindingen en de
ongebreidelde toepassing van infor
matie- en communicatietechnologie.
Hiermee zijn grenzenloze mogelijkhe
den geopend tot vooruitgang. De
maatschappij is voorgoed veranderd.
Communicatiemiddelen maken infor
matie alom toegankelijk en mensen
worden wereldwijd met elkaar verbon
den. Bij alle technische mogelijkheden
tot uitwisseling mag echter de mense
lijke interactie niet uit het oog worden
verloren. In de komende eeuw zal het
er bovendien om gaan de nieuwe ken
nis en kansen aan de gehele mensheid
ten goede te laten komen.
De technische ontwikkeling heeft ook
het vreselijke vermogen tot vernieti
ging meegebracht. In twee wereldoor
logen werd massaal dood en verderf
gezaaid. Maar nadat tenslotte de
agressors waren verslagen, overheerste
de overtuiging 'Nooit meer oorlog'.
West-Europa verwierp het nationalis
me en koos voor collectieve veiligheid
en economische eenwording. Ook po
litieke integratie komt stap voor stap
dichterbij. Europeanen staan nu voor
de opgave de herwonnen vrede en
welvaart voorgoed re verankeren in de
maatschappij. De belangrijkste uitda
ging ligt in oostelijke richting. Waar
economische en sociale achterstand
samenvalt met etnische tegenstellin
gen en nationalistische gevoelens, kan
alleen perspectief op aansluiting de
weg openen naar vreedzame en recht
vaardige verhoudingen. Vanuit het ei
gen geloof in democratie en rechts
staat heeft het rijke deel van Europa de
plicht daaraan bij te dragen.
Milieu
Miljoenen profiteerden van een on
voorstelbare verbetering van de wel
stand. Maar tezelfdertijd werd de on-
