De fantasie aan de macht
Tekenaar is een eenzaam beroep'
Cultuur Kunst
Stemmen komen
tot hun recht in
Musical van de Eeuw
Wegbereider voor zwarte muziek
LEKKER GRIEZELEN
MET DE HELE FAMILIE
IN DE LEIDSE SCHOUWBURG
Curtis Mayfield 1942-1999
3AC27 DECEMBER 1999
19
ïponist Landowski overleden
De Franse componist en dirigent Marcel Landowski is
lag op 84-jarige leeftijd in een ziekenhuis in Parijs over-
/eel van zijn bekendste werken, zoals de opera 'Le rire de
lerius' en de symfonie 'Jean de la Peur' schreef Landow-
e jaren na de Tweede Wereldoorlog. Jean de la Peur werd
erland bekend door het ballet 'De anatomische les' van
lerlands Danstheater (1964). Landowski richtte in '67 het
van Parijs op. Ook was hij lange tijd directeur van de af-
muziek van het Franse ministerie van cultuur en direc-
neraal culturele zaken van de stad Parijs.
raan Welting gestorven
De Amerikaanse sopraan Ruth Welting is op 51 -jari-
ijd gestorven aan kanker. De coloratuursopraan, schit-
ooral als 'Koningin van de Nacht'. Met deze aria uit Mo-
luberflöte bracht ze het Newyorkse operapubliek steeds
extase. Tijdens haar loopbaan van twintig jaar impo-
Jze ook met haar vertolkingen van Gilda (Rigoletto) en
ia (Hoffmanns Vertellingen). Welting trad sinds 1994
minder op. Ze stoorde zich enorm aan de toegenomen
de commercie in de operawereld. Daardoor werd ze
gedwongen dezelfde rollen te spelen en was er weinig
voor nieuwe uitdagingen.
iy Schneider filmster van de eeuw
Romy Schneider is volgens de Fransen de filmster van de
ïw. Na haar komen Catherine Deneuve en Marilyn Mon-
t blijkt uit een peiling van het onderzoeksbureau CSA.
Duitsland afkomstige Schneider, wier carrière zich vooral
krijk afspeelde, kreeg 42 procent van de stemmen. Den-
n Monroe moesten met 27 en 26 procent genoegen ne-
dichèle Morgan kwam met 25 procent op de vierde
Brigitte Bardot eindigde als vijfde. De ondervraagden
drie namen kiezen uit de lijst van filmsterren die hun
Dorgelegd.
stmis: Musea populair
Zeker twee musea zijn tijdens de kerstdagen populair
en. De museumstoomtram tussen Hoom-Medemblik
rde een recordaantal passagiers. Het Belasting Doua-
I ;eum in Rotterdam spreekt van een topdrukte. Op tweede
ig trok zijn tentoonstelling 'Kerstallen uitgestald, kerst
in in de volkscultuur' ruim 800 belangstellenden. Vijf keer
als vorig jaar. Reden voor de museumleiding om de ten-
elling te verlengen tot en met 16 januari. De museum
tram vervoerde in twee dagen tijd 3500 mensen op het
Hoom-Medemblik, tien procent meer dan vorig jaar.
leduizend schilderijen
Het Friese kunstenaarsduo Hakse en Theo Cazjmir wil
d jaar op het strand van Schiermonnikoog tweeduizend
rijen vervaardigen. De schilderijen worden gemaakt op
nultiplex panelen, die staan opgesteld in de vorm van het
elieblad uit de Friese vlag. Zo ontstaat een gekleurd veld
I 0 bij 300 meter. Het drie ton kostende project begint op
il en duurt 144 dagen. Het project is de bijdrage van
Sjmonnikoog aan de manifestatie Simmer 2000, een groots
t »tte reünie van geëmigreerde Friezen. Het idee achter het
S t is dat het brede strand de witte baan in de Friese vlag.
en Cazjmir hebben eerder schilderperformances gegeven
North Sea Jazz Festival. In 1992 presenteerden zij voor
st hun 'Colourful performance' op het Oerol-festival. In
igen tijd onstond toen op Terschelling een gekleurd lint
- shonderd meter door de duinen.
muziek recensie
maarten baanders
Voorstelling: 'Musical van de eeuw' door
Bill van Dijk. Bngitte Nijman en Laura
Vlasblom Gezien: 26/12 LAKtheater Lei
den. Aldaar nog te zien: 27/12 t/m 30/
12
Loes Luca als zuster Klivia en Dick van Toom als de opa in de theaterversie van 'Ja zuster, nee zuster1.
FOTO GPD/HERMAN SORGELOOS
theater recensie
coos versteeg
'Ja zuster, nee zuster" door het RoTheater
en Firma Rieks Swarte, naar de televisiese
rie van Annie M.G. Schmidt en Harry
Bannink. Bewerking Jacques Klöters, Flip
Broekman. Regie:Pieter Kramer en Rieks
Swarte. Met onder meer Dick van Toom
en Loes Luca. Gezien: 25/12 (première)
Rotterdam (Schouwburg), aldaar t/m 9/1
Daarna t/m12/3 toemee door het land.
10 t/m 12/3 in Zoetermeers Stadstheater.
Hoe heerlijk ongecompliceerd
waren eigenlijk de jaren zestig.
De schaarste van het na-oorlog-
se decennium was voorbij zon
der dat we al werden geterrori
seerd door computers en ande
re digitale techniek. De bak
kersknecht reed nog met zijn
kar door de wijk, de puur-Hol-
landse Daf beheerste ons
straatbeeld en er was tijd en
ruimte voor fantasie en idealis
me.
De theaterversie van 'Ja zus
ter, nee zuster' zet al die nostal
gie sterk uitvergroot in één
show bij elkaar. En voor we er
erg in hebben, zingt de hele
zaal in canon 'M'n opa, m'n
opa' mee. Zelden zal een fami
lievoorstelling zo bij het hele
gezin zijn aangeslagen, als deze
van het Ro Theater. Want waar
de (groot)ouders zwijmelen in
jeugdsentiment (de 20-delige
tv-serie van Annie M.G.
Schmidt en Harry Bannink da
teert van 1966-1968) is er voor
kinderen de herkenning van de
nog steeds op basisscholen po
pulaire liedjes.
.'Ja zuster, nee zuster' schit
tert in eenvoud. Maar dan wel
een eenvoud waar de fantasie
aan de macht is. Dit is toneel in
de oervorm van kinderen op
zolder, met de dekens en lakens
uit de ouderlijke slaapkamer en
rekwisieten uit de bezemkast.
Het decor is al niet veel meer
dan een verzameling slim ge
construeerde lappen, rondvlie
gende duiven blijken witte
huishoudhandschoenen op
stokken. En dat in een tijd
waarin Joop van den Ende een
vermogen aan techniek uitgeeft
om in 'Elizabeth' een effect van
soms niet meer dan een luttele
seconde te bereiken.
Nu werkt het kneuterige hier
juist zo goed omdat 'Ja zuster,
nee zuster' de sfeer van goed
moedige naïviteit uitademt. We
vertoeven immers even in een
wereld, waar de ingenieur
(Guus Dam) zich bezig houdt
met het uitvinden van een pille
tje dat iedereen aardig maakt
en hij een stofzuiger ombouwt
tot een alarminstallatie. Het le
ven is duidelijk en overzichte
lijk.
Huisbaas Buurman Boorde
vol (Paul R. Kooij) is nog hele
maal de baas over zijn huis;
Expositie in Kunsthal toont veelzijdigheid tekenaar Stefan Verwey
m annemiek veelenturf
3
irtoons, politieke pren-
ïmalistieke en literaire
gen, maar ook jeugd-
3|>e expositie 'Beheers je!
hier in de Kunsthal!!'
an Verwey toont de car-
ran vrijwel al zijn kan-
de winnaar van de
•rijs (voor de beste po-
;ening van 1998) en de
ts-penning (voor zijn
ivre) zelf vormt de ten-
ing een persoonlijk
Bij bepaalde teke-
reet je nog dat je vader
en je even weg moest
deadline te halen."
irden inktvlekjes telt de
iderbroek van zijn over-
schoonvader, waaraan
Verwey (1946) zijn
espen schoonveegt. Hij
de enorme eeltbobbel
rechter middelvinger,
loe het pennetje daarte-
veertig jaar een stabiel
indt, terwijl de hand lij-
lakt.
t die vertrouwde pen,
>p kostschool al had en
mheen de inkt in een
lag zit aangekoekt, zou
>aniek raken, zegt hij.
eeft een duurder of ge-
rder exemplaar bewè-
betere handlanger te
Verwey richt zich op-
Dp zijn tekening. „Hé,
merkt hij. „Als ik een fi-
ken die ongeduldig is,
elf ook zo'n gezicht Net
eren doen."
udio van Verwey, op de
verdieping van zijn huis
Ubbergen met uitzicht
Gelderse Ooypolder, telt
kentafels. Tekenen geeft
n gevoel van veiligheid,
Dat was al zo op kost-
toen frater Erik van de
j hem opmerkte en hem
lerspectief aan te bren-
rijn werk. „Het was mijn
rwereld, de enige waarin
kon uitleven", herinnert
,Dc haatte het om in
rt voetbalbroekje in de
iten te lopen, zoals an-
ngens deden."„Bij teke-
d ik niemand nodig. En
irde me af en toe een aai
ijn bol op, wat belangrijk
een verlegen pubertje
et kan meekomen op
Dat is nu nog precies
ie. Alleen zijn het nu
oms en tantes meer die
aai geven, maar de le-
u Verwey maakt elke
week een bijdrage voor de opi
niepagina van De Gelderlander
en hij tekent met grote regel
maat de cover van HP/De Tijd.
Daarnaast maakt hij literaire
prenten voor de Volkskrant en
het Belgische dagblad De Stan
daard.
In 1966 begon hij met de strip
'Broeder Gosewijn' die in de
Katholieke Illustratie verscheen.
Tien jaar lang tekende hij voor
'Dag in Dag uit' in de Volks
krant cartoons waarin sekseloze
mensen met vierkante koppen
zonder ogen figureerden. Pren
ten die dikwijls maatschappij
kritisch waren en waarin de lij
nen voor zich moesten spreken.
Teksten waren nog taboe. Zijn
scherpe aanklachten, waarin de
strop, de guillotine, skeletten en
de vredesduif frequent opdo
ken, leverden hem de bijnaam
'de ayatollah van de milieube
weging' op. „Toen ik dat hoor
de, dacht ik: o jee."
Een geluk bij een ongeluk
noemt Verwey in dat verband
de zware hernia die hem in
1984 trof en die hem lange tijd
aan het ziekenhuis bond. „Ik
was vastgelopen, begon te leu
nen op clichés. In het zieken
huis heb ik een inhaalslag ge
maakt. Ik had de tijd om met
mezelf bezig te zijn, met mijn
eigen pijn. Ik werd spraakza
mer." Die persoonlijke groei
kwam in zijn werk tot uiting
doordat zijn figuren ogen kre
gen, haar, een glimlach en
Cartoonist Ste
fan Verwey
thuis aan het
werk. „Het is
een eenzaam
beroep."
FOTO
C PD/JAAP ROZE-
soms zelfs een bloemetjesjurk.
En ze ontvingen de gave van
het woord.
Zijn thema's benadert hij nu
vaker vanuit 't kleine en met
meer humor dan voorheen. Zo
liet hij tijdens de Kosovo-oorlog
een groepje vluchtelingen aan
de verzamelde pers vragen:
'Zijn jullie de grondtroepen?'
Bij een artikel over pesten op
het werk voor HP/De Tijd te
kende hij een man, staande in
een raamkozijn van een kan
toorgebouw. Achter hem zeg
gen zijn collega's: 'Jij kunt ook
niet tegen een geintje'.
Zo'n benadering maakt 't nóg
pijnlijker, vindt hij. En door 't
plaatje niet helemaal in te vul
len - springt de man nu wel of
niet? - verleidt hij de kijker een
eigen invulling te geven en zo
actief mee te denken over het
onderwerp.
Het aantal cartoonisten dat in
Nederland met enige regelmaat
werk publiceert, is klein. Op
land, Frits Müller, Jos Collig-
non, Peter van Straaten, Theo
Gootjes; ze treffen elkaar als het
even kan jaarlijks voor een
etentje. Verwey kijkt daar naar
uit. Het contact met collega's
doet hem goed. Wat cartoonis
ten bindt, vindt hij, is de afhan
kelijkheid die hun vak met zich
meebrengt. „Want wij leven bij
de gratie van de mensen van
het woord."
Eén keer is zo'n 'mens van
het woord' tegen hem in ge
gaan. Het incident speelde 22
jaar geleden, maar zodra Ver
wey erover praat verhardt zijn
stem en kijkt hij steeds weg.
Een eindredactrice van de
Volkskrant vond een prent te
bloederig.
Het was een tekening in de
Sinterklaasperiode en Verwey
had het oorlogstuig dat als
speelgoed werd verkocht op de
kinderen laten schieten, met
veel vlekken op muren als ge
volg. Nu wil hij best toegeven
dat die cartoon 'erg dominee
achtig' is, maar toen week hij
geen millimeter. „Ik ben heel
kwaad geworden. Heb heftig
geprotesteerd."
Een week later stond de prent
tóch in de krant. De weigerach
tige eindredactrice was op va
kantie en Verwey heeft de teke
ning gewoon nog een keer aan
geboden. Nu aan haar vervan
ger, die niet zo moeilijk deed.
„Ik wilde mijn gelijk halen."
Het is een eenzaam beroep,
zegt hij. Arbeid in stilte. Elk
voorjaar moet hij weer wennen
aan de luide stemmen van kin
deren die buiten spelen. Teke
nen is ook ijdeltuiterij. Oplages
van bladen waarvoor hij werkt,
zeggen hem wel degelijk wat.
„Het is onvoorstelbaar leuk om
te weten dat duizenden men
sen je werk zien."
Verwey rolt zijn stoel naar de
tekentafel, neemt de pen ter
hand en concentreert zich. „Ik
heb het liefst een kader rond
een tekeningwiist hij. „Dat
geeft die veiligheid, hè? Bij een
cover voor HP/De Tijd mag dat
niet. Dat is griezelig, hoor..."
De expositie "Beheers je! We
zijn hier in de Kunsthal!!" van
Stefan Verwey is te zien van 18
december tot en met 6 februa
ri in de Kunsthal in Rotter
dam.
huurders weten nauwelijks wat
huurbescherming is, hebben
geen wetswinkels bij de hand
en al helemaal geen rechtsbij-
standsverzekering. Inbrekers
dragen nog boevenmaskers en
als iemand zich plots moet ver
stoppen, gebeurt dat onder de
lampenkap.
Het is allemaal even verruk
kelijk simpel in 'Ja zuster, nee
zuster'. En dat kan zo goed
dankzij het voortreffelijke spel
dat hier wordt gepresenteerd.
Loes Luca - die niet alleen in
het Klokhuis en Ster-reclames
altijd leuk blijft, maar evenzeer
het klassieke toneel in elke ve
zel van haar lijf beheerst - zet
een weergaloze Zuster Klivia
neer. Zij is volledig Hetty Blok
uit de tv-serie, maar dan beter
dan Hetty Blok zich ooit nage
bootst had mogen wensen.
Paul R. Kooij weet zijn Buur
man Boordevol zo hilarisch, ja
kolderiek slecht, hebberig en
eenzaam te maken, dat het bij
na een wedstrijd wordt wie met
de show aan de haal gaat.
Het evenwicht blijft goed be
waard doordat Dick van Toorn
uitstekend de opa van weleer
door Leen Jongewaard weet te
rug te halen, Tjitske Reidinga
een prachtig motorisch ge
stoorde en verliefde Jet uit
beeldt, ach in feite iedereen -
inclusief het participerende
muziekensemble - een weerga
loze show neerzet.
De enige punten waarop het
bij de première op Kerstavond
enigszins fout ging, was de
soms erbarmelijke geluidskwa
liteit en (tot tweemaal toe) een
miskleun met een te vroeg zak
kend slotdecor. Maar dat zijn
dan ook geen zaken uit de jaren
zestig, maar technische verwor
venheden van deze tijd.
Een klein rond podium, intiem
belicht en met het publiek op
kleine, steil oplopende tribunes
eromheen, vormt de setting
waarin musicalsterren Bill van
Dijk, Brigitte Nijman en Laura
Vlasblom zich tijdens de feest
dagen in het LAKtheater pre
senteren. Het LAKgebouw is
voor de gelegenheid in een
overvloedige kerstsfeer ge
bracht, die zich echter niet in
de voorstelling voortzet. Het ac
cent ligt hier op de eeuwwisse
ling, als aanleiding om musical
hoogtepunten te zingen uit de
achter ons liggende eeuw.
De sfeer van glitter en ge
spannen verwachtingen, die bij
musical hoort, hebben Van
Dijk, Nijman en Vlasblom van
zich afgegooid. 'Musical van de
eeuw' is een kleinschalige
avond. De ongedwongen toon
is al meteen gezet door de casu
al manier waarop Van Dijk op
komt. Met 'Give my regards to
Broadway' uit de musical 'Ge
orge M.' (1904) roept hij direct
een nostalgische gloed op, die
voor veel van de volgende
nummers bepalend is. Later
volgt moderner werk, voor ve
len herkenbaar. Het is een af
wisselend programma, waarin
de stemmen van ieder ruim
schoots tot hun recht komen.
Vooral aan Bill van Dijk kun
je zien dat hij geniet van wat hij
zingt en dat hij het verhaal van
elk nummer voor zich ziet. Bri
gitte Nijman is vooral in haar
element als ze een dromerig
verlangende stemming vertolkt.
Bij Laura Vlasblom valt vooral
de afwisseling van zachtheid en
gedrevenheid op.
Ieder heeft wel een nummer
waarin hij/zij het meest verras
send uit de verf komt. Bill van
Dijk zingt warm en onderhou
dend, maar blijkt ook geestig en
vol overgave een geile boy te
kunnen spelen. Brigitte Nijman
is ontroerend in 'Huil niet om
mij, Argentina". Met haar helde
re stem roept ze de allure van
de lijdende en charismatische
Evita heel sterk op. Laura Vlas
blom zingt meesterlijk, intens,
met zwier en raffinement in 'All
that jazz'. Prachtig zoals er door
haar warme stemgeluid ineens
iets rauws doorbreekt.
De echte sfeermakers van de
avond zijn Take a chance on
me' en 'Pinball Wizzard/See
me, feel me'. Na de vele num
mers over liefde en meeslepen
de verlangens, waarbij je soms
wel eens een zacht geneurie in
de zaal kan horen, klapt en
zingt het publiek nu royaal
mee.
Op het achterdoek worden
film- en musicalbeelden ge
draaid, grotendeels uit de eerste
helft van de twintigste eeuw.
Het is een leuke, originele te
genhanger van de muziek, al is
er wel het gevaar dat ze de aan
dacht van het podium afleiden.
Wilde scènes bij zachte, intieme
zang en bewogen momenten
uit de wereldgeschiedenis bij
'Vluchten kan niet meer'; het
werkt heel sterk, als contrast of
juist als versterking van de sfeer
van het lied.
Kleinschaligheid staat voorop
op deze avond, maar het slot
nummer, 'Zeldzaam', opent op
de valreep toch de allure van de
grote musicalzaal. Het maakt
indruk en zo'n krachtig gezon
gen eind in overvloedig podi-
umlicht hoort toch ook bij de
musical van de twintigste eeuw.
(familievoorstellingen v.a. 6 jaar; aanvang 19.00 uur)
vr. 7/1 Roodkapje (Theater Teneeter)
'smakelijke, licht verteerbare kost
voor het hele gezin' (Volkskrant)
'juweeltje' (Arnhemse Courant)
za. 8/1 Griezelen (Max Tak Orkest en
gastacteur Beppe Cosla)
Muzikale slapstick met filmbeelden,
geïnspireerd op een sprookje van de
Gebroeders Grimm
N.B. Aangepaste kassatijden rond de Kerst:
27 t/m 30 december 11-13 u.
24 en 31 december dicht.
Tel. reserveren 5131943/4
De Amerikaanse componist en
liedjesschrijver Curtis Mayfield
is gisteren op 57-jarige leeftijd
overleden. Mayfields hits in de
jaren '60 waren onder meer
People Get Ready', 'Talking
About My Baby' en Keep On
Pushing'. Mayfield introdu
ceerde op het hoogtepunt van
de burgerrechtenbeweging so
ciale elementen in de zwarte
muziek en bleef nog bijna tien
jaar muziek maken nadat hij
bij een ongeluk in 1990 ver
lamd was geraakt
Wamer BrosRecords-woord-
voerster maakte bekend dat
Mayfield zondagmorgen was
overleden in het North Fulton
Regional Hospital in Roswell.
Nadere bijzonderheden ont
braken. Mayfield was te ziek
om in maart de plechtigheid
bij te wonen waarbij hij werd
opgenomen in de Rock and
RoU Hall of Fame. Hij won een
Grammy Legend Award in
1994 en in 1995 een Grammy
Lifetime Achievement Award.
Terwijl andere zwarte zangers
zich beperkten tot liefdes- en
dansliedjes, verlegde Mayfield
halverwege de jaren '60 de
grenzen van de rhythry and
blues door te zingen over
zwarte trots en grote stadspro-
blemen, waarmee hij de weg
plaveide voor de funk- en
rapartiesten van de latere de
cennia.
In 1964 markeerde 'Keep On
Pushing' een keerpunt voor
Mayfield en verbreedde de pa
rameters van zwarte muziek
'Keep on Pushing' werd alom
beschouwd als de eerste
rhythm-and-blues song die
zwarten verenigde achter de
burgerrechtenbeweging en
kwam in de Top 10.
Mayfield bleef hameren op
zwarte trots en sociale kwes
ties in hits als 'We're a Win
ner', "This is My Country' en
'Choice of Colors'. Hij raakte
in augustus 1990 tijdens een
openluchtconcert in New York
voor het leven verlamd. Een
lichtmast viel op hem en be
schadigde zijn ruggengraat. Hij
moest het maken van tournees
opgeven, maar zijn invloed op
producties van andere musici
was onmiskenbaar.
In 1994 zetten Whitney Hous
ton, Elton John, The Isley Bro
thers en Aretha Franklin een
speciaal eerbewijs aan hem op
een cd: 'All Men Are Brothers:
A Tribute to Curtis Mayfield'.
Mayfield behoort tot de weini
ge artiesten die twee keer een
plaats in de Rock and Roll Hall
of Fame kregen. In 1991 werd
hij geëerd als lid van de gos-
pelsoulgroep The Impressions.
Ze kregen bekendheid met hits
als 'Gypsy Woman' en 'He Will
Break Your Heart'. In 1970 ver
liet Mayfield The Impressions
om een solocarrière te begin
nen. Daarvoor werd hij dit jaar
onderscheiden, maar hij was
te ziek om de ceremonie bij te
wonen.
Mayfield werd op 3 juni 1942
in Chicago geboren. Hij begon
op zevenjarige leeftijd met zin
gen en leerde zichzelf gitaar
spelen. Onder invloed van zijn
moeder, die van gedichten
hield, ging hij eigen teksten en
composities schrijven. Zijn
duidelijke tenor kreeg al ge
stalte terwijl hij als jongetje
speelde bij The Alphatones. In
1956 sloot hij zich aan bij Jerry
Buder, de broers Arthur en Ri
chard Brooks, en Sam Gooden
in een nieuwe groep, The
Roosters.
Als producent werkte Mayfield
samen met Gladys Knight and
The Pips en de Staple Singers.
Hij produceerde twee Aretha
Franklin-albums, Sparkle' en
'Almighty Fire'. Ook nam hij
veelgeprezen solo-albums op
als 'Back To The World',
'Sweet Exorcist' en 'There's No
Place Like America Today".
Maar toen de disco-hype wor
tel schoot, raakten Mayfields
geluid en engagement achter
haald.
