Feest in Bethlehem
CM
Weldoener op joggingschoenen
vKuuAvj Z4 utt_t/v\ötK lyyy
L \ERSTBIJLAGE
Van stal tot comfortabel pelgrimsoord
President Yasser Arafat had reden tot voldoening toen hij de lichtjes in de kerstboom van
Bethlehem ontstak. Hoe zeer het hem ook tegen zit in de onderhandelingen met Israël, op het
totaal gerenoveerde Kribbeplein kon hij alleen maar constateren dat zijn bestuur in Jezus
geboortestad goed werk verricht.
V V JLex financiële hulp van
westerse donorlanden zijn de Palestijnen be
zig Bethlehem om te toveren van armoedig
gehucht met een historische stal, tot een
comfortabel pelgrimsoord. Dat kan op den
duur ook vruchten afwerpen in het onder
handelingsproces met Israël. Meer aanzien
in de christelijke wereld vergroot immers de
kans op steun voor Palestijnse rechten in Je
ruzalem.
Bethlehems burgemeester, Hana Nasser,
begrijpt dat je met bescheidenheid niet ver
komt. „Onze stad bewijst dat ze in deze da
gen de belangrijkste, plaats ter wereld is",
zegt hij. „Geen andere stad heeft wat God
ons heeft gegeven: de geboorteplaats van Je
zus. En vandaag is Bethlehem vrij, onder het
leiderschap van het Palestijnse bestuur. Het
heeft het stof van de afschuwelijke bezetting
afgeklopt en draagt met trots zijn nieuwe
kleren."
Schuin aan de overkant van zijn gemeen
tehuis, op de plaats waar nog maar een paar
jaar geleden het lokale hoofdkwartier van de
Israëlische politie stond, heeft Zweden het
Vredescentrum gebouwd. Het heeft een zaal
voor culturele evenementen en een exposi
tieruimte. Het lelijke parkeerterrein op het
Kribbeplein heeft plaats gemaakt voor sier
bestrating met bomen en bankjes. Een groot
podium, gebouwd in de vorm van een krib
be, is bestemd voor muziekuitvoeringen.
Bethlehem en de rest van de Palestijnse ge
bieden staan voor een jaar vol festiviteiten.
Minister Nabil Qasis heeft de leiding over het
project Bethlehem-2000, met een budget van
in totaal 350 miljoen gulden. Hij houdt kan
toor in een door alle bouwwerkzaamheden
moeilijk bereikbaar pand, op een steenworp
afstand van het Kribbeplein. „Dit project is
van cruciaal belang voor de Palestijnen",
zegt hij. „Ik hoop dat de het rijkelijk voorzie
ne feestprogramma ertoe bijdraagt dat be
zoekers langer dan één nacht in de stad blij
ven." Zijn woordvoerder is wat bescheidener
over de activiteiten. „We kunnen niet te veel
uitgeven", zegt hij. „Dat zou om morele en
politieke redenen onjuist zijn. We willen niet
concurreren met Londen of Parijs."
'Bethlehem-2000' zal onder meer de titel
pelgrim van de eeuw vergeven. Wie met die
eer gaat strijken is al bekend: paus Johannes
Paulus II, die in het vroege voorjaar het Hei
lig Land wil bezoeken.
In januari, ter gelegenheid van het kerst
feest van de Russische en Oosters-Orthodoxe
Kerken, wordt president Boris Jeltsin in
Bethlehem verwacht. Yasser Arafat heeft alle
leiders van Orthodoxe landen uitgenodigd,
met inbegrip van Slobodan Milosevic. Maar
de kans dat de van oorlogsmisdaden be
schuldigde Joegoslavische leider het zal wa
gen zijn land te verlaten, lijkt te verwaarlo-
Het christendom mag moeilijke tijden
doormaken, de viering over de hele aardbol
van de komst van het jaar 2000 laat zien hoe
wijd verspreid de christelijke kalender is. Iri
het Midden-Oosten houden de islamieten
zich aan hun eigen jaartelling - het is nu
1420 - als het gaat om hun godsdienstige
feestdagen. Maar verder gebruikt bijna ieder
een de Gregoriaanse kalender. Voor het
spectaculairste oudejaars-evenement moet
men niet naar de Palestijnse gebieden of
naar Israël, maar naar Cairo. Aan de voet van
de piramiden zal Jean-Michel Jarre een
groots opgezette muzikale show verzorgen.
Cairo's beste hotels zetten er twintig tenten
op, waar tienduizend mensen de maaltijd
kunnen gebruiken. Het is in de islamitische
wereld ook nog ramadan, wat betekent dat
er na het vallen van de duisternis, als het
vasten wordt onderbroken, enorme hoeveel
heden voedsel worden genuttigd.
Er wordt nog naarstig gezocht naar een
hoogtepunt van de avond. Wat daarvoor was
voorzien, gaat onverwacht niet door het
plaatsen van een negen meter hoge gouden
top op de piramide van Chufu. De Egypti
sche autoriteiten waren bang de piramide
beschadigd zou raken. Het verbod beteken
de het einde van een onderneming die be
halve spectaculair, ook omstreden was we
gens protesten van islamitische fundamen
talisten. Die zagen in de gouden top een sa
menzwering van Amerikanen, joden en vrij
metselaars om de piramide na te maken die,
bekroond met een alziend oog, het grootze
gel op de Amerikaanse dollarbiljetten siert.
De symboliek is volgens hen afkomstig uit de
vrijmetselarij en de joden zijn medeschuldig
omdat zij zouden beweren dat ze de pirami
den hebben gebouwd.
Anders dan in landen als Egypte en Jorda
nië zal in het fundamentalistische Saudi-
Arabië, waar het niet-moslims verboden is
hun godsdienst uit te oefenen, de jaarwisse
ling zo goed als onopgemerkt voorbijgaan.
Het 'Saudisch Comité voor Wetenschappe
lijk Onderzoek en Itfa' heeft een fatwa uitge
vaardigd die de viering van de komst van het
jaar 2000 bestempelt als goddeloos en als
'een poging van de vijanden van de islam
moslims weg te drijven van de islamitische
fundamenten'. Volgens de fatwa mogen
moslims geen souvenirs, kleding of ansicht
kaarten verkopen die betrekking hebben op
het jaar 2000. Ze zijn niet alleen verplicht de
viering van 'het feest van de ongelovigen' te
boycotten, maar mogen zelfs buitenlanders
geen aangename feestdagen toewensen.
Vergeleken bij het Saudische geestelijk lei
derschap is het Israëlische rabbinaat bijna
tolerant te noemen. Het zag er aanvankelijk
naar uit dat de hotels in Israël helemaal
moesten afzien van het toelaten van partijen
op de christelijke feestdagen. Eeuwen van
Kersttijd op het Kribbeplein in Bethlehem.
vervolging in door christenen beheerste lan
den lieten in het jodendom nu eenmaal hun
sporen na. Maar na lange en moeizame on
derhandelingen met de hoteldirecties heb
ben de rabbijnen de teugels toch wat laten
vieren. Kerst- en Nieuwjaarsfeesten zijn nu
toegestaan, als de joodse hotelgasten er
maar niets van merken. Dat wil zeggen dat
kerstbomen niet in publieke ruimten mogen
worden opgesteld, dat er geen kerst- of oud-
jaarsdiners op de menu's mogen voorkomen
en dat feestende christenen ingetogen zullen
moeten zingen.
„Het is joden niet toegestaan naar een
kruis of een kerstboom te kijken", verklaarde
opperrabbijn Israël Meir Lau onlangs op een
bijeenkomst met de buitenlandse pers. De
rabbinale bezwaren wegen dit jaar extra om
dat zowel kerstavond als oudjaar op de sab
bat valt. Israëlische hotels die christenen uit
bundig feest laten vieren, lopen het risico
hun kashrut-verklaring kwijt te raken, hoe
kosher hun keuken ook is. Het verlies van or
thodox-joodse cliëntèle dat daar het gevolg
van is, kan flink in de papieren lopen.
Nog maar een paar jaar geleden verwacht
te het Israëlische ministerie van toerisme in
het jaar 2000 tussen de vijf en zes miljoen
bezoekers. Dat aantal is drastisch bijgesteld.
Nu zou men al blij zijn met de komst van
drie miljoen, een half miljoen meer dan in
1999.
Om het orthodox-religieuze deel van de
bevolking niet te kwetsen, is bij de feestelijk
heden ingetogenheid het sleutelwoord. Uit
de lange evenementenlijst blijkt dat er bij de
opstelling daarvan ruimhartig gebruik is ge
maakt van het uit de bijbel bekende motto
'oude wijn in nieuwe zakken'. Evenementen
die in 1998 het gelegenheidsetiket Vijftig jaar
Israël opgeplakt kregen, zijn nu voorzien van
het Jubillennium keurmerk.
Wat de Israëlische toeristenindustrie zorgen
baart, is dat de Palestijnen de christelijke
pelgrim een steeds beter, en doorgaans min
der duur, alternatief kunnen bieden. .De
standaard van de Palestijnse hotels - vroeger
nog al eens onderwerp.van klachten - is de
laatste jaren sterk verbeterd. In Bethlehem
alleen al zijn meer dan duizend hotelkamers
in aanbouw. Begin 2000 gaat daar zelfs een
splinternieuw vijf sterren Intercontinental
open. En hotels in de Arabische delen van
Jeruzalem hebben geen boodschap aan het
rabbinaat. Westerse toeristen wacht er op
deze dagen een warm welkom, compleet
met kerstversieringen en kerstdiners.
AD BLOEMENDAAL
Marokkaanse koning Mohammed VI verovert zijn land
Sinds hij eind juni op de troon kwam, heeft
Mohammed VI de harten van miljoenen
Marokkanen veroverd De 36-jarige koning
sluit verbannen dissidenten in de armen,
ontstaat dubieuze kompanen van wijlen zijn
vader Hassan II, geeft aalmoezen aan de
armen, ijvert voor de rechten van de vrouw.
En; M6 - zoals de jongeren hem aanduiden -
is sportief hij doet aan skiën, joggen en
bodybuilding. Mohammed VI: een koning die
zijn land in groepstherapie heef genomen.
rf
JL -lij is
lij is misschien niet zo stoutmoedig als
koning Abdallah II van Jordanië, die ver
momd als een gewone sterveling door zijn
land reisde om de noden te leren kennen.
Maar de nieuwe koning van Marokko, Mo
hammed VI, weet ook hoe hij met een verle
den moet breken.
Toen de Franse president Jacques Chirac
begin november in Rabat landde voor een
officieel bezoek aan Marokko, werd hij tot
zijn grote verbazing naar het paleis gereden
door de koning zelve. Maar na ruim drie
maanden Mohammed VI waren de inwoners
van Rabat daar al niet meer door verrast.
M6. zoals hij onder jongeren heet, besloot
na de kroning in zijn villa bij de luchthaven
te blijven wonen. In het paleis komt hij
sindsdien slechts om te werken, en altijd met
de eigen auto. Sterker, M6 doet bij zijn dage
lijkse pendel iets waartoe de oude Hassan II
zijn chauffeur nooit opdracht gaf: hij stopt
voor rood.
Hassan II was een despoot die er een ha
rem van 80 vrouwen op nahield en een wa
genpark van 3.000 auto's. Mohammed heeft
intussen de haremvrouwen gelegenheid ge
boden hun eigen weg te gaan en hij ruimde
fors op in de garages. Althans: dat wordt ge
zegd. In een Marokko dat gonst van de ge
ruchten, is het moeilijk feit van fictie te on
derscheiden. „Hoop en fantasie vermengen
zich", zegt Mohammed el-Gahs, hoofdre
dacteur van de socialistische krant Libéra-
tion in Casablanca. „Na 35 jaar Hassan II
hadden we in dit land behoefte aan een
beetje groepstherapie. We vertellen elkaar
wat we graag willen horen."
Politiek gezien, begon M6 overdonderend.
Zijn eerste reis voerde naar de Rif in Noord-
Marokko, een streek bekend om zijn weer
spannigheid. Hassan had de Rif slechts èèn
keer bezocht: als prins, en alleen om er een
opstand neer te slaan. Dat M6 uitgerekend
deze contreien als eerste aandeed, maakte
hem er van de weeromstuit een held.
Wat de noordelingen er vooral toe bracht
de jonge koning in hun hart te sluiten was
zijn bezoek aan Ajdir, geboortedorp van Mo
hammed ben Abdelkrim, de leider van hun
opstand tegen de Spanjaarden en de Fran
sen in de jaren '20. M6 deed niet alleen het
dorp aan, hij ontving er ook de 66-jarige
zoon van Abdelkrim. die na de nederlaag van
Mohammed VI (M6), de nieuwe koning van Marokko. foto ap abdeuaul bounhar
zijn vader uitweek naar Cairo.
Enkele weken na die zegetocht nam de
nieuwe koning wederom een opvallend initi
atief. Hij ontsloeg Driss Basri, de man die als
minister van binnenlandse zaken gedurende
twee decennia het vuile werk (martelingen,
verdwijningen) voor Hassan II had gedaan.
Dankzij Mohammed VI kwam er een vorm
van eerherstel voor de tijdens het Basri-regi-
me vermoorde linkse oppositie-leider Ben
Barka. Diens op de vlucht geslagen kinderen,
onder Hassan persona non grata, konden
eind november terugkeren naar Marokko. En
even tevoren mocht ook Abraham Serfaty, de
'Mandela van Marokko' die vele jaren in cel
len en ballingsoorden doorbracht, weer voet
op Marokkaanse bodem zetten.
Maar het zijn niet alleen de zegetocht door
de Rif en het ontslag van Basri die de koning
een vliegende start hebben gegeven. Ook zijn
imago als een weldoener van het type Diana
hielp daaraan mee. Dat imago dateert van
voor zijn kroning. Onwetende reizigers die
van de luchthaven naar de hoofdstad reden,
verkeerden in de veronderstelling dat ergens
langs die weg een inrichting voor gehandi
capten stond. Zo opvallend was het aantal
dat door de berm schuifelde. Maar, niks in
richting. Het was de villa van de kroonprins,
die daar ook niet-gehandicapte maar wel
tobbende landgenoten ontving. En daar zijn
er veel van in Marokko, waar negen miljoen
mensen moeten zien rond te komen van
twee gulden per dag. Anders dan zijn vader -
wiens persoonlijke vermogen twee keer zo
hoog was als de buitenlandse schuld van het
land - trekt M6 zich hun lot aan.
Gahs, de hoofdredacteur van Libération:
„De nieuwe koning is een sociaal en demo
cratisch man, laten we zeggen: een sociaal
democraat. Hij is een beetje zoals de koning
van Zweden, met dit verschil dat hij echte
macht heeft."
En dan is er ook nog Mohammeds imago
van sportieveling. Hij jogt, hij skiet, doet aan
bodybuilding en gaat alle weekeinden de
oceaan op om te jetskiën. Die activiteiten
worden met gejuich begroet. In Tanger ge
beurde dat letterlijk toen de koning daar jog
gend werd gesignaleerd, in gezelschap van
slechts één lijfwacht. Terug bij zijn hotel
wachtte hem erehaag van enthousiaste in
woners, onder wie veel jongeren. Voorair
leeftijdsgroep sympathiseert met M6. „f
geren", zegt journaliste Amina TalhiJl
„voelen zich verwant met de koning. Ze p
hem bijna als een vriend.|f
Maar de glasnost la Marocaine kent i
grenzen. Anders dan koning Abdallah i
Jordanië, wiens echtgenote vaak de voo
gina's siert, wordt M6 nooit gezien met Q
dame. Sterker: het is niet eens duidelijk o
getrouwd is.
Zoals de monarch van Engeland de le
van de Anglicaanse kerk is, treedt die
Marokko op als de 'de koning der gelovig
Die functie vereist formeel dat hij getroi
is, maar buitenlandse diplomaten in Ri
betwijfelen of M6 ooit in de echt is getred
Zelfs op het paleis heerst daarover ven
ring. Zaoui, een militair die al lange tijd
nen de muren van het paleis woont
werkt, houdt het erop dat M6 in allerijl is
trouwd op de dag van zijn kroning. „N
het huwelijk zal pas openbaar worden
maakt bij de geboorte van het eerste kir
zegt hij. „Want als zijn vrouw geen kind
krijgen, zal hij nog een vrouw nemen. De
ning, ziet uis niet tegen polygamie."
De koning heeft de aanzet gegeven tot
hervorming van een aantal wetten dat vt
wen discrimineert. Meisjes mogen straks
meer voor hun 18de worden uitgehuwel
en vrouwen mogen de rechter vragen
echtscheiding, een recht dat nu is voo
houden aan mannen. Maar over polyga
heeft de koning zich niet uitgelaten, wat 1
zelfs bij de islamitische fundamentals
populair maakt.
Adrei Azoulay, raadgever van Mohami
VI, waarschuwt tegen overdreven verw;
tingen. „Natuurlijk, de koning heeft zijn
gen merknaam, zijn eigen stijl, zijn ei
waarden, zijn eigen prioriteiten. Maar
het overige bouwt hij op de fundamei
die zijn vader legde. Marokko zal geen i
narchie worden naar Spaans model."
En de nieuwe stijl? Azoulay haalt de sm
schouders op. „Dat de koning zelf zijn a
bestuurt, is natuurlijk leuk. Maar dat d
zijn vader ook, toen hij die leeftijd had."
CEES VAN ZWEEDEN
