Op zoek naar een carrière in de soap
In de maak: de ultieme kerstfilm
VRIJDAG 24 DECEMBER 1999
ERSTBITLAGE
Vrijheid en echtheid centraal in 'Mariken
De ultieme kerstfilm, dat was de uitdaging die regisseur
André van Duren voor ogen stond toen hij begon aan
'Marikengesitueerd in de Middeleeuwen. Een
ouderwetse kostuumfilm in een modern jasje. En met een
mooi script, flink budget en goede cast: Willeke van
Ammelrooy, Jan Decleir, Kim van Kooten, Johanna ter
Steege, Ramsey Nasr. Er wordt nog volop aan gewerkt.
Volgend jaar december is de première van deze bijzondere
kerstproductie, een film zonder een vlokje sneeuw.
Zet Gentse kasteel Gravensteen ademt
weer de sfeer van de Middeleeuwen. Binnen
de verdedigingsmuren warmen mensen in
authentieke kleding zich bij kleine vuurtjes
tegen de kou. Alleen de filtersigaret in de
mond van een figurerende ridder verraadt
dat het wel degelijk een paar eeuwen verder
is. Een hele klus. het verdoezelen van alle
sporen van de moderne tijd: elke elektrische
deurbel, kunststof luifel of nieuwe straat
steen moest weggewerkt worden.
„We nemen wel de moeite om het decor
historisch kloppend te maken", zegt regis
seur André van Duren „maar het verhaal zelf
is een afspiegeling van deze tijd. Religie
speelt bijvoorbeeld niet meer zo'n promi
nente rol. De televisieserie Ivanhoe vertelde
ook meer over de normen en waarden van
de jaren zestig, dan over de tijd waarin het
zich zogenaamd afspeelde."
Voor de film bewerkte schrijver Peter van
Gestel zijn gelijknamige kinderboek Mariken
- waarvoor hij een Zilveren Griffel ontving -
tot script. Her boek is losjes gebaseerd op het
Middeleeuwse mirakelspel Mariken van
Een scène uit 'Mariken'. Van links naar rechts Kim van Kooten, Laurien van den Broeck en Wille
ke van Ammelrooy. foto Cpd jaap vrenecoor
Nieumeghen. De film speelt zich af in dit
tijdperk en gaat ook over een jong meisje dat
de wereld leert kenne n. Maar daar houdt het
vergelijk eigenlijk op Waar in de originele
versie devotie aan kerk en geloof - om zo te
proberen uit de klauiwen van de duivel te
blijven - nog de belangrijkste boodschap is,
staat in de film de zot >ktocht naar vrijheid en
echtheid centraler.
De film is beslist niet alleen voor kinderen,
meent Van Duren. Zijn uitgangspunt is een
tijdloos verhaal, voor alle leeftijden, dat elk
jaar herhaald kan worden. „Mariken is een
prachtig filmpersonage, dat zo in het rijtje
Pipi Langkous en Ciske de Rat past. Haar
sympathieke, brutale «onschuld en haar zoek
tocht naar een moede r leent zich prima voor
een kerstverhaal, al komt er geen vlokje
sneeuw in voor."
Met deze film wil André van Duren een ou
derwets verhaal verte ;llen, iets wat volgens
hem in Nederland te weinig gebeurt.
„Meestal wordt het gezocht in spektakel of
artisticiteit. Ik concentreer me op de perso
nages en hun onderlinge relaties."
Dat moet ook tot uitdrukking komen in de
manier van filmen. „We.werken met een bij
na verstopte cameravoering. Het moet lijken
alsof de kijker toevallig op het juiste moment
bij een gebeurtenis arriveert. Ik streef naar
realisme. Maar je moet daarbij vaak weer
heel stilistisch te werk gaan, om het juist na
tuurlijk te laten lijken. Het is zoeken naar de
grens tussen mooi en lelijk."
Actrice en medeauteur van het script Kim
van Kooten (25) heeft waardering voor deze
aanpak waarvoor Van Duren samen met ca
meraman Steve Walker koos. „Ik hou hele
maal niét van de Middeleeuwen. Maar dit
verhaal is heel eigentijds, net zoals het ge
bruik van camera's Er wordt veel 'uit de
hand gedraaid' en niet met lange shots van
camera's in vaste posities gewerkt, zoals vaak
gebeurt in dit genre. André en Steve filmen
juist heel documentaire-achtig en dat bevalt
me wel."
Temidden van de hectiek op de filmset zit
de elfjarige Laurien van den Broeck uit Lier
rustig te tekenen. De grote blauwe stuiters in
het fijne gezichtje staren rustig en geconcen
treerd naar haar pen en het papier. Zij speelt
de hoofdrol. André van Duren: „Laurien had
ik al eerder in films en series zien spelen. Het
blijft vaak lastig om te voorspellen hoe kin
deren zich houden tijdens het maken van
een film, maar niet bij Laurien. Ze is echt
fantastisch, het achtste wereldwonder! Ze
heeft de mechanismen van een goed actrice.
Als ze boos moet zijn is ze boos; denkt ze ge
woon even aan haar broertje met wie ze toe
vallig de vorige dag ruzie had. Moet ze hui
len, dan biggelen de tranen al snel over haar
wangen."
Ook haar medespelers roemen Lauriens
acteertalent. „Dat meisje staat vlak voordat
ze een scène moet spelen nog lekker te bal
len en dan - boem! - knalt ze er in", zegt
Geert Lageveen die de rol van broeder Wil
lem speelt. „Daar zijn wij volwassen acteurs
wel eens jaloers op. De onbevangenheid van
het meisje is ook de charme van de film, om
dat dat ook één van de thema's is." Kim van
Kooten, het verzorgende moedertype dat
zich over Mariken ontfermt: „Ze is heel lief
en een bijzonder meisje met acteertalent.
Ontzettend goed bijvoorbeeld in het spelen
van emoties, zonder in clichés te vervallen."
Laurien blijft ogenschijnlijk kalm onder de
lovende woorden van haar oudere collega's.
Moeilijk vindt ze het wel om iemand anders
te spelen dan zichzelf. Maar het begint te
wennen en ze wil immers actrice worden, re
deneert ze rustig. Problemen kent ze nauwe
lijks: iedereen is aardig, haar schoolwerk
doet ze op de set en haar broer Willem is in
de buurt - hij speelt ook een rol in de film. Ze
heeft alleen wat moeite met Engelse woor
den die ze moet spreken voor de versie die in
die taal wordt gemaakt.
Natuurlijk hoopt André van Duren dat de
Engelse 'Mariken' in Amerika veel bezoekers
zal trekken, maar Hollywoodaspiraties heeft
hij niet.Als ik naar Paul Verhoeven kijk, ge
loof ik niet dat hij daar veel gelukkiger is ge
worden. Wel leent de structuur van de taal
zich vaak beter voor het uitdrukken van
emoties dan het Nederlands. De Engelse scè
nes zijn soms beter, omdat de acteurs dan al
een aantal Nederlandse takes gedaan heb
ben waardoor de druk minder groot is."
De Belgische acteur Jan Decleir vindt Hol
lywood ook maar niks. „Voor jongens als
Rutger Hauer was dat een jongensdroom.
Prachtig dat het hem gelukt is. Maar voor mij
hoeft het niet."
Decleir speelde in tientallen film- en thea
terproducties, waaronder de Oscarwinnaars
Antonia en Karakter en niet te vergeten in
NCRV's Sil De Strandjutter. In Mariken is
Decleir de zonderlinge Archibald, die de
vondelinge Mariken opvoedt. „Mijn aandeel
in deze film is niet zo groot, maar wel tame
lijk belangrijk: de film begint en eindigt bij
mij. Ik heb ook iets geheimzinnigs over me
en dat blijft de hele film zo. Dat is een plezie
rige rol. Het laat namelijk genoeg over voor
de verbeelding van het publiek."
André van Duren heeft voor 'Mariken' een
aardig budget van ruim vier miljoen gulden
ter beschikking. „Zo'n bedrag geeft wat meer
spanning, omdat je hoopt dat nu veel meer
mensen naar je film komen kijken. Maar ik
voel geen kijkcijferdruk. Ik heb inmiddels
wel geleerd dat je niet te krampachtig moet
proberen iets tot een succes te maken. Ik
ben vrij ongedwongen in de weer.
FRANK WEIJAND
'Blijf met beide henen op de grond'
Wie naar een soapserie kijkt, denkt algauw: Dat kan ik veel beter'. Iedereen kan toch een tekst uit zijn
hoofd leren en die vervolgens voordragenVeel mensen zijn daar zo van overtuigd dat ze zich laten
inschrijven bij Harry Klooster Casting in Amsterdam, hét castingbureau van de Nederlandse soaps en
andere tv-series. En daar blijkt dat acteur worden niet zo simpel is als het lijkt.
b(
I bestaan nauwelijks natuurtalenten. Acte
ren is gewoon moeilijk en heel hard werken", zegt
Wim Rijken. Hij is acteur en medewerker bij Har
ry Klooster Casting en doet vanmiddag screentests
met onervaren acteurs. Tegenover hem in een
Steriel, witgeschilderd kamertje met enkel een
houten tafel en een bank zit Brigitte Kremers. Zij
is 29 jaar, werkt op een belastingkantoor in Eind
hoven en vindt het daar 'niet erg spannend'. Om
dat haar collega's zeggen dat ze zo leuk verschil
lende typetjes kan neerzetten heeft ze zich inge
schreven voor een screentest bij Harry Klooster.
De scène uit Goede Tijden. Slechte Tijden die zij
thuis met een vriend heeft ingestudeerd, moet ze
nu zo goed mogelijk spelen voor de camera.
.Altijd als ik een film zie, denk ik: dat wil ik ook
en dat kan ik ook", zegt Brigitte als ze zich voor
stelt aan de camera. „En verder kan ik alleen nog
zeggen: ik ga ervoor!" Dat moet ook. want Brigitte
krijgt ongeveer twintig minuten de tijd om haar
acteerkunsten neer te zetten. Zij moet in de rol
van Roos uit GTST haar liefde verklaren aan Wim
Rijken, die Amie speelt. Een typische soapscène.
Brigitte gooit de eerste keer al haar emoties in de
strijd. Met trillerige stem zegt ze: „Ik mis het ver
leden en ik mis jou." Na afloop geeft Rijken ad
vies: „Probeer niet te zemelig te zijn."
Nu moet ze de scène nog een keer doen, maar
dan vanuit een heel andere invalshoek. Ze moet
een echte bitch spelen. „Dat doe ik altijd, omdat
een regisseur ook heel vaak vraagt eenzelfde tekst
op verschillende manieren neer te zetten", legt
Rijken uit. „Er zijn namelijk honderden manieren
om 'Ik hou van jou' te zeggen.
Als de scène twee keer goed op de band staat, is
Brigitte klaar voor vanmiddag. Wim Rijken com
plimenteus: „Je bent goed voorbereid. Ga lessen
nemen, want je doet het zeker niet slecht. Je zit
hier vrij gêneloos. Over drie weken kan ze bellen
voor een beoordeling. Wim Rijken: „Brigitte is
echt geschikt als omroepster bij de Brabantse
omroep."
Elke week doen tientallen (on)ervaren acteurs
auditie of een screentest bij Harry Klooster Cas
ting. Het afgelegen pandje in een Amsterdamse
steeg wekt niet de indruk dat hier het grootste
castingbureau van Nederland is gevestigd. Toch
staat zo'n beetje heel acterend Nederland - 3.000
beroepsacteurs en 4.000 figuranten - hier inge
schreven. Met een team van zo'n tien medewer
kers wordt elke week een aantal rollen vergeven.
Wim Rijken: ,Als je helemaal geen ervaring hebt,
is het moeilijk om bijzonder te zijn. Er is er maar
één op de honderd die er uitspringt!"
En laat dat nu net vanmiddag zijn. Helemaal
aan het einde van de dag, bij de laatste screentest,
komt Vica Koblenko binnen. De achttienjarige
Oekraïense woont sinds vijf jaar in Nederland.
Rijken laat haar meteen spelen. Niet te veel aan
Harry Klooster, de hofleverancier van Joop van den
Ende.
wijzingen, gewoon kijken wat ze ervan bakt. Vica
gaat op de bank zitten, gooit haar benen over de
leuning en zet perfect de rol vari Hedwig uit GTST
neer. Bijdehand en met een uitdagende blik.
Wim Rijken is overvallen: „Wat een bijzonder
typetje, zo aan het eind van de middag." „Je
woont hier pas vijf jaar en je spreekt vlekkeloos
Nederlands. Daarnaast studeer je politicologie en
Ruslandkunde en je kunt nog acteren ook." Vica:
„Don't make me shy."
Als Vica even later weg is, loopt Rijken het kan
toor door met haar foto's. „Zjoiets maak je niet
vaak mee. Ze spat van het scherm. Een parel!" De
overige medewerkers delen zijn mening: dit meis
je is uniek. „Voor haar zou wel eens een hele gro
te rol weggelegd kunnen zijn", denkt een mede
werker.
De wachtkamer van het castingbureau ligt vol
met fotootjes van sterren die via Harry Klooster
beroemd zijn geworden. Het staat er blauw van
de rook, want een sigaret voor de zenuwen biedt
voor velen uitkomst. Zo ook deze donderdagmid
dag. Er vinden audities plaats voor een grotere rol
in de RTL 4-serie Westenwind. Twee actrices
wachten op hun beurt. „Ik bert echt nog altijd ze
nuwachtig", verzucht de een. fin dat terwijl ze be
hoorlijk vaak auditie doet. Ze staat op en loopt
naar het toilet om haar makti-up bij te werken.
Haar gezicht glimt altijd zo, vindt ze.
Terug in de wachtkamer „Het is erg moeilijk
om aan werk te komen. Ik had het me heel anders
voorgesteld toen ik de toneelopleiding volgde."
Haar collega beaamt dat. „Ja, t oen haalde ik mijn
neus op voor iets als Harry Klooster Casting. Ik
wilde alleen rollen in toneelstuldcen. Maar je kunt
nu niet meer zo kritisch zijn. Het werk ligt niet
voor het oprapen."
Mensen lopen in en uit om zich in te schrijven
Auditie bij 'Harry Klooster Casting' in Amsterdam, op dit gebied het grootste bureau van Nederland. Links acteur en castingmedewerker Wim Rijken.
als figurant. Een van hen is José. Hij vertelt dat hij
sinds een maand toneellessen volgt en dus wel
iets meer wil dan alleen figureren in een serie.
„Dat figureren, dat ken ik wel, nu wil ik echt een
rol met tekst", zegt hij tegen Wim Rijken. Die legt
hem uit dat dat niet zomaar gaat. „Ik denk dat je
eerst voldoende lessen moet volgen, een maand
is echt niet genoeg."
Enigszins teleurgesteld gaat José weer weg.
Wim Rijken: „Het is ook onze taak om eerlijk en
reëel te zijn. Sommigen willen meteen hun baan
opzeggen, terwijl ze nog nooit hebben geacteerd.
Dan moet ik die mensen uit hun droom halen."
Harry Klooster zou je de hofleverancier van
Joop van den Ende kunnen noemen. Hij begon
twintig jaar geleden zijn bedrijf. In eerste instan
tie was hij agent voor Nederlandse acteurs en ac
trices, maar steeds vaker werd hij door producen
ten benaderd om de juiste persoon bij een be
paalde rol te vinden. Zijn grote doorbraak als
'castingdirector' vond tien jaar geleden plaats, bij
de start van Goede Tijden, Slechte Tijden. Nu doen
Harry Klooster en zijn medewerkers de casting
voor tal van soaps en series als Westenwind, Ben
Zo Terug Sam Sam en Kees en Co.
Harry Klooster: „De eerste paar jaar was het
voor ons heel erg moeilijk om mensen voor so-
aprollen te vinden. Alles wat zich maar enigszins
acteur noemde haalde zijn neus op voor Goede
Tijden Slechte Tijden. Als ik iemand belde, kreeg
ik steevast het antwoord 'Ik zit nog liever een jaar
in de WW dan dat ik een rol in een soap moet
spelen'. Nu is dat totaal veranderd. We hebben
het met z'n allen moeten leren. Een aantal jaren
geleden, toen de kritiek nogal heftig was, ging
men soap vergelijken met een serie als Pleidooi.
Maar dat is toch appels met peren vergelijken?
'Pleidooi' vind ik haute couture en soap is confec
tie. Maar wat is er mis met confectie? Haute cou
ture is namelijk niet te betalen. Soap is met liefde
gemaakte confectie binnen de beperkte mogelijk
heden die voorhanden zijn. Soms is soap juist zo
mooi omdat het spontaan goed is, terwijl bij an
dere series bepaalde scènes worden doodgerepe-
teerd."
Soapsterren moeten niet alleen kunnen acte
ren, maar ze dienen ook mooi te zijn. „Maar wat
is mooi?", relativeert Harry Klooster. „Ze hébben
iets. Er komen hier ook vaak fotomodellen die
een rol in een serie willen. Beeldschoon. Maar
dan zie ik ze terug op het scherm en dan is dat
leeg. Angela Schijf bijvoorbeeld heeft een spran
kelend brutaal koppie. Maar is dat nou een klas
sieke schoonheid? En is Katja Schuurman nou zo
bloedmooi?"
„Ze kunnen me niet kwaaier krijgen dan door
te zeggen: 'Mensen in een soap worden van de
straat geplukt.' Waarom? Omdat men zich dan LIENEKE VAN DER FLUIT
niet realiseert hoe intensief we hier werken. En
dat je zeker bij jonge rollen af en toe wanhopig
foto's ton kastermans
wordt omdat je niemand kunt vinden. Dan heb je
een ontzettend leuk jong meisje of een jonge jon
gen gevonden en dan blijkt die niet te kunnen ac
teren. Je zoekt je rot, de deadline nadert. Af en toe
is het hier echt zenuwslopend. Maar ook heel bij
zonder om iemand in zijn rol te zien groeien. Er
zijn namelijk zoveel mensen die door een soap
een succesvolle carrière hebben gekregen.
Het is wel zo, dat jonge acteurs naar mijn me
ning soms veel te snel uit een soap stappen. Op
een gegeven moment begint de publiciteit los te
barsten en dan worden ze 'soapsterretjes'. Dat is
voor mij geen positief woord. Ze komen hier to
taal onervaren binnen, zijn een paar maanden
met hun kop op de buis en dan zie je ze zo veran
deren! Eén advies wil ik iedereen die aan zoiets
begint meegeven: blijf met beide benen op de
grond! Blijf acteren en ga niet het 'ster-zijn' be
langrijker vinden. Voor acteurs die al jarenlang in
het vak zitten en een opleiding hebben gevolgd is
het trouwens zuur dat zo'n soapsterretje binnen
een half jaar een bekende Nederlander is. Zij heb
ben het vak met vallen en opstaan moeten leren
en keihard moeten knokken. En als ze dan met
een soapacteur over straat lopen, worden zij niet
herkend en dat soapsterretje wél. Dat vind ik tra
gisch."
