Europese prijzen voor Almodóvar
a Besnyö hoort in
-redivisie fotografie
Simons barst van talent
Marijn
Cultuur Kunst
Bij Daryll-Ann zitje op
het puntje van je stoel
Filmmuseum begrijpt niets
van kritiek op verhuisplan
\NDAG 6 DECEMBER 1999
941
•1
15
muziek recensie
hans keuzers
Concert: Daryll-Ann Jelle Paulusma/gi-
taar, zang, Anne Soldaat/gitaar, zang,
Jeroen Vos/bas, Jeroen Kleijn/drums,
Coen Paulusma/zang. Gezien. 3/12,
LVC, Leiden.
Daryll-Ann maakt met 'Ren-
ko' in 1992 een vliegende
start. De formatie sleept met
het debuut een contract van
het Engelse Hut-platenlabel
binnen, maar wordt er net zo
hard weer uitgekegeld als de
verkoopcijfers flink achterblij
ven. Het is het soort doemsce
nario waaraan menige band
kapot gaat. Tussendoor maakt
Daryll-Ann nog het moeilijk
toegankelijke 'Weeps'. Heel
indringend, maar vooral live
veel te serieus en bijna niet
doorheen te komen. De
Haags/Amsterdamse band
neemt wijselijk een adempau
ze van bijna twee jaar en slaat
met 'Happy Traum' - niet een
gekunstelde naamconstructie,
maar gewoon de naam van
een Amerikaanse folkzanger -
keihard terug.
En zelfs, als we helemaal
eerlijk zijn, heeft de cd 'Happy
Traum' nog een beetje dat
truttige. Mooie cd hoor, maar
hij mist net eventjes dat scher
pere randje wat je verwacht
om je niet helemaal in slaap te
sussen. 'Surely justice', vlakjes
uitgevoerd op de plaat, brengt
je bij het begin van het optre
den meteen op het puntje van
je stoel. Anne Soldaat geeft het
nummer met zijn gitaarsolo
meteen een lekker venijnig
randje mee. De puzzelstukjes
vallen bij het 'Seaborne West-
'-materiaal in elkaar. Het is
een lust voor het oor om de
breekbare, dromerige num
mers 'Stay' en 'The Doctor I'
te zien vertolken. Sterke
songs, met een heerlijke zon
dagochtend-helderheid ge
bracht, afgewerkt met verras
sende climaxen en onder
steund door de rollende,
speelse drums van Jeroen
Kleijn. Die lijkt een abonne
ment op het LVC te hebben,
want zat hij de dag ervoor ook
al niet bij Bauer achter de
drumkit?
De harmonieuze vocalen
van de broertjes Paulusma - ja
ook broertje Coen is weer bin
nenboord gehaald - samen
met de tweede stem van Sol
daat zijn perfect in balans, en
in supervorm tijdens het sterk
John Lennon-getinte 'Des-
mond don't go'. De psychede
lische toegift 'H.P. Confirm',
met de uit duizenden herken
bare prettig gejatte riff, en de
ijzersterke climax maakt het
heerlijk avondje Daryll-Ann
af. Wie het bandje ten tijde
van 'Renko' zag wilde heel
graag dat specifieke live-ge-
luid terug. Vrijdagavond wa
ren er op de setlist geen num
mers van dat debuut te vin
den, maar kreeg het publiek
toch een klein beetje die on
gecompliceerde live-band van
het begin terug.
de hand van interviews met Be-
snyö zelf, haar zusters en oude
vrienden.
De 'fotografe werd op 29 april
1910 in Boedapest geboren als
dochter van een welgestelde
joodse jurist. Ze kreeg een be
schermde opvoeding en bloei
de naar eigen zeggen pas op
toen ze eenmaal door de stra
ten van de Hongaarse hoofd
stad kon zwerven met een ca
mera in de hand.
Haar vader vond het na enig
aandringen goed dat ze in 1930
naar Berlijn verhuisde, waar ze
op de valreep vóór Hitiers
machtsovername een paar jaar
als bohémien leefde en werkte
te midden van een groep vrien
den met linkse sympathieën.
Ze fotografeerde er de diago
naal gecomponeerde straattafe
relen die nog steeds imponeren
door hun verstilde schoonheid.
In de zomers ging ze met haar
familie op vakantie naar het Ba-
latonmeer in Hongarije, waar
ze haar beroemde foto van het
zigeunerjongetje maakte dat
met zijn cello op zijn rug over
een weg sjouwt. In de mono
grafie is gelukkig ook de prach
tige, onbekendere foto opgeno
men die het gezicht van hetzelf
de jongetje met zijn melancho
lieke ogen toont.
In Berlijn kreeg Besnyö een
verhouding met John Fernhout,
zoon van de schilderes Charley
Toorop die zich in het Noord-
Hollandse Bergen omringde
met een vriendenkring van pro
gressieve kunstenaars, schrij
vers en intellectuelen. Gevoegd
bij het oprukkende antisemitis
me dat ook Besnyö's werk als
fotograaf begon te beïnvloeden
(het persbureau Neofot wilde
haar foto's nog wel hebben
maar zonder naamsvermel
ding), leidde dat tot haar besluit
naar Nederland te verhuizen.
De relatie met Fernhout zou
standhouden tot 1938, maar
met Charley Toorop, die haar
vanzelfsprekend in contact
bracht met haar vrienden, is
Besnyö altijd een innige vriend
schap blijven onderhouden. In
de monografie staan foto's van
Toorop uit 1932 en 1950. Op de
eerste is de nog donkerharige
kunstenares op de rug gezien
bezig aan een schilderij van een
vrouwelijk naakt dat op de ach
tergrond op een bed ligt. Op de
tweede, een indrukwekkend
portret, is Toorop grijs gewor
den en toont haar doorgroefde
gezicht de diepe emotionele
sporen van de Tweede Wereld
oorlog.
Besnyö voelde zich meteen
thuis in Nederland en bouwde
er een florerende praktijk op als
architectuur- en portretfoto
graaf. Ook leverde ze geregeld
foto's aan dag- en weekbladen.
Ze kwam de Tweede Wereld
oorlog veilig door op onder
duikadressen; daarna besteed
de ze het grootste deel van haar
tijd aan het opvoeden van de
twee kinderen die ze met haar
tweede echtgenoot Wim Brusse
kreeg.
Dat haar vooroorlogse foto's
door kenners gewoonlijk als
haar beste werk worden be
schouwd, wekt bij het bekijken
van haar productie van na 1945
toch enige verbazing. Alleen al
de foto van Toorop uit 1950 zou
volstaan om het tegendeel te
bewijzen. Maar ook de compo
sitorische kwaliteiten van de
sfeervolle foto's van onder meer
de Bruynzeelfabriek in Zaan
dam uit 1950 en de waters
noodramp in 1953 doen zeker
niet onder voor die uit de eerste
Werk van de fotografe Eva Besnyö.
fase van haar carrière.
Volgens Diepraam is Besnyö
in het gezelschap van Carel Bla
zer. Cas Oorthuys en Emmy
Andriesse door fotohistorici
veel te gemakkelijk ingedeeld in
de sterke traditie van de docu-
mentair-humanistische. soci
aal-bewogen fotografie: 'Wie al
leen van dat deel van haar oeu-
FOTO CPD/EVA BESNYÖ
vre kennisneemt, verliest al snel
het zicht op Eva's complexe
ontwikkeling voordien.' Wie de
tentoonstelling ziet zal die fout
niet langer maken.
Voorzitter D. Istha van het be
stuur vah het Nederlandse
Filmmuseum in Amsterdam is
verbaasd. Hij begrijpt niets van
de kritiek op het besluit van dat
bestuur dat het museum niet
zal deelnemen aan een Cen
trum voor Beeldcultuur in Rot
terdam.
Istha erkent dat het museum
zelf een van de initiatiefnemers
is geweest van de oprichting
van een Beeldinstituut waarin
bij elkaar vijf organisaties moe
ten samenwerken. Namens het
museum woonde onder ande
ren directeur H. Blotkamp de
gesprekken daarover bij. Zij
toonde zich positief over een
dergelijk instituut in Rotter
dam, inclusief de verhuizing
van het museum vanuit Am
sterdam naar de Maasstad.
Volgens Istha werd de hou
ding die Blotkamp 'kennelijk'
had, niet door het bestuur ge
steund en waren alle betrokken
daarvan op de hoogte. „Wij
hebben steeds gezegd dat we
nog geen beslissing hadden ge
nomen. De staatssecretaris wist
dat. Dat onze directeur kenne
lijk de indruk heeft gewekt dat
het Filmmuseum voor een ver
huizing naar Rotterdam was,
daar hebben we misschien een
fout gemaakt. Dat het bestuur
en de ondernemingsraad er an
ders over dachten en nog geen
besluit hadden genomen, had
den we niet zo lang binnens
huis moeten houden."
Istha verbaast zich verder
over de houding die staatsse
cretaris Van der Ploeg (cultuur)
heeft aangenomen, toen het
besluit van het bestuur bekend
werd. De bewindsman houdt
vast aan de verhuizing van hel
museum naar Rotterdam. Het
museum loopt zelfs het risico
de overheidssubsidie te verlie
zen. In een gesprek met De
Volkskrant zinspeelt Van der
Ploeg op een eventueel vertrek
van het bestuur.
„Als bestuur heb je de verant
woordelijkheid voor de lange
termijn. Het kan toch niet zo
zijn dat als een bestuur van een
culturele instelling iets niet wil,
de staatssecretaris zegt: gaan
jullie dan maar weg."
Istha roept de staatssecretaris
op meer tijd te nemen. „Waar
om die haast en die enorme
druk?" zegt hij. „Rotterdam
heeft tot 30 maart de tijd om
het Las Palmas-plan te onder
bouwen. Waarom die opdracht
niet verruimen en ook naar an
dere alternatieven kijken dan
alleen naar de totale verhuizing
van het Filmmuseum naar Rot
terdam?"
Istha mist in dat plan uitleg
over de financiën en de ver
wachte bezoekersaantallen.
Verder bestaat er volgens hem
geen inhoudelijke visie over wat
de medewerkers in het instituut
nu precies moeten doen.
ik van 89-jarige alsnog bekroond met vele eerbewijzen
idam francoise ledeboer
jarige Eva Besnyö moest
eeuw geleden stop
iet fotograferen omdat
jen haar in de steek lie-
laar als beste beschouwde
irlogse werk verdween
1970 uit het collectieve
itzijn, maar in de laatste
haar leven ontvangt ze
vele eerbewijzen. In Ber-
:eeg ze de prestigieuze
|Salomon Prijs 1999, afge-
weekeinde werd in het
lijk Museum in Amster-
een expositie van haar
geopend en er is een
tige monografie over haar
en werk verschenen,
titgave is deel negen in de
Monografieën van Neder-
Fotografen', een reeks
oor Focus Publishing BV
liële ondersteuning krijgt
iet Prins Bernhard Cul-
nds. Besnyö trok eind ja-
stig en begin jaren zeven-
veel publieke aandacht
aar foto's van Dolle Mina-
maar die worden door
rs als artistiek van weinig
it beoordeeld. Willem
lam maakt in zijn uitvoe-
tikel in deze monografie
duidelijk waarom het
van Besnyö zonder
1 van twijfel toch thuis-
in een serie met topfoto-
i als Pieter Oosterhuis,
Wessing, Emmy Andries-
t Zwart, Paul Citroen en
d Isaac Asser,
ikzij de steun van het
Bernhard Cultuurfonds is
e monografie over Besnyö
e: juweeltje geworden. De
m t afgedrukte zwart-wit fo-
ijn verdeeld over hoofd
en waarin Diepraam haar
re stapsgewijs volgt aan
|na Turner komt naar Groningen
ningen Tina Turner geeft op dinsdag 18 juli een concert op
Irafbaan in het Stadspark in Groningen, waar The Rolling
ïes vorig jaar ook optraden. De voorverkoop voor het con-
begint aanstaande zaterdag. Turner, die op 26 november 60
werd, verklaarde onlangs dat ze.in 2000 haar laatste toemee
ikt. Die begint op 3 juli in Hannover. Behalve Groningen
t ze onder meer Parijs, Londen, Keulen en München aan.
jmieinen achter de duinen
Ihaag» Op 21 december heeft in het Haagse Museon de offi
ce opening plaats van de permanente tentoonstelling 'Ro-
Jnen achter de duinen'. De expositie biedt archeologische
Idsten die zijn gedaan in de Zuid-Hollandse kuststreek: Ro-
inse mijlpalen, een bouwoffer, het paard van Ockenburgh,
Jpeinse recepten en nog veel meer. Het geheel schetst een
ld van het dagelijks leven van de Romeinen (tot 406 na
bezetter van Nederland) en de Cananefaten, de oor-
bewoners van het kustgebied. Het begin van de ex-
iitie valt samen met de presentatie van het boek 'Van Ro-
soldaten en Cananefaten', van de hand van J. Waas-
trice Madeline Kahn overleden
Seles De Amerikaanse actrice Madeline Kahn is vrijdag
tëwYork op 57-jarige leeftijd overleden aan kanker. Kahn
vierf in 1972 bekendheid, toen zij de rol van de verloofde
t ais t
LCEI
iRyan O'Neal speelde in "What's Up Doc?', met afs tegen-
Jblster Barbra Streisand. In Mel Brooks' 'Blazing Saddles' pa
leerde Kahn Mariene Dietrich. Voor die film en voor 'Paper
pn' werd ze genomineerd voor de Oscar voor beste nevenac-
maar zij greep telkens naast de prijs.
tevie Wonder hoopt te kunnen zien
Polanski ontving zo'n onder
scheiding.
Drie lagere bekroningen stel
de 'Berlijn' beschikbaar voor de
film 'Sunshine', van de Hon
gaar Istvdn Szabo en wel via de
Prijs voor de beste acteur (de
Brit Ralph Fiennes), de Prijs
voor het beste script (geschre
ven door Szabo en Israel Horo
witz) en de Prijs voor het beste
camerawerk (Lajos Koltaj) en
tevens bedoeld voor diens film
Uw i egend Of 1900'.
Als beste niet-Europese
speelfilm werd 'The Straight
Story', van David Lynch, be
kroond. die eveneens aan het
Festival van Cannes had mee
gedaan zonder er iets aan over
te houden. Wim Wenders
kwam als beste documentarist
uit de bus voor 'The Buena Vis
ta Social Club'. 'The War Zone'
(het regiedebuut van de Britse
acteur Tim Roth) werd onder
scheiden als 'grootste ontdek
king'. De Italiaanse inzending
'Benvenuto A San Salvacio'
werd gelauwerd als beste korte
film. Componist Ennio Morri-
cone werd bekroond voor zijn
gehele oeuvre.
De acteerprijzen van het pu
bliek werden geschonken aan
Sean Connery en Catherine Ze-
ta-Jones voor hun spel in 'En
trapment'. De prijs van de FI-
PRESC1 (internationale organi
satie van filmcritici) werd ge
schonken aan 'Adieu. Plancher
Des Vaches', van Otar Losselia-
ni.
muziek recensie
aadvan der ven
Concert: Residentie Orkest o.l.v. Jac van
Steen, m.m.v. Marijn Simons
(viool).'Sensemaya' van Revueltas, Viool
concert van Stravinsky en 'Noises in the
Night' van Simons. Gehoord: gisteravond,
Philipszaal, Den Haag
Eerst levenslustig op het podi
um om het Vioolconcert van
Stravinsky te spelen, daarna in
de zaal om te horen wat het Re
sidentie Orkest van zijn nieuwe
compositie maakte. Voor de 17-
jarige violistrcomponist Marijn
Simons uit Geleen was het een
belangrijke gebeurtenis, dat
concert van gisteravond. Maar
ook voor de Nederlandse mu
ziek. Want wat we hoorden was
iemand die barst van talent, als
violist, maar vooral - wat nog
uitzonderlijker is op die leeftijd
- als componist.
Het Residentie Orkest heeft
zijn nek uitgestoken door Ma
rijn Simons een compositie-op-
dracht te geven. Die moed is
royaal beloond. De jonge toon
dichter, leerling van Daan Man
neke in Amsterdam, verwende
het R.O. met een duizelingwek
kende partituur, die ongeveer
drie kwartier in beslag neemt.
'Noises in the Night' is ontstaan
vanuit een fascinatie door de
cultuur van de Noord-Ameri
kaanse indianen. De mythen en
legenden, maar ook de muziek.
Marijn Simons verdiepte er zich
zo heftig en langdurig in, dat hij
zelf een halve indiaan werd. Op
het laatst kon hij melodietjes in
de trant van de indiaanse volks
muziek uit zijn mouw schud
den.
We zouden 'Noises in the
Night' kunnen typeren als een
briljante, maar ietwat uit de
hand gelopen jungle-symfonie.
Hier en daar zijn de ideeën met
de componist aan de haal ge
gaan. Maar wat voor een idee-
en. Hier spreekt iemand, die
niet alleen veel fantasie heeft,
maar ook van nature een indi
vidueel gevoel voor klank bezit.
Marijn Simons blijkt een bij
zondere liefde voor houtblazers
en slagwerk te hebben. Samen
geven ze deze muziek vaak een
bezwerend karakter (in over
eenstemming met de hier uit
gebeelde legendes). Daarbij legt
de luisteraar al snel een relatie
met de Stravinsky van 'Le sacre
du printemps' (ook in enkele
vToegere werken van Simons zit
veel Stravinsky, maar op een
meer speelse manier). Het zijn
niet de slechtste componisten,
die over zijn schouders meekij
ken.
Bij dit alles vertoont de mu
ziek echter een aangename,
verfrissende oorspronkelijk
heid, die heel veel (oudere) Ne
derlandse componisten wel
eens een identiteitscrisis zou
kunnen bezorgen. Natuurlijk
had er wel wat in deze partituur
geschrapt kunnen worden. In
het tweede deel loopt Marijn Si
mons een beetje vast en de be
doeling van het laatste deel -
heel veel slagwerk met een
beetje orkest er omheen - wordt
niet helemaal duidelijk. Maar
de klank is altijd suggestief en
de muziek heeft sfeer en karak
ter. Misschien teveel noten,
maar in elk geval geen dode no
ten. Dirigent Jac van Steen en
het Residentie Orkest hadden
er veel werk aan, maar zo te ho
ren was dat niet onaangenaam.
En dan de violist Marijn Si
mons. Ook niet iemand om
snel aan voorbij te gaan. De
Stravinsky die hij gisteravond
speelde is niet de Stravinsky
(van de 'Sacre'), die in Simons'
compositie horen. Het Viool
concert laat de neo-klassieke
kant van de Russische-Ameri-
kaanse componist zien. Het is
een concert, waarvan de schrijf
wijze voor viool volstrekt uniek
is. Dan denken we aan de dub-
belgreeptechniek en de hoekige
motoriek, met zeer gepronon
ceerde, stoterige ritmen. Juist
die elementen kwamen in het
spel van Simons heel goed tot
hun recht.
Zijn flair is bovendien benij
denswaardig. Niet helemaal ge
slaagd was de manier waarop
hij de langzame delen speelde.
Die moeten wel zangerig maar
zeker niet zoet klinken. Hier
kregen ze teveel een Mendels-
sohn-geluid. De samenwerking
met dirigent en orkest was pri
ma. Alsof Marijn Simons een al
zeer geroutineerde vioolsolist
is.
prijs.
Het is voor de Spaanse film een
klinkende revanche op het Fes
tival van Cannes waar in mei
Almódovars film algemeen fa
voriet was maar werd afge
scheept met de Jury-prijs. De
hoofdprijs (de Gouden Palm)
werd toen geschonken aan de
Belgische film 'Rosetta' van de
gebroeders Dardenne, terwijl
hun hoofdrolspeelster Emilie
Dequenne de actrice-prijs won.
Rosetta en Dequenne hadden
zich ook voor de Europese
Filmprijzen genomineerd maar
wonnen dit keer niets. Het is
I/Baltimore De blinde zanger Stevie Wonder hoopt bin-
3rt na een bijzondere medische ingreep weer te kunnen
Dat meldt het Britse showbizzpersbureau WENN. De
irikaan werd kort na zijn geboorte blind nadat artsen een
ider hadden begaan. De operatie wordt uitgevoerd in een
ek in Baltimore. De bedoeling is dat een cameraatje beel-
'ivastlegt en die omzet in elektronische signalen. Die worden
onden naar een microchip dat op het netvlies van de zan-
1 worden aangebracht. De chip moet vervolgens cellen
liet werk zetten en de zanger op die manier in staat stellen
r iets te kunnen zien. Tot nu toe is de'ingreep getest bij vijf-
lensen, bij wie de chip niet langer dan een half uur mocht
en zitten. Stevie Wonder heeft ooit gezegd dat zijn leven
[laakt is als hij zijn vier kinderen met eigen ogen kan aan-
ven, ook al is het maar voor tien minuten. Een woord
ster van het Johns Hopkins academisch medisch centrum
tltimore verklaarde vrijdag dat op dit moment nog geen
atie van de blinde zanger op het programma staat.
De Spanjaard Pedro Almo
dóvar heeft zaterdagavond
tijdens het Europees Film
gala in het Berlijnse Schil
lertheater drie prijzen ge
wonnen met 'Todo Sobre
Mi Madre', oftewel 'Alles
Over Mijn Moeder'. De le
den van de European
Filmacademy riepen deze
tragikomedie over sterke
vrouwen uit tot beste film
van het jaar en hoofdrol
speelster Cecilia Roth tot
beste actrice. 'Todo Sobre
Mi Madre' werd tevens be
kroond met de Publieks-
Actrice Cecilia
Roth, regisseur
Pedro Almodó
var en Antonio
Banderas met
hun prijs tij
dens het Euro
pees Filmgala
in het Berlijnse
Schillertheater.
FOTO AP
heel waarschijnlijk dat 'Todo
Sobre Mi Madre' begin volgend
jaar in Hollywood ook de Oscar
en Golden Globe zal winnen
voor de beste niet Engels ge
sproken film.
Zaterdagavond bracht de
Filmacademie ook nog een ere
saluut aan de Spaanse cinema
door Antonio Banderas (groot
geworden via films van AJrnó-
dovar, later fameus geworden
via 'Evita' en 'Zorro') een prijs
te geven voor zijn Europese bij
drage aan de wereldcinema.
Ook de Poolse cineast Roman
Stevie Wonder
foto ANP
f
